Transcript PDF Nr. 1 - Facilitaironline.nl

MAGAZINE VAN
FACILICOM SER VICES GROUP
JAARGANG 5, NUMMER 1 2016
Facilicom
Solutions:
totaal
integraal
Yuri van Geest:
‘De wereld is
exponentieel
aan het
veranderen’
Samen innoveren bij Vodafone
VOORWOORD!
Start-up
H
et is natuurlijk wel iets om even bij stil te staan
als je bedrijf vijftig jaar bestaat. Dat doen we
ook in dit nummer van Facilitair! Bijvoorbeeld in
een gesprek met concert- en congresgebouw
De Doelen in Rotterdam, sinds 18 mei 1966
onafgebroken klant. We kijken ook terug met onze oprichter,
de heer Geurts, die nog eens uit de doeken doet wat zijn
visie was in 1966: opdrachtgevers zo goed mogelijk ondersteunen door ze een combinatie te bieden van facilitaire
diensten. Die visie is nog steeds actueel. Of misschien moet
ik wel zeggen: die visie is nu actueler dan ooit.
Juist dit jaar zetten we daar namelijk een forse stap in met
het samengaan van Facilicom Facility Solutions en Breijer
Bouw en Installatie. Daarmee zijn soft en hard facilities echt
samengebracht in één bedrijf. We noemen het intern wel
Facilicom 2.0. Facilicom Solutions is een bedrijf dat ‘totaal
integraal’ werkt en dat ook kan waarmaken omdat in alle
geledingen van het bedrijf de kennis van soft facilities, hard
facilities en integraal werken is samen­gebracht. Ook in de
uitvoering, want daar werkt Facilicom Solutions in bijna alle
gevallen met eigen mensen. Mensen die getraind en
gestimuleerd worden om integraal te werken, om naar het
totaal te kijken, en daar zelf aan bijdragen door taken of zelfs
functies te combineren.
Zo werken we al bij grote opdrachtgevers als a.s.r.,
Willemswerf, ESA-ESTEC en BP. In dit nummer is te lezen
hoe we daar in doorontwikkelen bij Vodafone en PostNL.
Ook laten we zien hoe totaal integraal werken er in de
praktijk uitziet bij KPN. Het is in dat contract dat we de basis
hebben gelegd voor deze nieuwe manier van werken.
Om de 1.400 technische objecten van KPN te onderhouden
hebben we welbewust een geheel nieuwe organisatie
opgezet, een organisatie die niet hoefde te werken vanuit de
bestaande patronen bij Facilicom, maar slechts één leidende
gedachte meekreeg: het zo goed mogelijk organiseren van
een totaal integrale dienstverlening.
Daar is intern zeker discussie over geweest, want eigenlijk
hebben we hiermee onze eigen concurrent opgericht.
Dat past goed bij de gedachte van Yuri van Geest van de
Singularity University dat bedrijven zelf hun eigen worst
enemy moeten starten, omdat ze anders op termijn worden
ontwricht door de Airbnb of Uber van hun branche. Het is
precies wat we bij Facilicom hebben gedaan. En dat is zo’n
succes dat heel Facilicom Facility Solutions en een groot
deel van Breijer nu opgaan in die start-up. We zijn erg trots
op de vijftig jaar die achter ons liggen, maar met deze
vernieuwende propositie voelt het alsof we de markt
helemaal opnieuw gaan bestormen. !
Hans Gennissen, president-directeur Facilicom Services Group
02
1 | 2016
Facilitair!
In dit nummer
MAGAZINE VAN
FACILICOM SER VICES GROUP
JAARGANG 5, NUMMER 1 2016
Facilicom
Solutions:
totaal
integraal
Yuri van Geest:
‘De wereld is
exponentieel
aan het
veranderen’
04
Samen innoveren bij Vodafone
Cover
Uit de archieven. De Ridderzaal moest er
natuurlijk op en top uitzien voor de Troonrede.
De foto stamt vermoedelijk uit 1978, de tijd
van Bestek ’81, van Jimmy Carter met zijn
Camp David en van de eerste rechtstreekse
verkiezing van het Europese Parlement.
Gom Schoonhouden was erbij.
50 jaar Facilicom
Facilicom bestaat 50 jaar. Oprichter drs J.G.
Geurts vertelt over het ontstaan van het bedrijf,
het doorbreken van het prijskartel en over de
baanbrekende visie van de G.O.M. op de
facilitaire dienstverlening. Een visie die nu nog
steeds actueel is: het steeds verder combineren
en integreren van dienstverlening.
18
Facilicom Solutions: totaal integraal
Ze noemen het wel Facilicom 2.0: Facilicom Facility Solutions en Breijer Bouw en Installatie hebben al
hun expertise van soft facilities, hard facilities én het integreren van diensten samengebracht in één
organisatie: Facilicom Solutions. Vanaf pagina 18 artikelen over de nieuwe organisatie, voorbeelden van
totaal integraal werken bij Vodafone, PostNL en KPN, plus het steeds verder verdichtende netwerk van
deze ‘netwerkorganisatie’.
36
Winst behalen met PPSconstructies
Om winst te behalen met PPS-constructies
moeten opdrachtgever en opdrachtnemer goed
samenwerken. Over het Platform Professionals in
PPS, verschillen overbruggen, en ‘het hoe van
het hoe’ ofwel proceszekerheid.
48
Een echte horecazaak
bij a.s.r.
Geen bedrijfsrestaurant met een horeca-achtige
uitstraling, maar een echte horecazaak. Dat is
Plato, de brasserie die door a.s.r. en Facilicom in
co-creatie is ontwikkeld.
0450 jaar Facilicom
1050 jaar continuïteit
11De doelen al 50 jaar klant
14Yuri van Geest: ‘De wereld
is exponentieel aan het
veranderen.’
18Facilicom Solutions:
totaal integraal
22Samen innoveren bij Vodafone
25 Column! Geert van de Laar
Civiele dienstverlening
26Op proef bij PostNL
30 Beeldverhaal! KPN
32Netwerkorganisatie
33
FastForward! Wilde ideeën,
mooie plannen en concrete
initiatieven die de toekomst
dichterbij brengen
34
WhatsUpp! Leuke gadgets,
handige apps en meer
36Winst behalen met PPSconstructies
39Rijkskantoor De Knoop:
‘We hebben de lat voor PPS weer
wat hoger gelegd’
42PPS Gerechtsgebouw Breda:
‘De dienstverlening scoorde 9 op
een schaal van 10’
45Soepel samenwerken met SBM
Offshore
48Een echte horecazaak bij a.s.r.
50 Verantwoord! De Rabobank
helpen energie te besparen
52Updates, downloads, links
en meer
Colofon
Facilitair! is het magazine van Facilicom
Services Group. Facilitair! verschijnt twee
keer per jaar en wordt verspreid onder
opdrachtgevers, relaties, studenten en
andere geïnteresseerden. Facilitair! is ook
op internet te vinden: www.facilitaironline.nl.
Abonnementen zijn gratis en kunnen
per mail worden aangevraagd o.v.v. alle
adresgegevens, functie en bedrijf
via [email protected]. Facilicom
moedigt de discussie aan over de onder­
werpen in Facilitair! Het delen van artikelen
(met bronvermelding) is toegestaan.
Ook tips en reacties zijn welkom.
Kijk op www.facilitaironline.nl
Eindredactie: Geert van de Laar,
Babette Sarlet en Frank Bokern
Teksten: Frank Bokern,
Weergaloos met Woorden, Bussum
Ontwerp en lay-out: John Roobol,
Facilicom Services Group
Fotografie: Bart Nijs Fotografie,
Shutterstock
Adres: Redactie Facilitair!, Postbus 144,
3100 AC Schiedam
Telefoon: (010) 298 12 75,
e-mail: [email protected]
Meer informatie over Facilicom is te vinden
op www.facilicom.nl
1 | 2016
Facilitair!
03
04
1 | 2016
Facilitair!
Facilicom maakte meteen een v
­ liegende
start. Het bedrijf begon op 1 januari 1966
met één klant, maar die was wel meteen
goed voor een omzet van een kleine
1 miljoen euro. De oprichting van Facilicom
betekende het einde van het prijskartel
in de schoonmaak. ­Zeker zo belangrijk was
de baanbrekende visie van het bedrijf op
de facilitaire d
­ ienstverlening. Een visie die
nu nog steeds actueel is.
1 | 2016
Facilitair!
05
06
1 | 2016
1966
1979
G.O.M., de Gebouwen Onderhoud-­
Maatschappij begint op 1 januari met
één klant (Gemeentewerken Rotterdam),
400 ­medewerkers en een omzet van
ongeveer 2 miljoen gulden.
Oprichting Gom Security Services,
later omgedoopt in PreNed, tegenwoordig Trigion. Van niks uitgegroeid
tot het toonaangevende beveiligingsbedrijf van Nederland.
1974
1982
Start van Gom België. De eerste klant is Ford
Tractor in Antwerpen. Inmiddels telt Facilicom
België ruim 4.000 medewerkers en levert het
bedrijf een compleet en geïntegreerd pakket
soft en hard facilities.
Management en staf van hoofd­
kantoor en alle bedrijven en divisies
worden samengebracht in de
overkoepelende organisatie Gom
Bedrijfsdiensten voor Gebouwen.
Facilitair!
K
artelvorming was in die tijd heel gewoon.
Maar opdrachtgevers hadden daar natuurlijk
wel last van. Facilicom-oprichter drs J.G.
Geurts: ‘Als een opdrachtgever de markt op
ging voor heraanbesteding van de schoonmaak, dan gingen de andere deelnemers met hun prijs
net iets hoger zitten dan het bestaande schoonmaak­
bedrijf. Was je dus eenmaal huisschoonmaker van een
organisatie, dan kon je die klant bijna niet meer ­verliezen.’
Gemeente­werken Rotterdam vond huisschoonmaker
Cemsto echter te duur en ging daarom op zoek naar
andere partij, een solide onderneming die verwant was
aan de schoonmaakbranche. Ze kwamen uit bij Penning &
Geurts, leverancier van oppervlakte­behandelings­
middelen, een bedrijf dat overigens toen al in zijn geheel
eigendom was van de heer Geurts. Hij zag mooie kansen.
‘Als ergens een kartel wordt doorbroken, ontstaat er
opeens veel ruimte voor groei.’
partij die geen deel uitmaakte van het kartel, en was
dus ook niet gebonden aan geheime prijsafspraken.
‘Wij werden eigenlijk door de gemeente Rotterdam
gebruikt om het kartel te doorbreken. Daar hebben wij
ons ook voor geleend. Dat was ten voordele van de
gemeente Rotterdam, omdat die een betere prijs kreeg.
Maar het was ook ten voordele van ons, omdat wij
na het doorbreken van dat kartel in het hele land
­contracten hebben weten te verwerven.’
Zijn tijd ver vooruit
Begin december 1965 werd het contract gegund. De
400 medewerkers gingen op 2 januari 1966 met een
colonne busjes de scholen af om de grote kerstvakantieschoonmaak te doen. Ze waren ondergebracht bij een
nieuw opgericht bedrijf: G.O.M. Een afkorting die stond
voor Gebouwen Onderhoud-Maatschappij. De heer
Geurts: ‘Als je aan zoiets begint, moet je een visie
Kartel doorbroken
Het was begin 1965. Penning & Geurts mocht op proef
een jaar lang drie grote middelbare scholen schoon­
houden voor een prijs die belangrijk lager lag dan die
van Cemsto. ‘Als we goede kwaliteit zouden leveren dan
mochten we meedoen aan een inschrijving van twintig
scholen en dertig kleinere gemeentelijke gebouwen.
