Transcript Bestaat de vrije wil? Wouter Belier

Bestaat de vrije wil?
Wouter Belier
En wat verstaan we hieronder?
Drie situaties

Zit u hier uit vrije wil?

Heeft Harry de tandenborstels uit vrije wil
gestolen?

Heeft Miriam uit vrije wil de fiets gestolen?
Vrije wil als thema

Klassieke oudheid:

Goed denken > goed handelen

Augustinus (354-430)

Goed denken + goed willen > goed handelen

Goed denken + slecht willen > slecht
handelen
Vrije wil als thema

Tot de Moderne Tijd:

Discussie in religieuze termen

Gods almacht vs. onze vrije wil

Nieuwe Tijd:

Determinisme vs. onze vrije wil
Enkele termen

Determinisme

PAM = Principe van Alternatieve
Mogelijkheden

UO = Ultieme oorzaak
Drie posities (1a incompatibilisten)

Is het determinisme waar?
Zo ja, dan bestaat er geen vrije wil (geen
PAM, noch UO)

Spinoza

Schopenhauer

Basil Fawlty
(http://www.youtube.com/watch?v=78b67l_y
xUc)

Drie posities (1a incompatibilisten)






Benjamin Libet:
Bereidheidspotentiaal
Dick Swaab:
Wij zijn ons brein
Victor Lamme:
De vrije wil bestaat niet
Drie posities (1b incompatibilisten)

Hebben mensen een vrije wil?

Zo ja, dan is het determinisme onwaar (wel
PAM en UO)

Sarte: l’exinstence precede l’essence

“Wat wil ik nu eigenlijk?” is altijd een open
vraag
Incompatibilisme in schemA
Hard Determinisme
Determinisme is waar
Determinisme en Vrije Wil gaan
niet samen
We hebben dus geen Vrije Wil
Libertarisme
We hebben een Vrije Wil
Determinisme en Vrije Wil gaan
niet samen
Determinisme is dus niet waar
Alles ligt vast door:
Voorgeschiedenis
Genen
Natuurwetten
Verdere voorafgaande
oorzaken
Wij zijn ons brein
Niets of niet alles ligt vast:
Uiteindelijk maak je zelf een
keuze
Deze keuze is niet door iets
anders veroorzaakt (UO)
Je had altijd iets anders
kunnen kiezen (PAM)
Zijn wij dan wel verantwoordelijk
voor onze daden?
Zijn wij dan nooit te
verontschuldigen?
Drie posities (compatibilisten)

Is determinisme waar? Ja
Hebben mensen een vrije wil? Ja

Harry Frankfurt


Eerste en tweede orde verlangen
https://www.youtube.com/watch?v=0PhSwg4
cytE

Wat verlang je te verlangen?

Harry Frankfurt

Vrijheid van willen ontstaat als je tweede orde
verlangen en je eerste orde samenvallen!

De vrije wil is de wil die je als mens passend
vindt bij wie jij bent
Drie probleemgebieden



vrije wil en verantwoordelijkheid
vrije wil en zelfontplooiing
vrije wil en bewuste aansturing
Definitie A

Vrije wil als voorwaarde voor
verantwoordelijkheid, een handeling uit vrije
wil is een handeling waarvoor je moreel
verantwoordelijk bent. Als je niet uit vrije wil
handelt, dan ben je ook niet verantwoordelijk
voor die handeling. Met ‘vrije wil’ bedoelen we
het soort controle over je eigen gedrag dat
vereist is voor verantwoordelijkheid.
Definitie A





Discussie in onder meer het strafrecht.
Feitelijk is de redenering andersom:
Niet: je hebt een vrije wil, dus we houden je
verantwoordelijk voor handeling X
Maar: we houden je verantwoordelijk voor
handeling X, dus je hebt een vrije wil
PAM wordt voorondersteld, UO niet
noodzakelijk
Uit vrije wil betekent hier: niet
ontoerekeningsvatbaar.
Definitie B

Vrije wil als zelfverwerkelijking. Een handeling
uit vrije wil is een handeling waarin tot
uitdrukking komt wat de handelende persoon
zelf belangrijk vindt. Om een vrije wil te
hebben, moet je een individu zijn met een
eigen mening over wat belangrijk voor je is en
wat niet. Met ‘vrije wil’ bedoelen we dus het
vermogen om op basis van je eigen mening
beslissingen te nemen.
Definitie B




Het verlangen om af te kicken is van een andere orde dan
het verlangen naar drugs. Het verlangen om af te kicken is
eigenlijk een heel speciaal soort verlangen: het is namelijk
een verlangen om het verlangen naar drugs niet meer te
hebben. Het is dus een verlangen dat over een ander
verlangen gaat.
Verlangen naar drugs: eerste-orde-verlangen
Verlangen om geen drugs te verlangen: tweede-ordeverlangen.
In reflexiviteit en zelfkennis ontstaat de vrije wil.
Definitie C

Vrije wil als bewuste aansturing. Een
handeling uit vrije wil is een handeling die
wordt aangestuurd door een bewuste
gedachte die je vlak voor de handeling hebt.
Je handelt uit vrije wil wanneer je handeling
het gevolg is van het feit dat je dacht: ‘En nu
ga ik dit doen.’ Met ‘vrije wil’ bedoelen we dus
het vermogen om bewust je eigen lichaam in
beweging te brengen.
Definitie C

Geen PAM en geen UO, dan ook geen vrije wil!
Bovendien, dat er geen PAM en geen UO is, is
aangetoond, ergo…
Zinloze en zinvolle discussies
Werkelijkheid
Vrije wil
Zinloze discussies
Zinvolle discussies
Esse est percipi?
Hersens op sterk
water
Bestaat er een
werkelijkheid?
Hoe nauwkeurig
nemen we waar?
Bestaat de
mogelijkheid altijd
om een alternatief te
kiezen?
In hoeverre ben je
vrij om iets te willen?
Ben je zelf echt de
ultieme oorzaak van
je handelingen?
Laten we ons
bedriegen door onze
zintuigen?
Hoe bevorder je
zelfkennis en
reflectie?