Transcript HCV richtsnoer final 20160501

RichtsnoerbehandelinghepatitisCinfectie
INITIATIEF
NIV,NVHB,NVMDL,NVH,NVZA
FINANCIERING
Ditrichtsnoerisopeigeninitiatiefzonderexternefinancieringgeschreven
1
HCVrichtsnoerversiemei2016
Inhoud
Tabel met belangrijkste wijzigingen ......................................................................................................... 4
1. Inleiding ................................................................................................................................................... 5
1.1 Aanleiding .......................................................................................................................................... 5
1.2 Doelstelling ......................................................................................................................................... 5
1.3 Totstandkoming van het richtsnoer ................................................................................................ 5
1.4 Methoden ........................................................................................................................................... 6
1.5 Bewijslast ........................................................................................................................................... 7
1.6 Update en beschikbaarheid .............................................................................................................. 8
1.7 Contact ............................................................................................................................................... 8
2. Indicatie voor behandeling ..................................................................................................................... 9
Wie te behandelen ................................................................................................................................... 9
3. Geregistreerde middelen in Nederland ............................................................................................... 10
4. Behandelvoorstel onbehandelde (naïeve) patiënten ........................................................................... 11
5. Behandelvoorstel eerder behandelde patiënten ................................................................................. 12
5.1 Patiënten die hebben gefaald op peginterferon-alfa en ribavirine ............................................. 12
5.2 Patiënten die hebben gefaald op DAA behandeling ..................................................................... 13
6. Acute Hepatitis C infectie ..................................................................................................................... 15
7. Nierinsufficiëntie ................................................................................................................................... 16
Aanbevelingen bij nierinsufficiëntie of hemodialyse ......................................................................... 16
Expert opinion nierinsufficiëntie ......................................................................................................... 17
Paritaprevir/ritonavir,ombitasvirendasabuvir................................................................................17
Sofosbuvir..........................................................................................................................................18
Ledipasvir...........................................................................................................................................18
8. Gedecompenseerde levercirrose .......................................................................................................... 19
Dosering DAAs bij leverfunctiestoornissen ........................................................................................ 20
9. Levertransplantatie ............................................................................................................................... 21
9.1 Pre-transplantatie .......................................................................................................................... 21
9.2 Post- levertransplantatie................................................................................................................. 21
10. Interacties tussen geneesmiddelen ..................................................................................................... 22
10.1 Interacties ...................................................................................................................................... 22
10.2 Interacties met HIV medicatie ..................................................................................................... 23
2
HCVrichtsnoerversiemei2016
11. Behandeling in studieverband............................................................................................................ 24
12. Referenties ........................................................................................................................................... 25
13. Verantwoording .................................................................................................................................. 28
13.1 Juridische betekenis ...................................................................................................................... 28
13.2 Belangenverstrengeling ................................................................................................................ 28
14. Lijst met afkortingen .......................................................................................................................... 30
3
HCVrichtsnoerversiemei2016
Tabelmetbelangrijkstewijzigingen
Wijzigingeninupdate1-5-2016t.o.v.versie1-1-2016
HS
-
-
1.7
4
4
4
5.1
5.1
5.1
5.2
5.2
5.2
7
8
10.1
Actie
BewijslastAASLDtoegevoegd/aangepast
Referentiesaangepast
Contactgegevensalsaparteparagraaf
toegevoegd
BijG1a/G1benG4cirroseisRBVverwijderd
vanhetLDP+SOF12regime
VoorG2cirroseisdebehandelduurvan
DAC+SOFverlengdvan12naar16weken
VoorG4cirroseisdebehandelduurvan
PTV/r+OBV+RBVverkortvan24naar12
weken
G1bcirrose:detoevoegingvanRBVaan
PTV/r+OMB+DSVverwijderd
G2cirrose:behandelduurvanDAC+SOF
verlengdnaar16weken,behandelduurvan
SOF+RBVverlengdnaar24weken
G4cirrose:behandelduurvan
PTV/r+OBV+RBVverkortnaar12weken
DAAfalers:tabelvanEASL(2015)verwijderd
enAASLDaanbevelingenovergenomen
DAAfalers:toegevoegdbijelkeDAAfaler
contactoptenemenmetexpertcentrum
DAAfalers:teksttoegevoegdoverG2
chimera
SpecifiekeaanbevelingvoorG1enG4bij
eGFR<30ml/min
BewijslastAASLDtoegevoegd
StappenplanPPIgebruikgewijzigd
Argumentatie
Conformandererichtlijnen
Conformandererichtlijnen
Conformandererichtlijnen
Conformandererichtlijnen
Conformandererichtlijnen
Conformandererichtlijnen
TabelEASLisnu1jaaroudenAASLD
updateismeerrecent.Bijnieuweupdate
EASLopnieuwbeoordelen
Ditiseenlastigegroeppatienten,hierbij
willenweexpertisebundelen
RecentrelevanteinformatieoverG2
relapsersbekendgeworden
VolgensAASLD
BewijslastAASLDisrecenter
O.b.v.laatstedatavanEASL
4
HCVrichtsnoerversiemei2016
1.Inleiding
1.1Aanleiding
De laatste richtlijn voor de behandeling van hepatitis C infectie stamt uit 2014. [1] Sinds de
introductie van de eerste generatie protease remmers (boceprevir (Victrelis®) en telaprevir
(Incivo®) in 2012 is het therapeutische landschap drastisch veranderd. Vanaf eind 2014 zijn
nieuwe direct werkende antivirale middelen (DAAs) beschikbaar in Nederland waardoor een
volledig orale en interferon vrije behandeling mogelijk is geworden. Inmiddels worden de
volgende middelen vergoed voor alle patiënten met een chronische hepatitis C infectie:
Sofosbuvir
(Sovaldi®),
simeprevir
(Olysio®),
daclatasvir
(Daklinza®)
paritaprevir/ritonavir/ombitasvir (Viekirax®) met of zonder dasabuvir (Exviera®) en
sofosbuvir/ledipasvir (Harvoni®). Fase-3 en real world studies hebben aangetoond dat
behandeling met een combinatie van deze middelen zeer effectief is en over het algemeen
nauwelijksbijwerkingenmetzichmeebrengt.Teneindedezemiddelenindepraktijkdoelmatig
en juist in te zetten hebben de verschillende beroepsverenigingen het initiatief genomen om
een update van de in 2014 gepubliceerde richtlijn Hepatitis C op te stellen. Dit richtsnoer is
bedoeldvoorzowelpatiëntenmeteenHCVmono-infectiealsookmeteenHIV/HCVcoinfectie.
1.2Doelstelling
Dit richtsnoer is opgesteld om een praktische leidraad te bieden bij de indicatiestelling en
behandelingvanpatiëntenmeteen(chronische)hepatitisCvirusinfectie.Dedoelstellingisom
deuniformiteitendaarmeeookdekwaliteitvandebehandelingvanhepatitisCinNederlandte
bevorderen. Dit richtsnoer geeft aanbevelingen over de behandeling van acute en chronische
hepatitisCinfectiebijvolwassenpatiënten,metaandachtvoorpatiëntenmetnierinsufficiëntie,
falen van eerdere antivirale therapie, gedecompenseerde levercirrose en in de transplantatie
setting.Ditrichtsnoervormteenleidraadvoordedagelijksepraktijk,inindividuelegevallenkan
hiervanwordenafgeweken.