Die uitdaging hebben we aangenomen. We slaagden
met glans voor de proef en kregen ook daadwerkelijk de
opdracht.’ Penning & Geurts was de enige ­inschrijvende
DE HEER GEURTS ZAG MOOIE
KANSEN: ‘ALS ERGENS EEN KARTEL
WORDT DOORBROKEN, ONTSTAAT ER
OPEENS VEEL RUIMTE VOOR GROEI’
1983
1986
Grote brouwerijen zoeken een partner
om de leidingen van hun bierinstallaties
te reinigen. Gom zegt meteen ja. Al snel
rijdt Tapwacht met veertig auto’s door
heel Nederland.
Kantines worden bedrijfsrestaurants en
ook die dienstverlening wordt meer en
meer uitbesteed. Prorest Catering wordt
vanuit het niets opgezet en groeit al snel
uit tot de vijfde cateraar in Nederland.
››
1986
1989
Met de overname van het Rotterdamse
Breijer krijgen ook bouw, installatie en
onderhoud invulling. Eerste directeur was
Hans Gennissen, nu president-directeur
van Facilicom, toen vers van de universiteit.
Vanuit België wordt de stap naar Frankrijk
gezet met de oprichting van Gom
Enterprise de Nettoyage s.a.r.l. in Lille.
Facilicom France zetelt nu in Parijs en telt
inmiddels zo’n 3.000 medewerkers.
1 | 2016
Facilitair!
07
hebben. Wij dachten niet alleen aan schoonmaak­
onderhoud, maar ook meteen aan technisch onderhoud,
vandaar die naam. Zo’n geïntegreerde aanpak kun je
natuurlijk niet meteen realiseren, dat ontwikkelt zich.
Maar we hebben er wel steeds naartoe gewerkt.’ Hij
vindt niet dat hij zijn tijd zo ver vooruit was. ‘Het is
logisch, en dat kon iedereen bedenken, dat de ondersteunende diensten niet hoorden bij de feitelijke taken
van een bedrijf. Ze moeten zich richten op de eigenlijke
business en niet op zaken als schoonmaken, cateren,
beveiligen en onderhoud. Dat besef is er langzaam
gekomen. Als we in 1966 hadden gesproken over een
facilitaire aanpak, dan hadden opdrachtgevers gezegd:
waar heb je het over?’
Alles met eigen geld
In 1974, acht jaar na de oprichting van G.O.M., zette
het bedrijf de stap naar België. In 1979 werd PreNed
opgericht, de voorloper van Trigion. In 1983 klopte een
aantal grote brouwerijen aan omdat ze behoefte hadden
aan een leverancier die hun bierleidingen kon schoonmaken, en prompt werd Tapwacht uit de grond
­gestampt. In 1986 vond de eerste overname plaats: het
Rotterdamse bouwbedrijf Breijer kwam te koop, en dat
was natuurlijk dé manier om ook gebouwenonderhoud
te gaan bieden. Het gebeurde allemaal met eigen geld.
‘Als je de zaak goed organiseert, is dat ook mogelijk. Je
kunt met elk bedrijf in onze branche je geld verdienen.
Ik herinner me nog goed dat we al het eerste jaar
meteen winst maakten. Dat terwijl we toch de nodige
kosten hadden, en we ons ook nog moesten oriënteren
op het werk in de schoonmaak. We hebben nooit een
bank nodig gehad. We zijn daarin inderdaad altijd
redelijk behoudend geweest, maar we konden het ons
ook permitteren om behoudend te zijn, om het zo maar
eens te zeggen.’
Incluzio, Facilicom Solutions
Hij heeft in 2004 het stokje overgedragen aan Hans
Gennissen. De heer Geurts was toen al 75. Maar hij is tot
zijn 85e elke dag op de zaak geweest, al was het
meestal maar een paar uur in de ochtend. ‘Ik was goed
gezond, ik voelde me goed, dus ik ben gewoon door­
gegaan. Het was leuk om de plannen die we hadden,
uit te voeren.’ Hij was ook betrokken bij de oprichting
van Incluzio, toch een grote stap voor het bedrijf. ‘Er zijn
volop groeimogelijkheden in de zorgsector. Maar dan
moet je je ook daar weten te ontwikkelen tot een
specialist die op een efficiënte manier het werk doet.’
En ook het samengaan van FFS en Breijer is voor hem
een ontwikkeling die, het mag voor zich spreken, op zijn
instemming kan rekenen. ‘Steeds meer klanten zijn toe
aan het op een geïntegreerde manier aanbieden van
al onze specialismen. Maar laat duidelijk zijn dat de
specialismen belangrijk blijven. Schoonmaken is een
specialisme, technisch onderhoud is een specialisme,
maar het geïntegreerd aanbieden van al die onder­
steunende diensten is ook een specialisme.’
1995
1996
De divisie Personeelsdiensten levert eerst
vooral uitzendkrachten voor de zuster­
divisies. Later ontwikkelt Intergom zich
onder de naam Axxicom tot een aanbieder
van zorgondersteunende diensten.
Alleen het schoonmaakbedrijf gebruikt
nog de naam Gom, daarom krijgt het
overkoepelende bedrijf een nieuwe
naam: Facilicom, een samentrekking van
‘facilitaire combinatie’.
››
08
1 | 2016
1995
2003
Er komt steeds meer vraag naar facilitair
management en multiservices. (Facilicom)
Facility Solutions speelt daarop in en gaat nog
een stapje verder door, bijzonder voor die tijd,
ook maincontracting te gaan aanbieden.
Facilicom neemt het Londense schoonmaakbedrijf Permaclean over, later omgedoopt
tot Facilicom Cleaning Services. Het is de
start van Facilicom UK, nu met ruim 3.000
medewerkers ook actief in beveiliging.
Facilitair!
‘ALS WE IN 1966 HADDEN GESPROKEN
OVER EEN FACILITAIRE AANPAK,
DAN HADDEN OPDRACHTGEVERS
GEZEGD: WAAR HEB JE HET OVER?’
Een gouden speld
Het bedrijf organiseert vanaf 1978 jubilarissenavonden.
Toen waren immers de eerste mensen 12,5 jaar in dienst.
Ze kregen een gouden speld met een briljantje erin.
Dat is altijd zo gebleven. Lange tijd heeft de heer Geurts
al die speldjes zelf uitgereikt. ‘Totdat we meer dan 250
jubilarissen hadden (het zijn er tegenwoordig elk jaar
rond de 500, red.). Dat was gewoon niet meer te doen,
want ik ging ook nog met elke jubilaris op de foto.’ De
strekking van zijn toespraak op die avonden was altijd
hetzelfde. ‘Ik leg er de nadruk op dat ze die speld
hebben verdiend met hun eigen inzet, dat ze al die jaren
hebben geschitterd zoals die briljant in die speld.’ Hij
vindt het belangrijk dat de mensen zich verbonden
voelen met het bedrijf. ‘We hebben altijd het liefst vaste
medewerkers gehad. We kunnen al dat gespecialiseerde
werk het beste doen met medewerkers die in vaste
dienst zijn, want dan kunnen we ze tenminste het vak
leren.’ Bij die mensen, en dan vooral al die uitvoerende
medewerkers, ligt ook zijn grootste voldoening.
­‘Terugkijkend ben ik er het meest trots op dat al onze
mensen elke dag weer de afgesproken dienstverlening
waar­maken.’ !
2005
2014
Falck Security wordt overgenomen
en samengevoegd met PreNed.
Samen vormen ze een beveiligingsbedrijf met een heel nieuw elan:
Trigion.
Met de lancering van Incluzio wordt
­Facilicom ook actief in de zorg. Het bedrijf
staat los van de facilitaire activiteiten en
moet uitgroeien tot een belangrijke tweede
pijler onder het moederbedrijf.
2006
2016
Facilicom bestaat 40 jaar en betrekt op de
eerste werkdag van het jaar het nieuwe
hoofdkantoor in Schiedam, door eigen
bedrijven ontwikkeld en ook meteen een
showcase als hét facilitaire kantoorgebouw.
De circa 28.000 medewerkers van Facilicom
vieren het 50-jarig jubileum. Met het samengaan
van Facilicom Facility Solutions en Breijer tot
Facilicom Solutions ziet Facilicom 2.0 het licht:
soft en hard facilities zijn nu totaal integraal.
1 | 2016
Facilitair!
09
Het is fascinerend om te lezen waar Facilicom
in 1991 voor stond. Het getuigt van een
continuïteit die bewonderenswaardig mag
worden genoemd. Een paar citaten uit het
magazine bij het 25-jarig bestaan in dat jaar.
In een kort inleidend hoofdstuk
roert het magazine kort de
belangrijke onderwerpen aan
die er in 1991 spelen. Leuk en
leerzaam, want het zijn bijna
allemaal thema’s die nu nog
steeds op de agenda staan.
steeds meer opdrachtgevers
gebruik maken van een
combinatie van diensten, die
door Gom worden aangeboden.’
Eén aanspreekpunt
Integratie van diensten staat
ook in 1991 op de agenda, of
toch in ieder geval het hebben
van één aanspreekpunt. ‘Mede
met het oog hierop heeft Gom
een zodanige organisatiestructuur opgebouwd, dat al haar
gespecialiseerde bedrijven, die
werkzaam zijn bij één opdrachtgever, door één projectleider geleid kunnen worden.’
Co-makership
Het magazine signaleert ‘een
positieve ontwikkeling’ die
anno 2016 heel bekend in de
oren klinkt: ‘het aangaan van
zogenaamde co-makerships’.
‘Samen­werking in een co-­
makership of partnership is
gebaseerd op een wederzijds
vertrouwen en een gezamenlijk
belang in het welslagen van de
dienstverlening.’
Langetermijnrelaties
Er is ook dan al discussie over
kortlopende contracten. Want:
‘Zowel opdrachtgever als
bedrijfsdienstverlener hebben
in de beginfase veel tijd, geld
en menselijk kapitaal geïnvesteerd in het opzetten van een
goed functionerende werkorganisatie.’ Onderhandelen
over verlenging is daarom
beter ‘dan steeds weer
opnieuw tot uitbesteding over
te gaan’.
Kwaliteit
Mensen belangrijkste
kapitaal
Kwaliteit van de dienstverlening is ook dan belangrijk.
Verschillende onderdelen van
het bedrijf zijn daarom bezig
met certificering. ‘Certificering
is een waarborg voor de
opdrachtgever dat de betreffende bedrijfsdienst professioneel wordt aangepakt en hij
doorlopend krijgt wat hem is
beloofd.’
Eind jaren ’70 heeft het bedrijf
afscheid genomen van de term
‘personeelszaken’. Vanaf dat
moment is er sprake van
‘personeelszorg’. ‘Een belangrijke doelstelling van de
onderneming is het behouden
van geschikt en ervaren
personeel. Dit bevordert
immers de continuïteit en de
kwaliteit van de dienstver­
lening. Voor een onderneming
als Gom zijn mensen het
belangrijkste kapitaal.’
Klantgerichtheid
Klantgerichtheid, of aandacht
voor de eindgebruiker, was al
een thema. Het magazine
onderscheidt namelijk drie
verschillende motieven achter
de inzet van bedrijfsdiensten:
als middel ‘om de hygiëne
veilig te stellen’, voor ‘ver­
betering van de werkplek’ of
‘voor méér cliënt­gerichte
dienst­verlening’.
