Transcript Spory wokó* inteligencji

Psychologia różnic indywidualnych
ćwiczenia 2009/2010
opracował: Tomasz Knopik ([email protected])
Wg D. Hebba inteligencja A to podstawowy
potencjał intelektualny zdeterminowany
przez genotyp.
Inteligencja B to zdolności intelektualne
przejawiające się w zachowaniu, stanowią
wynik interakcji między inteligencją A a
środowiskiem (determinacja fenotypowa).
Inteligencja typu C to wg P. Vernona
inteligencja psychometryczna (mierzona
testami zdolności poznawczych)
A
B
C



Model inteligencji zakładający równorzędność
wielu zdolności poznawczych (120), punktem
wyjścia jest teoria, do której dobiera się testy
mierzące poziom poszczególnych zdolności
Każdą zdolność definiuje się poprzez: materiał
(4), proces poznawczy (5) oraz wytwór (6)
Istnieje poważny problem z pomiarem każdej
zdolności (jak na gruncie tego modelu miałaby
wyglądać typowa diagnoza intelektu?)
PROCESY
poznawanie
operacje
pamięciowe
wytwarzanie
dywergencyjne
wytwarzanie
konwergencyjne
ocena efektów
myślenia
MATERIAŁ
figuralny
symboliczny
semantyczny
behawioralny
WYTWÓR
jednostki
klasy
relacje
systemy
przekształcenia
implikacje






Poznawanie jednostek behawioralnych (polega
na trafnym rozpoznaniu wewnętrznych stanów psychicznych innej osoby na
podstawie np. jej mimiki)
Poznawanie klas behawioralnych (zdolność
do kategoryzowania stanów psychicznych innych ludzi
na podstawie ich podobieństwa)
Poznawanie relacji behawioralnych (zdolność
do dostrzegania znaczących związków między różnymi aktami
behawioralnymi)
Poznawanie systemów behawioralnych (zdolność interpretowania
sekwencji zachowań społecznych)
Poznawanie transformacji behawioralnych (zdolność
do plastycznego reagowania na zmiany zachodzące w sytuacjach
społecznych)
Poznawanie implikacji behawioralnych (zdolność
do przewidywania, co się może zdarzyć w danej sytuacji społecznej)






Dywergencyjne wytwarzanie jednostek behawioralnych
Dywergencyjne wytwarzanie klas behawioralnych
Dywergencyjne wytwarzanie relacji behawioralnych
Dywergencyjne wytwarzanie systemów behawioralnych
Dywergencyjne wytwarzanie transformacji
behawioralnych
Dywergencyjne wytwarzanie implikacji behawioralnych
Powyższe zdolności nie są niezależne od siebie,
wytwarzanie musi być zakorzenione w rozumieniu
(dekodowaniu).
Inteligencja jest zdolnością do rozwiązywania problemów
lub wytwarzania nowych pomysłów (silne związki
inteligencji z twórczością)
H. Gardner wyodrębnił 7 zdolności:
 inteligencję językową
 inteligencję matematyczno-logiczną
 inteligencję muzyczną
 inteligencję kinestetyczną
 inteligencję przestrzenną
 inteligencję intrapersonalną
 inteligencję interpersonalną
Inteligencja to rozwinięta forma adaptacji biol0gicznej,
podmiot sam podejmuje aktywność poznawczą i zdobywa
wiedzę o świecie (konstruktywizm poznawczy) poprzez
przystosowanie
 Przystosowanie to równowaga między asymilacją
a akomodacją (samoregulacja umysłu)
 Istotą inteligencji jest aktywność podmiotu przejawiająca się
w procesie strukturalizacji (schematy poznawcze)
 dla Piageta biologiczne wyposażenie człowieka stanowi
podstawę (matrycę) do podejmowania samodzielnych
działań o charakterze poznawczym przez podmiot

okres sensoryczno-motoryczny (0 – 2 r. )
okres przedoperacyjny (2-7 r.ż)
okres operacji konkretnych (7-11 r.ż.)
okres operacji formalnych
(11-15 r.ż.)



3 subteorie: kontekstu, doświadczenia oraz składników
Subteoria kontekstu ujmuje inteligencję w relacji do świata
zewnętrznego i podkreśla rolę kontekstu środowiskowego w
determinowaniu zachowania inteligentnego; w tym ujęciu
inteligencja to celowa adaptacja do realnie istniejącej
rzeczywistości (jeśli adaptacja jest niemożliwa jednostka
podejmuje działania zmierzające w kierunku modyfikacji
środowiska lub też jego selekcji)
Subteoria doświadczenia odwołuje się do dwóch zdolności:
radzenia sobie z nowymi zadaniami oraz automatyzacji
procesów informacyjnych; rozwiązywanie nowych zadań
wymaga udziału tzw. ogólnego systemu przetwarzania
informacji (przetwarzanie świadome i kontrolowane)


rozwiązywanie zadań znanych wymaga zaangażowania lokalnego
systemu informacyjnego (proces automatyzacji przetwarzania pod
wpływem doświadczenia) – im bardziej zautomatyzowane jest
wykonywanie zadań znanych tym bardziej skuteczne jest przetwarzanie
danych przez system ogólny
Subteoria składników (komponentów): metaskładniki
(metakomponenty), składniki wykonawcze, składniki nabywania wiedzy
Subteorię komponentów można określić (w dużym przybliżeniu) jako
inteligencję analityczną, subteorię kontekstu jako inteligencję
praktyczną, zaś subteorię doświadczenia jako inteligencję twórczą.










