Transcript Vezbe2-troskovi_preduzeca_i_kalkulacije
Visoka tehnološka škola strukovnih studija Šabac
POSLOVNA EKONOMIKA Vežbe 2
Predmetni profesor:
dr Miroslava Petrevska
TROŠKOVI PREDUZEĆA I KALKULACIJE
TROŠKOVI PREDUZEĆA
Troškovi predstavljaju vrednosni izraz utrošenih elemenata proizvodnje i poslovne izdatke koji su vezani za ostvarenje te proizvodnje.
TROŠKOVI PREDUZEĆA
VRSTE TROŠKOVA – opšta podela
troškovi rada troškovi predmeta rada troškovi sredstava za rad troškovi tuđih usluga - vrednosni izraz utroška radne snage - vrednosni izraz utrošenih sredstava za rad u procesu proizvodnje
TROŠKOVI PREDUZEĆA
PODELA TROŠKOVA U ODNOSU NA OBIM PROIZVODNJE
fiksni troškovi (FT)
apsolutno fiksni troškovi (FTa)
troškovi koji se ne menjaju pri promeni obima proizvodnje ili obima delatnosti: troškovi amortizacije, troškovi osiguranja sredstava za rad
relativno fiksni troškovi (FTr)
troškovi koji ostaju nepromenljivi u ukupnom iznosu u pojedinim zonama poslovanja: troškovi materijala za održavanje, troškovi tehničke kontrole varijabilni troškovi (VT)
proporcionalno varijabilni troškovi (VTp)
troškovi koji se menjaju srazmerno promenama obima proizvodnje, odnosno stepena korišćenja kapaciteta: troškovi materijala za izradu, troškovi sredstava za rad
degresivno varijabilni troškovi (VTd)
promenljivi troškovi koji u ukupnom iznosu rastu sporije od porasta obima proizvodnje ili druge delatnosti: troškovi pogonske režije, troškovi uprave i prodaje
progresivno varijabilni troškovi (VTpg)
promenljivi troškovi koji u ukupnom iznosu rastu brže od porasta obima proizvodnje: prekomerno korišćenje kapaciteta i sredstava za rad
TROŠKOVI PREDUZEĆA
PODELA TROŠKOVA U ODNOSU NA OBIM PROIZVODNJE
UKUPNI TROŠKOVI predstavljaju zbir ukupnih fiksnih troškova i ukupnih varijabilnih troškova
UT = FT + VT
PROSEČNI TROŠKOVI troškovi po jedinici proizvoda, izračunavaju se stavljanjem u odnos ukupnih troškova sa količinom proizvoda (obima proizvodnje)
t =
𝐔𝐓 𝐐
PROSEČNI UKUPNI TROŠKOVI (troškovi po jedinici proizvoda) zbir prosečnih varijabilnih troškova i prosečnih fiksnih troškova.
ut = vt + ft vt =
𝐕𝐓 𝐐
ft =
𝐅𝐓 𝐐
TROŠKOVI PREDUZEĆA
KOEFICIJENT REAGIBILNOSTI TROŠKOVA
pokazuje da li su troškovi rasli brže ili sporije od porasta obima proizvodnje Kr > 1 troškovi brže rastu od porasta obima proizvodnje Kr < 1 troškovi rastu sporije od porasta obima proizvodnje Kr = 0 troškovi su konstantni
Zadatak br. 29
Izračunati odnos direktnih i indirektnih troškova: Izvršiti razvrstavanje sledećih troškova na direktne i indirektne troškove: 1. troškovi sirovina 1. materijal za izradu 3.000 din.
2. lični dohoci radnika izrade 4.000 din.
2. amortizacija (funkcionalni metod obračuna amortizacije) 3. lični dohoci finansijske službe 3. troškovi reprezentacije 4. troškovi kancelarijskog materijala 4. premije osiguranja 5. troškovi reprezentacije 5. utrošeni sitni inventar u pogonu 6. utrošena energija u pogonu 6. lični dohoci radnika izrade 7. troškovi nepovratne ambalaže 5.000 din.
1.000 din.
500 din.
1.200 din.
700 din.
8. premije osiguranja 1.300 din.
DIREKTNI TROŠKOVI DIREKTNI TROŠKOVI
3.000
amortizacija (funkcionalna) lič. doh. rad. lični dohoci radnika izrade 4.000
utrošena en. u utrošen sitan inventar u pogonu 1.200
troš. nep. ambal.
700 ukupni direktni troškovi 8.900
INDIREKTNI TROŠKOVI INDIREKTNI TROŠKOVI
troškovi reprezentacije premije osiguranja 500 5.000
lič. doh. finan. službe premije osiguranja ukupni indirektni troškovi 1.300
10.800
FIKSNI TROŠKOVI (FT)
APSOLUTNO FIKSNI TROŠKOVI (Fta)
KARAKTERISTIKE: 1. Ukupni apsolutno fiksni troškovi (FTa) su konstantni, ne menjaju se sa promenom obima proizvodnje 2. Apsolutno fiksni troškovi po jedinici proizvoda (fta) se menjaju u obrnutom smeru od smera kretanja obima proizvodnje 3. Koeficijent reagibilnosti apsolutno fiksnih troškova jednak je 0 (Kr= 0)
Zadatak br. 30
Preduzeće D ima ukupne apsolutno fiksne troškove u iznosu od 80.000 dinara.
1.
2.
3.
Tabelarno prikazati kretanje ukupnih troškova pri proizvodnji od 200, 400, 600, 800, 1000 jedinica.
Tabelarno prikazati kretanje troškova po jedinici proizvoda pri datom obimu proizvodnje Izračunati koeficijent reagibilnosti troškova pri promeni obima proizvodnje od 800 na 1.000 jedinica.
Q obim proizv.
200 400 600 % ∆Q procenat promene proizv.
200 −0 ⋅ 100% 0 = / 400 −200 ⋅ 100% 200 = 100% 600 −400 400 ⋅ 100% = 50% 800 −600 600 ⋅ 100% = 33% 1000 −800 ⋅ 100% 800 = 25% FTa ukupni fiks. troš.