Combinatie van diensten
Het combineren van diensten
is dan al actueel. ‘Hoe hoger
men in de organisatie van
opdrachtgevers het oor te
luisteren legt, hoe meer men
voorkeur heeft voor bundeling
van toeleveranciers. Het is dan
ook niet verwonderlijk, dat
10
1 | 2016
Facilitair!
Aandacht voor het milieu
Vijftig jaar
continuïteit
Het milieu krijgt eveneens
aandacht. ‘Vrijwel alle bedrijfsdiensten hebben te maken met
milieuzorgproblematiek.
Binnen de verschillende
branche-organisaties worden
systemen opgesteld, die
voldoen aan de eisen van het
Nationale Milieuplan Plus.’ Het
gaat in die tijd overigens
vooral om reinigingsmiddelen
en afval. Zorgvuldig hiermee
omgaan is belangrijk, want:
‘Het milieu is immers een zaak,
die ons allen aangaat!’ !
‘Wij verkopen geluk’
De Doelen al 50 jaar klant
De opening van De Doelen was een
belangrijk moment in de historie van
Rotterdam. Twee decennia was de
havenstad al bezig met de wederopbouw.
Er waren nog tal van lege plekken: op het
Weena, nu volgebouwd met kantoortorens,
graasden bijvoorbeeld nog hertjes. Maar
toen de concertzaal op 18 mei 1966 zijn
deuren opende, stond dat voor een nieuw
begin: eindelijk mocht het weer, eindelijk
was er weer tijd, en geld, voor cultuur.
1 | 2016
Facilitair!
11
N
atuurlijk gaf het Rotterdams Philharmonisch
die avond een concert. Met de opening van
De Doelen had het orkest voor het eerst
sinds 7 mei 1940 weer een vaste plek om te
spelen. Ook Gom had die avond zijn eerste
optreden in De Doelen. Het schoonmaakbedrijf werkt
vanaf de eerste dag voor het concert- en congresgebouw.
En is dat altijd blijven doen: als dit voorjaar De Doelen
50 jaar bestaat, kan Gom hier zijn eigen feestje vieren.
Gebouw nu Rijksmonument
De Doelen werd gebouwd op 100.000 bezoekers per
jaar. Het zijn er tegenwoordig ruim 500.000, al is dat met
het in 2000 opgeleverde Willem Burger-complex erbij.
Het pand, ontworpen door de legendarische gebroeders
Kraaijvanger en vaak verguisd vanwege de strakke
betonbouw, is afgelopen december aangemerkt als
Rijksmonument. Het spiksplinternieuwe café-restaurant
in De Doelen aan het Schouwburgplein is te zien als een
ode aan het gebouw en aan de architecten: het lijkt alsof
het altijd heeft bestaan.
Facilicom heeft veel meer gedaan in De Doelen dan
alleen de schoonmaak. President-directeur Hans
Gennissen van Facilicom: ‘Intergom, de voorloper van
DE SCHOONMAAK
IS ALTIJD BIJ
GOM GEBLEVEN,
ONDANKS TAL VAN
AANBESTEDINGEN.
SINDS 1988 DOET
GOM OOK DE
‘ZAALZETTING’
Axxicom, heeft jarenlang de ouvreuses geleverd. De
beveiliging is een paar jaar verzorgd door PreNed,
inmiddels Trigion. Prorest heeft een tijdje de catering
gedaan in de artiestenfoyer.’ De schoonmaak is altijd bij
Gom gebleven, ondanks tal van aanbestedingen. In
1988 kwam er zelfs een belangrijke taak bij: sindsdien
doet Gom ook de ‘zaalzetting’.
Al 40 jaar in dienst
Meneer Jatala is de objectleider van Gom bij De
Doelen. En dat is hij al 31 jaar. Hans Gennissen: ‘Meneer
Jatala is zo’n begrip, zelfs (Facilicom-oprichter) de heer
Geurts noemt hem nog steeds meneer Jatala.’ De
objectleider stuurt een team aan van zeven dames voor
de schoonmaak en vier heren voor de zaalzetting. Het
lange dienstverband van meneer Jatala mag indrukwekkend lijken, twee van zijn medewerkers overtroeven
hem: zij werken al 40 jaar bij De Doelen.
Dit jaar gaan meneer Jatala en een van de ‘veertigers’
met pensioen. Anton Vliegenthart, directeur van De
Doelen, ziet ze met lede ogen vertrekken. ‘We moeten
dat samen met Facilicom goed opvangen. Zulke
betrokken mensen zijn goud waard.’ Meneer Jatala staat
namelijk altijd klaar voor De Doelen, en met hem zijn
hele team. Zelfs toen een keer op de vroege ochtend
van de eerste Pinksterdag werd ontdekt dat een hal vol
met bouwstof lag. Binnen twee uur was een team van
Gom paraat om de rommel op te ruimen.
Even bekend als Coca-Cola
De naamsbekendheid van De Doelen is in Rotterdam en
de omliggende regio even groot als een merk als
Coca-Cola. Daar is Anton Vliegenthart blij mee, hij wil
namelijk dat De Doelen er is voor alle Rotterdammers.
‘We zijn het huis van het Rotterdams Philharmonisch,
veel mensen denken zelfs dat gebouw en orkest één
organisatie zijn, maar we brengen niet alleen symfonische muziek. Bezoekers kunnen hier ook genieten van
muziek uit, bijvoorbeeld, Portugal en Kaap-Verdië.’
Facilicom huurt graag de Willem Burger-zaal af voor de
jaarlijkse kick off. Hans Gennissen: ‘Het is een fantastische
zaal om presentaties te geven. Zelfs met 700 mensen in
de zaal blijft het iets intiems houden.’ Daar is de ruimte
speciaal op ontworpen, zegt Anton Vliegenthart. Hij is erg
blij met de combinatie van concertgebouw en congresgebouw. ‘Als we alle ruimtes combineren, kunnen we 2.500
bezoekers ontvangen. Daarmee zijn we ook interessant
voor grote internationale congressen.’
Mensen met evenementenbloed
‘Alleen iets goeds op het podium zetten, is niet meer
genoeg,’ zegt Anton Vliegenthart. ‘Als je wilt dat
12
1 | 2016
Facilitair!
mensen voor jou kiezen, moet ook alles eromheen
kloppen: het parkeren, het moment van binnenkomst,
de koffie, het café-restaurant. Je moet een hoog niveau
van dienstverlening bieden. Facilicom en Gom zijn
daarin meegegroeid. Het is ontzettend belangrijk om
partners te hebben als Gom en meneer Jatala en zijn
team, partners die dat gewoon kunnen.’ Alhoewel,
partners? ‘Eigenlijk zijn we gewoon één club.’
Bij De Doelen werken alleen maar mensen met evenementenbloed, zoals Anton Vliegenthart het noemt.
‘Mensen die het leuk vinden om vandaag een evenement te draaien, morgen wéér, en overmorgen wéér.
Die dynamiek: dat is wat we zijn. Dan is het fijn om ook
een schoonmaakteam te hebben dat, bij wijze van
spreken, dag en nacht voor je klaar staat.’ Het plezier
van de bezoeker staat centraal bij De Doelen, en zo is
dat ook bij de schoonmakers. Anton Vliegenthart:
‘Wij verkopen geluk.’ !
Anton Vliegenthart, meneer Jatala en Hans Gennissen
Meneer Jatala
Meneer Jatala begon 34 jaar geleden bij Gom. Drie jaar later vroeg Gom hem om objectleider te worden bij
De Doelen. Het begon met schoonmaak, maar in 1988 mocht Gom ook de ‘zaalzetting’ op zich nemen. Meneer Jatala: ‘Dan gaat het onder
meer om het inrichten van de zalen in het congrescentrum en het opstellen van grote instrumenten en de lessenaars op de podia.’ In de
proefperiode deed Gom een kwart van dat werk, maar al na zes maanden werd de klus in zijn geheel aan Gom uitbesteed. ‘Een goede
planning is erg belangrijk. Dat geldt voor de zaalzetting, maar even goed voor de schoonmaak. We werken aan de hand van de draaiboeken
van De Doelen.’ Na al die jaren bij dezelfde klant voelt hij zich net zo goed medewerker van De Doelen als van Facilicom. ‘Facilicom is mijn
bedrijf, maar ik voel me ook erg thuis bij De Doelen.’ De betrokkenheid is groot, en die betrokkenheid is wederzijds. ‘De mensen van De
Doelen vertrouwen heel erg op ons, we vormen samen één team. De samenwerking is ontzettend goed.’ Dit voorjaar wordt hij 65, en drie
maanden later mag hij met pensioen. ‘Maar ik heb al tegen Gom en tegen De Doelen gezegd: als jullie me ooit nodig hebben: gewoon bellen,
dan kom ik eraan.’
1 | 2016
Facilitair!
13
Yuri van Geest:
‘De wereld is
exponentieel aan
het veranderen’
14
1 | 2016
Facilitair!
Biotechnologie, nanotechnologie, neurotechnologie, kunstmatige intelligentie en
andere technologieën zullen de wereld ingrijpend veranderen. Die toekomst is
dichterbij dan menigeen denkt, omdat al deze ontwikkelingen niet lineair v
­ erlopen,
maar exponentieel. De samensmelting van al deze technologieën zorgt nog eens
voor een extra versnelling. Is dat een bedreiging? Of juist de kans om grote
­problemen aan te pakken? De Singularity University wil de wereld én bedrijven
voorbereiden op een periode van radicale innovatie.
V
eertig procent van de bedrijven in de
Fortune 500 zal over tien jaar niet meer
bestaan. Ze worden weggeconcurreerd. Niet
door andere grote bedrijven in dezelfde
branche, maar door ‘a kid in a garage’ die
het bestaande business-model zal ontwrichten. Stevige
uitspraken van Peter Diamandis, voorzitter en mede-­
oprichter van de Singularity University in Silicon Valley.
De razendsnelle ontwikkeling van biotechnologie,
nanotechnologie, neurotechnologie, kunstmatige
intelligentie, robots, drones, 3D-printing, zonne-energie
en sensors én de convergentie ofwel samenkomst en
symbiose van al deze technologieën brengen de
toekomst in snel tempo dichterbij. Bedrijven hebben
volgens de Singularity University maar één optie:
aanhaken bij deze radicale innovatie. Wie dat niet doet
wordt ingehaald door de Uber of Airbnb in zijn branche.
‘VOEDSEL WORDT SOFTWARE.
STRAKS KAN ­IEDEREEN ZELF MET
TIEN BASISINGREDIËNTEN ­ALLERLEI
SOORTEN VOEDSEL 3D-PRINTEN’
‘Alles staat ter discussie’
Ook Yuri van Geest, de Nederlandse ambassadeur van
de Singularity University, zit niet verlegen om pittige
quotes. ‘We moeten alle instituten die we de afgelopen
honderdvijftig jaar hebben opgericht, gaan rebooten.
Alles staat ter discussie: zorg, onderwijs, infrastructuur,
wetgeving, de overheid zelf. Waarom bouwen we nog
parkeerplaatsen? Waanzin. De self driving cars komen
eraan, die zetten je af in de stad en rijden meteen door
naar een volgende passagier. Een verspilling van geld
dus. Meer asfalt? Mesjogge. Over een jaar of tien
hebben we met al die self driving cars nog maar een
achtste nodig van al het asfalt dat er nu ligt. Waarom
bouwen we nog ziekenhuizen? Die functie vervalt.
Over twintig jaar draagt iedereen een apparaatje met
­sensoren dat precies kan vaststellen wat er aan de
hand is, vervolgens stelt een computer als Watson een
gepersonaliseerd medicijn samen dat thuis gewoon
uit de DNA-printer rolt.’
