Transcript Στατιστική ανάλυση των συλλαβογραμμάτων στην

ΜΗΝΑΣ ΤΣΙΚΡΙΤΣΗΣ *
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΙΚΡΙΤΣΗΣ**
Στατιστική ανάλυση των συλλαβογραμμάτων στην Κυπρομινωική γραφή
ΠΕΡΙΛΗΨΗ/ABSTRACT
Από το 1896 που βρέθηκαν στην Έγκωμη της Κύπρου οι τρεις ενεπίγραφες
πήλινες σφαίρες(clay balls) από τον Α. S. Murray, οδήγησαν το A. Evans1 να
αποφανθεί, ότι τα ευρήματα άνηκαν σε ένα άλλο είδος γραφής που ονόμασε
¨Κυπρομινωική¨. Η γραφή αυτή είχε σαφείς επιδράσεις από την προγενέστερη
Γραμμική Α που είχε βρεθεί στην Κρήτη. Στα 110 χρόνια που μεσολάβησαν
μέχρι σήμερα ο αριθμός των ενεπιγράφων ευρημάτων αυξήθηκε με λέξεις της
Κυπρομινωικής γραφής.
Τα 217 ενεπίγραφα ευρήματα από διάφορες περιοχές της Κύπρου και της
Ugarit συνθέτουν ένα ενδιαφέρον σώμα λέξεων (δείγμα), για στατιστική ανάλυση των συχνοτήτων, που εμφανίζουν τα διάφορα συλλαβογράμματα, σε
σχέση με την αρχή, το μέσον και το τέλος των λέξεων.
Η μελέτη της στατιστικής ανάλυσης πραγματοποιήθηκε, στηριζόμενοι στην
πρόσφατη έκδοση της συλλογής του J. P. Olivier με τίτλο «ĖDITION
HOLISTIQUE DES TEXTES CHYPRO-MINOENS».
Η μελέτη αυτή συστηματοποιεί το πλήθος των 110 διαφορετικών συλλαβογραμμάτων της Κυπρομινωικής γραφής παρέχοντας ένα καθαρό δείγμα των
λέξεων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε στατιστική ανάλυση.
Αν και το δείγμα των λέξεων δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο, εντούτοις στηριζόμενοι στην συχνότητα εμφάνισης των συλλαβογραμμάτων σε σχέση με τη
ομοιότητα με τα σύμβολα της γραμμικής Α και της Κλασσικής Κυπριακής
γραφής, μπορούμε με σχετική πιθανότητα να απεικονίσουμε πάνω από το
50% των συλλαβογραμμάτων της με φωνητικές αξίες.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΜΙΝΩΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ
Την προέλευση της λεγόμενης Κυπρομινωικής γραφής από τη γραμμική Α έχουν υποστηρίξει, εκτός από τον Evans, ο Sundwall, ο Daniel, ο Fururmark2 και πολλοί σημερινοί
ερευνητές. Εκτός τη στενή συγγένεια με τη γραμμική Α γραφή, η αρχική κυπριακή γραμμική γραφή3 απέκτησε στη συνέχεια το δικό της τοπικό και ιδιάζοντα χαρακτήρα κι ακολούθησε μια ανεξάρτητη εξελικτική πορεία.
Μια από τις διαφορές της Κυπρομινωικής γραφής από τις Κρητομυκηναϊκές γραφές
είναι στο ψήσιμο του πηλού: στις κυπριακές πινακίδες το κείμενο χαραζόταν πρώτα στον
πηλό και μετά ψηνόταν για να διατηρηθεί. Η τεχνική αυτή είναι ίδια με τις πινακίδες από την
Ανατολία, ενώ στον ελλαδικό χώρο οι πινακίδες ήσαν άψητες και διασώθηκαν από την φωτιά που κατάστρεψε το ανάκτορο. Τα σύμβολα της Κυπρομινωικής γραφής έχουν αποτυπωθεί σε μικρά πήλινα σφαιρίδια, σε αγγεία, σε εργαλεία, σε σφραγίδες και σε άλλα σκεύη, τα
μακροσκελή όμως κείμενα βρίσκονται σε ψημένες πινακίδες. Στα σπαράγματα πινακίδων
1
Evans Arthur, Scripta Minoa, The written documents of Minoan Crete I: The hieroglyphic and primitive linear
class, Oxford Clarendon Press1909, pp.68-73.
2
Fururmark A,Eranos 51, 1953.
3
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 4, Δήμος Χρίστου, λήμμα "γραφή", σελ.149 – 153
*Καθηγητής Πληροφορικής-Μαθηματικός, Δρ. Θεολογίας Α.Π.Θ. Ε-mail: [email protected]
**Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος, Master Uo.Edinburgh.
2
Στατιστική ανάλυση των συλλαβογραμμάτων στην Κυπρομινωική γραφή
από την Έγκωμη και την Ugarit καταγράφεται συνεχές κείμενο χωρίς αριθμητικά στοιχεία,
που, πιθανόν, περιέχει ιστορικές ή νομοθετικές πληροφορίες.
Η Κυπρομινωική γραφή έχει βρεθεί εκτός από την Έγκωμη, το Κούριο, και σε άλλες 17
περιοχές, αλλά και σε εγκαταστάσεις εκτός Κύπρου, όπως η Ras Shamra (Ugarit) και η Συρία. Τα διάφορα ευρήματα με λέξεις που βρέθηκαν χρονολογήθηκαν από το 1650 έως το
1050 π.Χ. Την γραφή αυτή η Γαλλίδα γλωσσολόγος Emilia Masson, τη διαχωρίζει σε τρεις
κατηγορίες:
Α) Στην πρώτη κατηγορία (CM1) υπάγεται το γραμμικό σύστημα που περιλαμβάνει 73 συλλαβικά σύμβολα και είχε χρησιμοποιηθεί σ' ολόκληρη την Κύπρο μεταξύ του 15ου και του 11ου π.Χ.
αιώνα.
Β) Στη δεύτερη κατηγορία (CM2) υπάγεται το γραμμικό σύστημα που εμφανίστηκε στα τέλη του
ου
13 π.Χ. αι. και χρησιμοποιήθηκε παράλληλα με το αρχικό κι αποτελείται από 61 συλλαβικά σύμβολα (κι ίσως πιθανόν να καταγράφει κείμενα με Μυκηναϊκή γλώσσα όπως είναι γνωστή από τη
γραμμική Β).
Γ) Στην τρίτη κατηγορία (CM3) υπάγεται ένα σύστημα γραφής που παρουσιάζεται σε πήλινες πινακίδες που βρέθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο της πόλης Ουγκαρίτ (στη Συρία) κι αποτελείται από
51 συλλαβικά σύμβολα. Στην πινακίδα (##215.RASH Atab 004.A) από την Ουγκαρίτ η Emilia
Masson πρότεινε την αποκρυπτογράφηση 20 ονομάτων από ένα κατάλογο 25 ονομάτων.
Τη γραφή αυτή αποτελούν 76 σύμβολα (συλλαβογράμματα) που εμφανίζουν, πράγματι,
αρκετές αναλογίες με τα σημεία της γραμμικής Α (πίνακας 1). Εξαιτίας του πολύ μικρού δείγματος λέξεων, η γραφή δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί4.
Πίν. 1 (Ventris): Σημεία κυπρομινωικής γραφής από την Έγκωμη και την Ugarit
Τα ανωτέρω σύμβολα έχουν κωδικοποιηθεί στην πρόσφατη έκδοση της συλλογής του J.
P. Olivier με τίτλο «ĖDITION HOLISTIQUE DES TEXTES CHYPRO-MINOENS» με την μορφή που
4
Karageorghis J.- Masson O., ‘The history of the Greek Language in Cyprus’, Cyprus 1988.
3
Μ. ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ- Δ ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ
εμφανίζονται στον παρακάτω πίνακα 1a. Για την δημιουργία του πίνακα κατασκευάσαμε την
γραμματοσειρά Fonts της Κυπρομινωικής γραφής την οποία χρησιμοποιούμε στη μελέτη
αυτή.
Πίνακας 1a. Κωδικοποίηση Συμβόλων Κυπρομινωικής γραφής
COD SYMB
01 ?
02-34 F^
04 @
10
6+6
68
05 A
06 B
29
07 C
08 D
8
9-10 E
11 G
12 H
13 I
15-40 K d
17 M
54
22
39 c
44 h
37
11
23 S
24 T
98
25 U
60
26 V
27 W
28 X
29 Y
18
45
22
6
81
50-51 n o
52-53 p q
10+31
82 ?