80.000
80.000
80.000
80.000
80.000
%∆FT proc. prom. kretanja FT / 80.000 −80.000
80.000
⋅ 100% = 0% 0% 0% 0% ft aps. fiks. tr. po jed. proizv.
80.000
200 = 𝟒𝟎𝟎 80.000
400 = 𝟐𝟎𝟎 80.000
600 = 𝟏𝟑𝟑 80.000
800 = 𝟏𝟎𝟎 80.000
1.000
= 𝟖𝟎 %∆ft proc. prom. ft / │ 200 −400 400 │⋅ 100% =
50%
│ 133 −200 200 │⋅ 100% =
34%
│ 100 −133 133 │ 80 −100 100 │⋅ 100%
%∆Q =
𝐐𝟐 −𝐐𝟏 𝐐𝟏
⋅ 𝟏𝟎𝟎%
Q2 – tekući obim proizvodnje Q1 – prethodni obim proizv.
%∆FT =
𝐅𝐓𝟐 −𝐅𝐓𝟏 𝐅𝐓𝟏
ft =
𝐅𝐓 𝐐
⋅ 𝟏𝟎𝟎%
%∆ft =
│
𝐟𝐭𝟐 −𝐟𝐭𝟏 𝐟𝐭𝟏
│ ⋅ 𝟏𝟎𝟎%
Q ↑ %∆ft ↓
Kr =
%∆𝐅𝐓 %∆𝐐 0% Kr = 25% Kr = 0
Zadatak br. 31
Preduzeće S ima ukupne apsolutno fiksne troškove u iznosu od 100.000 dinara.
1.
2.
3.
Tabelarno prikazati kretanje ukupnih troškova pri proizvodnji od 100, 200, 300, 400, 500 jedinica.
Tabelarno prikazati kretanje troškova po jedinici proizvoda pri datom obimu proizvodnje Izračunati koeficijent reagibilnosti troškova pri promeni obima proizvodnje od 400 na 500 jedinica.
Q obim proizv.
100 200 300 % ∆Q procenat promene proizv.
100 −0 ⋅ 100% 0 = / 200 −100 ⋅ 100% 100 = 100% 300 −200 ⋅ 100% 200 = 50% 400 −300 300 ⋅ 100% = 33% FTa ukupni fiks. troš.
100.000
100.000
100.000
100.000
100.000
%∆FT proc. prom. kretanja FT / 100.000 −100.000
100.000
⋅ 100% =
0%
0% 0% ft aps. fiks. tr. po jed. proizv.
100.000
100 = 𝟏𝟎𝟎𝟎 100.000
200 = 𝟓𝟎𝟎 100.000
300 = 𝟑𝟑𝟑 100.000
400 = 𝟐𝟓𝟎 100.000
500 = 𝟐𝟎𝟎 %∆ft proc. prom. ft / │ 500 −1000 1000 │⋅ 100% =
50%
│ 333 −500 500 │⋅ 100% =
34%
│ 250 −333 333 │⋅ 100% │ 200 −250 250 │⋅ 100% =
20%
%∆Q =
𝐐𝟐 −𝐐𝟏 𝐐𝟏
⋅ 𝟏𝟎𝟎%
Q2 – tekući obim proizvodnje Q1 – prethodni obim proizv.
%∆FT =
𝐅𝐓𝟐 −𝐅𝐓𝟏 𝐅𝐓𝟏
ft =
𝐅𝐓 𝐐
⋅ 𝟏𝟎𝟎%
%∆ft =
│
𝐟𝐭𝟐 −𝐟𝐭𝟏 𝐟𝐭𝟏
│ ⋅ 𝟏𝟎𝟎%
Q ↑ %∆ft ↓
Kr =
%∆𝐅𝐓 %∆𝐐 0% Kr = 25% Kr = 0
FIKSNI TROŠKOVI (FT)
RELATIVNO FIKSNI TROŠKOVI (Ftr)
KARAKTERISTIKE: 1. Ukupni relativno fiksni troškovi (FTr) su konstantni, ne menjaju se sa promenom obima proizvodnje 2. Relativno fiksni troškovi po jedinici proizvoda (ftr) sa povećanjem obima proizvodnje opadaju
Zadatak br. 32
Pomoću metode najvišeg i najnižeg stepena zaposlenosti izvršiti razgraničenje relativno fiksnih troškova na fiksnu i varijabilnu komponentu ako su poznati sledeći podaci:
vremenski period obim proizvodnje
I-III IV-VI VII-IX X-XII 100 400 200 300
uk. rel. fiksni troškovi
10.000
16.000
12.000
14.000
stepen zaposlenosti najviši najniži obim proizvodnje 400 100 ∆Q = Q1 – Q2 =
300
uk. rel. fiks. troš.
16.000
10.000
∆FT = F1 – F2 =
6.000
vt = ∆FT ∆Q
vt = 6.000
300 vt = 20 din
obim proizvodnje (Q)
100 400 200 300
uk. rel. fik. tr. (URFT)
10.000
16.000
12.000
14.000
varijab. troš. (VT)
2.000
8.000
4.000
6.000
fiksni troš. (FT)
8.000
8.000
8.000
8.000
VT = vt
⋅
Q FT = URFT - VT
Zadatak br. 33
Izvršiti razgraničenje relativno fiksnih troškova na fiksnu i varijabilnu komponentu pomoću metode najvišeg i najnižeg stepena zaposlenosti ako su poznati sledeći podaci:
vremenski period obim proizvodnje
I-II III-IV V-VI VII-VIII IX-X XI-XII 100 140 120 180 200 160
uk. rel. fiksni troškovi
10.000
12.000
11.000
14.000
15.000
13.000
obim proizvodnje (Q)
100 140 120 180 200 160
uk. rel. fik. tr. (URFT)
10.000
12.000
11.000
14.000
15.000
13.000
varijab. troš. (VT)
5.000
7.000
6.000
9.000
10.000
8.000
fiksni troš. (FT)
5.000
5.000
5.000
5.000
5.000
5.000
stepen zaposlenosti najviši najniži obim proizvodnje 200 100 ∆Q = Q1 – Q2 =
100
uk. rel. fiks. troš.
