Transcript MANTARLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ Prof.Dr.Zeynep SÜMER

MANTARLARIN GENEL
ÖZELLİKLERİ
Prof.Dr.Zeynep SÜMER
•
•
•
•
•
•
Mikoloji?
Doğada kaç çeşit mantar bulunur?
50.000
Hepsi hastalık yapar mı?
300 kadarı
Hatta sadece bir düzine kadarı mantar
hastalıklarının %90’nından sorumludur.
Nerelerde bulunurlar
• Toprak
• Su
• Organik atıklar
Ne yaparlar?
• Bakterilerle birlikte kompleks bileşikleri
basit bileşiklere dönüştürürler
• Yararları
– Ekmek
– Peynir
– Steroit
– Antibiyotik
– Alkollü içecekler
– Organik asitler
• Zararları
– Hastalık yaparlar
– Elektronik aletleri bozar
– Elektrik kablolarını bozar
– Mobilyaları bozar
Mikoz?
• Antropofilik
• Zoofilik
• Jeofilik
Tarihçe
•
•
•
•
1835 Bassi ve Balsami (ipek böceklerinde)
1839 Schoenlein kellik etkenini
Langenbeck pamukçuk etkeni
Saoraud mantar besiyerini yaptı ve
mantarı üretti
• 1969’da canlı sınıflaması değişti
Hayvan-bitki-fungus-prokaryotlar-protistalar
Genel Özellikleri
• Nonfotosentetik protistalardır
– Ökaryot bakterilerden ayrılırlar
• Klorofilleri yoktur
– Fotosentez yapmazlar bitkilerden ayrılırlar
• Emici tipte beslenirler
– Hayvanlardan ayrılırlar
•
•
•
•
•
•
•
Zorunlu veya fakültatif aeroblardır
En az bir çekirdekleri bulunur
Nükleer membranları
Mitokondrileri
Endoplazmik retikulumları
Nükleolusları
Hücre duvarları vardır.
Mantarların bazı özellikleri
Hücre yapısı
Ökaryotik
Hücre duvarı
Çok katlı (kitin, mannan, glukan),
bazen kapsül
Sitoplazma zarı
Sterol
Sitoplazma içi yapılar
Mitokondri,ER, Golgi
Çekirdek
Zar ile çevrili (gerçek)
Boyut
5-10 µm
Morfoloji
Maya(yuvarlak), küf (fiamentöz)
Spor
Eşeyli/eşeysiz
Üreme
Eşeyli/eşeysiz
Boyanma
Gr (+), ARB (-), PAS,
gümüşleme
•
•
•
•
0-60ºC ısıda
2-11 pH’da
Nemli
Karanlık veya loş ortamlarda ürerler
• Ultraviyole üremelerini inhibe eder.
• Sabouraud agar besiyerinde
– Sığır eti extratı
– Glikoz
– Agar
• Gentamisin
• Kloramfenikol
– Sikloheksimit (saprofit mantarların üremesini engeller)
• Kanlı agar
• Patates dextroz agar
• Mısırunu tween 80 agar
• Makroform mantarlar
– Yenebilen çok hücreli mantarlar
• Mikroform mantarlar (tek hücreli)
– Maya
– Küf
• DİMORFİK ???
Mayalar
• 4-5µm boyutunda (en büyük 24 µm )
• Sferik veya yuvarlak
• Besiyerinde opak,yumuşak,beyaz renkli
koloniler yapar
• Tomurcuklanmayla ürer
Tomurcuk hücreden ayrılmaz ve zincirleme
sürerse Psödohif oluşur
Germ tüp (ana hücreden apikal uzantıdır)
Küfler
• Hif:
Küf mantarlarının en ilkel şeklidir çok
hücrelidir
2-10µm çapında silindirik tüplerdir
Septalı ve septasız olmak üzere iki çeşittir
Vegetatif hifler
Aerial hifler
Çoğalma hifleri
• Miçel:
hiflerin birleşmesi ile meydana gelen
yapılardır
• Bazı maya ve küfler hücre duvarlarında
pigment taşıyabilirler (melanin vb.)
Dimorfik mantarlar
• Farklı ortam koşullarında
Farklı üreme şekilleri gösteren mantar
• Isıya bağlı 37ºC-25ºC (en sık)
• Dokuya
• Besiyerine
• pH’ ya bağlı
Mantarların Hücre Yapıları
• Hücre duvarı, sitoplazmik membran,
mitokondri, vakuol, ER, nükleus, nükleolus
ve bazen de kapsül bulunur.
• Kapsül: Antijenik- Antifagositik
Polisakkarit yapıda
(Crytococcus neoformans (glukuranoksilomannan polimeri))
Mantarların Hücre Yapıları
• Hücre Duvarı:
%10’u protein ve glikoproteinlerden mg
Güçlü antijenik yapıdadır
İnsan dokusunda mantar hücre duvarı
polisakkaritlerini parçalayacak enzim
yoktur
• Grama olumlu boyanırlar
MANTAR SPORLARI
• Mantarlar sporları aracılığıyla ürerler.
