Transcript Structuur van Seneca - Expertisecentrum Maatschappijleer
Hoe kun je leerlingen met hun ouders laten meepraten over politiek?
Hoe kun je ervoor zorgen dat ze over 30 jaar nog mee kunnen praten over de samenleving?
Hoe komen leerlingen tot hogere denkvaardigheden?
Doel Seneca voor Maatschappijleer
leerlingen opvoeden tot democratische burgers door hen maatschappelijke problemen te leren analyseren aan de hand van het maatschappelijke / politieke debat.
maatschappelijk probleem actor belang waarde basiswaarden (gelukkige samenleving)
Verschillende soorten problemen
Wiskundig probleem: één
oplossing
Historisch probleem:
experts geven meerdere oorzaken
Maatschappelijk probleem:
structurele onzekerheid over de oorzaak en oplossing; elke actor heeft een eigen voorkeur (ideologie)
→ maatschappelijke problemen zijn complexer dan andersoortige problemen → daarom dilemma’s
Analyseschema (AWBi-schema)
A(ctor)
W(aarde) B(elang) I(deologie)
A
W I B
Politiek ervaren middels simulatiespel
Europese Unie Verenigde Staten Verenigde Naties Chinese Volks republiek Afrikaanse Unie
conclusie: politiek debat lijkt chaotisch
Hoe kun je leerlingen met hun ouders laten meepraten over politiek?
Hoe kun je ervoor zorgen dat ze over 30 jaar nog mee kunnen praten over de samenleving?
Hoe komen leerlingen tot hogere denkvaardigheden?
In Veertig Keer Maatschappijleer, p.11:
“Uit onderwijskundige theorie en uit kennis over de werking van het geheugen blijkt dat leren beter gaat in een spiraalvormig curriculum dan bij het leren van losse thema’s. Begrippen en vaardigheden komen dan steeds opnieuw langs en kunnen op die manier geleidelijk op een hoger niveau worden begrepen en toegepast.”
…en waarbij gaandeweg diepgang, detail en verbreding wordt toegevoegd.
…waarin de leerling eerst basisbegrippen en –vaardigheden leert… Seneca kent een spiraals gewijze opbouw…
Orde in de chaos aanbrengen
Eerste Orde: actoren (h. 2) • Actoren zijn in te delen in groepen.
• De ideologische visie van de actor maakt waarden van een actor voorspelbaar.
Tweede Orde: samenlevingsdilemma’s (h. 3) • Maatschappelijke problemen zijn te ordenen.
• Elke samenleving kent vergelijkbare dilemma’s.
• Dilemma’s hangen samen. Derde Orde: domeinen/eindtermen (h 5 - 9) • Nederlandse antwoorden op de dilemma’s.
• Welke regels, wetten en instituties gelden er? • Welke debatten worden er gevoerd?
Twee keer spiraalsgewijze opbouw
Naar politieke partij Naar ideologie Naar mensbeeld Van groepen mensen
Twee keer spiraalsgewijze opbouw
Naar domeinen (eindtermen) Naar samenlevings dilemma’s Naar dilemma’s (AWB-schema) Van maatschappelijk probleem
Er zijn geen 16,5 miljoen verschillende meningen want mensen groeperen zich o.a. in Cultuurgroepen • Dominante cultuur • Subcultuur • Tegencultuur Groepen van het maatschappelijk middenveld • Belangengroepen zoals: • ANWB • GreenPeace Ideologische groepen • Links en Rechts mensbeeld • Ideologie • Politieke partij
Debat of strijd?