85
86 ’
87 “
11
88 ”
89 •
14
90 –
91 —
13
92 ˜
94 š
10
95 ›
96 œ
23
97 X
54
7+12+
+23
13
56 t
58-61 vy
15
59 w
60 x
18
62-63 z {
64 |
2+18
15
22+1
31
66 ~
67 |
1
5
68 P
20
66
69 ¼
70 ‚
41
71 ƒ
72 „
6
25
107-108
73 …
74 †
17
109
9
110
75 ‡
76 ˆ
57
112
12
114
23
8
29+7
22
35 _
36 `
19
37 a
20
11
8
5
54 r
55 s
11+4
22
79 ‹
80 Œ
81
12
40
7
18
18+21
53
23
40
COD SYMB
78 Š
46-47 j k
49 m
68+6
19 O
21 Q
30-41 Z e
33 ]
COD SYMB
38 b
3
39
98-99100
Ÿ
101 ¡
102 ¢
103 £
104-105 ¤¥
§¨
©
ª
¬
®
8
40
7
17
2
33
1+10
+12
6
78
9
40+1
41+1
4
48
3
2
a
4
Στατιστική ανάλυση των συλλαβογραμμάτων στην Κυπρομινωική γραφή
Κατά τον 8ο και έως τον 3ο π.Χ. αι. χρησιμοποιείται στην Κύπρο μια άλλη συλλαβική
γραφή που καταγράφει μια τοπική ελληνική διάλεκτο, πιθανότατα κυπρο-αρκαδική, γεγονός
που ερμηνεύεται από το ότι οι Αρκάδες με άλλους Πελοποννησίους αποίκησαν την Κύπρο
κατά τους μυκηναϊκούς χρόνους. Ο Ηρόδοτος (Ζ΄,90) και ο Παυσανίας (Η΄ 5,2) αναφέρουν,
πράγματι, ότι, μετά την άλωση της Τροίας, ο Αγαπήνωρ κατέπλευσε με το αρκαδικό ναυτικό
στην Πάφο, έγινε οικιστής της και ίδρυσε εκεί το ιερό της Αφροδίτης.
Η κλασική αυτή κυπριακή γραφή είναι συλλαβογραφική, όπως ήδη σημειώθηκε, και
αναγνωρίστηκε χάρη στην ανεύρεση δίγλωσσων επιγραφών σε κυπριακή συλλαβική και αλφαβητική φοινικική. Η
Κυπροσυλλαβική γραφή αποκρυπτογραφήθηκε μεταξύ του
1871 και του 1876 από τον 'Αγγλο ασσυριολόγο Τζώρτζ
Σμίθ.
Διαθέτει περισσότερα από 50 σύμβολα, από τα οποία
τα πέντε χρησιμοποιούνται για να δηλωθούν τα φωνήεντα
και τα υπόλοιπα, όπως φαίνεται στον πίνακα 2, για τα διαφορετικά συμπλέγματα των συμφώνων με τα φωνήεντα.
Ένα ποσοστό από αυτά τα σύμβολα έχουν την ίδια μορφή
στην απεικόνιση τους με τα Κυπρομινωικά σύμβολα.
Το συγκεκριμένο σύστημα δε διαθέτει χειλοϋπερωϊκούς φθόγγους ούτε ομόφωνα ούτε ιδεογράμματα. Χαρακτηριστικό του είναι ότι δηλώνονται οι καταλήξεις -ς, -ν, -ρ,
-ξ με την προσθήκη μάλιστα του φωνήεντος ε, π.χ. ka-re =
γάρ, ti-mo-ne = Τίμων.
Η νεότερη συλλαβική κυπριακή γραφή αποτελεί το
τελευταίο δείγμα των γραμμικών συστημάτων, που θεωρείται ότι κατάγονται από τις γραμμικές αιγαιακές γραφές.
Πίνακας. 2: Κυπριακό συλλαβικό σύστημα
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΈΡΕΥΝΑΣ
Στην εργασία αυτή επεξεργαζόμαστε στατιστικά το σύνολο των 597 διαφορετικών λέξεων
που έχουν διασωθεί στην Κυπρομινωική γραφή(ΚΜ.Γ.). Οι στατιστικές αναλύσεις των
συλλαβικών γραφών συνήθως στηρίζονται στη:
1.
2.
3.
4.
Συχνότητα συλλαβών στο Σύνολο (S) των μοναδικών λέξεων
Στη συχνότητα συλλαβών στην αρχή (A) των λέξεων
Στη συχνότητα συλλαβών στο μέσο (M) των λέξεων
Στη συχνότητα συλλαβών στο τέλος (T) των λέξεων
Με τον τρόπο αυτό δημιουργούμε ένα διάνυσμα που έχει τέσσερεις συντεταγμένες της μορφής (sum, A, M, T) . Για παράδειγμα, αν το σύμβολο =a εμφανιζόταν στην αρχή των λέξεων 75 –φορές, στο μέσον 2-φορές και στο τέλος 1-φορά, τότε το σύνολο εμφάνισης του a
θα ήταν 78 –φορές και θα γραφόταν με την παρακάτω μορφή:

a (78, 75,2,1)
5
Μ. ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ- Δ ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ
Εκτός των προαναφερθέντων στατιστικών στοιχείων που δημιουργoύμε στα τρία δείγματα (CM1, CM2,CM3) των λέξεων της Κυπρομινωικής γραφής δημιουργούμε και αντίστοιχα στατιστικούς πίνακες για σύγκριση από τα
αρχεία της γραμμικής Α, της γραμμικής Β και
της Κρητικής Ιερογλυφικής γραφής, για σύγκριση και συσχέτιση σε σχέση με τις θέσεις
των συλλαβογραμμάτων στην αρχή και στο
μέσο των λέξεων.
Ένας τέτοιος πίνακας που συσχετίζει ένα
δείγμα μεταξύ γραμμικής Β, γραμμικής Α και
κρητικών Ιερογλυφικών σε σχέση με τη θέση
των συλλαβογραμμάτων στην αρχή των λέξεων
παρατηρούμε στον παρατιθέμενο πίνακα 3.
Ένα άλλο μεθοδολογικό κριτήριο που θα
λάβουμε υπόψη μας για την απόδοση συλλαβικών αξιών στα σύμβολα της Κυπρομινωικής
γραφής είναι η ομοιότητα των συμβόλων της
με τα σύμβολα της κλασσικής Κυπριακής γραφής.
Πίνακας 3. Ταξινόμηση γραμμικής Α , Β & Ιερογλυφικής γραφής ως προς την αρχή των συλλαβών.
Δημιουργία Δειγμάτων
Για όλα τα τρία είδη(CM1, CM2,CM3) των Κυπρομινωικών γραφών δημιουργούμε κατάλληλα δείγματα με βάση το πλήθος των μοναδικών συλλαβών των λέξεων που έχουν διασωθεί. Το αποτέλεσμα αυτής της καταχώρισης των κωδικοποιημένων λέξεων με βάσει τον
Πίνακα 1a. παρατηρούμε παραδειγματικά στον πίνακα 4. που παραθέτουμε:
Θέσεις Συλλαβών
η
η
η
η
η
Αρχή 2
3 4 5 6 Τέλος Περιοχή
1 23 72
85 ENKOM
1
38 MAAP
1 85 88
112 ENKOM
4
4
97 CYPR
4
8 104
KITI
4
9
88 ENKOM
4
26 KITI
4 36 12
69 ENKOM
4 87
25 ENKOM
Εύρημα
Κωδικός
Abou
40,64,66
Avas
3
Abou
39
Mvas
2
Abou
2
Arou
1,13
Avas
2
Abou
71
Arou
1.1,14-15,23,17
6
Στατιστική ανάλυση των συλλαβογραμμάτων στην Κυπρομινωική γραφή
Θέσεις Συλλαβών
η
η
η
η
η
Αρχή 2
3 4 5 6 Τέλος Περιοχή Εύρημα
Κωδικός
4 88
82 KALA
Arou
1.7
4 91 82
27 ENKOM Abou
14
4 104 37
53 ENKOM Abou
32
5 37 97 23
46 KITI
Avas
1
5 108
64 ENKOM Apes
1
….. … …. ….. …. ….
…… …..
……
…….
110 78
13 ΕΝΚΟ Atab
3 A.11
110 78
23 ΕΝΚΟ Atab
4 B.9
110 82
13 ΕΝΚΟ Atab
2 A.I.40
3 B.20
110
4 ΕΝΚΟ Atab
110
51 ΕΝΚΟ Atab
2 B.II.8
110
60 ΕΝΚΟ Atab
3 A.10
110
62 ΕΝΚΟ Atab
2 A.I.28
Πίνακας 4. Ταξινομημένο δείγμα μοναδικών λέξεων Κυπρομινωικής γραφής
Στον παραπάνω πίνακα στις επτά πρώτες στήλες παρατηρούμε ότι έχουν καταχωρηθεί
κωδικοποιημένα τα συλλαβογράμματα της κάθε λέξης. Στη στήλη “Περιοχή” καταγράφουμε
το εύρημα που βρέθηκε με την αντίστοιχη λέξη, ενώ η στήλη “Εύρημα” καταγράφει τη δομή
και την μορφή του ευρήματος. Π.χ στην πρώτη γραμμή έχουμε την εγγραφή:
η
η
η
Αρχή 2
3 4
1 23 72
η
5
η
6
Τέλος Περιοχή Εύρημα
85 ENKOM Abou
Κωδικός
40,64,66
Η λέξη στην εγγραφή αυτή είναι κωδικοποιημένη ως εξής: 1-23-72-85 και έχει βρεθεί
στην Έγκωμη γραμμένη στη επιφάνεια σφαιριδίου από άργιλο(Abou) με κωδικό 40, παράλληλα η ίδια λέξη έχει βρεθεί και σε άλλα δύο σφαιρίδια με κωδικούς 64 και 66.