15.000
10.000
∆FT = F1 – F2 =
5.000
vt = ∆FT ∆Q
vt = 5 .000
100
VT = vt
⋅
Q FT = URFT - VT
vt = 50 din
VARIJABILNI TROŠKOVI (VT)
PROPORCIJALNO VARIJABILNI TROŠKOVI (VTp)
KARAKTERISTIKE: 1. Ukupni proporcionalno varijabilni troškovi (Uk.VTp) imaju isti trend promena sa promenama obima proizvodnje 2. Proporcionalno varijabilni troškovi po jedinici proizvoda (vtp) su konstantni, bez obzira na promene obima proizvodnje 3. Koeficijent reagibilnosti troškova jednak je 1 (Kr=1)
obim proizvodnje
100 200 300 400 500 600
Zadatak br. 34
Preduzeće M je ostvarilo sledeći obim proizvodnje i varijabilnih troškova:
varijabilni troškovi
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
1. Tabelarno prikazati kretanje obima proizvodnje i varijabilnih troškova 2. Tabelarno prikazati kretanje troškova po jedinici proizvoda 3. Utvrditi stepen reagibilnosti troškova pri promeni obima proizvodnje od 500 na 600 jedinica
%∆Q =
𝐐𝟐 −𝐐𝟏 𝐐𝟏
⋅ 𝟏𝟎𝟎%
%∆VTp =
𝐕𝐓𝐩𝟐 −𝐕𝐓𝐩𝟏 𝐕𝐓𝐩𝟏 ⋅ 𝟏𝟎𝟎%
vtp =
𝐕𝐓𝐩 𝐐
%∆vtp =
𝐯𝐭𝐩𝟐 − 𝐯𝐭𝐩𝟏 𝐯𝐭𝐩𝟏 ⋅ 𝟏𝟎𝟎% Q 100 200 300 400 VTp 20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
%∆Q / 100 50 33 25 %∆VTp / 100 50 33 25
Kr =
%∆𝐕𝐓𝐩 %∆𝐐 Q ↑ vtp = const Kr = 20% 20% vtp 200 200 200 200 Kr = 1 %∆vtp / 0 0 0 0 0
Zadatak br. 35
Preduzeće M je ostvarilo sledeće kretanje obima proizvodnje i varijabilnih troškova:
obim proizvodnje
100 200 300 400 500 600
varijabilni troškovi
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
1. Tabelarno prikazati kretanje obima proizvodnje i varijabilnih troškova 2. Tabelarno prikazati kretanje troškova po jedinici proizvoda 3. Izračunati stepen reagibilnosti troškova pri promeni obima proizvodnje od 500 na 600 jedinica
%∆Q =
𝐐𝟐 −𝐐𝟏 𝐐𝟏
⋅ 𝟏𝟎𝟎%
%∆VTp =
𝐕𝐓𝐩𝟐 −𝐕𝐓𝐩𝟏 𝐕𝐓𝐩𝟏 ⋅ 𝟏𝟎𝟎%
vtp =
𝐕𝐓𝐩 𝐐
%∆vtp =
𝐯𝐭𝐩𝟐 − 𝐯𝐭𝐩𝟏 𝐯𝐭𝐩𝟏 ⋅ 𝟏𝟎𝟎% Q 100 200 300 400 VTp 10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
%∆Q / 100 50 33 25 %∆VTp / 100 50 33 25
Kr =
%∆𝐕𝐓𝐩 %∆𝐐 Q ↑ vtp = const Kr = 20% 20% vtp 100 100 100 100 Kr = 1 %∆vtp / 0 0 0 0 0
VARIJABILNI TROŠKOVI (VT)
DEGRESIVNO VARIJABILNI TROŠKOVI (VTdg)
KARAKTERISTIKE: Ukupni degresivni varijabilni troškovi (Uk.VTdg) imaju sporiji trend porasta od povećanja obima proizvodnje - blago rastu 1. Degresivno varijabilni troškovi po jedinici proizvoda (vtdg) opadaju sa porastom obima proizvodnje 2. Koeficijent reagibilnosti troškova je manji od 1 (Kr<1)
Zadatak br. 36
Preduzeće S raspolaže sledećim podacima o kretanju obima proizvodnje i varijabilnih troškova:
obim proizvodnje
(Q) 100 200 300 400 500 600
%∆Q =
%∆VTdg = varijabilni troškovi
(VT) 10.000
16.000
22.000
28.000
33.000
37.000
𝐐𝟐 −𝐐𝟏 𝐐𝟏 𝐕𝐓𝐝𝐠𝟏
⋅ 𝟏𝟎𝟎%
𝐕𝐓𝐝𝐠𝟐 − 𝐕𝐓𝐝𝐠𝟏
vtdg =
𝐕𝐓𝐝𝐠 𝐐
1.
2.
3.
Tabelarno prikazati kretanje obima proizvodnje i varijabilnih troškova.
Tabelarno prikazati kretanje troškova po jedinici Izračunati stepen reagibilnosti troškova pri promeni obima proizvodnje od 500 na 600 jedinica.
⋅ 𝟏𝟎𝟎% Q 100 200 300 400 VTdg 10.000
16.000
22.000
28.000
33.000
37.000
%∆Q / 100 50 33 25 %∆VTdg / 60 38 27 18 Q↑ vtdg↓ vtdg 100 80 73 70 %∆vtdg / 20 9 4 6 6
%∆vtdg =
│ 𝐯𝐭𝐝𝐠𝟐 − 𝐯𝐭𝐝𝐠𝟏 𝐯𝐭𝐝𝐠𝟏 │ ⋅ 𝟏𝟎𝟎%
Kr =
%∆𝐕𝐓𝐝𝐠 %∆𝐐 Kr = 12% 20% Kr = 0,6 < 1
Zadatak br. 37
Preduzeće B raspolaže sledećim podacima o kretanju obima proizvodnje i varijabilnih troškova:
obim proizvodnje
(Q) 100 200 300 400 500 600
varijabilni troškovi
(VT) 10.000
14.000
19.000
23.000
26.000
29.000
%∆Q =
𝐐𝟐 −𝐐𝟏 𝐐𝟏
⋅ 𝟏𝟎𝟎%
1. Tabelarno prikazati kretanje obima proizvodnje i varijabilnih troškova 2. Tabelarno prikazati kretanje troškova po jedinici proizvoda 3. Izračunati stepen regibilnosti troškova pri promeni obima proizvodnje od 500 na 600 jedinica.
