Transcript Oudermishandeling (Thomas Debaenst en Caroline

Oudermishandeling:
van macht naar kracht
Omgaan met situaties van agressie van jongeren naar hun ouders in De
Branding
Welke hulpverlening is nodig
Wordt in dergelijke casussen gekozen voor hulpverlening met ervaring
• in huiselijk geweld?
• in gezinstherapie?
• in residentiële opname voor de jongere?
• in opvoedingsondersteuning?
• in daderhulp?
• In slachtofferhulp?
• in juridische gevolgen?
• in drughulpverlening?
….in andere specifieke noden?
Wat is oudermishandeling?
Er is geen simpele definitie van oudermishandeling,
• omdat agressief gedrag naar ouders een breed spectrum van
gedragingen kan inhouden:
• Verbaal, fysiek, psychologisch of materieel geweld
• De ernst en frequentie kan sterk verschillen
• De betekenis en het doel van agressie: intentioneel, reactief, vanuit frustratie
• omdat het verschil tijdens de adolescentie tussen het
losmakingsproces, het verzet tegen ouders en oudermishandeling
niet altijd makkelijk te maken is.
Definitie oudermishandeling
Oudermishandeling is een herhalend patroon van
agressieve gedragingen van de minderjarige,
inwonende zoon of dochter dat het doel heeft om
fysieke, psychologische en/of financiële schade te
veroorzaken zonder dodelijke afloop om op deze
manier macht en controle te verwerven over een
ouder.
Definitie oudermishandeling
• Intentie van jongere om macht en controle te verwerven over ouders. Er is
minimaal sprake van de poging om de macht om te keren.
• Geen alleenstaand incident
• Gedragingen van zoon of dochter die schadelijke gevolgen hebben voor de
ouders
• Er wordt gebruik gemaakt van fysiek of psychologisch geweld
• De gevolgen voor de ouders kunnen zich op fysisch, psychologisch,
materieel of financieel vlak uiten.
• Het gaat over jongeren tussen 10 en 18 jaar, die nog onder de
verantwoordelijkheid staan van hun ouders. Er is een zekere
afhankelijkheidsrelatie.
Prevalentie van agressie naar ouders
Walsh & Krienert (2009): minstens éénmalige agressie in de laatste zes maanden:
18% bij twee-oudergezin en 29% bij één-oudergezinnen
Pagani et al (2004, 2008):
• Fysieke agressie bij 15 à 16-jarigen in de laatste zes maanden:
• Tegenover vader: 12,3% jongens en 9,5% meisjes
• Tegenover moeder: 13,5% jongens en 13,7% meisjes
• Verbale agressie bij 15 à 16-jarigen in de laatste zes maanden:
• Tegenover vader: 61,5% jongens en 65,9% meisjes
• Tegenover moeder: 53,5% jongens en 57,5% meisjes
Cottrell & Monk (2004) en Ulman & Straus (2003): Bij ernstige gewelddaden of
ernstige oudermishandeling komen onderzoekers tot een lager prevalentiecijfer:
tussen de 2 en 5 %. (Autisme: 1%, ADHD: 4 tot 8%)
Verklarende theorieën
• De stresstheorie: hoog spanningsniveau en beperkte
copingmechanismen
• De sociale leertheorie: aanleren van agressie via
modelling
• De systeemtheorie: in gezinnen met onduidelijke
rollen en onduidelijke hiërarchische structuur.
• De culturele theorie: agressie maakt deel uit van de
norm.
Risicofactoren voor oudermishandeling
• De jongere is of was getuige of slachtoffer van huiselijk geweld
(kindermishandeling of partnergeweld)
• De jongere vertoonde reeds in de kindertijd een patroon van agressie
• De opvoedingsstijl van de ouders (gewelddadig, autoritair,
verwaarlozend, verwennend, te controlerend, …)
• Beperkte emotionele betrokkenheid van de ouders
• Middelengebruik bij de jongere of de ouders
• Gezinnen met veel spanning en/of verandering in de gezinsstructuur
(vnl. alleenstaande ouders)
Ervaringen in de hulpverlening
• Als ouders hun verhaal van oudermishandeling brengen is er
vaak onbegrip in de onmiddellijke omgeving. De ouders
worden zelf verantwoordelijk gesteld.
• Ouders durven geen hulp te vragen
•
•
•
•
Ze ontkennen of minimaliseren de mishandeling.
Ze hebben angst, voelen zich beschaamd en schuldig.
Ouders vragen pas hulp als er sprake is van ernstige agressie
Ouders zijn bang dat zij de schuld zullen krijgen of dat zoon of
dochter uit huis zal geplaatst worden
• Ouders hebben vaak post-traumatische stressklachten en
hebben angst, waardoor ze nog moeilijker krachtdadig kunnen
optreden. Er onstaat een vicieuze cirkel.
• Er is een complexe wisselwerking tussen verschillende
factoren.