Η επόμενη ενέργεια μας στον πίνακα 4 ήταν να ταξινομηθούν όλες οι κωδικοποιημένες
συλλαβές ανά στήλη με σκοπό να βρεθούν ίδιες λέξεις που διαφοροποιούνται ως προς τις
τελευταίες συλλαβές. Στόχος αυτής της ενέργειας είναι να βρεθούν οι κλιτές λέξεις που υπάρχουν στο αρχείο της Κυπρομινωικής γραφής. Το εύρεση των κλιτών λέξεων είναι επικουρική στην προσπάθεια αποκρυπτογράφησης. Στην αποκρυπτογράφηση της γραμμικής Β ο
M.Ventris στηρίχθηκε στους γραμματικούς κανόνες κλίσης των λέξεων , που είχε συντάξει
και δημοσιεύσει η A. Kober. Στον πίνακα 5. που ακολουθεί παρατίθενται όλες οι πιθανές
κλιτές λέξεις της Κυπρομινωικής Γραφής. Στη συνέχεια απομονώνται κάποιες οικογένειες
κλιτών λέξεων που έχουν συμβολικό ενδιαφέρον.
7
Μ. ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ- Δ ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ
α
/α
Κλιτές λέξεις
Κυπρομινωικής
1 4 75
2
Περιοχ
ή
Atab
42
37 64
ΕΝΚΟ
Atab
ΕΝΚΟ Atab
43
37 64 51
ΕΝΚΟ
Atab
ΕΝΚΟ
Atab
ΕΝΚΟ
4 75 29
Κλιτές λέξεις
Κυπρομινωικής
α
/α
Περιοχή
3
4 75 35
ΕΝΚΟ Atab
44
7
37 64 54 64 0
4
4 13
ΕΝΚΟ Atab
45
38 87 103 23 69 23
ENKOM Arou
5
4 13 36
RASH Atab
46
38 87 87 27
ΕΝΚΟ
6
4 13 36 23
RASH Atab
ENKO
M
Abou
ENKO
M
Abou
47
38 87 87
48
38 87 13
ΕΝΚΟ
Atab
49
38 82 61 95
ΕΝΚΟ
Atab
CYPR Mvas
ENKO
M
Abou
ENKO
M
Abou
50
38 82
ΕΝΚΟ
Atab
51
38 76 74
ΕΝΚΟ
Atab
52
38 76
ΕΝΚΟ
Atab
7
12 4
8
12 4
9
15 17
97
4 9 69 23 ATHI
Atab
Avas
10
15 17 23
11
15 17
12
23 69 30 96 72
KALA
Arou
53
38 33 51 13
ΕΝΚΟ
Atab
13
23 69 27
ΕΝΚΟ Atab
54
38 33 51
ΕΝΚΟ
Atab
14
23 9
ΕΝΚΟ Atab
55
38 33
ΕΝΚΟ
Atab
15
23 9
27
ΕΝΚΟ Atab
56
38 27 pa
KATY
Avas
16
23 9
60 59
57
38 27
ΕΝΚΟ
Atab
17
24 37
ΕΝΚΟ Atab
ENKO
M
Avas
58
38 24 80
ΕΝΚΟ
Atab
18
24 37 27
ΕΝΚΟ Atab
59
38 24
ΕΝΚΟ
Atab
19
25 pa 82
ΕΝΚΟ Atab
60
38 17 62
ΕΝΚΟ
Atab
20
25 pa 13
ΕΝΚΟ Atab
61
38 17 59
ΕΝΚΟ
Atab
21
25 pa
ΕΝΚΟ Atab
62
38 17 17
ΕΝΚΟ
Atab
22
25 87 pa 90
ΕΝΚΟ Atab
63
38 17
ΕΝΚΟ
Atab
23
25 87 59 89
ΕΝΚΟ Atab
64
38 12 97 17
ΕΝΚΟ
Atab
24
25 54 47 60 59
ΕΝΚΟ Atab
65
38 12 97
ΕΝΚΟ
Atab
25
25 54 30 70
ΕΝΚΟ Atab
66
38
5 21 97
RASH
Atab
26
25 27 90
ΕΝΚΟ Atab
67
38
5
KALA
Avas
27
25 27 69 9 69
68
39 87 86
KALA
Arou
28
25 4
99 7
69
39 86
KALA
Arou
29
25 4
99 96 23
ΕΝΚΟ Atab
ENKO
M
Arou
ENKO
M
Arou
70
41 41 97
30
25 4
75
ΕΝΚΟ Atab
71
41 41 68
IDAL
Avas
31
25 4
9
ΕΝΚΟ Atab
72
44 75
ΕΝΚΟ
Atab
32
27 69
9 88 23
CYPR
73
44 75 33
ΕΝΚΟ
Atab
ENKOM Abou
8
4
Mvas
&
ENKOM Arou
33
27 69 17
ΕΝΚΟ Atab
74
11
44 61 97 19 0
34
27 69
RASH Atab
75
44 61 97
ENKOM Abou
35
11
27 13 0 97 23
KOUR Psce
76
44 61
9
ΕΝΚΟ
Atab
36
27 13 21
ΕΝΚΟ Atab
77
46 25
9
KALA
Arou
37
27 9
ΕΝΚΟ Atab
78
46 25
4 23
38
27 9
ΕΝΚΟ Atab
79
46 15 86 34 53
90
4
ENKOM Arou
KALA
Πίνακας 5. Ταξινομημένος πίνακας κλιτών λέξεων Κυπρομινωικής γραφής
Arou
8
Στατιστική ανάλυση των συλλαβογραμμάτων στην Κυπρομινωική γραφή
Τα στοιχεία του παραπάνω πίνακα με βάση τις καταλήξεις στο τέλος των λέξεων, μας
βοηθούν στον προσδιορισμό των πιθανών συλλαβικών αξιών στις καταληκτικές συλλαβές:
Οι συσχετίσεις των συμβόλων με πιθανές συλλαβικές αξίες θα μελετηθούν αφού πρώτα
συσχετισθούν οι συλλαβικές αξίες της Κυπρομινωικής γραφής με τα ταξινομημένα δείγματα
των άλλων αιγαιακών γραφών σε σχέση με την θέση που έχουν ως προς την αρχή το μέσο
και το τέλος στην κάθε λέξη.
ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΥΝΑΦΕΙΑΣ
Στο δείγμα των μοναδικών 597 λέξεων που δημιουργήθηκε από λέξεις της Κυπρομινωικής
γραφής (Πίνακα 4.), δημιουργήθηκαν 8 πίνακες διπλής εισόδου εφαρμόζοντας με το πρόγραμμα SPSS v.13. Στόχος μας ήταν να βρούμε πως κατανέμονται οι συχνότητες των κωδικοποιημένων (από 1 έως 112) συλλαβογραμμάτων στη θέση που βρίσκονται(Αρχή, Μέσο,
Τέλος), σε σχέση με τις περιοχές που έχουν βρεθεί. Κατασκευάστηκαν λοιπόν 8 πίνακες
διπλής εισόδου όπου οι γραμμές έχουν τον κωδικό του κάθε συλλαβικού σημείου και οι
στήλες έχουν τις συχνότητες εμφάνισης της κάθε συλλαβής στην περιοχή που βρέθηκε. Αυτοί οι πίνακες αποφαίνονται αν οι κατανομές των συλλαβογραμμάτων της Κυπρομινωικής
γραφής είναι ίδια μέσα σε κάθε υποσύνολο του δείγματος των περιοχών που βρέθηκαν ή είναι ανεξάρτητη.