dostrzeżenie problemu
zdefiniowanie problemu
wybór odpowiednich komponentów wykonawczych
wybór strategii decydującej o kolejności i układzie komponentów
wybór poznawczej reprezentacji problemu (np. wyobrażeniowej lub
werbalnej)
właściwe ulokowanie zasobów uwagi
monitorowanie przebiegu procesu poznawczego
odbiór wewnętrznych i zewnętrznych informacji zwrotnych na temat
tego, jak zadanie jest wykonywane
decydowanie, czy i w jaki sposób informacja zwrotna ma być
wykorzystana
praktyczne wykorzystanie wniosków płynących z analizy informacji
zwrotnych
kodowanie
bodźców
strukturalizacja
porównywanie
bodźców
reakcja
- wnioskowanie
- przekształcanie
- zastosowanie
- porównywanie
- wyjaśnianie



selektywne kodowanie
(odrzucenie informacji nieistotnych)
selektywne łączenie
(strukturalizacja pojedynczej informacji)
selektywne porównanie
(odniesienie nowej informacji do wiedzy
nabytej)
R. Sternberg wyodrębnia 3 rodzaje inteligencji: analityczną,
twórczą oraz praktyczną.
Analityczna – sprawne funkcjonowanie procesów poznawczych
(np. dobra pamięć, podzielność, selektywność uwagi)
Twórcza – oryginalność myślenia, otwartość na nowe
problemy, tolerancja dla odmienności, podejmowanie
ryzyka,
Praktyczna – rozwiązywanie praktycznych, życiowych
problemów, zdolności społeczne, sukces zawodowy
Sukces życiowy, wysokie osiągnięcia uzależnione są od stopnia
równowagi miedzy tymi inteligencjami.
Koncepcja Labouvie-Vief:
 mądrość jako dialog między logos (formy logiczne
regulujące przetwarzanie informacji) a mythos
(subiektywne cechy organizmu),
 przejawem mądrości rozumianej jako harmonia między
sferą poznawczą a emocjonalną jest satysfakcja
życiowa (zadowolenie),
 równowaga między myśleniem krytycznym a myśleniem
refleksyjnym (dostrzeganie wad i zalet w analizowanych
obiektach),
 mądrość nie wykazuje silnego związku z poziomem
inteligencji, czy zdolności twórczych.






punktem wyjścia jest pragmatyczna koncepcja doświadczenia (James,
Dewey),
akceptacja nieprzewidywalności w sferze doświadczeń, tolerancja
niepewności w poznaniu, akceptacja wieloznaczności,
zadowolenie z życia przy jednoczesnym poszanowaniu norm
społecznych i etycznych (inklinacji innych do realizowania własnych
celów – orientacja eudajmonistyczna),
umiejętność dokonywania wglądu,
brak silnego związku z inteligencją analityczną,
mądrość – związki z „pragmatyką” inteligencji,
mechanika: podstawowe procesy przetwarzania
informacji, mają biologiczny i uniwersalny charakter
(nie zależą od treści),
 pragmatyka: wiedza o faktach i wiedza
proceduralna, uwarunkowana kulturowo,
kontekstowa, jądrem jest wiedza na temat dynamiki
życia, dylematów egzystencjalnych.

pragmatyka:
kontekst,
ocena
intelekt
mechanika:
szybkość,
zasoby





wiedza o faktach,
wiedza proceduralna,
kontekstowe ujęcie własnego rozwoju,
relatywizm,
niepewność i nieprzewidywalność życia.
Aktualnie autorzy podkreślają znaczenie umiejętności godzenia
celów indywidualnych z celami realizowanymi przez otoczenie.
Z wiekiem zmniejsza się udział mechaniki inteligencji na rzecz
pragmatyki (stąd ujmowanie mądrości jako atrybutu osób
starszych).

Technika głośnego myślenia, przykład Baltesa
i Glucka: „Piętnastoletnie dziewczynka chce natychmiast wyjść za
mąż. Co należy rozważyć i zrobić?”
Odp. Oceniona jako niezbyt mądra: Nie, w żadnym przypadku, wychodzenie
za mąż w wieku 15 lat jes t zdecydowanie niewłaściwe. Powinno się
powiedzieć dziewczynie, że małżeństwo jest całkowicie niemożliwe. Nie,
to jest szalony pomysł.
Odp. Oceniona jako mądra: Cóż, na pierwszy rzut oka problem wydaje się
prosty. Generalnie małżeństwo nie jest dobrą rzeczą dla 15-latki. Ale
zdarzają się sytuacje, które nie pasują do przeciętnego obrazu. Być może
w tym przypadku w grę wchodzą szczególne okoliczności życiowe, takie
jak śmiertelna choroba dziewczynki. Albo utrata rodziców. Dziewczynka
może także żyć w innej kulturze lub innym okresie historycznym.



równowaga między potrzebami człowieka a
środowiskiem,
triada: inteligencja twórcza, analityczna,
praktyczna (harmonia),
rola doświadczenia (rozwój wglądu w siebie,
metapoznania, tolerancji wieloznaczności).
Zastosowanie ukrytej, jak również jawnej wiedzy dla
wspólnego pożytku przez równoważenie interesów
osobistych, interpersonalnych i pozaosobowych
służące osiągnięciu równowagi między adaptacją
do istniejącego środowiska, modyfikacją
istniejącego środowiska oraz wyborem nowego
środowiska.
czerwony
zielony
niebieski
czarny
fioletowy
brązowy
żółty