extreem links: strijd over het algemeen belang (gelijkheid) centrum: debat over waarden en belangen (rationaliteit) Strijd met beperkte middelen (stakingen, demonstraties) extreem rechts: strijd over vaste waarden (één waarheid)
Mensbeelden
Links
Mens van nature goed en sociaal De één kan ongeveer evenveel als een ander Mens van nature uit op eigenbelang
Rechts
De één kan meer dan een ander
Mensbeelden en achterliggende waarden
Links
Ethische vrijheid Gelijkheid Eigen verant woordelijkheid
Rechts
Economisch vrijheid
Manifesto Research Group (MRG): links-rechts verklaart het meest
Nationaal KiezersOnderzoek (NKO): links-rechts positie kiezers en partijen
SP GL PvdA D66 CU SGP CDA VVD PVV
N Mean Left-right rating of SP (11 point scale) 2126 2,63 Left-right rating of GroenLinks (11 point scale) Left-right rating of PvdA (11 point scale) Left-right rating of D66 (11 point scale) Left-right rating of ChristenUnie (11 point scale) Left-right rating of SGP (11 point scale) Left-right rating of CDA (11 point scale) Left-right rating of LPF (11 point scale) Left-right rating of EenNL (11 point scale) Left-right rating of VVD (11 point scale) Left-right rating of Partij vd Vrijheid (11 point scale) Valid N (listwise) 2131 2167 1973 1899 1669 2165 1809 1451 2134 1975 1112 2,74 3,59 4,88 5,77 6,29 6,75 6,83 7,13 7,19 7,54
Actoren zijn steeds meer in detail op te splitsen
(NCPN) Extreem Links SP GL PvdD PvdA Centrum links CU PVV (Trots op NL)
Rechts
SGP (NVU) Extreem Nazisme rechts
• Strijd versus debat • Links versus rechts • Meer detail links/rechts • Ideologieën (AnCoSoSoLiCoFaNa) • Politieke partijen
Elke samenleving kent diverse dilemma’s waar een antwoord op gegeven moet worden: samenlevingsdilemma’s.
Vrijheid Orde
Samenlevingsdilemma’s:
Machtsdilemma: hoe moet de politieke macht verdeeld worden in een land?
Mensenrechtendilemma: hoeveel rechten moeten mensen hebben ten opzichte van de staat?
Welzijnsdilemma: hoe moet de samenleving zorgen voor het welzijn van de inwoners?
Cultuurdilemma: hoe moet de samenleving omgaan met de verschillende culturen, levensbeschouwingen en levensstijlen in een land?
Samenlevingsdilemma
Machtsdilemma Mensenrechtendilemma Welzijnsdilemma Cultuurdilemma
Samenlevingsdilemma
Machtsdilemma
Linkse waarde
Inspraak Mensenrechtendilemma Welzijnsdilemma Cultuurdilemma Orde (en stabiliteit) Bestaans zekerheid Diversiteit
Midden waarde
Kiesrecht
Rechtse waarde
Daadkracht Vrijheid (en mensenrechten) Solidariteit Pluriformiteit Orde (en veiligheid) Eigen verant woordelijkheid Eenheid
Een ideologie is een combinatie van mensbeelden en antwoorden op de dilemma’s
Anarch isme Commu nisme Socia lisme Sociaal demo cratie Libera lisme Conser vatisme Fascism e Nazisme Linkse waarde
Inspraak Orde (en stabiliteit) Bestaanszekerheid Diversiteit
Midden waarde
Kiesrecht Vrijheid (en mensenrechten) Solidariteit Pluriformiteit
Rechtse waarde
Daadkracht Orde (en veiligheid) Eigen verantwoordelijkheid Eenheid
Een politieke partij heeft een ideologie
Linkse waarde
Inspraak Orde (en stabiliteit) Bestaanszekerheid Diversiteit
(NCPN) SP GL PvdD PvdA D66 CU VVD CDA Midden waarde
Kiesrecht Vrijheid (en mensenrechten) Solidariteit
PVV (Trots op NL) SGP
Pluriformiteit
(NVU) Rechtse waarde
Daadkracht Orde (en veiligheid) Eigen verantwoordelijkheid Eenheid
Dus kunnen we standpunten van een politieke partij voorspellen
(NCPN) SP GL PvdD PvdA D66 CU VVD CDA PVV (Trots) SGP (NVU) Linkse waarde
Inspraak Orde (en stabiliteit) Bestaanszekerheid
Midden waarde
Kiesrecht Vrijheid (en mensenrechten) Solidariteit
Rechtse waarde
Daadkracht Orde (en veiligheid) Eigen verantwoordelijkheid Eenheid Diversiteit Pluriformiteit De PvdA heeft een centrum-linkse ideologie (sociaal-democratie) , dus achter de standpunten staat een mengeling van waarden uit het midden en van links.