1.3Totstandkomingvanhetrichtsnoer
DitrichtsnoeristotstandgekomenopinitiatiefvanenuitnaamvandeNederlandseInternisten
Vereniging (NIV), Nederlandse Vereniging voor HIV behandelaren (NVHB), Nederlandse
VerenigingvoorMaag-Darm-Leverziekten(NVMDL),NederlandseVerenigingvoorHepatologie
(NVH) en Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuis Apothekers (NVZA). Afgevaardigden (zie
figuur)hebbentijdensverschillendebijeenkomstenditrichtsnoeropgesteld.
5
HCVrichtsnoerversiemei2016
Koplopergroep
NVMDL/NVH
- Prof.dr.J.Drenth
- Dr.R.J.deKnegt
- Dr.H.vanSoest
- Dr.P.Honkoop
- Dr.S.Willemse
- Dr.J.T.Brouwer
NIV/NVHB
- Prof.dr.A.I.M.Hoepelman
- Dr.J.E.Arends
- Dr.C.Richter
- Dr.M.vanderValk
NVZA
-
Prof.dr.D.M.Burger
Uitvoerendegroep
-
Dr.J.E.Arends
Drs.F.Berden
Drs.M.vanTilborg
1.4Methoden
De werkgroep heeft in de eerste bijeenkomst bepaald dat de adviezen in dit richtsnoer
gebaseerdzijnopdeaanbevelingenindevolgendebeschikbarebuitenlandserichtlijnen:
AASLD/IDSA: Recommendations for Testing, Managing, and Treating Hepatitis C, version
March24,2016,www.hcvguidelines.org
- EASLRecommendationsonTreatmentofHepatitisC2015[3]
- AktuelleEmpfehlungzurTherapiederchronischenHepatitisC[4]
- AssociationFrancaisepourl’EtudeduFoie(AFEF):TraitementdeshépatitesviralesC,Avis
d’experts5–Feb2016[5]
Erisinditrichtsnoerdusgeenbeoordelinggedaanvandeindividuelestudies,maardeadviezen
uit bovenstaande richtlijnen zijn toegepast op de Nederlandse situatie. In situaties waarin de
richtlijnen van elkaar verschillen is door middel van consensus in de koplopergroep het
behandeladviesbepaald.Inspecifiekesituatieswaarindeaanbevelingennieteenduidigzijnof
onvoldoendedatabeschikbaaris,isgezochtnaarbewijsin‘realworld’studies.Inditrichtsnoer
is geen voorkeur aangegeven voor de verschillende behandelopties, echter bij verwachtte
gelijke effectiviteit is de richtsnoercommissie van mening dat kosten van behandeling mee
kunnen wegen in de besluitvorming. De behandelopties in tabellen staan nu op alfabetische
-
6
HCVrichtsnoerversiemei2016
volgordeweergegeven.Hetgetalachterhetaanbevolenregimestaatvoordebehandelduurin
weken.
1.5Bewijslast
In de richtlijnen worden verschillende manieren gebruikt om het bewijsniveau van de
aanbevelinguittedrukken.DewerkgroepheeftervoorgekozenhetbewijsniveauvandeEASL
enAASLDrichtlijnenweertegeveninditrichtsnoer.[3]
EASLbewijslast:
AASLDbewijslast
7
HCVrichtsnoerversiemei2016
1.6Updateenbeschikbaarheid
Elke 3 maanden zal de werkgroep nagaan of bovenstaande richtlijnen zijn gewijzigd en of er
nieuwe data beschikbaar is gekomen om het richtsnoer bij te werken. Het richtsnoer met de
meest recente update zal beschikbaar zijn op de website www.hcvrichtsnoer.nl. De websites
van de beroepsverenigingen (www.internisten.nl www.nvhb.nl www.mdl.nl www.nvza.nl)
zullennaardezewebsitedoorlinken.
1.7Contact
Mochtenerspecifiekevragenzijnoverhetrichtsnoer,dankuntudezestellenviahetalgemene
e-mailadres:[email protected]
8
HCVrichtsnoerversiemei2016
2.Indicatievoorbehandeling
Wietebehandelen
Het doel van een hepatitis C behandeling is het verlagen van mortaliteit, lever gerelateerde
morbiditeit (zoals eindstadium leverziekte en hepatocellulair carcinoom) en voorkomen van
verdere verspreiding van hepatitis C. Derhalve is de richtsnoer commissie van mening dat er
een indicatie is voor behandeling voor iedere HCV patiënt in Nederland. Succesvolle
behandelingwordtgedefinieerdals“sustainedvirologicalresponse(SVR)”.[6]Sinds1oktober
2015wordenDAA’svoorallepatiëntenmeteenchronischehepatitisCinfectievergoed.Indien
het door eventuele capaciteitsproblemen niet mogelijk is om alle patiënten op (zeer) korte
termijntebehandelenwordtonderstaandeprioriteringaanbevolen.Patiënteninonderstaande
tabel hebben een absolute behandelindicatie. Dit is enerzijds gebaseerd op voorkoming van
verdereleverschadeenanderzijdstervoorkomingvanverdereverspreiding:
Tervoorkomingvanverdereleverschade
Tervoorkomingvanverdereverspreiding
Iedereen met een Metavir-stadium F2 of Actiefinjecterendedruggebruikers
hoger
PatiëntenmeteenHIV-1coinfectie
Mannen die sex hebben met mannen (acute
HCV)
PatiëntenmeteenhepatitisBcoinfectie
Patiëntenaanhemodialyse
PatiëntenmetDMtype2
HCV-positievemoedersmet
zwangerschapswens
Patiënten met extra-hepatische manifestaties HCV-positieve gezondheidszorg medewerkers
vandeHCV
dieinvasieveproceduresverrichten
Patiënten met een andere leverziekte (bijv. Geïnterneerden
NASH)
9
HCVrichtsnoerversiemei2016
3.GeregistreerdemiddeleninNederland
Sofosbuvir
(SOF)
Simeprevir
(SIM)
Daclatasvir
(DAC)
DAAklasse
NS5B
remmer
NS3-4aremmer NS5A
remmer
Merknaam
Sovaldi
Olysio
Geregistreer
dEMA
Dosering
pangenotypi 1en4
sch
400mg1dd1 150mg1dd1
1,2,3en4
60mg1dd1
90/400mg
1dd1
75/50/12.5mg
1dd2tabletten
+250mg2dd1
pangenotypi
sch
<75kg:
1000mgin2
giften.≥75
kg:1200mg
in2giften
Inname
Metvoedsel
Metvoedsel
-
-
Metvoedsel
Metvoedsel
Resistentie
-
Q80K
-
-
-
-
Prijs/12
weken*
€43.461
€25.572
€27.030
€48.759
Viekirax
€516-€620
Daklinza
Ledipasvir/
Sofosbuvir
(LDP/SOF)
Paritaprevir/rito
navir/Ombitasvi
r(PTV/r+OBV)
+/-Dasabuvir
(DSV)
NS5A/NS5B NS3-4A/NS5A
remmers
remmers+/-
NS5Bremmer
Harvoni
Viekirax+/Exviera
1,3en4
1en4
Ribavirine
(RBV)
Ribavirine
(€38.423)&
Exviera(€3.341)
Vergoeding
Ja
inNederland Ja
Ja
Ja
Ja
Ja
*gebaseerd op indexprijzen www.medicijnkosten.nl (20-4-2016); tussen de farmaceutische
bedrijvenendeoverheidzijngeheimeprijs-arrangementenafgesproken
10
HCVrichtsnoerversiemei2016
4.Behandelvoorstelonbehandelde(naïeve)patiënten
Geno
type
1a†
Regim e (Debehandeloptiesstaanopalfabetischevolgordeweergegeven)
1b†
DAC+SOF12
LDP+SOF12
PTV/r+OBV+DSV12
SIM+SOF12
2
DAC+SOF12
SOF+RBV12
3
DAC+SOF12
SOF+PR12
SOF+RBV24
DAC+SOF12
LDP+SOF12
PTV/r+OBV+RBV12
SIM+SOF12
4†
5
6
Non-cirrose(≤F3)
DAC+SOF12
LDP+SOF12
PTV/r+OBV+DSV+RBV12
SIM+SOF12
LDP+SOF12
SOF+PR12
LDP+SOF12
SOF+PR12
EASL
A1
A1
A1
A1
A1
A1
A1
A1
AASLD
IB
IA
IA
IA
IB
IA
IA
IA
B2
A1
A1
B1
A1
IIaB
IA
IA
IA
IA
B2
A1
A1
B2
B1
B1
B1
B1
-
IIaB
IA
-
IIaB
IIaB
IIaB
IIaB
Cirrose(CP-A)
DAC+SOF+RBV12*
LDP+SOF12*
PTV/r+OBV+DSV+RBV24
SIM+SOF+RBV12*
DAC+SOF+RBV12*
LDP+SOF12*
PTV/r+OBV+DSV12
SIM+SOF+RBV12*
DAC+SOF16
SOF+RBV16
DAC+SOF+RBV24
SOF+PR12
SOF+RBV24
DAC+SOF+RBV12*
LDP+SOF12*
PTV/r+OBV+RBV12
SIM+SOF+RBV12*
LDP+SOF+RBV12*
SOF+PR12
LDP+SOF+RBV12*
SOF+PR12
EASL
B1
A1
A1
B1
B1
A1
A1
B1
B1
B1
B1
B1
A1
B2
B1
B1
B2
B1
B1
B1
B1
AASLD
IIaB
IA
IA
IA
IIaB
-
IA
IA
IIaB
IIbC
IIaB
IA
IA
-
IIaB
IB
-
IIaB
IIaB
IIaB
IIaB
*Inprincipegaatdevoorkeuruitnaareenbehandelduurvan12wekenmettoevoegingvanribavirine.