In een achtbaan
Ook businessmodellen komen in een achtbaan terecht.
‘Oliemaatschappijen hebben een probleem. De
hoeveel­heid zonne-energie die we winnen, verdubbelt
in hoog tempo: over twintig jaar hebben we waarschijnlijk meer dan genoeg voor de hele wereld. De bedrijfstak accountancy verdwijnt binnen tien jaar volledig.
Kunstmatige intelligentie, logaritmes en deep learning
gaan een groot deel van dat werk overnemen. Verder
komt Block Chain eraan, het openbaar grootboek dat
alle wereldwijd transacties logt, transparant en decentraal. Reclamebureaus en mediabureaus worden volledig
Universiteit, think-tank en business incubator
Aan de basis van Singularity University staat het boek ‘The singularity is
near’ van Ray Kurzweil. In dat boek wordt het idee uitgewerkt dat nieuwe
technologieën zich exponentieel zullen ontwikkelen en zullen samenkomen
in een technological singularity. Het was wetenschapper, ondernemer en
publicist Peter Diamandis die Kurzweil benaderde met het plan om een
universiteit te bouwen rond het hele idee van singularity. Google’s Larry
Page haakte aan. De Singularity University werd opgericht in 2008, is
gevestigd in Silicon Valley maar is overal (online) actief.
Het is trouwens niet alleen een universiteit, maar ook een
think-tank en business incubator. De singularity die er zal
komen kan worden gezien als bedreiging, maar ook als een
kans voor bedrijven en organisaties, stellen de oprichters.
Het is in hun ogen bovendien een kans om de wereld­economie ingrijpend te v
­ erduurzamen en grote
wereldproblemen aan te pakken.
1 | 2016
Facilitair!
15
‘DE MEESTE BEDRIJVEN ­INNOVEREN BIJ
HUN CORE BUSINESS. ZO KAN INNOVATIE
NOOIT VAN DE GROND KOMEN’
ontwricht door logaritmes, online-advertising en realtime
bidding-software.’ Ook de facilitaire dienstverlening
verandert. ‘In de beveiliging rukt technologie op. In de
schoonmaak krijgen we robots en materialen die dankzij
nano-coatings vuil en water afstoten of zichzelf schoon
kunnen houden.’ Zelfs in de bedrijfscatering staat een
revolutie voor de deur: ‘Voedsel wordt software. Straks
kan iedereen zelf met tien basisingrediënten allerlei
soorten voedsel 3D-printen.’
Uber en Airbnb staan er nu goed voor, maar worden ook
al weer bedreigd. Alle vernieuwende bedrijven die de
afgelopen jaren zijn ontstaan moeten ontzettend
oppassen dat ze niet worden ontwricht door businessmodellen die veel beter bij de tijd passen. Een paar jaar
geleden moest je een commercieel platform zijn als
Uber en Airbnb, nu zie je wereldwijd al een shift van
commerciële platforms naar meer gelijkwaardige
businessmodellen waarbij bijvoorbeeld de taxichauffeurs
zelf veel meer profiteren. De start-ups van een paar jaar
geleden die in korte tijd multinationals hebben weten
te ontwrichten die al meer dan honderd jaar bestaan,
worden nu weer bedreigd door nieuwe start-ups. Dat
komt omdat de wereld exponentieel aan het veranderen
is: daardoor kunnen organisaties drie jaar later alweer
op een heel andere manier worden vormgeven.’
Levenscyclus 15 jaar
De gemiddelde levenscyclus van bedrijven was 67 jaar,
maar is nog maar 15 jaar. ‘Alles versnelt,’ zegt Yuri van
Geest. ‘Als je nu een bedrijf opricht ben je over vijftien
jaar ook aan de beurt, tenzij je jezelf blijft vernieuwen.
De gevaren van kunstmatige intelligentie
Technological singularity is een begrip dat in 1958 werd gemunt door de
wiskundige en fysicus John von Neumann. Het is een model dat voorspelt
dat kunstmatige intelligentie (artificial intelligence of A.I.) op een bepaald
moment in staat zal zijn zichzelf te reproduceren en zich daarbij voortdurend
kan verbeteren. Dat kan een enorme bedreiging voor de mensheid zijn,
stelt de Britse filosoof Nick Bostrom in zijn in 2014 verschenen boek
­‘Super­intelligence: paths, dangers, strategies’. Bostrom is verbonden aan
Oxford, waar hij leiding geeft aan het Future of Humanity-instituut. Hij is goed
bekend met de theorieën van singularity en wilde eigenlijk alle exponentiële
ontwikkelingen kritisch beschouwen, maar het hoofdstuk over A.I. werd
uiteindelijk een boek op zich. Zijn boek werd omarmd door groot­heden als
Stephen Hawking, Bill Gates en Elon Musk. Het blad The New Yorker schreef
afgelopen najaar een uitgebreid portret van Bostrom, waarin ook zijn
kritiek wordt uitgelegd. Het artikel is te lezen via facilitaironline.nl. Ook de
­Amerikaanse wetenschapper en filosoof David Brin (tevens bekend als science
fiction-schrijver) is kritisch en zoekt naar de nuance in dit debat. Zijn artikel
‘Singularities and nightmares, extremes of optimism and ­pessimism about
the human future’ is eveneens te lezen via facilitaironline.nl.
16
1 | 2016
Facilitair!
Kill your darlings
Een start-up overnemen, is niet de oplossing. ‘Van
alle overnames en fusies loopt 75 procent uit op een
debacle. En dat gebeurt al helemaal als zo’n traditioneel
bedrijf een start-up overneemt. De beste mensen
lopen weg en de dynamiek gaat eruit. Zelfs een bedrijf
als Microsoft blijkt start-ups niet goed te kunnen
­begeleiden. Dus verzandt het.’ Er is een andere
­oplossing: je eigen worst enemy organiseren. ‘Daar gaat
ons boek ook over: je moet jezelf ontwrichten, anders
doet een ander het. Dus kill your darlings. Dat is heel
erg moeilijk. De meeste bedrijven innoveren bij
hun core business. Zo kan innovatie nooit van de grond
komen. Dan wordt namelijk ook het immuunsysteem
van de organisatie geactiveerd: dat gaat antilichamen
­produceren en die maken de innovatie kapot. De
bestaande organisatie is altijd gericht op executie, niet
op innovatie, dat leidt alleen maar af. Cultuur, structuur
en beloningssysteem zijn vrijwel altijd gericht op alleen
die uitvoering. Komt er dan een clubje bij dat gaat
­innoveren, dan levert dat wrijving, jaloezie en afgunst
op, maar ook gewoon irritatie. Wat overigens heel
begrijpelijk is.’
Eigen start-ups creëren
Het moet anders en het kan ook anders. ‘Amazon,
Google, Apple, General Electric, Lego en bijvoorbeeld
Renault-Nissan lukt het wel. Je moet zelf start-ups
creëren aan de randen van je organisatie. Daag jonge
creatieve geesten uit om from scratch te beginnen.
Dat blijkt wel goed te werken. Het gebeurt nu in de
­financiële sector. Bedrijven creëren een black opps-team
dat een nieuwe bank moet gaan bedenken. Dan krijg je
een bedrijf dat past bij deze tijd, in plaats van een
bedrijf dat past bij de situatie van honderd jaar geleden.
Apple doet het voortdurend, en gebruikt daarvoor
steeds dezelfde truc. Teams van vijf mensen die in het
‘Exponentiële organisaties’: boek en how-to-guide
Een exponentiële wereld zal leiden tot openheid, transparantie en
overvloed. Dat is de ­optimistische boodschap van het boek
Exponentiële organisaties (ExO’s) van Salim Ismail, Yuri van Geest en
Michael S. Malone. Bedrijven die meewillen in die ontwikkeling, moeten
echter zelf ook e­ xponentieel worden. De schrijvers zijn op zoek gegaan
naar een patroon in de manier van werken van honderd exponentiële
organisaties. Ook spraken ze met tientallen entrepeneurs, denkers en
visionairs. Het boek is tevens een how-to-guide voor bedrijven die een
exponentiële organisatie willen worden. Exponentiële organisaties is
overal verkrijgbaar, en is vanzelfsprekend ook beschikbaar als e-book.
geheim aan de slag gaan en ook op een
­andere locatie gaan werken, maar wel gebruik
mogen maken van de kerncompetenties van
Apple: nieuwe technologieën, design,
marketing, supplychainmanagement. De
opdracht is altijd hetzelfde: disrupt een
aanpalende markt. Zo zijn de iPod, de iPhone,
de iPad, Apple Pay, en de Apple Watch
ontstaan, zo werken ze nu aan de Apple Car.’
Ook Apple is ontwricht
‘Het werkt alleen als de CEO er zelf achter
staat. Als er in eerste instantie niet wordt
gekeken naar aandeelhouderswaarde. Als zo’n
start-up zijn eigen budget en mandaat heeft,
in volledige autonomie kan werken, en niet
wordt gestuurd door de politiek van de
moeder­organisatie.’ Het is zelfs een idee om
meerdere start-ups te creëren, ze onderling te
laten concurreren en na verloop van tijd een
keuze te maken. Bij Apple was rond 2005 een
team al heel ver met het ontwikkelen van een
iPod met cijfertoetsen. Het bedrijf koos
uiteindelijk voor dat andere idee: een telefoon
die geheel werd bestuurd via een touch­screen.
De rest is geschiedenis. Concurrenten als Black­
Berry, die vasthielden aan hun bestaande
concept en dus uitsluitend gericht bleven op
executie, werden in korte tijd weggevaagd.
Maar Apple zelf is net zo goed geheel
­ontwricht en totaal veranderd. ‘Dat is de laatste
en moeilijkste stap: de eigen organisatie
vernieuwen. Het devies is meestal om de
bestaande organisatie af te bouwen en verder
te gaan met die succesvolle start-up.’
De wereld willen verbeteren
Zo’n start-up moet tegenwoordig ook een
ander businessmodel hebben. ‘Traditionele
bedrijven kijken op een heel kapitalistische
manier naar de markt. En de start-ups van een
paar jaar geleden, die weliswaar bestaande
branches hebben weten te ontwrichten,
deden eigenlijk precies hetzelfde. Ze hadden
alleen nieuwe tools, of een vernieuwende
manier van werken, of ze boorden nieuwe
markten aan. Maar nu vindt er een grote
verschuiving plaats. Het gaan niet alleen meer
om winst, het gaat ook om purpose. Bedrijven
moeten de drive hebben om de wereld te
verbeteren. We zitten met enorme vraag­
stukken die schreeuwen om een oplossing:
de klimaatverandering, het milieu, grond­
stoffen, werkloosheid, welzijn. Als je als
bedrijf alleen maar geld wilt verdienen en
je ­schouders ophaalt voor al die problemen,
dan zullen steeds minder mensen je
­producten of diensten willen afnemen en
voor je willen werken. People en planet
worden net zo belangrijk als profit. Bedrijfsvoering moet holistisch worden.’ !
De tien beste ExO’s
De top 10 van de honderd
exponentiële organisaties in
het boek van Yuri van Geest.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
GitHub
Airbnb
Uber
Indiegogo
Google
Kaggle
Quirky
Tumblr
Reddit
Etsy
 Kijk voor de hele lijst op
facilitaironline.nl
Nederlandse toppers
In de top 100 van exponentiële
organisaties ook zeven
­Nederlandse bedrijven. Tussen
haakjes hun plaats in de lijst.