VAR8-Περιοχή
VAR1
Συλλαβό
Κού
γραμμα
Hala
Καλά- Kατύριο
Μα- Μύτ- Αγ.Παρ ΠαλέRAS
Αρχικό Arpera Athienou Chypre Enkomi Sultan Ιδάλιον βασο δατα Κίτιο
MAAP ρώνι ρου ασκεή παφος Ψίλατος PYLA Sahmra Syrie ΕΝΚΟ Total
1
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
1
4
4
0
0
1
6
0
0
1
0
2
0
0
0
0
0
0
0
0
5
0
13
28
5
0
0
0
3
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
2
6
6
0
0
1
6
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
5
0
10
22
9
0
0
0
2
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
5
8
12
0
0
0
4
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
4
8
13
0
0
0
1
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
0
0
3
15
0
0
1
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
4
17
…
0
…
0
…
0
…
0
…
0
…
0
…
0
…
0
…
0 0
0
0
0
… … … … …
0
…
0
…
0
…
0
…
0
…
0
…
2
…
2
…
102
0
0
1
16
1
0
2
0
2
0
0
0
1
0
0
0
0
12
0
40
75
104
0
0
0
6
0
0
5
0
0
0
1
0
1
0
0
0
0
7
0
14
34
107
0
0
0
3
0
0
0
0
3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
13
19
109
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
110
0
0
0
9
0
0
1
0
1
2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
16
29
Total
1
2
11
161
2
2
43
3
17
3
3
2
2
1
4
1
3
58
1 335 655
Πίνακας 6. Συσχέτιση συλλαβογραμάτων της Αρχής των λέξεων, προς την περιοχή που βρέθηκαν
Τα στοιχεία του πίνακα 6. και ειδικά η κάθετη στήλη Total μας δίνει την συχνότητα εμφάνισης των συλλαβογραμμάτων στην αρχή των λέξεων της Κυπρομινωικής γραφής. Στον
ανωτέρω πίνακα το σύμβολο 102 που μοιάζει με διπλό πέλεκυ , εμφανίζει την μεγαλύτερη
συχνότητα (75) στην αρχή των λέξεων και στατιστικά πρέπει να ταυτιστεί με το γράμμα a.
9
Μ. ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ- Δ ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ
Ενδιαφέρουσες πληροφορίες μπορούμε να αντλήσουμε από την γραμμή με το συλλαβόγραμμα 102, όπου παρατηρούμε την συχνότητα που εμφανίζεται στην αρχή των λέξεων σε
σχέση στις αντίστοιχες θέσεις των στηλών των περιοχών. Παρόμοιες πληροφορίες μπορούμε
να αντλήσουμε για όλα τα συλλαβογράμματα της Κυπρομινωικής γραφής. Για συντομία δεν
παραθέτουμε άλλο πίνακα διπλής εισόδου, αλλά ένα συνοπτικό πίνακα που εμφανίζει τις
θέσεις των συλλαβογραμμάτων στην Κυπρομινωική γραφή σε σχέση με τη συχνότητα τους
στην αρχή, το μέσο και το τέλος όλων των λέξεων.
Πίνακας 7. Ταξινομημένος πίνακας Κυπρομινωικών συμβόλων ως προς Αρχή, Μέσο, Τέλος
ΑΡΧΗ Symb Freq Freq %
655
Cod
102
¢
38
b
104
¤
110
ª
@
4
82
?
25
U
23
S
27
W
6
B
79
‹
107
§
Q
21
30
Z
44
h
46
j
62
z
87
“
47
k
E
9
12
I
68
¤
37
a
55
s
75
‡
5
A
19
O
|
64
73
…
75
36
34
29
28
28
26
25
25
22
21
19
17
15
13
11
11
11
10
8
8
8
7
7
7
6
6
6
6
11,45
5,50
5,19
4,43
4,27
4,27
3,97
3,82
3,82
3,36
3,21
2,90
2,60
2,29
1,98
1,68
1,68
1,68
1,53
1,22
1,22
1,22
1,07
1,07
1,07
0,92
0,92
0,92
0,92
Μέσο Symb Freq
Cod
789
Τέλος Symb Freq
581
Cod
E
41
23
S
?
34
13
@
29
97
I
Χ
B
‡
27
17
26
75
25
U
25
70
‚
23
87
“
24
69
¼
22
23
9
E
19
27
W
19
9
82
4
6
75
97
M
‡
52
28
28
24
24
27
W
22
23
S
19
82
?
19
69
¼
17
51
o
18
5
A
]
15
96
15
21
œ
Q
64
|
15
95
›
107
§
15
4
@
11
21
Q
14
72
„
11
110
ª
14
64
|
10
61
y
13
24
T
9
96
œ
Z
13
25
12
54
U
r
60
x
12
100
72
„
12
5
A
8
17
M
11
59
w
8
37
a
11
86
’
7
51
o
11
90
–
7
68
¤
11
91
—
70
‚
I
11
107
10
35
§
_
T
10
80
33
30
12
24
16
14
14
9
9
9
Œ
7
7
6
6
SUM Symb Freq
Cod
2025
23
S
96
82
?
81
102
¢
78
4
@
E
9
68
68
27
W
66
25
U
60
75
‡
57
6
B
54
97
54
110
ª
21
Q
¼
41
§
41
69
107
13
48
45
40
38
b
40
87
“
40
104
¤
40
70
‚
M
17
39
37
96
œ
33
51
o
31
64
|
31
5
A
29
30
Z
29
72
„
25
12
I
T
23
r
23
24
54
23
10
Στατιστική ανάλυση των συλλαβογραμμάτων στην Κυπρομινωική γραφή
Συσχέτιση συμβόλων Κυπρομινωικής -Γραμμικής Α & Β-Ιερογλυφικών
Ο παρατιθέμενος πίνακας εμφανίζει τις απόλυτες συχνότητες σε σχέση με το σύνολο εμφάνισης των
συλλαβογραμμάτων της Κυπρομινωικής, της Γραμμικής Α - Β και της Κ.Ι. γραφής.
ΠΥΛΟΣ
Β.3515
name
ΔΕΙΓΜΑ Β.
Knosso
name Κ.Ι Γραφή
Γραμμική Α
Κυπρομινωική γραφή
3344
syllabé
syllabé1923
2025
Val
F Freq % Val Freq Freq
Co
Sym
req
%
d Symb Freq
Συμ Freq b
Freq A-M-T
5.38
ro
165
4.37
23
ta 189
=
S
96
55 Ð
92
83,3,6
jo 189
5.38
jo
163
4.05
82
s
?
81
52 j
78
5,40,33
102
4
9
¢
@
E
78
68
ro
156
4.44
ta
161
3.97
u
152
4.32
a
150
3.56
a
129
3.67
to
134
3.37
j
{
TS
wo 124
3.53
ra
107
3.35
f
ko 121
3.44
u
98
3.32
b
^
|
•
N
t
4
L
68
27
W
25
U
‡
B
75
6
97
66
60
57
54
54
110
21
69
107
ª
Q
¼
§
48
45
41
e
109
3.10
ka
91
2.65
re
108
3.07
no
84
2.61
ra
104
2.96
wo
83
2.55
o
100
2.84
ri
82
2.55
wa
99
2.82
ko
78
2.53
ka
97
2.76
ja
73
2.32
ke
97
2.76
wa
73
2.21
ri
92
2.62
da
72
2.19
we
86
2.45
na
68
2.17
to
80
2.28
re
64
2.09
te
78
2.22
so
63
2.02
no
76
2.16
te
63
2.01
ja
69
1.96
ke
60
1.99
ma
64
1.82
si
57
1.94
ti
60
1.71
ma
56
1.86
me
57
1.62
ti
52
1.81
i
52
1.48
e
51
1.78
ne
50
1.42
sa
50
1.75
qo
46
1.31
wi
49
1.70
pi
46
1.31
i
49
1.57
41
13
40
b
“
38
87
104
70
¤
‚
40
P
i
r
K
•
39
17
96
51
64
5
30
72
12
M
œ
o
|
A
Z
„
I
37
33
31
31
29
29
%
44
37
36
35
35
28
27
26
22
21
21
19
19
25
23
47
25
40
40
50
;
ä
52
\
l
d
h
y
I
6
•
18
17
14
14
14
13
13
13
9
É
M
P
Q
)
<
ã
Ì
C
â
ç
Ï
5
Ë
3
Ñ
I
æ
:
E
Ò
74
17,35,22
72
32,27,13
69
7,30,32
68
21,18,29
66
27,30,9
61
29,18,14
59
16,29,14
57
24,26,7
56
19,21,16
55
6,27,22
53
3,20,30
52
9,15,28
51
17,25,9
47
10,21,16
47
16,25,6
45
12,23,10
43
9,25,9
39
20,11,8
38
12,16,10
37
6,12,19
36
6,20,10
35
4,20,11
33
7,17,9
33
11,10,12
32
19,9,4
Πίνακας 8. Συνολικά ταξινομημένα σύμβολα Κυπρομινωικών-Γραμμικής Α & Β-ΚΙΓ
Το αποτέλεσμα είναι να ταυτιστούν οι τρις πρώτες γραμμές της κυπρομινωικής με τα
κωδικοποιημένα σύμβολα: 23, 82 & 102 με τις αξίες ti-23, ta-82 & 102 με το a. Στον Πίνακα
8 παρατηρούμε ότι η καλύτερη συσχέτιση της Κυπρομινωικής γραφής(δείγμα με 2025 συλ-
11
Μ. ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ- Δ ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ
λαβές), μπορεί να γίνει με αντίστοιχα δείγματα από το αρχείο της γραμμικής Β ( Πύλου3515
και Κνωσού 3344 συλλαβές) που περιέχουν λέξεις με ονόματα. Ο επόμενος πίνακας συσχετίζει τα παραπάνω δείγματα με βάση τα σύμβολα που εμφανίζονται στην αρχή των λέξεων.