Indienersprakeisvanribavirineintolerantiekanwordenoverwogenomdebehandelduurnaar24weken
teverlengen.
† Bij verwachte gelijke effectiviteit in geval van G1 of G4, kunnen kosten een rol spelen in keuze voor
therapie(zieblz11).
11
HCVrichtsnoerversiemei2016
5.Behandelvoorsteleerderbehandeldepatiënten
5.1Patiëntendiehebbengefaaldoppeginterferon-alfaenribavirine
Geno
type
1a†
Regime(Debehandeloptiesstaanopalfabetischevolgordeweergegeven)
Non-cirrose(≤F3)
DAC+SOF12
LDP+SOF12
PTV/r+OBV+DSV+RBV12
SIM+SOF12
DAC+SOF12
LDP+SOF12
PTV/r+OBV+DSV12
SIM+SOF12
EASL
A1
A1
A1
A1
A1
A1
A1
A1
AASLD
IIaB
IA
IA
IA
IIaB
IA
IA
IA
Cirrose(CP-A)
DAC+SOF+RBV12*
LDP+SOF+RBV12*
PTV/r+OBV+DSV+RBV24
SIM+SOF+RBV12*
DAC+SOF+RBV12*
LDP+SOF+RBV12*
PTV/r+OBV+DSV12
SIM+SOF+RBV12*
EASL
B1/*B1
A1/*B1
A1
B1/*B1
B1/*B1
A1/*B1
A1
B1/*B1
AASLD
2
DAC+SOF12
SOF+RBV12
B1
A1
IIaB
IA
DAC+SOF16
SOF+RBV24
B1
B1
IIaB
IIaB
3
DAC+SOF12
SOF+PR12**
DAC+SOF12
LDP+SOF12
PTV/r+OBV+RBV12
SIM+SOF12
LDP+SOF12
SOF+PR12
LDP+SOF12
SOF+PR12
A1
B1
B2
A1
A1
B2
A1-B1
B1
IA
IA
-
IIaB
IA
-
IIaC
IIaC
DAC+SOF+RBV24
SOF+PR12**
DAC+SOF+RBV12*
LDP+SOF+RBV12*
PTV/r+OBV+RBV12
SIM+SOF+RBV12*
LDP+SOF+RBV12*
SOF+PR12
LDP+SOF+RBV12*
SOF+PR12
B1
B1
B2/*B2
B1/*B1
B1
B2/*B2
B1/*B1
B1
B1/*B1
B1
IIaB
IA
-
IIaB
IA
-
IIaC
IIaC
1b†
4†
5
6
A1-B1 IIaC
B1
IIaC
-/*IIaB
IA
IA
-/*IIaB
-/*IIaB
IB/*IA
IA
-/*IIaB
IIaC
IIaC
* In principe gaat de voorkeur uit naar een behandelduur van 12 weken met toevoeging van ribavirine. Indien er sprake is van
ribavirine intolerantie kan worden overwogen om de behandelduur naar 24 weken te verlengen.
**Indiendepatiëntpeginterferon-alfakanverdragenisSOF+PRvoor12wekeneenoptie[1,7]
†BijverwachtegelijkeeffectiviteitingevalvanG1ofG4,zoudenkosteneenrolkunnenspeleninkeuzevoortherapie.
12
HCVrichtsnoerversiemei2016
5.2PatiëntendiehebbengefaaldopDAAbehandeling
Er is nog weinig ervaring met patiënten die gefaald hebben op een eerdere behandeling met
een DAA. De EASL tabel (2015) is inmiddels verouderd. Wij hebben ervoor gekozen de
aanbevelingenvande(recentere)AASLDupdateovertenemenvoordezeversie.
Wij adviseren om bij iedere patiënt die op DAA behandeling heeft gefaald, contact op te
nemenmeteenexpertcentrum.
Geno
type∫
1
1
Gefaalde
behandeling
SOF/RBV+/-peg
faler
Protease
remmermet
peg/RBVfaler
SIM/SOFfalerof
NS5Aremmer
faler
Aanbevolenregime(Debehandeloptiesstaanopalfabetischevolgorde
weergegeven)
Non-cirrose(≤F3)
AALSD Cirrose(CP_A)
AASLD
LDP+SOF+RBV12
IIaB
LDP+SOF+RBV24
IIaB
DAC+SOF12
LDP+SOF12
IIaB
IA
DAC+SOF±RBV24
IIaB
LDP+SOF+RBV12
IA
LDP+SOF24
IA
1
Stelbehandelinguit,
IIbC
TestRAVsvoorNS3,
-
indienmogelijk
NS5A*
IndienSOFduaalregime, IIC
IndienSOFduaal
IIC
dan+RBVgedurende24
regime,dan+RBV
weken
gedurende24weken
Indienbeschikbaar:triple IIC
Indienbeschikbaar:
IIC
/quadruplebehandeling
triple/quadruple
behandeling
2ǂ
SOF/RBVfaler
DAC+SOF±RBV24
IIaC
DAC+SOF±RBV24
IIaC
SOF+PR12
IIaC
SOF+PR12
IIaC
3
SOF/RBVfaler
DAC+SOF+RBV24
IIaC
DAC+SOF+RBV24
IIaC
SOF+PR12
IIaC
SOF+PR12
IIaC
∫Zievoorvolledigeteksthetonderdeel‘Recommendationsforpatientsinwhomprevious
treatmenthasfailed’(http://www.hcvguidelines.org/full-report/retreatment-box-summaryrecommendations-patients-whom-previous-treatment-has-failed)
* RAV testing: Bij keuze voor een nieuwe therapie na falen op een DAA, kunnen RAVs
(Resistance Associated Variants) (tegenwoordig aangegeven als RAS) bepaald worden, echter
de relevantie is momenteel nog niet geheel duidelijk. Wij adviseren dan ook om uw viroloog
hierbijomadviestevragen.