%∆VTdg =
𝐕𝐓𝐝𝐠𝟐 − 𝐕𝐓𝐝𝐠𝟏 𝐕𝐓𝐝𝐠𝟏 ⋅ 𝟏𝟎𝟎% Q 100 200 300 400 VTdg 10.000
14.000
19.000
23.000
26.000
29.000
%∆Q / 100 50 33 25 %∆VTdg / 40 36 21 13 vtdg 100 70 63 58 %∆vtdg / 30 10 8 10 8
vtdg =
𝐕𝐓𝐝𝐠 𝐐 Q↑ vtdg↓
%∆vtdg =
│ 𝐯𝐭𝐝𝐠𝟐 − 𝐯𝐭𝐝𝐠𝟏 𝐯𝐭𝐝𝐠𝟏 │ ⋅ 𝟏𝟎𝟎%
Kr =
%∆𝐕𝐓𝐝𝐠 %∆𝐐 Kr = 12% 20% Kr = 0,6 < 1
VARIJABILNI TROŠKOVI (VT)
PROGRESIVNO VARIJABILNI TROŠKOVI (VTpg)
KARAKTERISTIKE: 1. Ukupni progresivno varijabilni troškovi (Uk.VTpg) rastu brže od porasta obima proizvodnje 2. Progresivno varijabilni troškovi po jedinici proizvoda (vtpg) rastu sa porastom obima proizvodnje 3. Koeficijent reagibilnosti troškova veći je od 1 (Kr>1)
Zadatak br. 38
Preduzeće N ima sledeće kretanje obima proizvodnje i varijabilnih troškova:
obim proizvodnje
(Q) 100 200 300 400 500 600
varijabilni troškovi
(VT) 10.000
24.000
42.000
66.000
85.000
105.000
%∆Q =
𝐐𝟐 −𝐐𝟏 𝐐𝟏
⋅ 𝟏𝟎𝟎%
1. Tabelarno prikazati kretanje obima proizvodnje i varijabilnih troškova.
2. Tabelarno prikazati kretanje troškova po jedinici proizvoda.
3. Izračunati stepen reagibilnosti troškova pri promeni obima proizvodnje od 500 na 600 jedinica.
%∆VTpg =
𝐕𝐓𝐩𝐠𝟐 − 𝐕𝐓𝐩𝐠𝟏 𝐕𝐓𝐩𝐠𝟏 ⋅ 𝟏𝟎𝟎% Q 100 200 300 400 VTpg 10.000
24.000
42.000
66.000
85.000
105.000
%∆Q / 100 50 33 25 %∆VTpg / 140 75 57 29 vtpg 100 120 140 165
vtpg =
𝐕𝐓𝐩𝐠 𝐐 Q↑ vtpg ↑ %∆vtpg / 20 17 18 3 3
%∆vtpg =
𝐯𝐭𝐩𝐠𝟐 − 𝐯𝐭𝐩𝐠𝟏 𝐯𝐭𝐩𝐠𝟏 ⋅ 𝟏𝟎𝟎%
Kr =
%∆𝐕𝐓𝐩𝐠 %∆𝐐 Kr = 24% 20% Kr = 1,2 >1
Zadatak br. 39
Preduzeće X ima sledeće kretanje obima proizvodnje i varijabilnih troškova:
obim proizvodnje
(Q) 100 200 300 400 500 600
varijabilni troškovi
(VT) 10.000
22.000
38.000
55.000
75.000
110.000
1. Tabelarno prikazati kretanje obima proizvodnje i varijabilnih troškova.
2. Tabelarno prikazati kretanje troškova po jedinici proizvoda 3. Izračunati koeficijent reagibilnosti troškova pri promeni obima proizvodnje od 500 na 600 jedinica.
%∆Q =
𝐐𝟐 −𝐐𝟏 𝐐𝟏
⋅ 𝟏𝟎𝟎%
%∆VTpg =
𝐕𝐓𝐩𝐠𝟐 − 𝐕𝐓𝐩𝐠𝟏 𝐕𝐓𝐩𝐠𝟏 ⋅ 𝟏𝟎𝟎% Q 100 200 300 400 VTpg 10.000
22.000
38.000
55.000
75.000
110.000
%∆Q / 100 50 33 25 %∆VTpg / 120 73 45 36 vtpg 100 110 127 138 %∆vtpg / 10 16 9 9 22
vtpg =
𝐕𝐓𝐩𝐠 𝐐 Q↑ vtpg ↑
%∆vtpg =
𝐯𝐭𝐩𝐠𝟐 − 𝐯𝐭𝐩𝐠𝟏 𝐯𝐭𝐩𝐠𝟏 ⋅ 𝟏𝟎𝟎%
Kr =
%∆𝐕𝐓𝐩𝐠 %∆𝐐 Kr = 47% 20% Kr = 2,35 >1
PROSEČNI VARIJABILNI TROŠKOVI
Zadatak br. 40
Preduzeće M raspolaže podacima o kretanju obima proizvodnje i prosečnih proporcionalno varijabilnih, progresivno varijabilnih i degresivno varijabilnih troškova:
Q 100 200 300 400
obim proizvodnje
(Q) 100 200 300 400 500 600 vtp 20 20 20 20 20 20
prosečni varijabilni troškovi
prop. 20 progr.
22 degr.