Ταξινομένος πίνακας συσχέτιση αρχικών συλλαβών
Κυπρομινωικά
Γραμμική Β
ΑΡΧΗ
Cod
102
Πιθανή
655 Freq
% Symb αξία
75 11,45
38
36
104
34
110
29
4
28
82
28
25
26
23
25
27
25
6
22
79
21
107
19
21
17
30
15
44
13
46
11
62
11
87
11
47
10
9
8
12
8
68
8
37
7
55
7
75
7
5
6
19
6
64
73
6
6
70
5
39
5
56
5
5,50
5,19
4,43
4,27
4,27
3,97
3,82
3,82
3,36
3,21
2,90
2,60
2,29
1,98
1,68
1,68
1,68
1,53
1,22
1,22
1,22
1,07
1,07
1,07
0,92
0,92
0,92
0,92
0,76
0,76
0,76
¢
a
b
…
‚
c
t
ka
da
ku
ko
pa
wi
i
ta
pe
ma
o
qa
po
di
sa
te
si
pi
ra
ke
ki
u
wa
me
a3
57
wo
mi
32
e/i 32
77
ka 28
ä
M
1
É
81
Q
3
Ë
41
)
10
Ò
59
;
64
C
80
P
31
ç
16
t
7
Ï
51
3
78
N
69
E
26
â
4
Ì
39
'
53
5
40
(
60
<
54 6
61
¼
37
%
pu
ru
9
ja
28
58
du
ki
Κρητικά Ιερογλυφικά
value Cod Symb
Freq
8
a
78
Ð
a
e
¤
e?
ª ka?
@
da
?
ta
U
S wi/u?
W
si
B
pa
‹
§
Q
Z
h
j
du
z
ma
“
sa
k
E
I
¤
a
s
‡
la
A
lo
O
|
Γραμμική Α
56
73
50
79
da 27
ku 23
pa
20
si
18
u
18
ta
17
ki
16
ma 16
sa 16
qa
15
di
12
du
12
qe
12
tu
11
ru
10
te
9
pi
9
ri
9
wi
8
ra
7
wa
7
o
7
ti
7
su
7
:
8
I mi
2 pu
O zu
6
6
5
5
Freq
Symb
Cod
j
42
46
a
f
38
19
ja
57
17
e
28
15
ku
70
15
ka
56
13
pa
49
12
19
12
50
11
11
11
8
8
36
8
68
8
44
8
62
7
92
7
34
6
54
5
12
5
25
5
29
5
16
5
6
5
47
5
41
4
10
4
53
4
60
4
61
4
72
4
9
3
13
3
|
4
=
{
s
T
t
L
H
d
6
l
<
•
b
y
M
Y
\
P
J
r
i
K
v
II
•
;
I
N
ta
ko
qa
ru
tu
te
wa
5
Πίνακας 9. Tαξινομημένα σύμβολα Κυπρομινωικών-Γραμμικής A, B & K.Ι γραφής
12
Στατιστική ανάλυση των συλλαβογραμμάτων στην Κυπρομινωική γραφή
Στον ανωτέρω πίνακα 9. παρατηρούνται, ότι οι πρώτες 11 γραμμές μπορούν να συσχετιστούν οι συλλαβές της Κυπρομινωικής συλλαβές της γραμμικής Β από την Κνωσό και της
γραμμικής Α. Το αποτέλεσμα λόγω του μικρού δείγματος δεν ήταν ικανοποιητικό αφού μόνο περίπου 12 συλλαβικά σημεία μπορούν να ταυτιστούν. Ο λόγος αυτό μας αναγκάζει να
μελετήσουμε στη συνέχεια δείγματα σε σχέση με τη θέση των συλλαβών στη μέση και το
τέλος των λέξεων όπως εμφανίζονται στον πίνακα 7.
Κυπρομινωικά
Cod Συμβ arxi
102
38
79
104
25
4
110
6
82
23
30
21
107
27
62
¢
b
‹
¤
U
@
ª
B
?
S
Z
Q
§
W
z
45
37
68
87
9
44
75
78
12
52
54
55
a
¤
“
E
h
‡
Š
H
p
r
s
Γραμμική Β
KΝ
3334 ARXH
Γραμμική Β
Κυπρομινωικά
ΠΥ
8467 APXH Cod Συμβ meso
52 a
a
145 a
27 e
e
44 e
228 75
21
ka
38 o
123 82
21 ku
ku
30 ka
92
19 ka
da
29 po
86 25
18 da
ko
28 ko
78 33
16
pa
27 ke
67
15 pa
ta
26 pa
65 27
14 ta
i
25 pe
62
14 ti
wi
25 te
61 60
14
pe
24 me
58 30
23 i
57 51
13 ko
o
288
9
6
5
4
13
qa
23 to
52 64
12 si
po
22 ra
49 87
11
ma
22 wa
49 97
10
di
21 ma
46 35
7
sa
20 pi
43 47
7
te
20 wo
43 54
7
si
19 ku
42 61
5
pi
19 re
39
5
ra
19 ta
33
5
wa
18 ti
32
5
ki
18 ki
31
4
ke
18 we
31
4
me
15 di
30
4
u
15 qe
27
4
a3
14 a2
26
E
‡
?
B
U
]
A
W
@
x
Z
o
|
“
X
_
k
r
y
17 M
21 Q
69 ¼
76 ˆ
28 X
68 ¤
78 Š
96 œ
Γραμμική Β
Κυπρομινωικά
KΝ
3334 meso Cod Συμβ telos
26 ri
ra 69 13
21 ra
I
Γραμμική Β
KΝ
ΠΥ
3334 ΤΕΛ 8467
24
jo
149 jo
ri 66 70
22
ro
131 ja
19 ta
ta 49
22
to
90 ro
18 pa
na 48
21
ta
87 ta
17 ka
ka 44
18
no
65 u
14 re
re 42
15
so
57 wo
14 lo
wa 41
15
wo
54 no
14 si
ja 39
15
u
51 o
12 da
da 35
12
ke 35
11
te 34
11
si 33
11
ti 33
11
ro 33
‚
75 ‡
17 M
51 o
9 E
23 S
27 W
69 ¼
95 ›
82 ?
96 œ
21 Q
54 r
15 ja ko
27 we
14
ja
23 to
13
mo
20 te
12
ra
19 ko
9
o
16 pi
9
we
16 i
r
10 o
u 32 97
9
wa
14 ra
10
to 32 100
9
zo
12 de
10
ma 28 64
8
re
10 wa
10
sa 27 24
7
na
10 re
10
ki 26 59
7
qo
10 ne
7
ka
9e
7
te
9 si
6
da
8 na
6
ti
8 ke
6
de
8 so
6
po
7 ka
5
ke
7 mo
4
do
7 qo
9
nu 26
9
ni 25
9
qo 24
9
ko 23
8
i 23
8
ne 23
8
wi 21
8
me 21
|
T
w
90 –
107 §
4 @
25 U
35 _
80 Œ
62 z
5 A
Πίνακας 10. Tαξινομημένα σύμβολα(Αρχή, Μέσο, Τέλος) Κυπρομινωικών-Γραφών σε πινακίδες
13
Μ. ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ- Δ ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ
Ο πίνακας 10. περιέχει ταξινομημένα σύμβολα της Κυπρομινωικής γραφής από ένα αρχείο που δημιουργήθηκε με τις μοναδικές λέξεις που έχουν βρεθεί μόνο σε πινακίδες που έχουν πλήρες κείμενο.
Οι τρεις στήλες (Αρχή-Μέσο-Τέλος), συσχετίζονται με ένα δείγμα 3344 συλλαβών με ονόματα από
το αρχείο της Κνωσού και ένα δείγμα ονομάτων 8467 συλλαβών από την Πύλο.
Αποτελέσματα συσχετίσεων
Ο συνδυασμός των πιθανών συσχετίσεων μεταξύ της Κυπρομινωικής γραμμικής Β και γραμμικής Α μας δίνει τη δυνατότητα να αποδώσουμε σε 40 διαφορετικά σύμβολα της Κυπρομινωικής
συλλαβικές αξίες που παρατηρούμε στον πίνακα που ακολουθεί. Στον πίνακα αυτό σε κάθε κελί του
εμφανίζεται το σύμβολο, ο κωδικός του και η πιθανή συλλαβική του αξία. Η απόδοση των συλλαβικών αξιών της Κυπρομινωικής στηρίχθηκε βασικά στο δείγμα ΚΝ 3344 των ονομάτων από την
Κνωσό, και την ομοιότητα των συμβόλων με την Κλασσική Κυπριακή γραφή. Οι προτεινόμενες
συλλαβικές αξίες καθώς και η μεταγραφή που επιχειρείται, επιβάλλεται να συνεκτιμηθούν με βάση
τον αριθμό των κειμένων που μεταγράφουμε.