ǂGenotype2chimera: Recentisduidelijkgewordendaterbijbepalingvangenotypesoms
onterechtgenotype2wordtweergegeventerwijlerinwerkelijkheidsprakeisvangenotype1
infectie(genotype2k/1bchimera).Dezepatiëntenhebbeneenhogekansopeenrelapseop
eengenotype2regime.Depatiëntenzijnm.n.afkomstiguitOost-Europa[8,9].Wijradenaan
ombijgenotype2relapsepatiëntenaanvullendvirologischonderzoektelatenverrichtenom
13
HCVrichtsnoerversiemei2016
nategaanofersprakeisvandezegenotype2k/1bchimeraineenvandecentrawaardit
mogelijkis(ErasmusMC,UMCU,AMC).
14
HCVrichtsnoerversiemei2016
6.AcuteHepatitisCinfectie
InNederlandwordendemeesteacuteHCVinfectiesgevondenbijpatiëntenmeteenHIVcoinfectieopbasisvanregelmatigeALAT-controle.ZoweldeNVHBalsdeNVMDL/NVHhebbenin
2011eenrichtlijngepubliceerdwaarindezebehandelingbesprokenwordt.[10,11]Deenigeop
ditmomentgeregistreerdemedicijnenvooracuteHCVbehandelingzijn:
-
gepegyleerdinterferon-alfa2a/2b
ribavirine
Denieuwedirectantiviralemedicijnenzijnnietgeregistreerdenwordennietvergoedvoorde
indicatie acute hepatitis C. Wel is er preliminair bewijs dat DAAs werkzaam zijn in de
behandeling van acute hepatitis C waarbij respons percentages van 76-84% bij een
behandelduur van 12 weken werden behaald. [12, 13] Op basis hiervan adviseert de
AmerikaanserichtlijnpatiëntenmeteenacuteHCVtebehandelenalseenchronischeinfectie.
VoordeNederlandsesituatiegeldtdatDAAsnognietgeregistreerdzijnvooracutehepatitisc
behandeling.
AcuteHCVmono-infectie
Geneesmiddel Gepegyleerdinterferon-alfa2a/2b
AcuteHCVbijHIV
Gepegyleerd interferon-alfa 2a/2b
metgewichtsgedoseerdribavirine
24-48weken
Duur
24weken
Virale respons 16 weken kan overwogen worden bij - 24 weken bij een rapid virological
response (RVR) of bij een complete
tijdens
RVR
earlyvirologicalresponse(cEVR)
behandeling
-48wekenbehandelingaanbevolenals
ergeenRVRofcEVR
RVR=RapidViralResponse(HCVRNAundetectableatweek4),cEVR=completeearlyviralresponse(HCVRNAdetectableat
week4andundetectableatweek12)
Indien niet in de acute fase van de infectie voor behandeling wordt gekozen, kan gewacht
wordentotersprakeisvaneenchronischeinfectie.DeeffectiviteitvanHCVbehandelinginde
chronische fase is met de huidige interferon-vrije therapieën vergelijkbaar aan de SVR
percentagesindeacutefase.
15
HCVrichtsnoerversiemei2016
7.Nierinsufficiëntie
Bijnierfunctiestoornissenmeteencreatinineklaring<30ml/minisvoorzichtigheidgebodenbij
hetvoorschrijvenvanDAAs.Boveneencreatinine-klaringvan30ml/minhoeftdedoseringvan
geenvandeDAAsaangepastteworden.
Er komt steeds meer data over de behandeling van patiënten met ernstige nierinsufficiëntie
(eGFR <30 ml/min) of patiënten met hemodialyse (HD). Deze patiëntencategorie dient
behandeldtewordenineencentrummetvoldoendenefrologischeexpertise.Devoorkeurbij
deze patiënten gaat uit naar een interferon-vrije en zo mogelijk ook ribavirine vrije
behandeling. Indien ribavirine toch voorgeschreven wordt, dienen er ribavirine spiegels te
wordenbepaald.
Aanbevelingenbijnierinsufficiëntieofhemodialyse
BijeGFR>30mL/minisgeendosisaanpassingnodig.
AanbevolenregimespergenotypebijeGRF<30mL/min:
-
G1a:PTV/r+OBV+DSV+RBV12(AALSDIIb-B)–metRBVspiegelbepaling
G1b:PTV/r+OBV+DSV12(AASLDIIb-B)
G4:PTV/r+OBV+RBV12–metRBVspiegelbepaling
G2, 3, 5 en 6: primair behandeling met DAAs, echter DAAs zijn niet geregistreerd bij
eGFR <30 mL/min, daarom i.o.m. expertise centrum en m.b.v. onderstaande tabel
regimeendoseringbepalen
Opbasisvandeopditmomentbeschikbareinformatieisonderstaandetabelsamengesteld.
Genees
middel
Normale Nierfunctie
dosering
30-50ml/min 10-30ml/min <10ml/min
of
hemodialyse
Peginter
180mcg/ 180mcg/
135mcg/
135mcg/
feronalfa-2a week[14] week[14]
week[14]
week[14]
Peginter
1,5
1,125mcg/kg/ 0,75mcg/kg/w Onbekend
feronalfa-2b mcg/kg/ week[17]
eek[17]
week[16]
Wordthetgeneesmiddel
verwijderddoordialyse
Ja.Gedeeltelijk.
Verwijderingbijdialyse
afhankelijkvanhet
dialysemembraan[15]
Nee.Voornamelijk
hepatischeklaring.
Verderafhankelijkvan
dialysemembraan[15]
16
HCVrichtsnoerversiemei2016
Ribavirine
<75kg=
1000mg/
dag
>75kg=
1200mg/
dag[18]
Simeprevir
150mg/
dag
400mg/
dag[25]
Sofosbuvir
[24]
Daclatasvir
Viekirax®
(12,5mg
ombitasvir
75mg
paritaprevir
50mg
ritonavir)
Dasabuvir
Harvoni®
(90mg
ledipasvir
400mg
sofosbuvir)
Oplaaddosis:
1200mg
gevolgddoor
omdedag
200mgen
400mg[19]
Evt
monitoring
vanRBV
spiegel*.
150mg/
dag[21]
400mg/
dag[25]
60mg/
dag[32]
2
tabletten/
dag[33]
60mg/
dag[32]
2tabletten/
dag[33]
500mg/
dag[35]
1tablet/
dag[36]
500mg/
dag[35]
1tablet/
dag[36]
Oplaaddosis:
1200mg
gevolgddoor
200mg/
dag[19]
Evt
monitoring
vanRBV
spiegel*.
150mg/dag[2
1]
400mg/dag[2
6-28]
60mg/
dag[32]
2tabletten/
dag[33]
500mg/
dag[35]
Onbekend
Oplaaddosis:
1200mg
gevolgd
door
200mg/
dag[19]
Evt
monitoring
vanRBV
spiegel*.
150mg/
dag[21-23]
400mg/dag
[22,26-31]
Nee[20]
Nee[21]
GS-331007=Ja
Sofosbuvir=Nee[25]
60mg/
Nee[32]
dag[23,32]
2tabletten/ Onbekend
dag[34]
500mg/
dag[34]
Onbekend
Onbekend
Ledipasvir=Nee[36]
GS-331007=Ja
Sofosbuvir=Nee[25]
GS-331007:primaireinactievemetabolietvansofosbuvir.