3D Hubs (19)
Peerby (34)
Springest (45)
Blendle (66)
Adyen (74)
WeTransfer (95)
Studio Roosegaarde (97)
Yuri van Geest
Yuri van Geest is al twintig jaar deskundige in
nieuwe technologieën. Hij was (als medeoprichter) betrokken bij initiatieven als Mobile
Monday Amsterdam, Lean Startup Machine
Rotterdam en TEDx Amsterdam. In 2010 was
hij de eerste Nederlandse alumnus van de
Singularity University in Silicon Valley. Het boek
Exponential Organizations dat hij samen met
Salim Ismail en Michael S. Malone schreef,
is vertaald in meer dan vijftien talen, werd
door consultancy-bureau Frost & Sullivan
uitgeroepen tot Best Business Book of the Year
2014 en is volgens Van Geest zelf bij McKinsey
wereldwijd verplichte literatuur voor alle
consultants.
1 | 2016
Facilitair!
17
Totaal
integraal
Steeds meer klanten zien de voordelen van het vergaand
integreren van dienst­verlening. De ontwikkelingen gaan
hard, want meer en meer worden zowel soft s­ ervices als
hard services ondergebracht in één contract. Facilicom
Facility Solutions en Breijer Bouw en Installatie hebben
daar een grote stap in gezet door per 1 januari hun
expertise samen te brengen in één organisatie:
Facilicom Solutions.
18
1 | 2016
Facilitair!
I
n de wandelgangen wordt wel gesproken van
Facilicom 2.0. Want Facilicom Solutions is totaal
­integraal. Pieter-Jan van Hooijdonk, algemeen
directeur van Facilicom Solutions: ‘Het is de
­facilitaire combinatie die het bedrijf altijd al was,
maar dan nu met alle expertise die we hebben in soft en
hard services samengebracht in één organisatie. Met
mensen die niet langer denken in diensten, maar in
slimme oplossingen, integraal werken, life cycle-­
management, waardecreatie en beleving. Mensen die
niet zomaar producten of diensten leveren, maar de
meest gewaardeerde woon-, zorg-, leer-, werk- en
leef­omgeving willen creëren voor de organisaties
waarvoor ze werken.’ Rogier Verbeek, directeur commercie
& business development van de nieuwe organisatie:
‘We bieden soft en hard services al langer integraal aan.
Maar nu gaan we daar weer een stap verder in.’
Unieke positie
ROGIER VERBEEK:
‘BIJ FACILICOM SOLUTIONS
VORMEN ALLE ­MEDEWERKERS
SAMEN ÉÉN TEAM. ZO O
­ NTSTAAT
ER EEN CHEMIE, EN DIE CHEMIE
ERVAREN O
­ PDRACHTGEVERS EN
EINDGEBRUIKERS OOK’
Breijer noemde zich al geen bouwer meer, maar een
dienstverlener. Pieter-Jan van Hooijdonk: ‘De markt
vraagt om integrale dienstverlening. Daar speelde
Breijer al jaren op in. Daar heb je daar ook kennis van
soft services bij nodig. We waren dus al aan het
­opschuiven naar FFS.’ Rogier Verbeek: ‘Bij FFS hadden
we inmiddels al de nodige contracten waarin we hard en
soft services integreren, bijvoorbeeld bij PPS-contracten.
Daarbij werkten we met Breijer voor de uitvoering. Het
was dus logisch om beide bedrijven te combineren.’
Pieter-Jan van Hooijdonk: ‘De wereld van de facilitaire
dienstverlening verandert heel snel. Met een totaal
integrale propositie krijgen we een unieke positie.’
1 | 2016
Facilitair!
19
Rogier Verbeek: ‘Het aanbieden van huisvesting en het
faciliteren van de medewerkers is de toekomst. Maar de
aanbieders zijn over het algemeen nog heel traditioneel
georganiseerd. Dat doorbreken we nu met Facilicom
Solutions.’
Efficiënter en effectiever
‘Natuurlijk blijven we de markt bedienen met wat beide
bedrijven nu ook aanbieden,’ zegt Rogier Verbeek.
‘Maar de focus is gericht op integrale bedrijfsvoering,
niet alleen in het management, maar ook in de
­organisatie en in de operatie. Het is zeer inspirerend
om op deze manier in de markt actief te zijn.’ Pieter-Jan
van Hooijdonk: ‘Als je integrale dienstverlening met
­meerdere partijen realiseert, spelen er meer belangen,
is er meer communicatie nodig en krijg je een stapeling
van kosten. Met alleen eigen mensen kun je een betere
kostprijs realiseren en aanbieden, en verbeter je dus je
concurrentiepositie.’ Rogier Verbeek: ‘De basis van een
organisatie die integraal werkt verschilt niet, of het nu
gaat om soft services of om hard services. Met het
samengaan hebben we back office, front office,
salesafdelingen, werkelijk alles kunnen samenvoegen.
We werken nu veel efficiënter, maar zijn ook nog eens
effectiever omdat in alle haarvaten van de nieuwe
organisatie de kennis van soft services, hard services
en integraal werken is samengebracht.’
‘Een bijdrage leveren aan het succes van
mensen’
De visie van het nieuwe bedrijf geeft blijk van bevlogenheid. ‘We geloven dat maatschappelijk en economisch succes begint bij mensen. Bij het individu.
En dat de omgeving van grote waarde is voor mensen.
We geloven dat goede facilitaire ondersteuning
mensen kan helpen om zich beter te voelen en ze zo
kan stimuleren en kan helpen om het beste van zichzelf
te geven en beter te presteren. We geloven dat we met
een facilitaire ondersteuning waarin zowel hard als
soft facilities in één geolied concept zijn samengebracht een aan­toonbare bijdrage kunnen leveren aan
het succes van mensen. En daarmee aan het succes
van organisaties.’
KPN, waar FFS en Breijer een paar jaar geleden samen
een organisatie voor hebben opgezet, met vrijwel
iedereen in dienst van de organisatie. Daar heeft
integraal werken een nieuwe dimensie gekregen. Omdat
we het ownership hebben op de uitvoering in alle
domeinen, maken we het verschil, ook omdat we
daardoor de mogelijkheid hebben om taken en zelfs
functies te combineren. Eigenlijk hebben we met die
organisatie Facilicom opnieuw uitgevonden. Daar is de
kiem gelegd voor Facilicom Solutions.’
Facilicom opnieuw uitgevonden
Grote troef van de nieuwe organisatie is dat alle mensen
in de uitvoering ook voor Facilicom Solutions werken, in
vaste dienst of gedetacheerd vanuit de zusterbedrijven.
Rogier Verbeek: ‘Een opzet waarvan het succes
­inmiddels is bewezen. We werken inmiddels zo voor
bijvoorbeeld ESA-ESTEC, a.s.r. en Vodafone. Deze
klanten merken dat de kwaliteit stijgt, dat de beleving
verbetert en dat de dienstverlening ook nog eens veel
efficiënter en effectiever wordt.’ ­Pieter-Jan van
Hooijdonk: ‘Dat is bijvoorbeeld ook goed te zien bij
‘BIJ GECOMBINEERDE
­CONTRACTEN MERKTEN KLANTEN HET DENK IK
NOG WEL DAT WE TWEE ORGANISATIES WAREN.
DAT GAAT NU VERANDEREN’
­PIETER-JAN VAN HOOIJDONK:
20
1 | 2016
Facilitair!
Lean and meaningful
De vlucht die PPS heeft genomen, heeft het proces nog
eens versneld, stelt Rogier Verbeek. ‘Zeker de DBFMOcontracten die Facilicom als single party uitvoert, het
Belastingkantoor in Doetinchem en B30, het nieuwe huis
voor vijf planbureaus van de Rijksoverheid, hebben ons
nog dichter bij elkaar gebracht. Bij deze projecten is het
overduidelijk dat we in het ontwerp, in de realisatie en in
de exploitatie veel meer waarde kunnen creëren omdat
we de werelden van soft services en hard services bij
elkaar hebben gebracht. Maar bij die contracten werken
we natuurlijk wel in projectorganisaties.’
­ ieter-Jan van Hooijdonk: ‘Bij gecombineerde
P
­contracten merkten klanten het denk ik nog wel dat we
twee organisaties waren. Dat gaat nu veranderen.’
Rogier Verbeek: ‘Doordat de beide organisaties hebben
samengevoegd zijn we een lean and meaningful
organisatie geworden. Een organisatie die efficiënter,
effectiever, sneller en wendbaarder is, én meer van
betekenis kan zijn.’
Hotelorganisatie als standaard
Het gaat in de markt eigenlijk niet meer om kosten
versus kwaliteit, zegt Rogier Verbeek. ‘We gaan naar
kosten en kwaliteit versus de opbrengsten voor de klant.
Het gaat om de output, om het resultaat, om de
meerwaarde die je weet te creëren. Daarin willen we het
verschil maken.’ Pieter-Jan van Hooijdonk: ‘Dat kunnen
we ook omdat we het allemaal met eigen mensen doen.
Daarin onderscheiden we ons. Met ingehuurde
­medewerkers kun je daar lang niet zo ver in gaan.’
Rogier Verbeek: ‘Bij Facilicom Solutions vormen alle
medewerkers samen één team. Zo ontstaat er een
chemie, en die chemie ervaren opdrachtgevers en
eindgebruikers ook. Er is meer collegialiteit, mensen
springen bij als het nodig is, het ziekteverzuim gaat
omlaag en de kwaliteit en de klantbeleving gaan
omhoog.’ Pieter-Jan van Hooijdonk: ‘Ons grote voorbeeld is een hotelorganisatie. Dat is de standaard van
Facilicom Solutions: werken met teams waarin iedereen
de eindgebruiker centraal stelt en iedereen zich verantwoordelijk voelt voor het eindresultaat, voor de output.
Zo kunnen we de medewerkers van de klant beter later
presteren en dus bijdragen aan het succes van een
organisatie.’ !
Kijk voor meer informatie op www.facilicomsolutions.nl
GROTE TROEF VAN DE NIEUWE
ORGANISATIE IS DAT ALLE MENSEN
IN DE UITVOERING OOK VOOR
FACILICOM SOLUTIONS WERKEN, IN
VASTE DIENST OF GEDETACHEERD
VANUIT DE ZUSTERBEDRIJVEN
1 | 2016
Facilitair!
21
Vodafone wil vooroplopen en daarom ook een aantrekkelijke werkgever zijn.
Het is de motor achter de enorme ontwikkeling die het bedrijf de laatste jaren
heeft doorgemaakt, ook in de facilitaire dienstverlening. Nu wordt daar weer
een stap in gezet. In het nieuwe contract met Facilicom is vastgelegd dat beide
bedrijven samen gaan innoveren. Een FMIS helemaal naar wens van Vodafone is
al in de maak. Maar de droom is een product of dienst te ontwikkelen waar
Facilicom en Vodafone de markt mee op kunnen.
Samen innoveren
bij Vodafone
V
an bijna alles zelf doen naar outsourcing, van
total facility management naar integrated
facility management met de nadruk op de
soft services, en nu naar totale integratie van
soft en hardservices: dat is de ontwikkeling
die het facilitair management de afgelopen zes jaar bij
Vodafone heeft doorgemaakt. Eind 2009 werden alle
soft en hard facilities en het facilitair management voor
vijf jaar uitbesteed aan Facilicom. Afgelopen najaar is
een nieuw contract getekend voor weer vijf jaar. De
ambities zijn onverminderd groot. Head of Property
Nataschja Zaal van Vodafone: ‘Als je voorop wilt lopen,
moet je voortdurend kijken hoe de concurrenten het
doen. Dat geldt voor Vodafone, dat geldt voor Facilicom. Dus dit contract is nooit klaar. Dat weet Facilicom
ook, daar hebben we onze facilitaire partner op uitgezocht. We hebben hier een gezamenlijke ambitie in.’