• 1. Eşeyli (seksüel) üreme --Eşeyli sporlar
• 2. Eşeysiz (aseksüel) üreme--Eşeysiz
sporlar
• 3. Paraseksüel üreme--Genetik alışveriş
Mantarların Üreme Özellikleri
• Seksüel üreme Mayoz bölünme ile olur(4-8)
– Zygomycotina
• Zigospor
– Ascomycotina
• Askospor
– Basidiomycotina
• Basidiospor
– Deuteromycotina
Eşeyli üreme
Zigospor
Askospor
Basidiospor
Zygomycetes
B.Dermatidis
H.Capsulatum
Aspergillus
C.neoformans
zigospor
Scanning electron micrograph of a zygospore of Rhizopus homothallicus showing two
suspensor cells either side of a rough-walled zygospore.
Zygospores of Rhizopus sexualis. Sexual reproduction in the Zygomycetes is
isogamous, i.e. reproduction usually involves two gametes of similar size (see the
two suspensor cells either side of the black, rough-walled zygospores).
askospor
Scanning electron micrograph showing ascospore discharge through the apical ostiole
of a perithecium of Gelasinospora.
A linear, cylindrical, eight-spored ascus of Sordaria fimicola. Note ascosporogenesis
(sexual reproduction in the Ascomycotina) involves the formation of ascospores,
typically eight, by "free cell formation" within an ascus.
Basidiospor
Basidiospor
Basidiospor
Transmission electron micrographs of sections through "simple" septal pores of an
Ascomycete showing characteristic Woronin bodies which can plug the pore in the
event of injury to the hyphal segment.
Mantarların Üreme Özellikleri
• Aseksüel üreme mitoz bölünme ile olur
çok sayıda spor oluşur
– Sporanjiosporlar
– Konidyalar
•
•
•
•
•
Mikrokonidya
Makrokonidya
Artrokonidya
Klamidokonidya
Blastokonidya
ASEKSÜEL SPORLAR
•
•
•
•
•
•
1. Artrospor
2. Blastospor
3. Klamidospor
4. Makrokonidyum
5. Mikrokonidyum
6. Sporanjiyospor
Mature sporangium of Rhizopus microsporus showing a globose columella
supporting a mass of sporangiospores. Asexual reproduction in the Zygomycetes is
by the production of non-motile sporangiospores in a sporangium.
Collapsed "umbrella shaped" columella of Rhizopus stolonifer following
sporangiospore dispersal.
konidium
blastospor
makrokonidium
Mantar Hastalıkları
• Açık havada
– 105/m3
• Kapalı ortamda
– 109/m3 fungal spor
Mantar Hastalıkları
• Alerjik hastalıklar
– Çiftçi akciğeri
•
•
•
•
Konağın immun yanıtı
Partikül büyüklüğü
Antijenitesi
İnokulum miktarı
– En sık rastlanan allerjenler
•
•
•
•
Penicillium
Aspergillus
Alternaria
Micropolyspora
Mantar Hastalıkları
• Metabolitleri ve Toksinleri ile
– Miçetizm: Mantarların vücuda yerleşmeden
oluşturdukları hastalık tablosudur.
• Besin zehirlenmesi
• Tahıl ürünlerini enfekte etmesi
• Alfa adrenerjik blokaja bağlı semptomlar oluşur
– Mikotoksikoz
• Toksinli gıdanın yenmesiyle ortaya çıkar
• Aflatoksin ve benzeri karsinojenler
Mantar Hastalıkları
• Toksin oluşumunu etkileyen faktörler
– Besin maddeleri
• B Vit fazlalığı, protein azlığı
– Nem
– Isı (13-40ºC)
– Işık
– pH (3-4.5)
– Depolama süresi (ilk 4 ayında mikotoksin
yapımı artar)
Mantar Hastalıkları
• Vücuda direkt yerleşerek(yerleştiği yere
göre isimlendirilir)
– Yüzeyel mikozlar
– Subkütan mikozlar
– Derin mikozlar
– Sistemik mikozlar
– Fırsatçı mikozlar
fungus infection in men causes
Tanı Yöntemleri
• Doğrudan mikroskopi
– KOH(potasyum hidroksit)%10-30
• Dermatofitler
– Gram boyama
• Tüm mayalar
– Çini mürekkebi
• C.neoformans
– PAS(periyodik asit-Schiff)
• B.dermatidis
– Wright
• H.capsulatum
Tanı Yöntemleri
• Kültür yöntemleri
– SDA(3 haftaya kadar)
• Sikloheksimitli
• 25ºC-37ºC
– Kanlı
– BOS kültürleri mutlaka anbiyotiksiz ve
sikloheksimitsiz besiyerlerine ekilir
– Otomatik cihazlarla tanı(4 günde)
Tanı Yöntemleri
• Serolojik yöntemler
– İmmun floresan antikor
– Kompleman birleşme reaksiyonu
– Aglütinasyon
– Presipitasyon
– Latex aglütinasyon
– ELİSA
– Polimeraz zincir reaksiyonu
Tanı Yöntemleri
• Aşırı duyarlılık reaksiyonları
– Trikofitin
– Histoplazmin
Transmission electron micrograph of a section through hyphae showing typical
septa and septal pores of an ascomycetous fungus (Chaetomium globosum).
The Chrysosporium anamorph of Aphanoascus flavescens. Note the typical pyriform
to clavate shaped conidia with truncated bases which are formed either intercalary,
laterally or terminally.