Κλείδα Κυπρομινωικής Γραφής (ΚΚΓ)
Αντικαθιστώντας τα ανωτέρω αποκρυπτογραφημένα σύμβολα της κλείδας της Κ.Κ.Γ, σε κάποιες
επιγραφές, προκύπτουν προβληματισμοί που ταυτίζουν την ερμηνεία με τη γραμμική Β. Τα αποτελέσματα της μεταγραφής αυτών των επιγραφών της μας οδηγεί στο πιθανό συμπέρασμα, ότι μέρος
της γραφής αυτής μπορεί να σχετισθεί με γνωστές λέξεις της γραμμικής Β.
Η αναμενόμενη ορθότητα της μεταγραφής ελέγχεται εξάλλου από το περιεχόμενο των κειμένων, που στις περισσότερες περιπτώσεις σχετίζεται με την ίδια τη χρήση του ενεπίγραφου
αντικειμένου, σε μια σχέση «σημαίνοντος –σημαινομένου».
14
Στατιστική ανάλυση των συλλαβογραμμάτων στην Κυπρομινωική γραφή
Σύντομα κείμενα της κυπρομινωικής γραφής (δισύλλαβες ή τρισύλλαβες λέξεις) έχουν
διασωθεί σε σφραγιδόλιθους ή σφραγίσματα. Ενεπίγραφες πινακίδες με κείμενα διοικητικού
χαρακτήρα είναι λίγα, υπάρχουν όμως αντικείμενα θρησκευτικού περιεχομένου. Είναι λογικό να αναμένουμε στην Κ.Γ ότι το κείμενο που φέρουν οι διάφορες σφραγίδες ίσως σχετίζεται με μαγικές επικλήσεις κ.ά.
ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΚΥΠΡΟΜΙΝΩΙΚΩΝ ΣΦΡΑΓΙΔΟΚΥΛΙΔΡΩΝ
Οι εγχάρακτοι σφραγιδοκύλινδροι που θα μελετήσουμε, όταν κυλιόνταν σε φρέσκο πηλό άφηναν
μόνιμα αποτελέσματα των γλυφομένων σημείων που έφεραν. Οι παραστάσεις στην επιφάνειά τους
ήταν συνήθως ανθρώπινες ή θεϊκές μορφές, μυθικά όντα και ζώα, θρησκευτικές και πολεμικές σκηνές. Η περίοδος μεταξύ 15ου και 11ου αιώνα εμφανίζει μια ανάμειξη θεμάτων στη σφραγιδογλυφία
μεταξύ Αιγαίου και Ανατολής. Στη Μέση Εποχή του Χαλκού ανήκουν οι σφραγιδοκύλινδροι της
ευρύτερης περιοχής της Εγγύς Ανατολής, που μαρτυρούν την σχέση των περιοχών αυτών με τον
αιγαιακό χώρο και έχουν βρεθεί στην Κύπρο και την Κρήτη. Οι περισσότεροι σφραγιδοκύλινδροι
έχουν βρεθεί σε ταφικά κτερίσματα και είναι κατασκευασμένοι από πολύτιμους λίθους ή μέταλλο. Ο
προγενέστερος Μινωικός πολιτισμός φαίνεται να επηρεάζει την θεματογραφία της εποχής.
ΚΟΥΡΙΟΝ#202
Ο εγχάρακτος σφραγιδοκύλινδρος(1400-1375 π.Χ) προέρχεται από το Κούριον της Κύπρου. Είναι κατασκευασμένος από αιματίτη και έχει διαστάσεις 2,25 ύψος και 1,1 πλάτος.
Στην παρατιθέμενη εικόνα παρατηρούμε την
απεικόνιση της παράστασης του αναπτύγματος
του σφραγιδοκυλίνδρου. Η απεικόνιση στο άνω
μέρος παρατηρούμε ότι φέρει σε κυπρομινωική
γραφή το παρακάτω κείμενο:
Κυπρομινωική γραφή:
Κωδικοποίηση :
Σε γραμμική Α :
Μεταγραφή :
Ερμηνεία:
si na
σινά
ke
ro
κείροντι
ti
Ο Ησύχιος αναφέρει για την πρώτη λέξη si-na: σινάς·«η φθαρτική», ολεθρία, καταστρεπτική.
Η δεύτερη λέξη ke-ro-ti: κείρο(ν)τι είναι δοτική αναφορική του κείρω, που σημαίνει σφάζω, για ζώα φθείρω, αποτέμνω, δρέπομαι και ερημώνω χώρα.
Παρατηρώντας το ανάπτυγμα της αποτύπωσης εμφανίζεται μια κυνόμορφη θεότητα πιθανότατα θεός του ολέθρου –κυρίαρχος της σκηνής-(πιθ.ο βαβυλωνιακός θεός του ανέμου
Pazuzu) με σκορπιόμορφη ουρά, κατατρώγοντας ανθρώπους και ζώα πίσω του. Στην παράσταση αυτή παρατηρούμε ένα άνθρωπο μπροστά στον κυνόμορφο θεό, με κομμένο το ένα
χέρι και με το άλλο να προσφέρει ένα σκοτωμένο ζώο, ενώ στο πίσω μέρος της κυνόμορφης
θεότητας ένας άνθρωπος έχει και τα δύο χέρια κομμένα και ακολουθούν ζώα ανάποδα που
σημαίνει ότι είναι πεθαμένα ή σκοτωμένα από την αναμφισβήτη ολέθρια ισχύ του.
Η δοτική χαριστική (κείροντι) μπορεί να ερμηνευθεί ως: σε αυτόν που σκοτώνει με ολεθρία σφαγή.
Συμπερασματικά, αντιλαμβανόμαστε ότι το κείμενο που ερμηνεύουμε έχει άμεση σχέση
σημαίνοντος - σημανομένου με την παράσταση. Είναι πιθανόν η παράσταση αυτή με το σχετικό κείμενο να είχε μαγική ή αποτροπαϊκή χρήση για τον αποδέκτη.
15
Μ. ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ- Δ ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ
Σαλαμίνα #205
Ο εγχάρακτος σφραγιδοκύλινδρος(1415-1370 π.Χ) προέρχεται από την παραθαλάσσια
πόλη Σαλαμίνα της Κύπρου. Είναι κατασκευασμένος από αιματίτη και έχει διαστάσεις 2,1
ύψος και 0,95 πλάτος σε εκατοστά.
Στην παρατιθέμενη εικόνα παρατηρούμε την
απεικόνιση της παράστασης του αναπτύγματος
του σφραγιδοκυλίνδρου. Η απεικόνιση στο μέσο μέρος παρατηρούμε ότι φέρει σε κυπρομινωική γραφή το παρακάτω κείμενο:
30
110
lu - ke
Λύγη ή λύκη
Η λέξη *Λύκη είναι αυτοτελών αμάρτυρος τύπος και εμφανίζεται ως β΄ συνθετικόν στη
λέξη αμφιλύκη, ο Ησύχιος αναφέρει «αμφιλύκη νύξ. Ο ημείς λυκόφως λέγομεν. Λύγη γαρ η
σκοτία κατ΄ έλλειψιν αυγής λέγεται (H 433)». Ως α΄συνθετικό η λέξη *λύκη εμφανίζεται
στους λεκτικούς τύπους: λυκαυγή, λυκαυγές, λυκόφων και λύχνος, δηλώνοντας το αχνό φως
μεταξύ ημέρας και νύκτας όπως και στη Χετιτική λέξη lukzi που σημαίνει ξημερώνει.
Στον Όμηρο η λέξη λύκη εμφανίζεται στο επίθετο του Απόλλωνα με τον τύπο λυκηγενέϊ δηλώνοντας αυτόν που γεννήθηκε από το πρώτο χάραγμα του φωτός.
Παρατηρώντας το ανάπτυγμα της αποτύπωσης εμφανίζεται άνω δεξιά ο ηλιακός δίσκος
με τον ουράνιο θόλο και από κάτω η λέξη lu-ke=(λύγη ή λύκη, το χάραμα) στην υπόλοιπη
παράσταση παρατηρούμε διάφορα αστέριακαι αστερισμούς τους εξής: άνω δεξιά -Ιχθύς,
κάτω -Αιγόκερος, -Κυνός, -ταύρου και ακολουθούν δύο πτηνόμορφα ζώα αστερισμών πιθανόν ο -Γρύπας και ο Αετός.