Expertopinionnierinsufficiëntie
Paritaprevir/ritonavir,ombitasvirendasabuvir
Van de huidige beschikbare DAAs is de combinatie paritaprevir/ritonavir, ombitasvir en
dasabuvir het beste onderzocht. Deze middelen worden niet-renaal geklaard. Uit de RUBY-1
studie blijkt dat deze medicatie veilig kan worden gegeven bij patiënten met een
17
HCVrichtsnoerversiemei2016
nierinsufficiëntie of hemodialyse conform in dit richtsnoer geformuleerde behandeladviezen.
[37]
Sofosbuvir
Sofosbuvir is niet geregistreerd voor patiënten met een creatinine klaring < 30 ml/min. Na
opnamewordtsofosbuviromgezetnaarGS-331007envervolgensintracellulairgefosforyleerd
tothetactievetrifosfaat.DittrifosfaatkanookweergedefosforyleerdwordennaarGS-331007
wat vervolgens in plasma circuleert. Bij nierinsufficiëntie is er beperkte cumulatie van
sofosbuvirzelfmaarwelheelsterkvanGS-331007.Deveiligheidvandezehogeconcentraties
vanGS-331007isnietvastgesteld.Eendosisverlagingvansofosbuvirnaarbijvoorbeeld400mg
om de dag zou kunnen leiden tot minder cumulatie van GS-331007 maar ook tot minder
activatienaarhetactievetrifosfaatendusmogelijkminderantiviraleactiviteit.
Op de AASLD 2014, EASL 2015, AASLD 2015 en EASL 2016 zijn diverse kleine onderzoeken
gepresenteerd naar het gebruik van sofosbuvir bij patiënten met een creatinine klaring < 30
ml/min. Sommige onderzoeken laten goede SVR percentages zien, andere beduidend minder
goedeuitkomsten.Dikwijlsisnietgoedterugtevindenofdedoseringsofosbuviraangepastis,
of er dialyse is toegepast, etc. Op dit moment zijn er 2 onderzoeken verschenen in peerreviewed tijdschriften. Nazario et al. beschrijven 17 patiënten op sofosbuvir/simeprevir met
CrCL<30ml/minen/ofhemodialyse.Desofosbuvirdoseringis1dd400mg.Erwas100%SVR,er
tradengeenSAEsopengeenpatiëntmoeststoppenmettherapievanwegebijwerkingen.[38]
Hundemer et al. presenteren 6 patienten met CrCL <30 ml/min waarvan 2 met hemodialyse.
Ookzijgebruikten1dd400mgsofosbuvir.SVR%was67%en1patiëntmoeststoppenvanwege
bijwerkingen. Dit was echter 4 dagen voor het einde van de geplande behandelduur van 12
weken en was vanwege anemie en leucopenie; patiënt werd behandeld met sofosbuvir, peginterferonenribavirine.[39]
Wij adviseren, gezien de beperkte hoeveelheid data, om bij een eGFR <30 ml/min voor een
ander regime te kiezen of te wachten op een volgende generatie DAA’s waarbij uit fase 3
studiesisgeblekendatdezeveiligzijnbijeenernstigenierinsufficiëntie.Indienergeenandere
optieisenbehandelingopkortetermijnnoodzakelijkismoetervolgensdecommissieworden
gekozenvoordevolledigedoseringSofosbuvirvan400mg.Hierbijisdeafweginggemaaktdat
bij een dosisverlaging van Sofosbuvir de kans op virologisch falen groter is dan het optreden
vantoxiciteitbijeenniet-aangepastedoseringSofosbuvir.
Ledipasvir
Voor ledipasvir zijn geen gegevens bekend tijdens dialyse en hierover wordt derhalve geen
uitspraakgedaan.
18
HCVrichtsnoerversiemei2016
8.Gedecompenseerdelevercirrose
Er gelden een aantal (relatieve) contra-indicaties bij patiënten met een gedecompenseerde
levercirrose(Child-PughBofC):
-
Peginterferon:eriseenabsolutecontra-indicatievoorpeginterferon
-
Simeprevir en paritaprevir: er is een contra-indicatie voor protease remmers bij ChildPughCgedecompenseerdelevercirrose.
-
BijpatiëntenmetChild-PughBlevercirroseisereenvoorkeurvoorbehandelingmeteen
NS5Aremmer.ErisrecenteenFDA-warninggepubliceerdmetbetrekkingtot
Viekirax/Exvieraindezepatientencategorie
(http://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm468634.htm).
-
Ribavirinekanineenverlaagdedosering(600mg)wordengegevenbijeencombinatie
van2DAAsmetribavirineindiennoodzakelijk.Erkandanopgeleidevantolerantieen
spiegelsopgetitreerdwordennaardejuistedosering.
Behandeling van patiënten met een gedecompenseerde levercirrose (Child-Pugh C) moet in
verband met de timing en dosering van behandeling in overleg met een
levertransplantatiecentrumuitgevoerdworden,metnamealsdepatiëntopdewachtlijstvoor
een levertransplantatie staat. Er wordt gestreefd naar viruseradicatie voor transplantatie. De
voorkeur gaat uit naar een interferon-vrij regime met een combinatie van een NS5A remmer
met NS5B polymerase remmer met of zonder ribavirine. Gezien het feit dat de data in deze
patiëntencategoriezeerbeperktisdienenklinischetoestandenlaboratoriumwaardenfrequent
tewordengecontroleerd.
Genotype
RegimevoorCP-BenC∫
EASL
AASLD
1a
DAC+SOF+RBV12*#
LDP+SOF+RBV12*#
DAC+SOF+RBV12*
LDP+SOF+RBV12*
B1
B1
B1
B1
IB
IA
IB
IA
2
3
DAC+SOF+RBV12*
DAC+SOF+RBV24
B1
B1
IIB
IIB
4
DAC+SOF+RBV12*#
LDP+SOF+RBV12*#
DAC+SOF+RBV12*
LDP+SOF+RBV12*
B1
B1
B1
B1
IB
IA
-
-
1b
5&6
∫Debehandeloptiesstaanopalfabetischevolgordeweergegeven
*Inprincipegaatdevoorkeuruitnaareenbehandelduurvan12wekenmettoevoegingvanribavirine.Indiener
sprakeisvanribavirineintolerantiekanwordenoverwogenomdebehandelduurnaar24wekenteverlengen.
HCVrichtsnoerversiemei2016
19
DoseringDAAsbijleverfunctiestoornissen
Onderstaandetabelisnietovergenomenuitdeverschillenderichtlijnen,maargemaaktopbasis
vandebeschikbarereallifedata.