44 20 20 20 20 20 28 30 34 42 58 32 28 22 18 16 vtpg 22 28 30 34 42 58 vtdg 44 32 28 22 18 16 VTp 2.000
4.000
6.000
8.000
1. Izračunati ukupne varijabilne troškove.
2. Utvrditi koeficijent reagibilnosti svih pojedinačnih troškova pri promeni obima proizvodnje od 500 na 600 jedinica.
%∆Q = %∆VT =
𝐐𝟐 −𝐐𝟏 𝐐𝟏 𝐕𝐓𝟐 − 𝐕𝐓𝟏 𝐕𝐓𝟏 ⋅ 𝟏𝟎𝟎% ⋅ 𝟏𝟎𝟎%
Kr(p) =
%∆𝐕𝐓𝐩 %∆𝐐 = 20 20 = 1
Kr(pg) =
%∆𝐕𝐓𝐩𝐠 %∆𝐐 = 66 20 = 3,3 > 1
Kr(dg) =
%∆𝐕𝐓𝐝𝐠 %∆𝐐 7 = 20 = 0,35 < 1
Kr =
%∆𝐕𝐓 %∆𝐐 = 41 20 = 2,05 > 1 VTpg 2.200
5.600
9.000
13.600
VTdg 4.400
6.400
8.400
8.400
VT 8.600
16.000
23.400
30.000
%∆Q %∆VTp %∆VTpg %∆VTdg 20% 20% 66% 7%
VT = vt
⋅
Q
= (vtp + vtpg + vtdg)
⋅
Q = VTp + VTpg + VTdg
%∆VT = 41%
Zadatak br. 41
Preduzeće D raspolaže podacima o kretanju obima proizvodnje i prosečnih proporcionalno varijabilnih, progresivno varijabilnih i degresivno varijabilnih troškova.
obim proizvodnje
(Q) 100 200 300 400 500 600 10 10 10 10 10 10 pr.
prosečno varijabilni troškovi
pg.
dg.
20 24 30 35 43 56 18 15 12 10 9 8
1.
2.
Izračunati ukupne varijabilne troškove.
Utvrditi koeficijent reagibilnosti svih pojedinačnih varijabilnih troškova pri promeni obima proizvodnje od 500 na 600 jedinica.
%∆Q =
𝐐𝟐 −𝐐𝟏 𝐐𝟏 ⋅ 𝟏𝟎𝟎%
%∆VT =
𝐕𝐓𝟐 − 𝐕𝐓𝟏 𝐕𝐓𝟏 ⋅ 𝟏𝟎𝟎%
Kr(p) =
%∆𝐕𝐓𝐩 %∆𝐐 = 20 20 = 1
Kr(pg) =
%∆𝐕𝐓𝐩𝐠 %∆𝐐 = 40 20 = 2 > 1
Kr(dg) =
%∆𝐕𝐓𝐝𝐠 %∆𝐐 7 = 20 = 0,35 < 1
Kr =
%∆𝐕𝐓 %∆𝐐 = 33 20 = 1,65 > 1 %∆Q %∆VTp %∆VTpg %∆VTdg Q 100 200 300 400 vtp 10 10 10 10 10 10 vtpg 20 24 30 35 43 56 vtdg 18 15 12 10 9 8 VTp 1.000
2.000
3.000
4.000
VTpg 2.000
4.800
9.000
14.000
VTdg 1.800
3.000
3.600
4.000
VT = vt
⋅
Q
= (vtp + vtpg + vtdg)
⋅
Q = VTp + VTpg + VTdg
VT 4.800
9.800
15.600
22.000
20% 20% 40% %∆VT = 33% 7%
UKUPNI TROŠKOVI
Zadatak br. 42
Izračunati ukupne troškove preduzeća za obime proizvodnje od 200, 400, 600, 800 i 1200 jedinica ako fiksni troškovi iznose 8.000 dinara, a varijabilni troškovi po jedinici proizvoda 20 din.
FT = 8.000 din vt = 20 din UT = ?
VT = vt
⋅
Q UT = FT + VT
Q 200 400 600 800 1.000
1.200
FT 8.000
8.000
8.000
8.000
8.000
8.000
vt 20 20 20 20 20 20 VT 4.000
8.000
12.000
16.000
20.000
24.000
UT 12.000
16.000
20.000
24.000
28.000
32.000
Zadatak br. 43
Izračunati ukupne troškove preduzeća za obime proizvodnje od 100, 200, 300, 400, 500 i 600 jedinica ako fiksni troškovi iznose 4.000 dinara, a varijabilni troškovi po jedinici proizvoda 15 din.
FT = 4.000 din vt = 15 din UT = ?
VT = vt
⋅
Q UT = FT + VT
Q 100 200 300 400 500 600 FT 4.000
4.000
4.000
4.000
4.000
4.000
vt 15 15 15 15 15 15 VT 1.500
3.000
4.500
6.000
7.500
9.000
UT 5.500
7.000
8.500
10.000
11.500
13.000
PROSEČNI TROŠKOVI
Zadatak br. 44
Izračunati prosečne troškove preduzeća za obime proizvodnje od 100, 200, 300, 400, 500 i 600 jedinica ako fiksni troškovi iznose 20.000 dinara, a varijabilni troškovi po jedinici proizvoda 120 din.
FT = 20.000 din vt = 120 din ut = ?
ft =
𝐅𝐓 𝐐
ut = ft + vt
Q 100 200 300 400 500 600 FT 20.000
20.000
20.000
20.000
20.000
20.000
vt 120 120 120 120 120 120 ft 200 100 67 50 40 33 ut 320 220 187 170 160 153
Zadatak br. 45
Izračunati prosečne troškove preduzeća za obime proizvodnje od 100, 300, 500, 700 i 900 jedinica ako fiksni troškovi iznose 30.000 dinara, a varijabilni troškovi po jedinici proizvoda su 40 din.
FT = 30.000 din vt = 40 din ut = ?
ft =
𝐅𝐓 𝐐
ut = ft + vt
Q 100 300 500 700 900 FT 30.000
30.000
30.000
30.000
30.000
vt 40 40 40 40 40 ft 300 100 60 43 33 ut 340 140 100 83 73
Zadatak br. 46
Preduzeće B ima sledeće kretanje obima proizvodnje i troškova poslovanja:
Q
200 400 600 800 1.000
1.200
FT
30.000
30.000
30.000
30.000
30.000
30.000
ft =
𝐅𝐓 𝐐
vt
30 30 30 30 30 30
1. Izračunati ukupne troškove preduzeća za svaki obim proizvodnje.
2. Izračunati prosečne troškove preduzeća za svaki obim proizvodnje.
Q 200 400 600 800 1.000
1.200
FT 30.000
30.000
30.000
30.000
30.000
30.000
vt 30 30 30 30 30 30 ft 150 75 50 38 30 25 VT 6.000
UT 36.000
12.000
18.000
42.000
48.000
24.000
30.000
36.000
54.000
60.000
66.000
ut 180 105 80 68 60 55
VT = vt
⋅
Q UT = FT + VT ut = ft + vt
DINAMIKA TROŠKOVA I PRIHODA PREDUZEĆA
Kada su ukupni prihodi preduzeća veći od ukupnih rashoda, tada preduzeće posluje na rentabilnoj nuli –
mrtva tačka rentabiliteta
.