Kanttekening: standpunten v.e. partij liggen niet muurvast. Voorbeeld 1: PVV verkiezingen 2010
(NCPN) SP GL PvdD PvdA D66 CU VVD CDA PVV (Trots) SGP (NVU) Linkse waarde
Inspraak Orde (en stabiliteit) Bestaanszekerheid
Midden waarde
Kiesrecht Vrijheid (en mensenrechten) Solidariteit
Rechtse waarde
Daadkracht Orde (en veiligheid) Eigen verantwoordelijkheid Eenheid Diversiteit Pluriformiteit De PVV is duidelijk rechts, dus rechtse waarden. Maar kende in de laatste verkiezingen ook de waarde solidariteit (pensioenleeftijd). Denk aan de kritiek op het Kieskompas.
Kanttekening: standpunten v.e. partij liggen niet muurvast. Voorbeeld 2: de spagaat van GL
(NCPN) SP GL PvdD PvdA D66 CU VVD CDA PVV (Trots) SGP (NVU) Linkse waarde
Inspraak
Midden waarde
Kiesrecht
Rechtse waarde
Daadkracht Orde (en stabiliteit) Bestaanszekerheid Vrijheid (en mensenrechten) Solidariteit Orde (en veiligheid) Eigen verantwoordelijkheid Diversiteit Pluriformiteit Eenheid
Oud-senator Leo Platvoet zei: „Femke zit in een spagaat, want ze leeft met twee zielen in haar borst. Eén is hyperindividualistisch. De ander wil de overheid gebruiken als instrument voor een betere wereld.”
(NRC, 17-12-2010)
1. Integratie is een rampdossier en nog steeds een bodemloze put. Het kabinet investeert honderden miljoenen euro’s in integratie, terwijl de inburgeringsklassen leeg zijn.
2. Nog steeds worden homo’s, lesbo’s, biseksuelen en transgenders achtergesteld, gediscrimineerd en onheus bejegend. Wij kiezen voor tolerantie en voor gelijke rechten. En dat doen we samen met andere groepen die achtergesteld worden. 3. Kinderen zouden al rond de leeftijd van 10 jaar moeten zijn voorgelicht. Daarnaast moet seksuele voorlichting dringend worden verbreed naar ‘omgaan met seksualiteit’, waarbij het niet alleen gaat om de biologische kant van de zaak, maar juist om de respectvolle manier van omgaan met elkaars lichamelijke integriteit.
1. Integratie is een rampdossier en nog steeds een bodemloze put. Het kabinet investeert honderden miljoenen euro’s in integratie, terwijl de inburgeringsklassen leeg zijn.
2. Nog steeds worden homo’s, lesbo’s, biseksuelen en transgenders achtergesteld, gediscrimineerd en onheus bejegend. Wij kiezen voor tolerantie en voor gelijke rechten. En dat doen we samen met andere groepen die achtergesteld worden. 3. Kinderen zouden al rond de leeftijd van 10 jaar moeten zijn voorgelicht. Daarnaast moet seksuele voorlichting dringend worden verbreed naar ‘omgaan met seksualiteit’, waarbij het niet alleen gaat om de biologische kant van de zaak, maar juist om de respectvolle manier van omgaan met elkaars lichamelijke integriteit.
Stap 1: welk samenlevingsdilemma?
1. Integratie is een rampdossier en nog steeds een bodemloze put. Het kabinet investeert honderden miljoenen euro’s in integratie, terwijl de inburgeringsklassen leeg zijn.