Συμπερασματικά αντιλαμβανόμαστε ότι το κείμενο που ερμηνεύουμε έχει άμεση σχέση
σημαίνοντος σημανομένου με την παράσταση. Είναι πιθανόν η λέξη λύκη να περιγράφει
στην θέση που ευρίσκεται το λυκαγεύς( το ημίφως μεταξύ ημέρας και νύκτας). Στην εμφανιζόμενη παράσταση η κατάσταση μεταξύ ημέρα και νύκτας δεν θα μπορούσε να απεικονισθεί
εικονογραφικά παρά μόνο με τη λέξη λύκη από τον κατασκευαστή στη θέση που την τοποθέτησε μεταξύ του φτερωτού ηλιακού δίσκου και των αστερισμών της νύκτας. Τελικά είναι
πιθανό το σφραγιστικό αποτύπωμα να δηλώνει αστρολατρεία ή την κυριαρχία του ουρανού
όλου του 24 ώρου (ημέρας και νυκτός) πάνω στη γη και στην ανθρωπότητα.
#200 Έγκωμη
Ο εγχάρακτος σφραγιδοκύλινδρος(1250-1200 π.Χ) προέρχεται από την Έγκωμη της
Κύπρου. Είναι κατασκευασμένος από αιματίτη
και διασώζεται το σχέδιο από τον O. Masson
1957, που παρατηρούμε από αποτύπωμά του.
Η λέξη που εμφανίζεται σε Κυπρομινωική γραφή στην δεξιά πλευρά της
αποτύπωσης έχει τα παρακάτω δύο
συλλαβογράμματα:
Η φωνητική αξία αυτής της λέξης:
είναι pa-ti. H λέξη pa-ti μπορεί να ερμηνευτεί με πολλούς τρόπους όπως: Βάτις ως κύριο
όνομα, παντί ως επίθετο ή με την πιθανότερη λέξη (φάτι) που σχετίζεται με το σημαινόμενο
της παράστασης. Η λέξη φάτις κατά τον Ησύχιο «φήμη. δόξα.-λόγος- κληδών» δηλώνει τη
16
Στατιστική ανάλυση των συλλαβογραμμάτων στην Κυπρομινωική γραφή
δόξα και το λόγο και την φήμη. Η λέξη φατί μας αναφέρει ο Ηρακλείδης ο
γραμματικός(Fragm 39,30) «ότι Αιολείς μεν το φησί φατί λέγουσιν,».
Η Παράσταση αυτή μπορεί πιθανό να συσχετιστεί με το αγένειο καλοκάγαθο θεό Σαντράφα που κρατά μαστίγιο στο ένα χέρι και με το άλλο σέρνει πίσω ένα λιοντάρι. Στην στήλη Αμρίθ (Λούβρο)5 ο Σαντράφα απεικονίζεται με ποδήρες ένδυμα, σε άλλες σκηνές μπορεί
να ταυτιστεί με το θεό Εσμούν της Βύβλου που ταυτίζεται με τον Άδωνι να κόβει καρπό από
«δένδρο της ζωής». Στην βόρεια Αφρική ο Σαντράφα λατρευόταν ως θεός ταυτιζόμενος με
τον Διόνυσο-Ελευθερέα. Οι ανακαλύψεις πινακίδων του 14ου αι. π.Χ. στην Ουγκαρίτ σε
συνδυασμό με άλλα ευρήματα άλλων περιοχών εμφανίζουν ένα ανάμικτο πάνθεο λατρευομένων θεοτήτων με κυρίαρχο θεό τον ΕΛ, που είχε ως σύζυγο την μητέρα του Ασεράχ, θεά
της θάλασσας. Κυρίαρχη μορφή του Χαναανιτικού πανθέου ήταν η Ασερά (Αστάρτη) με την
παρθενική μορφή της η Ανάτ μαζί με τον γιο της τον Εσμούν. Η Αστάρτη ακόμα συμβολίζεται με σφίγγα, ενώ ο φοίνικας και διάφορες μορφές του «δένδρου της ζωής» απεικονίζουν το
γιο της Εσμούν.
#200 Χάλα (Λάρνακα)
Ο εγχάρακτος σφραγιδοκύλινδρος(1325-1190 π.Χ) προέρχεται από την περιοχή της
Λάρνακας και το τέμενος Χάλα Σουλτάν Τεκέ
της Κύπρου. Είναι κατασκευασμένος από αιματίτη (υψ.2,3 πλ.0.99). Η παράσταση έχει
κεντρικό θέμα το «δένδρο της ζωής», εμφανίζει δεξιά μία σφίγγα(Αστάρτη) και αριστερά
ένα αγένειο που προστατεύει ή επιτίθεται με το
τσεκούρι που κρατά στο χέρι του το δένδρο
της ζωής (Εσμούν).
Μεταγραφή:
Ερμηνεία:
ma- sa- re
ta
Μάσαρη= Διόνυσος
?
Ο Ηρωδιανός και ο Στέφανος ο γραμματικός αναφέρουν ότι ο Διόνυσος στους Κάρες λεγόταν
Μάσαρις:«παρά Καρσίν ο Διόνυσος ένθεν εκλήθη. εκαλείτο δε και η Ρέα Μά».
#095 Έγκωμη Πλακίδιο
Η μικρή πήλινη πινακίδα που βρέθηκε στην 'Εγκωμη, έχουμε ένα
από τα πρώτα σήμερα - δείγματα της Κυπρομινωικής γραφής, που
χρονολογείται μεταξύ 1650 έως 1475 π.Χ. Πρόκειται για ένα κείμενο
αποτελούμενο από 6 συλλαβογράμματα διαχωρισμένα με μια γραμμή. Η άποψη ότι ενδεχομένως θα μπορούσε να κρεμνιόταν γύρω από
το λαιμό ενός ατόμου λόγω της ύπαρξης της τρύπας στη μια γωνιά
του θεωρούμε ως πιθανή.
Το κείμενο πρέπει να διαβαστεί από δεξιά και μεταγράφεται ως εξής:
5
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Βριτάνικα λήμα «θρησκεία Φοινίκων» τόμ 60 σ.52
Μ. ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ- Δ ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ
17
64-108-5 11-82-97
o de? lo we ta ro
ο?lo
φίλος(σύντροφος)
Η πρώτη λέξη o-de?-lo είναι ακόμα αβέβαιη στην ανάγνωση της λόγω της δεύτερης
συλλαβής που δεν μπορούμε να ταυτίσουμε. Η λέξη όμως που ακολουθεί we-ta-ro= ₣etaro=
₣ἕταρος είναι επικ. και δωρ. τύπος που δηλώνει τον σύντροφο ή τον φίλο ή τον εραστή.
Η λέξη αυτή μας γνωρίζει ότι το πλακίδιο αυτό ίσως να ήταν αφιερωματικό φυλαχτό ή
δώρο φιλίας, το οποίο θα μπορούσε με μια κλωστή να κρεμιόταν στο λαιμό ενός ανθρώπου.
Έγκωμη Πινακίδα#001
Η αποσπασματική ενεπίγραφη πινακίδα βρέθηκε από τον αρχαιολόγο Δίκαιο το 1955
στον αρχαιολογικό χώρο της Έγκωμης. Η χρονολογία κατασκευής της προσδιορίζεται την
περίοδο 1525-1425 π.Χ. Τα περισσότερα συλλαβογράμματα που απεικονίζονται στην επιφάνεια της ανήκουν στην Μινωική γραφή γραμμική Α όπως π.χ το
τα
οποία δεν εμφανίζονται ξανά με την μορφή αυτή σε επόμενες επιγραφές. Πρόκειται για ένα
κείμενο αποτελούμενο από 21 μεγάλα γραμμικά σημεία, σε τρεις σειρές. Ο Άγγλος αρχαιολόγος sir Arthur John Evans (1851 - 1943) πρώτος
διέγνωσε ότι τα σημεία των "κειμένων" αυτών συγγενεύουν στενά με τα συλλαβογράμματα της Γραμμικής Α γραφής. Στην πινακίδα της Έγκωμης διασώθηκαν οι τρεις πρώτες γραμμές που είναι γραμμένες βουστροφιδόν και φέρουν το παρακάτω κείμενο:
Ερμηνεία: Στέλνω Fa-ke-na-ta όσα, χάλκινα τώρα ετοποθετηθήκαν, επαρέμειναν da…
Σημαντική είναι η αναφορά του χαλκού με τη λέξη χαλκώϊ σε ένα λεκτικό τύπο δοτικής ύλης.
Η Έγκωμη στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού είναι ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο της Κύπρου που
εκμεταλλεύεται κυρίως τον χαλκό. Στο χώρο της τειχισμένης ανασκαφής της Έγκωμης έχουν βρεθεί
μέχρι τώρα 13 εργαστήρια επεξεργασίας χαλκού.