Harde KPI’s en werkplekbeleving
Het is een veelomvattend contract. Facilicom is verantwoordelijk voor de facilitaire dienstverlening voor de vijf
kantoren van Vodafone, de 240 winkels van Vodafone en
BelCompany en, sinds kort, ook de switches (technische
gebouwen) verspreid over het hele land. Vrijwel alle
22
1 | 2016
Facilitair!
diensten worden door eigen medewerkers uitgevoerd.
Paul van der Heijden, business unit directeur van
­Facilicom: ‘Bij de winkels en de switches gaat het om
80 procent hard services en 20 procent soft services. Daar
hebben we een logistiek netwerk voor moeten opzetten
dat heel Nederland dekt. Bij de kantoren gaat het om
80 procent soft services en is zijn de facilitaire teams
voortdurend op de sites aanwezig.’ Nataschja Zaal:
‘De KPI’s zijn ook heel anders. Als een winkel niet open
kan, dan kunnen klanten niet bij ons terecht. Als er iets
mis is bij een switch, kan dat gevolgen hebben voor ons
hele netwerk. Bij die locaties gaat het dus vooral om een
korte doorlooptijd bij storingen. Dat zijn dus harde KPI’s.
In de kantoren ligt de nadruk meer op werkplekbeleving.’
Nu echt één team
Soft services en hard services van de kantoren en de
winkels vielen al wel onder hetzelfde contract, maar
hadden ieder hun eigen aansturing binnen de verschillende Facilicom-divisies. Nataschja Zaal: ‘Dat paste ook
bij de organisatie van Vodafone, waar we verschillende
FM regie-teams hebben voor de kantoren en voor de
winkels.’ Die organisatie is niet veranderd, en ook de
verdeling tussen soft services en hard services blijft
hetzelfde, maar toch denkt Paul van der Heijden
voordelen te behalen met het totaal integraal maken van
de werkzaamheden. ‘Met één team en één aansturing
kunnen we klantgerichter reageren omdat er kortere
lijnen zijn. Het mandaat van het management wordt
vergroot, en daarmee ook de slagkracht. Dat hebben we
de afgelopen jaren al ervaren bij het integraal aansturen
van de soft services. Nu betrekken we ook de hard
services daarbij. We kunnen niet op elke winkel een
vaste monteur zetten, maar we hebben wel een pool van
dedicated monteurs die alleen voor Vodafone werken:
voor de winkels, de switches en de kantoren. Zo kun je
capaciteit centraliseren en krijg je meer focus en meer
betrokkenheid. Daar zit veel winst. Een volgende stap is
multitasking.’
Integraal denken en werken
De integratie van diensten is door Facilicom zelf in gang
gezet. Nataschja Zaal: ‘Het is niet aan mij te bepalen dat
Facilicom hard en soft services moet gaan integreren.’
Paul van der Heijden: ‘Het is een outputgericht contract
waarbij het heel duidelijk is op welk level wij moeten
presteren op alle gebieden. En het is aan ons als
integrale aanbieder om dat te regelen.’ Nataschja Zaal:
‘Zoals Vodafone steeds bezig is met de vraag hoe we
onze klanten nog beter kunnen servicen, zo doet
Facilicom dat ook. Ik denk dat elk bedrijf voortdurend
nadenkt hoe het zijn mensen nog efficiënter en
­effectiever kan inzetten, zodat de klanttevredenheid
weer wat stijgt. Het weghalen van de zuilen binnen een
organisatie is weer een stap daarin. Daar zijn we ook bij
­Vodafone mee bezig. Om een voorbeeld te geven: het
moet niet uitmaken of een klant een medewerker van de
ene of de andere afdeling aan de lijn krijgt, het moet
een geheel zijn. Ik denk ook dat integraal denken en
werken je als organisatie vooruit brengt.’
Een eigen FMIS bouwen
In het nieuwe contract is vastgelegd dat ze samen gaan
innoveren. Dat gebeurde in het verleden ook wel, maar
dan vooral in de eigen organisaties. Nu is daar een
platform voor opgezet, met mensen uit beide bedrijven.
Er wordt inmiddels al hard gewerkt aan het bouwen van
een Facilitair Management Informatie Systeem (FMIS),
geheel naar wens van Vodafone en passend bij de wens
om alle diensten te integreren. Paul van der Heijden:
‘We werkten met twee systemen en dus ook met twee
servicedesks met verschillende telefoonnummers en
1 | 2016
Facilitair!
23
NATASCHJA ZAAL:
‘WE KIJKEN OF WE DE
PRODUCTEN EN DIENSTEN
DIE WE OOK AAN KLANTEN
VERKOPEN, OOK IN HET
FACILITAIRE PROCES
KUNNEN INZETTEN’
e-mailadressen. Dat voegen we nu samen. Ook gaan we
het FMIS uitbouwen. Alles wordt slimmer: het melden,
de opvolging, de terugkoppeling. Verder gaan we de
facturatie rechtstreeks koppelen aan het FMIS. En we
voegen een aantal services toe, speciaal voor Vodafone.’
Nataschja Zaal: ‘Als we dan toch tijd steken in het
ontwikkelen van zo’n systeem, kunnen we ook kijken of
we er iets van kunnen maken dat ons werk vergemakkelijkt en ons verder helpt.’
Combinaties met techniek
Wat ze verder samen gaan ontwikkelen, weten ze nog
niet: alles ligt nog open, en dus is alles mogelijk. Maar
het zal meer zijn dan de inzet van robots voor de
beveiliging, of het toepassen van nieuwe technologische
ontwikkelingen in de schoonmaak, want dat zijn innovaties binnen de eigen business van Facilicom. Ze zoeken
juist combinaties. Zo kijken ze nu naar de mogelijkheid
om zeepdispensers uit te rusten met een sensor die via
het Internet of Things een signaal geeft als de zeep bijna
op is. En naar de optie om het gebouwgebruik realtime
inzichtelijk te maken via een app of een scherm in de
hal, zodat mensen weten waar nog plek is. Paul van der
Heijden: ‘Dat gebeurt tot nu toe ook met sensors, in
stoelen bijvoorbeeld. Maar we kunnen de bezetting ook
en waarschijnlijk veel beter meten aan de hand van de
aanwezigheid van mobiele telefoons.’ Nataschja Zaal:
‘Dan combineer je de expertise van een facilitair
dienstverlener met de techniek die Vodafone ontwikkelt,
en ben je echt samen aan het innoveren.’
De droom
Ze hebben niet alleen ambities, maar zelfs een droom.
Nataschja Zaal: ‘We kijken of we de producten en
diensten die we ook aan klanten verkopen, ook in het
facilitaire proces kunnen inzetten. Het zou geweldig zijn
als we daar een nieuwe propositie van zouden kunnen
24
1 | 2016
Facilitair!
maken. Bij Vodafone vinden we het belangrijk om mooie
en inspirerende werkplekken te hebben. Daar lopen we
in voorop, maar we moeten er ook voor zorgen dat we
daarin voorop blijven lopen door juist die innovatie erin
te brengen.’ Paul van der Heijden: ‘Als Facilicom blijven
we natuurlijk altijd kijken of het slimmer, beter en
efficiënter kan. Maar volgen wat er in de markt en in de
technologie gebeurt, dat is toch echt wel iets anders.
In het innovatieplatform brengen we dat bij elkaar.’
Nataschja Zaal: ‘Dat is, denk ik, de ultieme vorm van
samenwerken. Het zou heel mooi zijn als dat tot een
innovatie leidt waarmee zowel Vodafone als Facilicom
de markt op kan.’ Paul van der Heijden: ‘Dat is de
droom.’ Nataschja Zaal: ‘Dat hebben we voor ogen.
We staan nog maar aan het begin.’ !
PAUL VAN DER HEIJDEN:
‘ALS FACILICOM BLIJVEN
WE NATUURLIJK ALTIJD
KIJKEN OF HET SLIMMER,
BETER EN EFFICIËNTER
KAN’
Column!
Civiele dienstverlening
N
ee, ik was er niet bij toen Facilicom in 1966 werd opgericht.
Maar met 35 jaar ervaring in de facilitaire dienstverlening,
waarvan meer dan 25 jaar bij dit bedrijf, heb ik toch
behoorlijk wat ontwikkelingen in de branche meegemaakt.
Dat zocht ik ook. Ik koos op de Hoge Hotelschool bewust
niet voor het hotelwezen, maar voor de facilitaire dienstverlening.
Ik voorzag dat de sector zich enorm zou gaan ontwikkelen en dat trok
me erg aan. De term facilitaire dienstverlening bestond overigens
nog niet: de studierichting die ik koos droeg de naam instellingen­
management. En de civiele dienst of de huishoudelijke dienst werd in
de zorg vaak nog geleid door nonnen.
‘DE CIVIELE DIENST OF DE
HUISHOUDELIJKE DIENST
WERD IN DE ZORG VAAK NOG
GELEID DOOR NONNEN’
In 1981 begon ik als trainee bij Cemsto, waar ik onder andere
verantwoordelijk werd voor de schoonmaak van het VU-ziekenhuis.
Drie jaar later stapte ik over naar de gemeente Rotterdam, waar ik
leiding ging geven aan de huishoudelijke dienst van het Bergweg­
ziekenhuis. Enige professionalisering was daar wel nodig. Op de
verpleegafdeling werd twaalf uur per dag schoongemaakt. Op basis
van mijn ervaringen bij Cemsto kon ik becijferen dat drie uur voldoende
was. Ik besloot maar meteen om de schoonmaak en later ook de
beveiliging uit te besteden. Dat was wat in zo’n linkse gemeente als
Rotterdam. Ik moest me zelfs verantwoorden voor de gemeenteraad.
Het waren mooie en leerzame ervaringen, maar de cultuur van de
profit-sector sprak mij meer aan. Om die reden maakte ik weer de
overstapte naar het bedrijfsleven. In 1989 begon ik bij Facilicom.
Ik ben in die 35 jaar ongeveer elke vijf jaar van functie veranderd. Al die
periodes gingen gepaard met hun eigen ontwikkeling. De behoefte aan
professionalisering voedde de trend van uitbesteding. Omdat klanten
wel zeker wilden weten dat ze dan kwaliteit kregen, werd certificering
een must. Toen operational excellence eenmaal was geborgd, kwam
er ruimte voor outputgerichte contracten. De opkomst van het
aanbestedingsrecht werd gevolgd door de trend om diensten te
bundelen. Crisis en krimp leidden ertoe dat het allemaal nog effectiever
en efficiënter moest.
De laatste jaren zijn we bezig met een positieve nieuwe ontwikkeling:
er wordt steeds meer gekeken maar de meerwaarde van facilitaire
dienstverlening. Misschien is de markt nu echt volwassen. Het is mooi
dat ik al die ontwikkelingen van nabij mee heb mogen maken en daarin
heb mogen meegroeien. Ik had als droom ooit nog een keer minister te
worden, maar dat is dan maar voor een volgend leven, want ik ben nog
steeds erg gelukkig bij Facilicom. En trots op waar we nu staan, met een
breed pakket aan diensten en een unieke propositie, nu samengebracht
in Facilicom Solutions. Een mooie basis voor de komende 50 jaar. !
Geert van de Laar,
concerndirecteur facilitaire bedrijven Nederland
M @Geert_vd_Laar
Meer blogs op www.facilitaironline.nl
1 | 2016
Facilitair!