2. Nog steeds worden homo’s, lesbo’s, biseksuelen en transgenders achtergesteld, gediscrimineerd en onheus bejegend. Wij kiezen voor tolerantie en voor gelijke rechten. En dat doen we samen met andere groepen die achtergesteld worden. 3. Kinderen zouden al rond de leeftijd van 10 jaar moeten zijn voorgelicht. Daarnaast moet seksuele voorlichting dringend worden verbreed naar ‘omgaan met seksualiteit’, waarbij het niet alleen gaat om de biologische kant van de zaak, maar juist om de respectvolle manier van omgaan met elkaars lichamelijke integriteit.
Stap 1: welk samenlevingsdilemma?
1. Integratie is een rampdossier en nog steeds een bodemloze put. Het kabinet investeert honderden miljoenen euro’s in integratie, terwijl de inburgeringsklassen leeg zijn.
2. Nog steeds worden homo’s, lesbo’s, biseksuelen en transgenders achtergesteld, gediscrimineerd en onheus bejegend. Wij kiezen voor tolerantie en voor gelijke rechten. En dat doen we samen met andere groepen die achtergesteld worden. 3. Kinderen zouden al rond de leeftijd van 10 jaar moeten zijn voorgelicht. Daarnaast moet seksuele voorlichting dringend worden verbreed naar ‘omgaan met seksualiteit’, waarbij het niet alleen gaat om de biologische kant van de zaak, maar juist om de respectvolle manier van omgaan met elkaars lichamelijke integriteit.
Stap 1: welk samenlevingsdilemma?
1. Integratie is een rampdossier en nog steeds een bodemloze put. Het kabinet investeert honderden miljoenen euro’s in integratie, terwijl de inburgeringsklassen leeg zijn.
2. Nog steeds worden homo’s, lesbo’s, biseksuelen en transgenders achtergesteld, gediscrimineerd en onheus bejegend. Wij kiezen voor tolerantie en voor gelijke rechten. En dat doen we samen met andere groepen die achtergesteld worden. 3. Kinderen zouden al rond de leeftijd van 10 jaar moeten zijn voorgelicht. Daarnaast moet seksuele voorlichting dringend worden verbreed naar ‘omgaan met seksualiteit’, waarbij het niet alleen gaat om de biologische kant van de zaak, maar juist om de respectvolle manier van omgaan met elkaars lichamelijke integriteit.
1. Integratie is een rampdossier en nog steeds een bodemloze put. Het kabinet investeert honderden miljoenen euro’s in integratie, terwijl de inburgeringsklassen leeg zijn.
2. Nog steeds worden homo’s, lesbo’s, biseksuelen en transgenders achtergesteld, gediscrimineerd en onheus bejegend. Wij kiezen voor tolerantie en voor gelijke rechten. En dat doen we samen met andere groepen die achtergesteld worden. 3. Kinderen zouden al rond de leeftijd van 10 jaar moeten zijn voorgelicht. Daarnaast moet seksuele voorlichting dringend worden verbreed naar ‘omgaan met seksualiteit’, waarbij het niet alleen gaat om de biologische kant van de zaak, maar juist om de respectvolle manier van omgaan met elkaars lichamelijke integriteit.
1. Integratie is een rampdossier en nog steeds een bodemloze put. Het kabinet investeert honderden miljoenen euro’s in integratie, terwijl de inburgeringsklassen leeg zijn.
2. Nog steeds worden homo’s, lesbo’s, biseksuelen en transgenders achtergesteld, gediscrimineerd en onheus bejegend. Wij kiezen voor tolerantie en voor gelijke rechten. En dat doen we samen met andere groepen die achtergesteld worden. 3. Kinderen zouden al rond de leeftijd van 10 jaar moeten zijn voorgelicht. Daarnaast moet seksuele voorlichting dringend worden verbreed naar ‘omgaan met seksualiteit’, waarbij het niet alleen gaat om de biologische kant van de zaak, maar juist om de respectvolle manier van omgaan met elkaars lichamelijke integriteit.