Kada su ukupni troškovi preduzeća veći od ukupnih prihoda,
Qmtr = FT UT > UP = G
gubitak
.
c
– cena koštanja
Zadatak br. 47
Preduzeće M ima fiksne troškove od 100.000 dinara, varijabilne troškove po jedinici proizvoda od 20 dinara, a prodajna cena po jedinici proizvoda iznosi 30 dinara.
Izračunati obim proizvodnje na kome se ostvaruje mrtva tačka rentabiliteta.
FT = 100.000 din vt = 20 din c = 30 din Qmrt = ?
Qmtr = FT c − vt
Qmtr = 100.000
30 − 20 Qmtr = 10.000 jedinica
Obim proizvodnje na kome se ostvaruje mrtva tačka rentabiliteta iznosi 10.000 jedinica.
Zadatak br. 48
Preduzeće S ima fiksne troškove od 60.000 dinara, varijabilne troškove po jedinici proizvoda od 50 dinara, a prodajna cena po jedinici proizvoda iznosi 80 dinara.
Izračunati obim proizvodnje na kome se ostvaruje mrtva tačka rentabiliteta.
FT = 60.000 din vt = 50 din c = 80 din Qmrt = ?
Qmtr = FT c − vt
Qmtr = 60.000
80 − 50 Qmtr = 2.000 jedinica
Obim proizvodnje na kome se ostvaruje mrtva tačka rentabiliteta iznosi 2.000 jedinica.
UKUPAN PRIHOD ZA POSLOVANJE NA POZITIVNOJ NULI (MTR)
UPmtr = UP
⋅
FT UP − VT
Zadatak br. 49
Preduzeće N planira da u narednoj godini ostvari ukupan prihod od 80.000 dinara. Planirani troškovi poslovanja iznose 60.000 dinara, od čega fiksni troškovi iznose 20.000 dinara, a varijabilni troškovi 40.000 dinara.
Koliki najmanji ukupan prihod preduzeće treba da ostvari da bi poslovalo bez gubitka?
UP = 80.000 din UT = 60.000 din FT = 20.000 din VT = 40.000 din UPmtr = ?
UPmtr = UP
⋅
FT UP − VT
UPmtr = 80.000
⋅ 20.000
80.000 − 40.000
UPmtr = 40.000 dinara
Preduzeće treba da ostvari najmanji ukupan prihod od 40.000 dinara da bi poslovalo bez gubitka.
Zadatak br. 50
Preduzeće D planira da u narednoj godini ostvari ukupan prihod od 100.000 dinara.
Planirani troškovi poslovanja iznose 80.000 dinara, od čega fiksni troškovi 30.000 dinara, a varijabilni troškovi 50.000 dinara.
Koliki najmanji ukupan prihod preduzeće treba da ostvari da bi poslovalo bez gubitka?
UP = 100.000 din UT = 80.000 din FT = 30.000 din VT = 50.000 din UPmtr = ?
UPmtr = UP
⋅
FT UP − VT
UPmtr = 100.000
⋅ 30.000
100.000 − 50.000
UPmtr = 60.000 dinara
Preduzeće treba da ostvari najmanji ukupan prihod od 60.000 dinara da bi poslovalo bez gubitka.
STEPEN ISKORIŠĆENOSTI KAPACITETA na kome se ostvaruje mrtva tačka rentabiliteta
Kka = Qplan Qmax
⋅
100% Kka = Qmtr Qmax
⋅
100%
Zadatak br. 51
Preduzeće M planira da u toku godine ostvari proizvodnju od 3.000 jedinica i ukupan prihod od 120.000 dinara. Pri tome, fiksni troškovi treba da iznose 40.000 dinara, a varijabilni troškovi 60.000 dinara.
Izračunati obim proizvodnje na kom se ostvaruje mrtva tačka rentabiliteta.
Izračunati stepen iskorišćenosti kapaciteta ako maksimalni kapacitet iznosi 3.200 jedinica.
Qplan = 3.000 jed UP = 120.00 din FT = 40.000 din VT = 60.000 din Qmax = 3.200 jed Qmtr = ?
Kk = ?
UP = Q
⋅ c
⟹
c =
𝐔𝐏 𝐐 =
vt =
𝐕𝐓 𝐐 = 60.000
3.000
120.000
3.000
c = 40 din vt = 20 din
Qmtr = FT c − vt
Qmtr = 40.000
40 − 20 Qmtr = 2.000 jed
Kka = Qplan Qmax
⋅
100%
= 3.000
3.200
⋅ 100% Kk = 94%
Kka = Qmtr Qmax
⋅
100%
= 2.000
3.200
⋅ 100% Kk = 63%
Zadatak br. 52
Preduzeće H planira da u toku godine ostvari proizvodnju od 5.000 jedinica i ukupan prihod od 200.000 dinara. Pri tome, fiksni troškovi treba da iznose 60.000 dinara, a varijabilni troškovi 120.000 dinara.
Izračunati obim proizvodnje na kom se ostvaruje mrtva tačka rentabiliteta.
Izračunati stepen iskorišćenosti kapaciteta ako maksimalni kapacitet iznosi 5.500 jedinica.
Qplan = 5.000 jed UP = 200.00 din FT = 60.000 din VT = 120.000 din Qmax = 5.500 jed Qmtr = ?
Kk = ?
UP = Q
⋅ c
⟹
vt =
𝐕𝐓 𝐐
c =
𝐔𝐏 𝐐 = = 120.000
5.000
200.000
5.000
c = 40 din vt = 24 din
Qmtr = FT c − vt
Qmtr = 60.000
40 − 24 Qmtr = 3.750 jed
Kka = Qplan Qmax
⋅
100%
= 5.000
5.500
⋅ 100% Kk = 91%
Kka = Qmtr Qmax
⋅
100%
= 3.750
5.500
⋅ 100% Kk = 68%
Zadatak br. 53
Preduzeće Z planira da u narednoj godini ostvari proizvodnju od 30.000 jedinica i ukupan prihod od 900.000 dinara.