Geneesmiddel
Normale
dosering
Gestoordeleverfunctie
Child-Pugh-A
Child-Pugh-B
Child-Pugh-C
Peginterferon
alfa-2a
Peginterferon
alfa-2b
Ribavirine
180mcg/
week[14]
1,5mcg/kg/
week[16]
<75kg=1000mg/
dag
>75kg=1200mg/
dag[20]
180mcg/
week[14]
1,5mcg/kg/
week[16]
<75kg=1000mg/
dag
>75kg=1200mg/
dag[20]
Contra-indicatie[14]
Simeprevir
150mg/dag[21]
150mg/dag[21]
Contra-indicatie*
Contra-indicatie
[14]
Contra-indicatie
[16]
<75kg=
1000mg/dag
>75kg=
1200mg/
dag[20]
Contra-indicatie
Sofosbuvir
400mg/dag[25]
400mg/dag[25]
400mg/dag[25]
400mg/dag[25]
Daclatasvir
60mg/dag[32]
60mg/dag[32]
60mg/dag[32]
60mg/dag[32]
Viekirax®
(12,5mg
ombitasvir
75mg
paritaprevir
50mgritonavir)
Dasabuvir
2tabletten/
dag[33]
2tabletten/dag
[33]
Contra-indicatie*
Contra-indicatie
[33]
500mg/dag[35]
500mg/dag[35]
Contra-indicatie*
Contra-indicatie
[35]
1tablet/dag[36]
Contra-indicatie[16]
<75kg=1000mg/dag
>75kg=1200mg/dag[20]
Harvoni®
1tablet/dag[36] 1tablet/dag[36] 1tablet/dag[36]
(90mgledipasvir
400mg
sofosbuvir)
*Letop:FDAenEMAverschillent.a.v.aanbevelingenvanviekiraxensimeprevirbijChild-PughB
patiënten.FDAheeftrecenteenwarninggepubliceerd
(http://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/ucm468634.htm).Wijgevendevoorkeuraanbehandelingmet
eenNS5AremmerbijCP-Bpatienten.Indienutochwiltbehandelenmeteenprotease-remmer,neem
dancontactopmetidpharmacology@radboudumc.nlvooradviest.a.v.doseringenspiegelbepalingen.
20
HCVrichtsnoerversiemei2016
9.Levertransplantatie
Bij patiënten op de wachtlijst voor levertransplantatie is antivirale therapie geïndiceerd ter
voorkoming van graft infectie. De timing van behandeling bij deze patiënten is aan discussie
onderhevigenerdientdaaromaltijdoverlegplaatstevindenmeteentransplantatiecentrum.
Idealitermoetzosnelmogelijkmetbehandelingwordengestartomzodekansophetvoltooien
van de behandeling te vergroten, de leverfunctie voor transplantatie te optimaliseren en in
sommigegevallenkanuiteindelijkzelfsvantransplantatiewordenafgezien.
Bijterugkeervanhetvirusnalevertransplantatieontwikkelteenderdevandepatiëntencirrose
binnen 5 jaar na transplantatie. Het ontstaan van fibrose en cirrose binnen 1 jaar na
transplantatiegeefteenhoogrisicoopfalenvanhettransplantaat,waardoordezepatiëntenop
kortetermijnbehandelddienenteworden.Tenslottedienenspiegelsvanimmunosuppressiva
frequenttewordengecontroleerdtijdensantiviraletherapie.
9.1Pre-transplantatie
Mogelijkebehandelregimesvoorpatiëntenpretransplantatieisafhankelijkvandeindicatie:1)
voor HCC kan de het behandelvoorstel voor cirrotische eerder behandelde patienten gevolgd
worden (HS 5.1), 2) voor gedecompenseerde cirrose kan het behandelvoorstel voor
gedecompenseerdecirrosegevolgdworden(HS8).
9.2Post-levertransplantatie
Na levertransplantatie dient behandeling plaats te vinden in overleg met een
transplantatiecentrum,o.a.vanwegedesnelletoegangtotspecifiekebepalingenenexpertise
ten aanzien van immuunsuppressie. Bij patiënten met een gedecompenseerde levercirrose
(Child-Pugh B of C) is het advies om met een lage dosering ribavirine te starten (600 mg) en
dezegeleidelijkteverhogennaargelangdetolerantie.
21
HCVrichtsnoerversiemei2016
10.Interactiestussengeneesmiddelen
10.1Interacties
ZoweldeDAAsalsookritonavir(incombinatiemetparitaprevir)wordengemetaboliseerdvia
de lever waarbij de medicijnen kunnen dienen als substraat, inducer of remmer van het
cytochroomP450systeem(afhankelijkvanhetmedicijn).
Medicatiedieveelgebruiktwordtindepraktijkentoteencontra-indicatiemetminimaaléén
vandeDAAskanleidenzijn:1)HMGCoAreductaseremmers(statines),antipsychotica,beta-2adrenoreceptor agonisten (inhalatie), alternatieve medicatie en hormonale anticonceptie.
Veelgebruiktemedicatiediekanleidentoteenmogelijkeinteractiezijn:protonpompremmers
(PPIs),benzodiazepinederivatenenantidepressiva[40].
Specifiek willen wij nog ingaan op 2 interacties: (1) PPIs en sofosbuvir/ledipasvir; en (2) DAA
combinatiesmetamiodaron.
Ledipasvir heeft een pH afhankelijke oplosbaarheid waarbij deze afneemt bij hogere pH. Een
onderzoek met 1 dd 20mg omeprazol ingenomen 2 uur voor een tablet sofosbuvir/ledipasvir
leidde tot 40-50% lagere spiegels van ledipasvir; inname van 20mg omeprazol tegelijk met
sofosbuvir/ledipasvir gaf geen nadelig effect op de absorptie van ledipasvir. The HCV Target
studie presenteerde op AASLD 2015 een analyse waar PPI gebruik bij aanvang van
sofosbuvir/ledipasvirwasgeassocieerdmetlagereSVRpercentage.[41]Erwerdenechtergeen
details gegeven over doseringen en tijdstip van inname. Op de EASL 2016 is een poster
gepresenteerd uit het TRIO cohort (Afdhal et al. EASL 2016; #LBP519) waar in meer detail is
gekekennaarPPIgebruikenresponsopsofosbuvir/ledipasvir.PPIgebruikkwamin23%vande
ruim 2000 patiënten voor. Hoewel de titel van het abstract anders doet vermoeden was ook
hiereenkleineverlaginginSVR%tezien,dieechternietstatistischsignificantwas(p=0.177).
HetsterksteeffectleekveroorzaakttewordendoorpatiëntendieeenPPI2ddgebruiktenen
eenstatistischsignificanterelagereSVRhaddendanpatiëntendie1ddeenPPIgebruikten.
Indien een patient met een PPI in aanmerking komt voor een behandeling met
sofosbuvir/ledipasvirstellenwijhetvolgendestappenplanvoor:
1. StopdePPIindienmogelijkenkelewekenvoorstartsofosbuvir/ledipasvir(omtezienof
patientechtzonderkan)
2. IndiendePPInietgestoptkanworden,beperkhetPPIgebruiktot1dd20mgomeprazol
(of vergelijkbare dosis van een andere PPI) tegelijk in te nemen met
ledipasvir/sofosbuvir.
3. IndiendedosisvandePPInietbeperktkanworden,selecteerandereHCVbehandeling
22
HCVrichtsnoerversiemei2016
Er zijn diverse cases gemeld van symptomatische bradycardie door een waarschijnlijke
interactie tussen sofosbuvir-bevattende DAA combinaties en amiodaron, met sterfte of
plaatsingvaneenpacemakertotgevolg[42,43].Ditishierdooreencontra-indicatie.
Er dient ALTIJD voor start van de behandeling op geneesmiddel interacties te worden
gecontroleerd via http://www.hep-druginteractions.org of www.epocrates.com. In geval van
onduidelijkheid of vragen neem dan contact op met uw eigen apotheker of prof. dr. D.M.
[email protected].