25
Op proef bij PostNL
PostNL wil zo veel mogelijk diensten uitbesteden, maar doet dat
wel behoedzaam. Facilicom kreeg daarom een contract van vijf jaar
voor het verrichten van het bouwkundig onderhoud, maar het
eerste jaar was wel een proefjaar. PostNL was echter tevreden, dus
werd het contract na een jaar zelfs uitgebreid. PostNL spreekt zelf
van een complexe opdracht met veel kleine klusjes op ruim 2.700(!)
locaties. Maar dat maakt de post- en pakkettenbezorger voor
Facilicom juist zo’n interessante en strategisch belangrijke klant.
26
1 | 2016
Facilitair!
P
ostNL, het vroegere onderdeel van een
staatsbedrijf, is na veel afsplitsingen en
veranderingen nu een zelfstandige, beursgenoteerde onderneming. Ondanks de krimp
en toegenomen concurrentie in de markt van
post en pakketten is PostNL nog steeds een van de
grootste werkgevers in het land met meer dan 60.000
werknemers, of bijna 30.000 fte. Maar dat er nog steeds
het nodige verandert bij het bedrijf, mag blijken uit de
cijfers over het vastgoed van PostNL. In 2005 beschikte
Post nog over 550 panden. Vooral door het sluiten van
de postkantoren en de kleine sorteercentra is dat aantal
in tien jaar tijd teruggelopen tot 172 panden. Facilicom
is overigens voor heel PostNL actief: ook voor Pakketten
en Spotta, vroeger NetwerkVSP. Het contract beslaat in
totaal drie kantoren, de 172 voorbereidingslocaties en
sorteercentra van Post, 25 locaties van Pakketten, 11
locaties van Spotta en, last but not least, circa 2.700(!)
depots van het postbedrijf. Het contract is in 2014
gestart met het verrichten van bouwkundig onderhoud,
de gladheidsbestrijding, de belijning en de aanrij­
beveiliging.
Flexibel zijn
Leveranciers moeten kunnen meebewegen als ze voor
PostNL willen werken. Procurement manager Peter
Mahler van PostNL: ‘Het aanbod van brieven daalt, het
aanbod van pakketten stijgt. Wij kijken daarom of
‘WE VRAGEN
LEVERANCIERS OOK ALTIJD EEN
INSCHATTING TE MAKEN VAN DE
TOTALE OMZET DIE ZE BIJ ONS
DENKEN TE REALISEREN’
PETER MAHLER:
leveranciers wel flexibel zijn en of ze onze business
snappen. We kunnen namelijk geen omzetgarantie
afgeven.’ Contractmanager Jody Ligtenberg van PostNL:
‘Daar moet geen misverstand over bestaan. Dat vertellen we ook duidelijk in de tender. Daarom is dat voor­
traject ook zo belangrijk. Dat gaat niet alleen over de
tender zelf, we laten daar ook zien wat voor we bedrijf
we zijn, en waar we naartoe gaan.’ Peter Mahler: ‘We
vragen leveranciers ook altijd een inschatting te maken
van de totale omzet die ze bij ons denken te realiseren.
Dan kunnen we zien wat voor verwachtingen ze hebben
bij het contract, en hoe ze dat onderbouwen.’
Door internet, e-mail
Een jaar om fijn te slijpen
De daling was
PostNL wil facilitaire diensten zo veel mogelijk out­
sourcen en het aantal leveranciers terugbrengen. Maar
ze opereren daar heel behoedzaam in. Carolien van
Leeuwen, manager Hard en Soft Services: ‘Het is voor
ons heel belangrijk dat we ervaring opdoen met een
leverancier. Dat doen we bijvoorbeeld door project­
1 | 2016
en sociale media
daalt het aantal
poststukken dat
PostNL verwerkt.
jarenlang zo’n 12
procent, is de
komende jaren 7 tot
9 procent en zal
vanaf 2018 tussen de
5 en 7 procent liggen.
Facilitair!
27
In pakketten groeit
PostNL fors. In de
feestmaand waren er
dagen dat de
negentien logistieke
centra meer dan 1,3
miljoen pakketten
verwerkten.
matige werkzaamheden bij een leverancier weg te
zetten. Als het goed gaat, durven we het aan om een
volgende stap te zetten. We hebben in het verleden wel
eens kritische diensten met een big bang uitbesteed, en
dat was niet altijd een succes.’ Ook bij Facilicom is
begonnen met een contract van een jaar. ‘Het gaat er
niet alleen om dat wij ervaring willen opdoen met de
leverancier. We merken ook dat leveranciers soms
moeite met ons hebben, vooral vanwege het aantal
locaties en de complexiteit.’ Peter Mahler: ‘Het doel is
een meerjarenrelatie. We hebben al een heel intensief
traject afgelegd voordat het contract is ingegaan. Toch
is het op dat moment nog maar een papieren waarheid.
‘IEDEREEN WAS
TEVREDEN. DUS HEBBEN WE HET
CONTRACT MET VIER JAAR VERLENGD’
JODY LIGTENBERG:
In dat eerste jaar zien we hoe het werkelijk uitpakt. Zo’n
proefjaar geeft ons een escape: als het echt niet gaat,
kunnen we eruit stappen, wat overigens niet de opzet of
de bedoeling is.’ Carolien van Leeuwen: ‘Het is ook een
jaar om fijn te slijpen, om te kijken of we het nu op een
goede manier doen, of dat we toch andere keuzes
moeten maken.’ Robert Brugman, contractmanager bij
Facilicom: ‘Ik zie het ook als goed opdrachtgeverschap.
Je moet het samen maken. Werkt het niet, dan kun je na
een jaar misschien ook maar beter ermee stoppen.’
Uitgebreide evaluatie
De samenwerking verloopt gelukkig voorspoedig. Dus
zijn al meteen in dat eerste jaar diensten toegevoegd als
terrein- en groenvoorziening, trapkeuringen, NEN
3140-keuringen en bouwkundige projecten. Peter
Mahler: ‘Ook daar was het proefjaar handig voor. Deze
diensten zijn voor het eerst geclusterd. We wilden kijken
of het werkt, of het toegevoegde waarde heeft als we
dat bij één leverancier beleggen.’ Het ging allemaal
goed, toch werd dat eerste jaar uitgebreid geëvalueerd.
Daarbij is niet alleen gekeken of Facilicom voldoet aan
de KPI’s en of er voldoende voordeel wordt behaald met
de integratie van diensten, maar zijn ook alle facilitair
coördinatoren en de mensen van de eigen servicedesk
gevraagd punten te geven over zaken als kwaliteit,
communicatie, kosten en facturatie. Jody Ligtenberg:
‘En we hebben ook Facilicom gevraagd hoe zij het
contract en de samenwerking ervaren. Iedereen was
tevreden. Dus hebben we het contract met vier jaar
verlengd.’
Het moet wel klikken
Een goede samenwerking is erg belangrijk. Peter
Mahler: ‘We willen niet een partij die elke dag het
contract uit de kast haalt om te kijken wat er precies is
afgesproken. Daarom willen we tijdens het inkooptraject
ook de contractmanager spreken. We willen weten hoe
28
1 | 2016
Facilitair!
‘HET IS OOK
EEN JAAR OM FIJN TE SLIJPEN, OM
TE KIJKEN OF WE HET NU OP EEN
GOEDE MANIER DOEN, OF DAT WE
TOCH ANDERE KEUZES MOETEN
MAKEN’
CAROLIEN VAN LEEUWEN:
hij gepositioneerd is in de eigen organisatie, hoe hij het
wil aanpakken, en wat voor persoon het is. Als je vijf jaar
met elkaar moet samenwerken, moet het wel klikken.’
Carolien van Leeuwen: ‘Sommige leveranciers vinden
dat vreemd. Maar het is de contractmanager die het
moet gaan doen. We willen er ook zeker van zijn dat hij
snapt hoe het proces is gegaan, waarom er bepaalde
keuzes zijn gemaakt. Het moet niet zo zijn dat hij daar
tijdens de looptijd van het contract op terugkomt omdat
hij er geen weet van heeft.’ Robert Brugman kan zich
daar helemaal in vinden. ‘Je moet mensen hebben die
weten waar het bij PostNL om draait. Dat vindt PostNL
belangrijk, maar dat vinden we bij Facilicom net zo
belangrijk. Alleen dan kunnen we een goede invulling
geven aan het contract.’
medewerker komt, dan drie verschillende mensen. Zo’n
clustering maakt het werk ook interessanter voor de
medewerkers.’ Dat is belangrijk, denkt ze. Want het is
dan wel een complex contract met ruim 2.700 objecten
en drie verschillende bedrijven binnen PostNL die
allemaal net weer andere wensen hebben, maar het
werk zelf is in haar ogen niet heel uitdagend. ‘Het zijn
allemaal kleine meldingen. Een toilet verstopt, een
stukje asfalt repareren, een deur maken die eruit is
gereden.’ Robert Brugman: ‘Dat vinden de medewerkers
juist leuk. Het maakt PostNL bovendien een interessante
en strategisch belangrijke klant voor ons. Met al die
locaties, verspreid over het land, en zoveel kleine
meldingen, verdicht ons netwerk zich weer verder en
kunnen we ook andere landelijke klanten met veel
locaties weer beter bedienen.’ !
Met eigen mensen
PostNL wil meer
boodschappen gaan
bezorgen en heeft
daarom een speciale
foodbox ontwikkeld
voor gekoelde en
zelfs diepgevroren
etenswaren.
Voor steeds meer
webwinkels bezorgt
PostNL nog dezelfde
dag, of op verzoek
’s avonds, op een
andere dag of zelfs op
zondag.
PostNL vindt het een sterk punt dat Facilicom de
uitvoering zoveel mogelijk met eigen mensen doet.
Jody Ligtenberg: ‘En ze hebben ook nog eens de
ambitie om daarin steeds verder te gaan. Dat is belangrijk, omdat je dan als leverancier de kwaliteit beter kan
bewaken dan wanneer alles met onderaannemers wordt
gedaan. Dat merken we ook.’ Robert Brugman is
inmiddels bezig om het tuin- en terreinonderhoud bij
eigen mensen is onder te brengen. ‘Zo doen we dat al
voor KPN, maar het werk hier is toch anders, dus doen
we dat niet in één keer.’ Carolien van Leeuwen is een
voorstander van het combineren van functies. ‘Dat is
voor ons prettig, want wij hebben liever dat er één
ROBERT BRUGMAN: HET
MAAKT
POSTNL BOVENDIEN EEN
INTERESSANTE EN STRATEGISCH
BELANGRIJKE KLANT VOOR ONS’
1 | 2016
Facilitair!
29
Beeldverhaal!
Sinds 2013 is Facilicom verantwoordelijk voor de facilitaire dienstverlening, het
bouwkundige onderhoud én het technisch onderhoud van zo’n 1.400 ‘technische
objecten’ van KPN. Een team van zo’n 200 medewerkers zorgt ervoor dat het
netwerk 24/7 in de lucht kan blijven en doet dat steeds efficiënter en effectiever
door taken en functies te combineren en te integreren. Een beeldverhaal in
veertien foto’s op facilitaironline.nl
30
1 | 2016
Facilitair!
1 | 2016
Facilitair!