Inhoud
-Inleiding
-NVR: de belangrijkste principes
-Het belang van een steunnetwerk
Inleiding
- focus op de ouders
- NVR helpt ouders en hulpverleners om terug te gaan staan
NVR: De principes
Ontwikkeld in Israël door Haim Omer
Geweldloos Verzet is
-33% attitude
-33% communicatie
-33% interventie
NVR: de principes
Attitude:
-> Geweldloos: de-escalatie, ‘smeed het ijzer als het koud is’, uitgesteld
reageren, zelf elke vorm van agressie vermijden
-> aanwezigheid, waakzame zorg
Bv. -> maak gebruik van ‘stilte’ bv. Een jongere opzoeken op zijn kamer
als hij niet meer naar beneden komt, en daar stilzwijgend aanwezig zijn
-> transparantie, openheid
NVR: de principes
Communicatie:
-> ‘wij’ ipv ‘ik’ (je kan het niet alleen) (steunnetwerk)
-> vermijd ‘als… dan’ (leidt vaak tot escalaties)
-> discussies, preken, uitleggen, overreden, smeken,… vermijden
-> korte boodschappen, mantra’s ‘wij moeten dit doen omdat we je
graag zien’; ‘ik vind dit niet leuk, ik ga erover nadenken’
-> non-verbaal gedrag: rust uitstralen, er zelf uitstappen als je voelt dat
je gaat ontploffen,…
NVR: de principes
Interventies: de specifieke eenzijdige acties (wanneer de jongere toch het
gedrag stelt waartegen je je wil verzetten)
-> de aankondiging
-> telefoonronde
-> sit-in
-> Volgen
-> Staking
-> Bevelen weigeren (weigeren diensten te verlenen, taboes doorbreken)
-> het maken van verzoeningsgebaren
Inleidende oefening
Probeer je, ieder voor zich, in te leven in een zeer conflictueuze of
lastige situatie, iets wat heel gevoelig ligt voor jezelf, iets waar je je
kwetsbaar door voelt of voor schaamt (privé of werk).
Zet op een leeg blad jezelf in het midden en zet daarrond de mensen
die belangrijk zijn, hoe dichter hoe belangrijker, hoe verder hoe minder
belangrijk.
Aan wie zou je hulp vragen en hoe zou je dat doen?
Inleefoefening: reflectie nadien
- Hoe was het om die oefening te doen?
- Hoe was het om hulp te vragen?
- Aan wie vraag je hulp en waarom?
Belang van een steunnetwerk
Geheimhouding
< reputatie van het gezin beschermen (de goeie naam van het gezin,
oudermishandeling = taboe)
< reputatie van het kind beschermen (toekomstperspectieven,
mogelijke gevolgen,…)
MAAR geheimhouding houdt geweld in stand!
-het isoleert ouders
-vergroot de stress bij confrontatie met hun gewelddadige kind =>
risico om zelf de controle te verliezen wordt groter
Belang van een steunnetwerk
Waarom is het inschakelen van een steunnetwerk zo belangrijk?!
-Verlamming en angst bij ouders neemt af
-Het kind krijgt de boodschap dat ouders echt vastberaden zijn om een
eind aan het geweld te maken
-Meer mogelijkheden om met geweld en bedreigingen om te gaan
-Vaak zorgt het feit dat de jongere weet dat anderen op de hoogte zijn
of de aanwezigheid van een steunfiguur al voor een afname van de
agressie.
Belang van een steunnetwerk
Dankzij het mobiliseren van een steunnetwerk krijgen ouders een
nieuwe positie in het gezin:
Leiders van de geweldloze strijd tegen het geweld.
!!! Ondersteuners ondersteunen ouders in de rug, nemen het niet
over!!!
Steunnetwerk: methodieken om een netwerk
in kaart te brengen
-duplo
-genogram en sociogram
-concentrische cirkels
-vragenlijsten
-levenslijn met oog voor wie er bij belangrijke gebeurtenissen aanwezig
was en wie van die mensen nu nog belangrijk is.
Belangrijk om als hulpverlener volhardend te zijn in deze zoektocht
Hoe kan een steunnetwerk helpen
-bevestiging en aanmoediging geven aan ouders en kind
-mee aanwezig zijn in het leven van het kind
-mee toezicht houden
-het agressieve kind aan de druk van de publieke opinie bloot stellen
-praktische hulp bieden
-als bemiddelaar optreden (niet alleen de ouders maar ook het
gewelddadige kind helpen)
!!! Transparantie over het doorbreken van de geheimhouding naar het kind
door ouders en door mensen uit steunnetwerk => het wordt duidelijk voor
het kind dat wat het doet niet langer privé is, maar dat er mensen op de
hoogte zijn van de thuissituatie en bereid zijn de ouders te helpen.
Organiseren van een netwerkbijeenkomst
Doel: alle ondersteuners rond tafel brengen. Ouders geven info over de
problemen met hun kind en tegen welk gedrag ze zich concreet willen
verzetten.
Hulpverleners leggen de principes van NVR uit
Er wordt onderling bekeken wie op welke manier hulp kan bieden aan
ouders en/of kind
Verslag
Er wordt aan elke ondersteuner gevraagd om nadien contact op te
nemen met het kind (transparantie)
Stellingen
• Oudermishandeling is nooit alleen het probleem van de
jongere en wordt dus best aangepakt in gezinstherapie.
• Ouders blijven verantwoordelijkheid dragen, ook als ze
slachtoffer zijn van ernstige agressie.
• Het is noodzakelijk om juridische gevolgen te verbinden
aan de oudermishandeling.
• Als de ouder(s) zelf agressie gebruiken naar hun zoon of
dochter, kan men niet spreken over oudermishandeling
als de zoon of dochter ook agressie gebruikt tegen zijn
ouder(s).
Aandachtspunten in de aanpak
• Veiligheid als voorwaarde voor een positief veranderingsproces.
• Oudermishandeling wordt nog te veel over het hoofd gezien: alert
zijn voor risicofactoren en standaard bevragen in intake
• Complexe wisselwerking tussen verschillende beïnvloedende
factoren:
• In de behandeling van oudermishandeling is het lineair denken over dader en
slachtoffer onhoudbaar.
• Een assessment van de beïnvloedende factoren kan helpen om gepaste
hulpverleningstrajecten uit te bouwen (drugs, PTSS, negatieve vriendenkring,
intergenerationeel geweld, beperkte opvoedingsvaardigheden, …)
• Individuele, groeps- of gezinstherapie?
• Samenwerking tussen verschillende hulpverleningsdiensten, school,
werk, politie en justitie is noodzakelijk