Nieuwe Schijf van Vijf gelanceerd Op 22 maart 2016 heeft het Voedingscentrum de nieuwe Schijf van Vijf gelanceerd. Opnieuw maakt de groep ‘smeer- en bereidingsvetten’ deel uit van de nieuwe Schijf. Want aldus het Voedingscentrum “Groente gebakken in wat zonnebloemolie, olijfolie

gesprenkeld over de salade, margarine op brood. Ons lichaam heeft die onverzadigde

vetten nodig.”

Het Voedingscentrum heeft weer gekozen voor een voorlichtingsmateriaal met vijf vakken, maar het beeldmerk is veel abstracter geworden. Nieuw aan de Schijf is het persoonlijke karakter. De makers hebben zoveel mogelijk rekening gehouden met leeftijd, geslacht, eetgedrag, persoonlijke voorkeuren en de praktisch toepassing van de adviezen. Op de website van het Voedingscentrum wordt bijvoorbeeld de mogelijkheid geboden om een ‘persoonlijke Schijf van Vijf’ in te richten. In de nieuwe Schijf van Vijf staan alleen producten die de meeste gezondheidswinst opleveren. Binnen de vijf vakken zijn verschillende groepen te onderscheiden. In het vak ‘groente en fruit’ bijvoorbeeld, wordt een licht onderscheid gemaakt is tussen de categorieën groente en fruit. Hiermee wil het Voedingscentrum duiden dat groente en fruit niet uitwisselbaar zijn. De aanbeveling groente is omhoog gegaan van 200 gram naar 250 gram per dag, er zijn nieuwe adviezen voor wekelijks een portie peulvruchten. Bewerkt vlees staat niet langer in de Schijf van Vijf en kaas is weer terug van weggeweest. Het ideale menu bestaat volgens het Voedingscentrum uit een afwisseling van vlees, vis, peulvruchten, noten en ei. Drie koppen groene of zwarte thee per dag bevordert de gezondheid.

Vervang harde margarine door zachte margarine

Recent heeft de Gezondheidsraad al aanbevolen boter en harde margarine en harde bak- en braadproducten te vervangen door zachte margarine, vloeibare bak- en braadproducten en plantaardige oliën. De Gezondheidsraad gaf aan dat overtuigend is aangetoond dat voedingsmiddelen rijk aan onverzadigde vetzuren (zachte margarines of plantaardige oliën), het risico op coronaire hartziekten verlagen ten opzichte van voedingsmiddelen rijk aan verzadigde vetzuren (boter en harde margarines). Het Voedingscentrum bekrachtigt deze uitgangspunten en heeft die verwerkt in haar Schijf van Vijf. Zo vallen zachte margarine of halvarine voor op brood, vloeibare margarine en vloeibaar bak- en braadvet en de meeste plantaardige oliën in het Schijf van Vijf- vak ‘smeer- en bereidingsvetten’. Harde margarine, hard bak- en braadvet, hard frituurvet, roomboter en de tropische oliën zoals kokosolie vallen niet in de Schijf van Vijf. Volwassenen wordt aanbevolen de boterham te besmeren met margarines of halvarines. Voor kinderen tot 4 jaar is het advies om margarine uit een kuipje op brood te smeren. “

Jonge kinderen krijgen vaak iets te weinig vetten binnen. In margarine zit meer vet dan halvarine. Als je kind 4 is geweest adviseren we om halvarine of margarine uit een kuipje te nemen. Je kind heeft dan wat minder vet nodig.

”, aldus het Voedingscentrum. Terwijl de Gezondheidsraad zachte margarine aanraadt als vervanging van boter en harde margarine, raadt het Voedingscentrum naast margarine ook halvarine aan. Reden hiervoor is dat dit volgens het Voedingscentrum kan bijdragen aan het handhaven van de energiebalans. Verder is er volgens het Voedingscentrum weinig keuze in zachte margarines (met ten minste 80% en ten hoogste 90% vet). De meeste zachte smeervetten die te koop zijn hebben een lager vetgehalte.