Λέξεις της μεταγραφής:
18
Στατιστική ανάλυση των συλλαβογραμμάτων στην Κυπρομινωική γραφή
Ειδικά με την Αίγυπτο, οι σχέσεις της Κύπρου6 αυτή την περίοδο ήταν καλές. Τούτο εξάγεται
από κείμενα πινακίδων που βρέθηκαν στην Τελ ελ Αμάρνα (Tel el - Amarna) στα οποία, περιέχουν
κείμενα αλληλογραφίας μεταξύ ενός βασιλιά της Αλασίας (Κύπρου) με τον Αιγύπτιο φαραώ Ακενατόν (1375 - 1358 π.Χ.). Θεωρούμε λοιπόν ότι η μεταγραφή της πινακίδας από την Έγκωμη σχετίζεται με διοικητικό έγγραφο που αναφέρεται σε αποστολή Χαλκού.
Σχέσεις Κύπρου και Αιγύπτου
Οι πινακίδες της Τελ ελ Αμάρνα (αρχαία πόλη Ακενατόν, βόρεια της σημερινής Ασσιούτ, στην
ανατολική όχθη του Νείλου) ξεπερνούν τις 300 και θεωρούνται σήμερα σπουδαιότατα κείμενα του
14ου π.Χ. αιώνα. Οι περισσότερες περιείχαν κείμενα επιστολών που είχαν στείλει ηγεμόνες από την
Παλαιστίνη, τη Συρία, τη Βαβυλώνα και την Κύπρο σε δυο φαραώ, τον Αμένοφι Γ' και τον Αμένοφι
Δ' ή Ακενατόν. Οι επιστολές ανήκαν, προφανώς, στα κρατικά αρχεία της πόλης Ακενατόν, κτισμένης περί το 1375 π.Χ., που είχε διατελέσει για σύντομο χρονικό διάστημα πρωτεύουσα της Αιγύπτου.
Μεταξύ των πινακίδων, οκτώ απ' αυτές περιέχουν στην αιγυπτιακή κείμενα ισάριθμων επιστολών του βασιλιά της Κύπρου προς τον Αιγύπτιο Φαραώ Ακενατόν. Ο Κύπριος βασιλιάς προσφωνεί
τον Αιγύπτιο μονάρχη ως "αδελφό του" και σε μια επιστολή, τον πληροφορεί ότι η Κύπρος υπέφερε
από επιδρομές των "Λαών της Θάλασσας". Στέλνει στον Φαραώ κυπριακό χαλκό και ζητεί να σταλούν στον ίδιο από την Αίγυπτο χρυσό άρμα, άλογα, χρυσό κι εβένινο κρεβάτι, ασήμι, γυναικεία
ενδύματα και λάδι - καλής ποιότητας - σε πίθους. Σε άλλη επιστολή ο βασιλιάς της Κύπρου παρακαλεί τον Φαραώ να διευθετήσει ένα ειδικό θέμα (την επιστροφή της περιουσίας Κύπριου εμπόρου
που είχε πεθάνει στην Αίγυπτο). Σε άλλη επιστολή αναφέρεται ότι ο αντιπρόσωπος του Φαραώ, που
είχε σταλεί στην Κύπρο για εξασφάλιση χαλκού, είχε αναγκαστεί να παραμείνει στο νησί για τρία
χρόνια. Η δικαιολογία που προβάλλεται για τη μεγάλη καθυστέρηση είναι η έλλειψη εργατικών χεριών για την παραγωγή χαλκού, επειδή όλοι οι άνδρες είχαν σκοτωθεί από το θεό Νεργκάλ. Αναφέρονται, επίσης, προβλήματα επειδή η Κύπρος είχε δεχθεί επιθέσεις των Λούκκι. Οι τελευταίοι είχαν
επιτεθεί και κατά της Αιγύπτου, μάλιστα με συνεργασία και συμμετοχή Κυπρίων, από τους οποίους
αρκετοί αιχμαλωτίστηκαν, γι' αυτό ο βασιλιάς της Κύπρου γράφει στον Φαραώ Ακενατόν και ζητεί
την απελευθέρωσή τους. Παραθέτει επίσης και ονόματα.
Το γεγονός και μόνο ότι ο Κύπριος βασιλιάς προσφωνεί τον Αιγύπτιο Φαραώ ως "αδελφό του",
φανερώνει σχέσεις ηγεμόνων ίσων μεταξύ τους κι όχι υποτελούς του ενός στον άλλο. Επίσης, σε
αντιστάθμισμα προς το χαλκό που αποστέλλεται στην Αίγυπτο, ο βασιλιάς της Κύπρου ζητεί να του
σταλούν από εκεί ιδιαίτερα πολύτιμα αντικείμενα (χρυσάφι, ασήμι, έβενος), άλογα κλπ. Και βέβαια
ένας υποτελής ηγεμόνας δεν ήταν δυνατό να ζητεί τέτοια πράγματα. Η προσφώνηση του Φαραώ με
εκείνο το "αδελφέ μου" από τον Κύπριο βασιλιά, ίσως ακόμη να υποδηλώνει και την ύπαρξη συγγενικών δεσμών.
6
Μ. ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ- Δ ΤΣΙΚΡΙΤΣΗ
19
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Chadwick J. ,O Μυκηναϊκός Πολιτισμός, Αθήνα, 1997
Chadwick J., Γραμμική Β και συγγενικές γραφές, Αθήνα 1992
Chadwick J., Godart L., Killen J.T.,Corpus of Mycenaean Inscriptions from Knossos, Roma, 1986
Etymologicum Magnum, Ed. T. Gaisford, Oxford 1848/ ανατ. Amsterdam 1967
Evans A. J., The Palace of Minos at Knossos, I-IV, London, 1921-35
Evans Arthur, Scripta Minoa, The written documents of Minoan Crete I: The hieroglyphic and
primitive linear class, Oxford Clarendon Press1909, pp.68-73.
Fururmark A,Eranos 51, 1953.
Guarducci M., Inscriptiones Creticae opera et consilio, I - IV Roma, 1935 - 50
Hallager E., "The Minoan Roudel And The Other Sealed Documents In The Neopalatial Linear A Administration", Aegaeum 14, 1996
Hooker J., Εισαγωγή στη γραμμική Β', Αθήνα, 1994
Landau O., "Mykenisch - Griechische Personennamen", Studia Graeca et Latina, Gothoburgensia,
Goteborg, 1958
Liddell H., Scott R., Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσης, Αθήνα
Melena J.,"Studies on Some Mycenaean Inscriptions "??
Morpurgo A. ,"Mycenaeae Graecitatis Lexicon", Incunabula Graeca III, Roma 1966
Karageorghis J.- Masson O., ‘The history of the Greek Language in Cyprus’, Cyprus 1988.
Olivier J. P. «ĖDITION HOLISTIQUE DES TEXTES CHYPRO-MINOENS», Roma 2007
Olivier J. P., Godart L., Corpus Hieroglyphicarum Inscriptionum Cretae, 1996
Packard D.W., Minoan Linear A, University of California 1974
Ventris M.,"Greek records in the Minoan script - A note on decipherment methods", Antiquity, No 108,
1953, 200-206
Vilborg E., "A Tentative Grammar of Mycenaean Greek", Studia Graeca et Lativa, Gothoburgensia IX,
Goteborg, 1960
Τσικριτσής Μ.Δ., “Στατιστική - Συγκριτική Επεξεργασία των Κρητικών ιερογλυφικών συμβόλων”, Πεπραγμένα Ι’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Χανιά, 2006, 385 - 402
Τσικριτσής Μ.Δ., “Συσχέτιση των λέξεων si-to, si-tu και zo-pa στα αρχεία της γραμμικής Α”, Πεπραγμένα Θ’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Ελούντα, 2001,τομ 4ος 173 - 200
Τσικριτσής Μ.Δ., “Στατιστική - Συγκριτική Επεξεργασία μεταξύ Γραμμικής Α και Γραμμικής Β γραφής”, Πεπραγμένα Η’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, Ηράκλειο, 1996, 325 - 358
Τσικριτσής Μ. Δ., “Αναφορές οίνου στην Γραμμική Α”, Πεπραγμένα Διεθνούς Συμποσίου - Οίνος Παλαιός Ηδύποτος, ΥΠΠΟ 2002, 105-120
Τσικριτσής Μ. Δ., Γραμμική Α-Συμβολή στην κατανόηση μιας αιγαιακής γραφής, Βικελαία Δημοτική
Βιβλιοθήκη, Ηράκλειο 2001.
Τσικριτσής Μ. Δ., Ο Δίσκος της Φαιστού-Οδηγός στην αποκρυπτογράφησή του, Ηράκλειο 2006.
Τσικριτσής Μ. Δ., Αστρονομία Κρητομυκηναϊκού πολιτισμού, Ηράκλειο 2011.
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 4, Δήμος Χρίστου, λήμμα "γραφή", σελ.149 – 153
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Βριτάνικα λήμα «θρησκεία Φοινίκων» τόμ 60 σ.52