Predviđa se da će fiksni troškovi učestvovati sa 40%, a varijabilni troškovi sa 50% u strukturi cene proizvoda.
Maksimalni kapacitet preduzeća iznosi 32.000 jedinica.
Izračunati: Obim proizvodnje na kom se ostvaruje mrtva tačka rentabiliteta.
Stepen iskorišćenosti kapaciteta na kom se ostvaruje mrtva tačka rentabiliteta Ukupan prihod koji preduzeće treba da ostvari da bi poslovalo bez gubitka.
Qplan = 30.000 jed UP = 900.000 din ft = 40%c vt = 50%c Qmax = 32.000 jed
c =
𝐔𝐏 𝐐 = 900.000
30.000
ft = 40 ⋅ 30 100 c = 30 din ft = 12 din vt = 50 ⋅ 30 100 vt = 15 din Qmtr = ?
Kk = ?
Upmtr = ?
FT = ft ⋅ Q = 12 ⋅ 30.000
VT = vt ⋅ Q = 15 ⋅ 30.000
Kka = Qplan Qmax
⋅
100%
= 30.000
32.000
⋅ 100% FT = 360.000 din VT = 450.000 din Kk = 94%
Qmtr = FT c − vt
= 360.000
30 − 15
Kka = Qmtr Qmax
⋅
100%
= 24.000
32.000
⋅ 100% Kk = 75% Qmtr = 24.000 jed
UPmtr = UP
⋅
FT UP − VT
= 900.000
⋅ 360.000
900.000 − 450.000
UPmtr = 720.000 dinara
Zadatak br. 54
Preduzeće V planira da u narednoj godini ostvari proizvodnju od 20.000 jedinica i ukupan prihod od 800.000 dinara.
Predviđa se da će fiksni troškovi učestvovati sa 25%, a varijabilni troškovi sa 50% u strukturi cene proizvoda.
Maksimalni kapacitet preduzeća iznosi 36.000 jedinica.
Izračunati: Obim proizvodnje na kom se ostvaruje mrtva tačka rentabiliteta.
Stepen iskorišćenosti kapaciteta na kom se ostvaruje mrtva tačka rentabiliteta Ukupan prihod koji preduzeće treba da ostvari da bi poslovalo bez gubitka.
Qplan = 20.000 jed UP = 800.000 din ft = 25%c vt = 50%c Qmax = 36.000 jed
c =
𝐔𝐏 𝐐 = 800.000
20.000
ft = 25 ⋅ 40 100 c = 40 din ft = 10 din vt = 50 ⋅ 40 100 vt = 20 din Qmtr = ?
Kk = ?
Upmtr = ?
FT = ft ⋅ Q = 10 ⋅ 20.000
VT = vt ⋅ Q = 20 ⋅ 20.000
Kka = Qplan Qmax
⋅
100%
= 20.000
36.000
⋅ 100% FT = 200.000 din VT = 400.000 din Kk = 56%
Qmtr = FT c − vt
= 200.000
40 − 20
Kka = Qmtr Qmax
⋅
100%
= 10.000
36.000
⋅ 100% Kk = 28% Qmtr = 10.000 jed
UPmtr = UP
⋅
FT UP − VT
= 800.000
⋅ 200.000
800.000 − 400.000
UPmtr = 400.000 dinara
TROŠKOVI TRGOVINSKOG PREDUZEĆA
Za razliku od proizvodnih preduzeća, gde je ključni element analiza troškova proizvodnje, u trgovinskim preduzećima naglasak se stavlja na obim prometa, odnosno prodaje.
Obim prodaje direktno je povezan sa profitabilnošću trgovinskog preduzeća.
Sa aspekta upravljanja i procesa donošenja odluka, veoma je bitno sagledati nivo prodaje i troškove proizašle iz tog nivoa.
Analiza troškova sa tog aspekta bitan je parametar u definisanju asortimana robe i, sa druge strane, marketing aktivnosti preduzeća.
TROŠKOVI TRGOVINSKOG PREDUZEĆA
Bruto marža
u trgovinskom preduzeću predstavlja meru njegove efikasnosti.
Bruto marža se često naziva i bruto profit i predstavlja razliku između ostvarenog prometa i troškova nabavke:
Bruto Marža = Ostvaren Promet – Troškovi Nabavke Neto Promet
TROŠKOVI TRGOVINSKOG PREDUZEĆA Stopa Bruto Marže = Bruto Marža Neto Promet
⋅
100%
Stopa bruto marže
zavisi od većeg broja faktora, a pre svega od asortimana robe u trgovinskom preduzeću.
Tipičan primer za to jesu razne forme diskonta (Maxi, Rodić,...) u kojima se prodaje roba široke potrošnje, a konkurencija je izuzetno jaka, te se teži formiranju niže marže, uz istovremeno zadovoljavanje većeg broja potrošača.
TROŠKOVI TRGOVINSKOG PREDUZEĆA
Tipični troškovi za trgovinska preduzeća su: troškovi nabavke robe, troškovi promocije, troškovi zarada zaposlenih, troškovi servisiranja itd.
Troškovi u trgovinskom ili uslužnom preduzeću pokrivaju se iz ukupno realizovanog prometa, odnosno ukupnih prihoda preduzeća.
Neto Profit = Bruto Marža – Operativni Troškovi
Profitna marža označava odnos neto profita i neto prometa: 𝐍𝐞𝐭𝐨 𝐏𝐫𝐨𝐟𝐢𝐭
Neto Profitna Marža =
𝐍𝐞𝐭𝐨 𝐏𝐫𝐨𝐦𝐞𝐭
⋅ 𝟏𝟎𝟎%
TROŠKOVI TRGOVINSKOG PREDUZEĆA
Profitna marža obuhvata više varijabli, kao što su: jedinična cena proizvoda broj komada datog proizvoda nabavna cena po jedinici proizvoda operativni troškovi Jedinična cena predstavlja cenu po kojoj preduzeće prodaje neki proizvod, utvrđuje se kalkulacijom i odraz je politike cena, asortimana i ukupne prodajne politike nekog preduzeća.