Dagelijkse aanbevolen hoeveelheden

Bij elk vak in de Schijf van Vijf hoort een specifiek advies over de dagelijks aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen, uitgesplitst naar leeftijd en geslacht. MVO heeft voor een

aantal bevolkingsgroepen de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden smeer- en bereidingsvetten naast elkaar gezet. Door het Voedingscentrum wordt uitgegaan van een dagelijks gebruik van 15 gram bereidingsvet en dat elke boterham besmeerd wordt met 6 gram margarine of halvarine:

2016 1-3 jaar jongen 4-8 jaar jongen en 9 – 13 jaar jongen en meisje g/d meisje g/d g/d

30 30 45

9 – 13 jaar meisje g/d

40

19 – 50 jaar man g/d

65

19 – jaar vrouw g/d

40

50 51 – 70 jaar man g/d

65

51 – 70 jaar vrouw g/d

40

2011

25 – 30 30 - 35 35 – 40 35 – 40 50 45 45 40

Tabel: Aanbevolen dagelijkse hoeveelheden smeer- en bereidingsvet bij enkele leeftijdsgroepen. Vergelijking nieuwe (2016) en oude (2011) richtlijnen

Voor mannen (19 – 70 jaar) geldt dat de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid hoger ligt dan voorheen. Dit heeft ermee te maken dat men bij het vaststellen van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden meer rekening heeft gehouden met de hoeveelheid en combinatie van voedingsmiddelen die een specifieke doelgroep gemiddeld consumeert. De huidige consumptie is dus meegewogen. Hiermee willen de makers bereiken dat met kleine veranderingen in het voedingspatroon gemakkelijk tot een optimaal voedingspatroon gekomen kan worden die voorziet in voldoende nutriënten.

Criteria

Het Voedingscentrum heeft criteria gehanteerd voor het toekennen van voedingsmiddelen aan de Schijf van Vijf. Voor de groep smeer- en bereidingsvetten geldt dat alleen smeer- en bereidingsvetten die voldoen aan de volgende criteria in de Schijf vallen: Verzadigd vet: 30% totaal vet Transvetzuren: 1g/100g product Natrium: 160 mg/100g product Totaal suiker: niet toegevoegd

De essentie van de Schijf van Vijf.

De Schijf van Vijf wordt onderbouwd met de Richtlijnen Schijf van Vijf. Aan de basis van de Richtlijnen Schijf van Vijf staan de Richtlijnen Goede Voeding 2015 van de Gezondheidsraad, samen met bestaande normen voor voedingsstoffen. De Schijf van Vijf wordt in de advisering en communicatie gebruikt om in algemene termen uit te leggen wat de essentie van gezond eten is: - Eet vooral uit de Schijf van Vijf en beperk de consumptie van voedingsmiddelen buiten de Schijf van Vijf. - Neem de aanbevolen hoeveelheden uit elk vak en varieer binnen elke groep voedingsmiddelen. Onbewerkte producten voeren de boventoon in de Schijf van Vijf. De Schijf van Vijf laat in vijf vakken een optimale combinatie zien van productgroepen die een gunstig effect hebben op de gezondheid en die gezamenlijk voorzien in de voedingsstoffenbehoefte. Het gaat om de volgende vakken:

Niet onder de Schijf van Vijf

Binnen een gezond voedingspatroon kunnen in beperkte mate ook producten worden geconsumeerd die niet in de Schijf van Vijf staan. Deze niet-Schijf-van-vijf-producten zijn in twee categorieën onderverdeeld. Op basis van de hoeveelheid energie, verzadigd vet of zout die zij per portie leveren, worden ze ingedeeld in producten die frequenter of minder frequent in een gezond voedingspatroon passen. Om de consument te helpen bij de keuze wordt in de advisering gesproken over ‘dagelijkse keuze’ en ‘wekelijkse keuze’. Voor de ‘dagelijkse keuze’ zijn dit maximaal drie tot vijf porties per dag en voor de ‘wekelijkse keuze’ maximaal drie porties per week. Ook bij deze producten geldt om te letten op de juiste hoeveelheid en te variëren. Sommige producten bevatten veel zout, anderen juist veel verzadigd vet of energie.

Belangrijke taak

Uitgangspunt is dat voedingsmiddelen in de Schijf van Vijf voorzien in 100% van de essentiële voedingsstoffen. Dit kan worden gerealiseerd wanneer 85% van de energie wordt geleverd door voedingsmiddelen in de Schijf van Vijf. De overige 15% van de energie biedt ruimte voor voedingsmiddel die niet in de Schijf van Vijf staan. Echter, op dit moment blijkt dat in het gemiddelde huidige voedingspatroon zo’n 30% van de energie wordt geleverd door voedingsmiddelen in de Schijf van Vijf (op basis van de nieuwe Richtlijnen Schijf van Vijf). Het overige deel van de energie wordt uit voedingsmiddel gehaald die niet tot de Schijf van Vijf horen. Er ligt dus nog een belangrijke taak voor de overheid en het Voedingscentrum om de richtlijnen uit te leggen aan de consumenten. Voor meer informatie over dit onderwerp zie: www.voedingscentrum.nl