10.2InteractiesmetHIVmedicatie
Antiviraal
middel
Boceprevir
Simeprevir
Daclatasvir
Sofosbuvir
Ledipasvir
Tenofovir
(TDF)
Efavirenz
Nevirapine
Etravirine
Rilpivirine
Atazanavir
(ATV)/
Ritonavir
(RTV)
*
Afkortingen
Versie
Paritaprevir
/ ritonavir
en
ombitasvir
*
*
*
*
*
*
niet met
TDF
geen RTV
niet met
TDF
alleen als
geen PI
mutaties
(geen RTV)
niet met
Cobi of
RTV
*
*
alleen als
geen PI
mutaties en
met TDM
ATV
*
90mg 1dd
*90mg 1dd
*90mg 1dd
*
30mg 1dd
*
*
Darunavir/
Ritonavir
Raltegravir
Elvitegravir/
Cobicistat
(COBI)
Dolutegravi
r
Paritaprevir
/ ritonavir,
ombitasvir
en
dasabuvir
*
*
*
*
*30mg 1dd
niet met
TDF
*
Is niet onderzocht
Kan gecombineerd worden
Kan gecombineerd worden met dosis
aanpasing of extra monitoring
Kan NIET gecombineerd worden
TDM: therapeutic drug monitoring; PI; protease inhibitor
19-4-2016
23
HCVrichtsnoerversiemei2016
11.Behandelinginstudieverband
Om de kennis en ervaring met behandeling van hepatitis C met DAAs te vergroten lopen er
momenteeldiverse(Nederlandse)studies.Inhetbijzonderbijbepaaldepatiëntengroepen(o.a.
acutehepatitisCinfectie)ishetvangrootbelangommeerdatatevergaren.Daarnaastworden
er ook farmaceutisch gedreven studies uitgevoerd in verschillende centra. Kijk voor meer
informatieop:www.hepatitisinfo.nl.
24
HCVrichtsnoerversiemei2016
12.Referenties
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
Berden,F.A.,etal.,DutchguidanceforthetreatmentofchronichepatitisCvirusinfectionina
newtherapeuticera.NethJMed,2014.72(8):p.388-400.
RecommendationsforTesting,Managing,andTreatingHepatitisC.www.hcvguidelines.org,
2016.
EuropeanAssociationfortheStudyoftheLiver.Electronicaddress,e.e.e.,EASL
RecommendationsonTreatmentofHepatitisC2015.JHepatol,2015.
ChristophSarrazin,T.B.,PeterBuggisch,MatthiasDollinger,HolgerHinrichsen,HaraldHofer,
DietrichHüppe,MichaelManns,StefanMauss,JörgPetersen,Karl-GeorgSimon,IngovanThiel,
HeinerWedemeyer,StefanZeuzem,AktuelleEmpfehlungzurTherapiederchronischenHepatitis
C.2015.
d'hépatologie,A.S.F.,RecommandationsAFEFsurlapriseenchargedeshépatitesviralesC.
2016.
vanderMeer,A.J.,etal.,Associationbetweensustainedvirologicalresponseandall-cause
mortalityamongpatientswithchronichepatitisCandadvancedhepaticfibrosis.JAMA,2012.
308(24):p.2584-93.
G.R.Foster,J.M.,W.Irving,M.Cheung,B.Hudson,andK.A.S.Verma,andHCVResearchUKEAP
Group.,TreatmentofdecompensatedHCVcirrhosisinpatientswithdiversegenotypes:12weeks
ofsofosbuvirandNS5Ainhibitorswith/withoutribaviriniseffectiveinHCVgenotypes1and3.J
Hepatol,2015.62:p.S190.
Tacke.,F.,etal.,TREATMENTOFHCVGENOTYPE2WITHSOFOSBUVIRANDRIBAVIRINRESULTS
INLOWSVRRATESINAREALWORLDCOHORT(GERMANHEPATITISC-REGISTRY,DHC-R).EASL
abstract,2016.
Susser.,S.,etal.,PREVALENCEANDCLINICALIMPORTANCEOFHEPATITISCVIRUSGENOTYPE2
K/1BCHIMERAS.EASLabstract,2016.
Arends,J.E.,etal.,TreatmentofacutehepatitisCvirusinfectioninHIV+patients:Dutch
recommendationsformanagement.NethJMed,2011.69(1):p.43-9.
Lamers,M.H.,etal.,TreatmentofhepatitisCmonoinfectioninadults--Dutchnationalguidelines.
NethJMed,2013.71(7):p.377-85.
Fierer,D.S.,etal.,TelaprevirinthetreatmentofacutehepatitisCvirusinfectioninHIV-infected
men.ClinInfectDis,2014.58(6):p.873-9.
Hullegie;,etal.,SVR12resultsafter12-weeksboceprevir,peginterferonandribavirininthe
DutchAcuteHepatitisCinHIVstudy(DAHHS).JHepatol,2015.62:p.S287.
EMA.Summaryofprodcutcharacteristics:Pegasys.2007[cited2015June5];Availablefrom:
http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR__Product_Information/human/000395/WC500039195.pdf.
Barril,G.,etal.,Pegylatedinterferon-α2akineticsduringexperimentalhaemodialysis:impactof
permeabilityandporesizeofdialysers.AlimentaryPharmacology&Therapeutics,2004.20(1):p.
37-44.
EMA,SummaryofProductCharacteristics:PegIntron.2010.
Gupta,S.K.,etal.,Multiple-dosepharmacokineticsofpeginterferonalfa-2binpatientswithrenal
insufficiency.BritishJournalofClinicalPharmacology,2007.64(6):p.726-732.
EMA,Copegus:prescibinginformation.2011.
Bruchfeld,A.,etal.,PegylatedinterferonandribavirintreatmentforhepatitisCinhaemodialysis
patients.JViralHepat,2006.13(5):p.316-21.
25
HCVrichtsnoerversiemei2016
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Fda.Copegus:Prescribinginformation.2011;Availablefrom:
http://www.accessdata.fda.gov/scripts/cder/drugsatfda/index.cfm.
EMA.Olysio:ProductInformation.2014[cited2015February15];Availablefrom:
http://ec.europa.eu/health/documents/communityregister/2014/20140514128513/anx_128513_en.pdf.
Nazario.,H.E.,M.Ndungu.,andA.A.Modi,SofosbuvirandsimeprevirinhepatitisCgenotype1patientswithend-stagerenaldiseaseonhaemodialysisorGFR<30ml/min.EASLabstract,2016.
Comellas,B.,TreatmetofHCVwithsimeprevirassociatedtodaclatasvirinpatientswithstage4
and5chornicrenalfailure.EASLabstract,2016.
Nazario,H.E.,sofosbuvir-based,ribavirin-freeregimensinpatientswithchronichepatitisCand
end-stagerenaldisease:alookatsafety,tolerabilityandefficacy.EASLabstract,2016.
EMA,SummaryofProductCharacteristics:Solvaldi.2014.
Saxena,V.,etal.,Safetyandefficacyofsofosbuvir-containingregimensinhepatitisCinfected
patientswithreducedrenalfunction:real-worldexperiencefromHCV-TARGET,inAnnual
MeetingoftheEuropeanAssociationfortheStudyoftheLiver(EASL).2015:Vienna.
Gane,E.J.,etal.,Safety,AntiviralEfficacy,andPharmacokineticsofSofosbuvirinPatientsWith
SevereRenalImpairmentinAnnualMeetingoftheAmericanAssociationfortheStudyofLiver
Diseases(AASLD).2014:Boston.
Nazario,H.E.,M.Ndungu,andA.Modi,Safetyandefficacyofsofosbuvir+simeprevirwithout
ribavirininhepatitisCgenotype1-infectedpatientswithend-stagerenaldiseaseor
GFR<30ml/min,inAnnualMeetingoftheEuropeanAssociationfortheStudyoftheLiver(EASL).
2015:Vienna.
Beinhardt,S.,etal.,Reallifeexperiencewithinterferon/ribavirinfreeantiviraltreatmentinrenal
transplantrecipientsandendstagerenaldiseasepatientsondialysisinfectedwithhepatitisC
virus,inAnnualMeetingoftheEuropeanAssociationfortheStudyoftheLiver(EASL).2015:
Vienna.