Nabavna cena predstavlja cenu proizvoda po kojoj je trgovinsko preduzeće izvršilo nabavku datog proizvoda sa pripadajućim zavisnim troškovima.
Nabavna cena u odnosu na prodajnu cenu u praksi varira između 60% i 80%, u zavisnosti od vrste proizvoda, proizvodnog asortimana preduzeća, kao i prodajne politike preduzeća.
TROŠKOVI TRGOVINSKOG PREDUZEĆA
Operativni troškovi mogu imati karakter: fiksnih troškova zakupnine i amortizacija varijabilnih troškova troškovi propagande i promocije relativno fiksnih troškova troškovi zaposlenih u prodaji, administrativnog osoblja, održavanja...
TROŠKOVI TRGOVINSKOG PREDUZEĆA Stopa Varijabilnog Troška = Varijabilni Trošak Neto Promet
⋅
100%
Stopa marginalnog dobitka
predstavlja procentualni deo prometa koji služi za pokriće fiksnih troškova i realizaciju neto profita.
Stopa Marginalnog Dobitka = Stopa Bruto Marže - Stopa Varijabilnog Troška
Prelomna tačka rentabilnosti
je tačka na kojoj preduzeće ne ostvaruje ni dobit ni gubitak, odnosno promet trgovinskog preduzeća treba da je iznad prelomne tačke kako bi preduzeće ostvarilo profit.
Prelomna Tačka Rentabilnosti = Fiksni Trošak Stopa marginalnog dobitka
⋅
100%
Zadatak br. 55
Preduzeće xy ostvarilo je neto promet u visini od 20 miliona dinara, a troškovi nabavke su 15 miliona dinara.
Kolika je bruto marža i stopa bruto marže?
Bruto Marža = Ostvaren Promet – Troškovi Nabavke
Bruto Marža = 20.000.000 – 15.000.000
Bruto Marža = 5.000.000 dinara
Stopa Bruto Marže = Bruto Marža Neto Promet
⋅
100%
Stopa Bruto Marže = 5.000.000
20.000.000
⋅ 100% Stopa Bruto Marže = 25%
Zadatak br. 56
Trgovinsko preduzeće nabavilo je 20 komada frižidera po ceni od 20.000 dinara i 10 zamrzivača po ceni od 25.000 dinara. Kalkulacijom je utvrdilo prodajnu cenu u visini od 25.000 dinara za frižidere, a 29.000 dinara za zamrzivače.
Utvrditi bruto maržu i neto profitnu maržu ako se zna da su operativni i interesni troškovi za frižidere iznosili 30.000 dinara, a za zamrzivače 20.000 dinara. Porez na promet je obračunat po stopi od 20%.
naziv proizvoda (1)
frižider zamrzivač
broj komada (2) jedinična cena prodaje (3)
20 10 25.000
29.000
ukupno
jedinična cena nabavke (4)
20.000
25.000
troškovi nabavke (5)=(2)
⋅
(4)
400.000
250.000
650.000
neto promet (6) =(2)
⋅
(3) bruto marža (7) = (6) - (5)
500.000
290.000
790.000
100.000
40.000
140.000
operativni troškovi (8)
30.000
20.000
50.000
neto profit pre poreza (9)=(7) – (8)
70.000
neto profit (10)=(9) : 1,2
58.333,33
porez (11)=(9)-(10)
11.666,67
neto profitna marža (12)= (10) (6)
⋅ 𝟏𝟎𝟎% 11,67% 20.000
16.666,67 3.333,33 5,75% 90.000
75.000
15.000
Zadatak br. 57
Izvršiti klasifikaciju troškova trgovinskog preduzeća A na fiksne, varijabilne i relativno fiksne troškove i utvrditi stopu bruto marže. Dati su sledeći podaci:
Opis
Neto promet Troškovi nabavke Operativni troškovi Plate komercijalista Plate administracije Zakupnina Reklama Amorizacija
Iznos
25.000.000,00 din 18.000.000,00 din 5.000.000,00 din 2.500.000,00 din 500.000,00 din 800.000,00 din 1.000.000,00 din 200.000,00 din
Plate komercijalista su utvrđene u 40% fiksnog dela, a 60% u zavisnosti od ostvarenog prometa.
Plate administracije se formiraju: 80% fiksnog dela, 20% u zavisnosti od prometa.
o p i s
1. neto promet 2. troškovi nabavke 3. bruto marža (1) - (2) 4. operativni troškovi 4.1. plate komercijalista 4.2. plate administracije 4.3. troškovi zakupnine 4.4. troškovi reklame 4.5. troškovi amortizacije 5. neto profit pre poreza (3) - (4) 6. neto profit (5) : 1,2 7. porez (5) – (6) 8. neto profitna marža (6) : (1) 9. stopa bruto marže (3) : (1)
priroda troška
RF RF AF VF AF
klasifikovanje fiksni varijabilni
2.400.000
1.000.000
400.000
800.000
/ 200.000
2.600.000
1.500.000
100.000
/ 1.000.000
/
ukupno
25.000.000
18.000.000
7.000.000
5.000.000
2.500.000
500.000
800.000
1.000.000
200.000
2.000.000
1.666.666,67 333.333,33 6,67% 28%
Zadatak br. 58
Sa podacima iz prethodnih zadataka izračunati: stopu varijabilnog troška, stopu marginalnog dobitka i prelomnu tačku rentabilnosti.
Stopa Varijabilnog Troška = Varijabilni Trošak Neto Promet
⋅
100%
Stopa Varijabilnog Troška = 2.600.000
25.000.000
⋅ 100% Stopa Varijabilnog Troška = 10,4%
Stopa Marginalnog Dobitka = Stopa Bruto Marže - Stopa Varijabilnog Troška
Stopa Marginalnog Dobitka = 28% - 10,4% Stopa Marginalnog Dobitka = 17,6%
Prelomna Tačka Rentabilnosti = Fiksni Trošak Stopa marginalnog dobitka
⋅
100%
Prelomna Tačka Rentabilnosti = 2.400.000
17,6% ⋅ 100% Prelomna Tačka Rentabilnosti = 13.636.363,64 din