Respectvol = pluriformiteit = midden
Citaat 1 is van de
PVV
Citaat 2 is van
Citaat 3 is van de
(NCPN) SP GL PvdD PvdA D66 CDA VVD CU PVV (Trots) SGP (NVU) Linkse waarde
Inspraak
Midden waarde
Kiesrecht
Rechtse waarde
Daadkracht Orde (en stabiliteit) Vrijheid (en mensenrechten) Orde (en veiligheid) Bestaanszekerheid Solidariteit Eigen verantwoordelijkheid Diversiteit Pluriformiteit Eenheid
“De enige die een politieke samenwerking met GroenLinks en mogelijk ook met de PvdA in de weg staat is D66-leider Alexander Pechtold. Nu het CDA is opgeschoven naar rechts ziet hij duidelijk mogelijkheden voor zijn partij om het openliggende politieke midden te veroveren. Daarbij kan hij samenwerking met
linkse partijen missen als kiespijn.” (Trouw, 21-12-2010)
Sociale processen
De Nederlandse antwoorden op de samenlevingsdilemma’s zijn: • • • • parlementaire democratie rechtsstaat verzorgingsstaat en pluriforme samenleving
Sociale processen
Nederlandse antwoorden op grondvragen zijn er niet zo maar. Er zijn ontwikkelingen in eeuwen van strijd en debat die hebben geleid tot nieuwe instituties.
Ontwikkelingen Botsing Ontwikkelingen Nieuwe instituties Nieuwe inrichting van de samenleving (voorlopige oplossing)
Sociale processen
- processen in samenleving beoordelen m.b.v. basiswaarden: - vrijheid - gelijkheid - cohesie - welvaart (vs. onderdrukking); (vs. ongelijkheid); (vs. ontbinding / oorlog); (vs. armoede).
Domeinen: antwoord NL op sml.dilemma
Welzijnsdilemma: verzorgingstaat
- geschiedenis en ontwikkelingen vz-staat - artikelen Grondwet over vz-staat: - bestaanszekerheid en spreiding welvaart (art. 20) - werkgelegenheid (art.19) - milieu,gezondheid, cultuur en onderwijs (art.21-23) - toekomst vz-staat: gevolgen individualisering en globalisering voor solidariteit
Domeinen: antwoord NL op sml.dilemma
Cultuurdilemma: pluriforme samenleving
- geschiedenis en ontwikkelingen pluriforme samenleving - botsende artikelen Grondwet (art. 1, 6 en 7) - onderdelen uit samenlevingsvraag: - culturen; - levensbeschouwingen; - Levensstijlen.
- toekomst pluriforme samenleving op internationaal niveau: Turkije bij de EU?
Domein: antwoord NL op sml.dilemma
Machtsdilemma: parlementaire democratie
- geschiedenis en ontwikkelingen parlementaire democratie - artikelen uit Grondwet over politieke rechten - uitleg verschillende actoren met macht: 1. wetgevende macht; 2. uitvoerende macht; 3. rechterlijke macht; 4. ambtenaren; 5. massamedia; 6. lobbygroepen.
- toekomst parlementaire democratie: kloof burger en politiek - het proces van rationalisering: steeds meer instituties
Domein: antwoord NL op sml.dilemma
Mensenrechtendilemma: rechtsstaat
- geschiedenis en ontwikkelingen rechtsstaat - artikelen uit Grondwet over grondrechten - uitleg a.d.h.v. onderdelen definitie rechtsstaat: 1. legaliteitsbeginsel; 2. gelijkheidsbeginsel; 3. wetten ook voor overheid; - toekomst rechtsstaat: bestrijden terrorisme
Europa
- dilemma van samenwerken maximale lokale macht - geschiedenis en ontwikkeling EU - EU ‘in basiswaarden’ (koppeling met hoofdstuk 7) macht afstaan aan overkoepeling
Unieke elementen Seneca
1. taalgebruik is begrijpelijk, zowel voor havo- als vwo leerlingen; 2. samenhangende theorie van politiek en maatschappij wordt staps- en spiraalsgewijs aangeboden, zodat leerlingen politiek en maatschappij beter begrijpen; 3. de leerling leert zijn eigen mening en standpunten te onderbouwen door persoonlijke waardenontwikkeling door opdrachten door de hele methode heen; 4. uitgebreide docentenhandleiding. 5. gratis ondersteuning voor docenten. 6. korte lijnen met de auteurs.