Desnoyer,A.,etal.,Sofosbuvirinhaemodialysis:400mgdailyonlythedayofhaemodialysis?,in
16thWorkshopofClinicalpharmacologyofHIVandHepatitisTherapy.2015:Washington,DC.
Desnoyer,A.,etal.,Sofosbuvir-containingregimenforHCVinfectioninhemodialysispatients:
400mgdailyoronlyonthedayofhemodialysis.EASLabstract,2016.
EMA.Daklinza:SummaryofProductCharacteristics.2014;Availablefrom:
http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR__Product_Information/human/003768/WC500172848.pdf.
EMA.SummaryofProductCharacteristics:Viekirax.2015[cited2015June5];Availablefrom:
http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR__Product_Information/human/003839/WC500183997.pdf.
Pockros,P.J.,etal.,Safetyofombitasvir/paritaprevir/ritonavirplusdasabuvirfortreatingHCV
GT1infectioninpatientswithsevererenalimpairmentorend-stagerenaldisease:theRUBY-1
study,inAnnualMeetingoftheEuropeanAssociationfortheStudyoftheLiver(EASL).2015:
Vienna.
EMA.SummaryofProductCharacteristics:Exviera.2015[cited2015June5];Availablefrom:
http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR__Product_Information/human/003837/WC500182233.pdf.
EMA.Harvoni:ProductInformation.2014November17[cited2015February15];Available
from:http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR__Product_Information/human/003850/WC500177995.pdf.
26
HCVrichtsnoerversiemei2016
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
P.J.Pockros,K.R.R.,P.S.Mantry,E.Cohen,M.Bennett,,D.B.M.S.Sulkowski,T.Podsadecki,D.
Cohen,,andD.W.N.S.Shulman,A.Khatri,M.Abunimeh,E.Lawitz.,Safetyof
ombitasvir/paritaprevir/ritonavirplusdasabuvirfortreatingHCVG1infectioninpatientswith
severerenalimpairmentorend-stagerenaldisease:TheRUBY-1study.JHepatol,2015.62:p.S
257.
Nazario,H.E.,M.Ndungu,andA.A.Modi,SofosbuvirandSimeprevirinHepatitisCgenotype1-
patientswithEnd-StageRenalDiseaseonhemodialysisorGFR<30mL/min.LiverInt,2015.
Hundemer,G.L.,etal.,Useofsofosbuvir-baseddirect-actingantiviraltherapyforhepatitisCviral
infectioninpatientswithsevererenalinsufficiency.InfectDis(Lond),2015.47(12):p.924-9.
Burger,D.M.,etal.,Drug-druginteractionswithdirectactingantiviralsagainsthepatitisCvirus
infection.TijdschriftvoorInfectieziekten,2016.11(2):p.45-51.
Terrault,N.,etal.,(HCV-TARGET)-TreatmentOutcomesWith8,12and24WeekRegimensof
Ledipasvir/SofosbuvirfortheTreatmentofHepatitisCInfection:AnalysisofaMulticenter
Prospective,ObservationalStudyHepatology,2015.61(S1):p.254A-258A.
Back,D.J.andD.M.Burger,InteractionBetweenAmiodaroneandSofosbuvir-basedTreatment
forHepatitisCVirusInfection:PotentialMechanismsandLessonstobeLearned.
Gastroenterology,2015.149(6):p.1315-7.
Fontaine,H.,etal.,BradyarrhythmiasAssociatedwithSofosbuvirTreatment.NEnglJMed,2015.
373(19):p.1886-8.
27
HCVrichtsnoerversiemei2016
13.Verantwoording
13.1Juridischebetekenis
Ditrichtsnoerbevatgeenwettelijkevoorschriften,maaraanbevelingendiezoveelmogelijkop
wetenschappelijke studies gebaseerd zijn. Zorgverleners worden geacht de richtlijn bij zijn of
haar zorgverlening toe te passen in het streven naar kwalitatief goede of ‘optimale’ zorg. Er
kunnenzichfeitenofomstandighedenvoordoenwaardoorhetwenselijkis,inhetbelangvan
de patiënt, om van de richtlijn af te wijken. Indien van deze richtlijn wordt afgeweken, is het
verstandigomdittedocumenteren.
Bijvragenkuntucontactopnemenmeteenvandeledenvanderichtsnoercommissie.
13.2Belangenverstrengeling
Op alfabetische volgorde zijn hieronder de belangenverstrengelingen van de leden van de
koplopergroepweergegeven.
Afgevaardigd
namens
Gilead
Jansen
BMS
AbbVie
Roche
MSD
Overig
J.E.Arends
NVHB
A
A
A,R
A,R
-
A
-
F.A.C.Berden
-
-
-
-
-
-
-
J.T.Brouwer
NVH, comm. A
Hepatologie
NVMDL
A
A
A
-
A
-
D.M.Burger
NVZA
A,L,R
A,R
A,L
R
A, L, R, -
C
J.P.H.Drenth
NVH, comm. A,C
Hepatologie
NVMDL
A
A
A,R,C
-
A
A.I.M.
Hoepelman
NIV
-
A
A
A,C
-
A
P.Honkoop
A
A
-
A
-
-
Will Pharma
(A)
R.J.deKnegt
Comm.
Hepatologie
NVMDL
NVH/NVMDL
A,L
A,L,R
A,L,R A,L,R,C L,R
-
Norgine(A,L)
C.Richter
NIV
A
A
A
A
-
A,L
A
A
dr. Falk (R),
Ipsen
(R),
Novartis (R),
Zambon(R)
-
28
HCVrichtsnoerversiemei2016
H.vanSoest
Comm.
Hepatologie
NVMDL
A,L
-
A
A
-
-
Norgine(L)
M.vanTilborg
-
-
-
-
-
-
-
M.vanderValk NVHB
A
A
A
A
A
A
-
S.Willemse
A,L,R
L,R
A,L
A,R
L,R
R
-
NVH/NVMDL
A:AdvisoryBoard;L:Lectures;R:Research;C:Consultancy
Laatsteupdatetabel:01-05-2016
29
HCVrichtsnoerversiemei2016
14.Lijstmetafkortingen
AASLD AmericanAssociationfortheStudyofLiverDiseases
AFEF
AssociationFrancaisepourl’EtudeduFoie
BSG
BritishSocietyofGastroenterology
cEVR
completeEarlyViralResponse
CI
Contra-Indicatie
CP
Child-Pughscore
DAA
DirectActingAntiviral
DAC
Daclatasvir
DGVS
DeutscheGesellschaftfurGastroenterologie,Verdauungs-undStoffwechselkrankheiten
DM
DiabetesMellitus
DSV
Dasabuvir
EASL
EuropeanAssociationfortheStudyoftheLiver
EMA
EuropeanMedicinesAgency
HCC
HepatoCellulairCarcinoom
HCV
HepatitisCVirus
IDSA
InfectiousDiseasesSocietyofAmerica
LDP
Ledipasvir
NASH Non-AlcoholicSteatoHepatitis
NIV
NederlandseInternistenVereniging
NVHB NederlanseVerenigingvanHIVBehandelaren
NVMDL
NederlandseVerenigingvanMaag-Darm-Leverartsen
NVZA NederlandseVerenigingvanZiekenhuisApothekers
OBV
Ombitasvir
PegIFN-α
Peginterferon-α
PR
PeginterferonenRibavirine
30
HCVrichtsnoerversiemei2016
PTV/r Paritaprevir/ritonavir
RBV
Ribavirine
RVR
RapidViralResponse
SIM
Simeprevir
SOF
Sofosbuvir
SVR
SustainedVirologicalResponse
31
HCVrichtsnoerversiemei2016