Anderen over Seneca
Prof. Dr. A. Hoogerwerf: ‘Dit boek houdt zich onder meer
bezig met politieke dilemma’s, anders gezegd met lastige, maar spannende keuzen. (…) Bij het bestuderen van dit goed leesbare boek wens ik je veel plezier toe.’
Docent maatschappijleer Christie Sluiter: ‘Leerlingen waren
goed over Seneca te spreken: “Seneca legt het allemaal wat beter uit dan [andere methode]”. Ik herkende me daar wel in: er worden echt duidelijke denkstapjes en Seneca is zo opgebouwd dat leerlingen zelf leren denken en politiek
maatschappelijke processen leren doorzien.’
Anderen over Seneca
Felix van Vugt (recensie in vakblad): 'De methode slaagt in haar
opzet leerlingen een instrumentarium te bieden om met behulp van een helder begrippenapparaat orde in de chaos te scheppen. De leerling zal hiermee niet alleen de wereld om hem heen beter begrijpen, maar ook zichzelf en zijn keuzen.
Het is een degelijke methode die geslaagd is in haar opzet.' Leerlingen na ‘een jaar Seneca’: 'Als er nu in de familie een discussie is over de politiek kan ik meedoen, want ik weet waar ik over praat.' (havo4) ‘Ik ben het vak gaan waarderen en me meer gaan interesseren in de politiek en de wereld.' (vwo4)
Waardenlogboek - WLB
In een waardenlogboek (WLB) leren leerlingen hun eigen waarden ontdekken. Dit bestaat uit het doen van een serie kleine opdrachten door het jaar heen. Het kan als een portfolio-opdracht gezien worden die meetelt in een PraktijkOpdracht.
Voorbeelden Waardenlogboek - WLB
WLB: eigen mening leerling en ontwikkeling ervan door schooljaar heen
WLB A Schrijf in je waardenlogboek de vier voor jou belangrijkste waarden op. Zet de datum en jouw motivatie er bij!
WLB B Bedenk vier keuzes uit jouw leven, bijv. een situatie die je meegemaakt hebt of zou kunnen meemaken. Beschrijf per keer wat de verschillende mogelijkheden voor jou dan zijn om te doen en welke waarden en belangen daarbij horen (geef duidelijk aan of het een waarde of belang is). Geef daarna jouw keuze aan en motiveer die.
Waardenlogboek – antwoord WLB B
Leerling havo 4: Ik wil graag gaan scooter rijden, maar dat is slecht voor het milieu en het kost me veel geld. Ik sta voor de volgende keuze: - ik - ik - w: - w: - milieu - b: - scooter rijden - b: - geld Uitleg: ik kan kiezen of ik ga scooter rijden wat ik wel heel erg leuk vind of ik kies voor het milieu en ik hou mijn geld omdat ik die scooter niet hoef te kopen. Deze 2 dingen botsen met elkaar.
Keuze: ik ga wel scooter rijden, in mijn eentje schiet ik niks met dat milieu op en het geld heb ik er wel voor over.
Waardenlogboek – antwoord WLB B
Leerling vwo 4: Het is winter en bij jou in de buurt is een schaatsbaan. Je moet €3,- aan entree betalen maar jij weet een plek waar je onder het hek door kunt kruipen. Wat doe je, betaal jij het geld en voel je je eerlijk tegenover de beheerder of kruip jij onder het hek door om voor die €3,- later op de dag chocolademelk en een patatje te kopen?
A-ik A- ik W-eerlijkheid B- x W- x B- geld Uitleg: Ik zou betalen en eerlijk zijn tegenover de beheerder van de ijsbaan. Ik zou me niet op mijn gemak voelen als ik niet betaald zou hebben. Deze 2 dingen botsen dus met elkaar. Keuze: ik verkies de waarde eerlijkheid boven het belang geld.