31
Netwerkorganisatie
Hard en soft services integreren en zo veel
mogelijk door eigen mensen laten uitvoeren:
Facilicom Solutions doet dat ook voor klanten
met veel locaties in het land. Het gaat alles bij
elkaar om duizenden locaties: winkels,
kantoren, scholen, industriële locaties,
infrastructurele objecten en technische
objecten. Het netwerk verdicht zich steeds
verder, komende maanden komen er weer
twee klanten bij, samen goed voor honderden
vestigingen. De verdergaande verdichting
maakt de dienstverlening weer efficiënter
en effectiever. Taken en functies worden
bovendien meer en meer gecombineerd
en de logistiek wordt slimmer gemaakt,
en dat scheelt dus ook nog eens ritten,
tijd en kosten. Op deze pagina is de
‘netwerkorganisatie’ van Facilicom Solutions
in kaart gebracht.
Groningen
Leeuwarden
Heerenveen
Emmen
Zwolle
Amsterdam
Apeldoorn
Utrecht
Den Haag
Rotterdam
Breda
Goes
Eindhoven
Maastricht
32
1 | 2016
Facilitair!
fastforward!
Wilde ideeën, mooie plannen en concrete initiatieven
die de toekomst dichterbij brengen
>> Het Deense eiland Samsø is al jaren energieneutraal, maar wordt nu links
ingehaald door El Hierro. De vijf windmolens op het Canarische eiland produceren sinds afgelopen zomer niet alleen voldoende elektriciteit voor bewoners en toeristen, maar drijven ook drie ontziltingsinstallaties aan. Er is
straks zoveel groene stroom dat het eiland kan overschakelen op alleen nog
elektrische auto’s. De plotselinge overvloed aan zoet water moet de (biologische) landbouw een krachtige
impuls geven >> Amsterdam krijgt binnenkort een wisselaccusysteem voor elektrische scooters. Initiatiefnemer
is het Taiwanese bedrijf Gogoro, dat al zo’n systeem heeft opgezet in Tapei, waar nu
negentig wisselstations zijn. Een abonnement op de wisselaccu’s kost daar 30 dollar
per maand. Als de proef in Amsterdam slaagt volgen in de tweede helft van dit jaar
andere Nederlandse steden >> IBM denkt de Wet van Moore te kunnen verslaan met
chips met transistors van koolstof ­nano­buisjes. Chips van siliconen kunnen bijna niet meer kleiner, dus een
nieuw materiaal is ook nodig. De nanobuisjes van IBM zijn tien keer zo dun als de dunste transistor nu,
kunnen veel sneller rekenen en ­gebruiken minder elektriciteit. In 2020 moet de techniek commercieel zijn te
gebruiken. De researchers van ‘Big Blue’ zijn hier overigens al sinds 1998 mee bezig. >> Om de bestaande
infrastructuur niet verder te belasten is er een apart netwerk nodig voor het
Internet of Things. KPN heeft inmiddels zo’n ­LoRa-­netwerk gelanceerd voor
Rotterdam en Den Haag en hoopt eind 2016 een landelijke dekking te hebben.
Amsterdam was er echter als eerste bij met een gratis open source-netwerk,
geïnitieerd door The Things Network en m
­ iddels crowdfundig gefinancieerd.
LoRa staat voor Long Range Radio >> Los Angeles krijgt lantaarn­palen die echt
slim zijn. Verspreid over de stad komen er in totaal 500 lantaarnpalen die meteen basis­stations zijn voor een
4G LTE-netwerk. Dat moet leiden tot een veel betrouwbaarder n
­ etwerk dat ook in de lucht blijft bij rampen
zoals The Big One, die grote aardbeving waar Los Angeles voor moet
vrezen. De eerste honderd Smart Poles, overigens een product van Philips,
zijn inmiddels geplaatst. Alle andere lantaarnpalen worden verbonden
met het Internet of Things zodat ze op afstand aan en uit zijn te zetten en
zelf gaan piepen als ze het niet meer doen <<
1 | 2016
Facilitair!
33
Whatsupp!
Leuke gadgets, handige apps en meer
NIEUWSAPP
NEWS VAN APPLE
MUZIEK
ECHTE KRAKERS
B
ij muziekdiensten hoor je vrijwel alleen liedjes van de
laatste paar decennia. Maar er werd natuurlijk ook al
vóór 1960 muziek gemaakt. Het Amerikaanse UCSB
Cylinder Audio Archive biedt een uitgebreide b
­ ibliotheek met
liedjes die eind 19e en begin 20e eeuw zijn vastgelegd op
wasrollen. Het gaat vooralsnog om zo’n 10.000 opnames die op
genre, ­instrument of etnische achtergrond zijn gerubriceerd. De
site heeft zelfs thematische afspeellijsten. Amerikanen zijn van
oudsher zuinig op dit erfgoed, en terecht. Maar het is ook voor
Europeanen interessant, want het gaat vaak om liedjes die
mensen meenamen uit hun (meestal Europese) thuisland.
Bovendien laten artiesten als Bob Dylan, Tom Waits en Bruce
Springsteen, maar ook hipsters als Ben Caplan en Father John
Misty zich voortdurend inspireren door deze muziek. Nu kan
iedereen bij de bron. Luisteren en ­downloaden van al deze
‘krakers’ is gratis. !
 Kijk op cylinders.library.ucsb.edu
WHAT TO WEAR
BAMBOE-KLEDING
D
e voetafdruk van katoen is enorm omdat er bij de kweek
enorm veel water en pesticiden nodig zijn. Brandnetels, vlas
en hennep gooiden altijd al hoge ogen als alternatieven, maar
nu rukt bamboe opeens op. Bamboe groeit enorm snel, heeft maar
weinig water nodig en nauwelijks pesticiden, en neemt ook nog eens
vijf keer zoveel CO2 op als katoen. De praktijk wijst uit dat alle
jubelverhalen van de bamboe-fans kloppen: bamboe-kleding voelt
zacht als zijde, zit erg comfortabel en reguleert de vochthuishouding
van het lichaam veel beter. Het materiaal is ook nog eens anti-­
bacterieel en is daarmee uitermate geschikt voor onderkleding.
Ook mooi meegenomen: strijken is amper nodig. Een aanbieder die
stevig aan de weg timmert met ­ondergoed voor mannen is bamigo.nl,
de onlineshop van greendaddy.nl biedt ook kleding voor vrouwen
en ­badhanddoeken, die overigens wel nog voor 25 procent van
­bio-katoen zijn gemaakt, hoofdkussens en d
­ ekbedden. !
34
1 | 2016
Facilitair!
S
lecht nieuws: de gratis nieuwsapp Zite is
opgekocht door Flipboard en uit de lucht gehaald.
Jammer, want Flipboard is toch een beetje terug
naar de jaren ’50: het is alsof je door een magazine zit
te bladeren, dus niet echt internet. Bezitters van een
iPhone kunnen echter uitwijken naar Apple News:
dat is wel gemaakt op snel door het nieuwsaanbod
scrollen. Apple News is vooralsnog alleen beschikbaar
in de VS, maar dat is makkelijk te omzeilen. Installeer
iOS 9, ga naar Instellingen, kies Taal en regio en zet de
regio op ‘Verenigde Staten’. Even herstarten en als een
wonder verschijnt Apple News tussen je apps. Waar
Flipboard tegenwoordig wordt overspoeld door
opdringerige commerciële boodschappen tussen
de berichten, bevat Apple News vooralsnog weinig
advertenties. En de app is toch gewoon gratis.
Dat is dus eigenlijk weer heel goed nieuws. !
ZELFHULPBOEK
NIET VOOR SUKKELS
W
e hebben het nu al jaren drukdrukdruk.
En dat is natuurlijk niet gezond. De
­Amerikaanse bedrijfs­psycholoog Tony
Crabbe probeert ons te helpen met zijn boek ‘How to
thrive in a world of too much busy’. NRC schreef erover
en de kop van het artikel ging viral: ‘Alleen sukkels
hebben het druk.’ Busy is een zelfhulpboek, maar wel
geschreven vanuit de oprechte zorg dat het almaar
druk zijn niet h
­ oudbaar is, het werk niet ten goede
komt en mensen het gevoel geeft dat ze voortdurend
falen. ­Adviezen van Crabbe: stop met time management, stop met zo productief te zijn, stop met het
rechtvaardigen van het eeuwig maar druk zijn, en stop
met het hebben van zoveel vrienden (op de sociale
media). Zinnige adviezen, zo lijkt het. Nu alleen nog
een gaatje vinden om het boek te lezen. !
 Lees meer over ‘Busy’ op tonycrabbe.com
COMFORTABILITY
EINDELIJK EEN SLIM HUIS
MEUBILAIR
GOEDE WERKHOUDING
M
et de Altwork Station krijgt het
begrip ‘werk­houding’ opeens
een heel andere lading. Want
met deze stoel kun je staand, zittend, maar
ook liggend je werk doen: het computerscherm beweegt mee. De stoel is ontworpen voor mensen die hele dag achter het
scherm zitten, zoals ontwerpers, professionele beleggers en technische schrijvers.
WIRED was enthousiast, en mensen die de
stoel mochten testen, vonden het jammer
dat ze hem weer moesten inleveren. Het
bedieningspaneel voor de stoel is mooi
weggewerkt in het werkblad, er zijn
speciale magneetjes om toetsenbord en
muis aan het blad te hechten en Altwork
komt binnenkort zelfs met een goede
oplossing voor je koffie. De prijs kan wel
een beetje gevoelig liggen: 3.900 dollar
voor early adopters, later 5.900 dollar.
Maar daarvoor heb je wel een ­complete,
en uiterst compacte, werkplek. !
D
e winkels liggen vol met intelligente thermostaten, überhippe rook­
melders en must have slimme lampen. Maar thuisautomatisering is pas
echt handig als alles via één app is te bedienen. En is pas echt slim als al
die apparaten met elkaar gaan samenwerken. Daar bestaat nu eindelijk een
systeem voor. Niet ­ontwikkeld bij Apple of Google, maar bij Trigion. Onder de
merknaam Comfortability biedt Trigion sinds kort vier pakketten met slimme
stekkers, deur/raamcontacten, bewegingssensors, rookmelders, watermelders,
Philips Hue lampen en camera’s. Alles kan eenvoudig worden aan­gesloten op de
meegeleverde hub. Ook andere slimme apparaten, zoals de Nest, zijn te pairen,
want de hub werkt met alle netwerkprotocollen, zelfs 4G. Vanuit de gratis app is
alles op afstand te monitoren en te besturen. Het systeem is zelflerend,
­bovendien zijn apparaten en sensoren te programmeren volgens het if this, then
that-principe. Comfortability is handig voor thuis, een uitkomst voor het
ondersteunen van ouderen die langer thuis willen wonen, én een slimme
oplossing voor de filialen van retailketens. De aanschafprijs voldoe je in drie jaar
en begint bij een kleine 11 euro per maand. En daarvoor heb je ook nog eens
continu de AlarmServiceCentrale van Trigion als achterwacht. Slim! !
 Kijk voor meer informatie op trigion.comfortability.nl
 Kijk op altwork.com
MAALTIJDBOXEN
LEKKER LOKAAL
W
illem & Drees voorziet al enkele jaren supermarkten van verse lokale producten. Najaar
2014 is het bedrijf ook begonnen met maaltijdboxen die inmiddels landelijk worden
bezorgd (op de Waddeneilanden en Zeeuws-Vlaanderen na). Er is geen enkele verplichting:
je kunt ook eenmalig een box afnemen, kiezen voor een maaltijdbox plus recept, of zelf een box
samenstellen met lekkere lokale producten. Het assortiment is behoorlijk compleet met groente, fruit,
lekkere sapjes, wat bier, jam, vlees, boter, melk, yoghurt, kaas en zelfs goed brood (van Menno, onder
andere) om zelf af te bakken. Bij elk product is de herkomst vermeld. Alles is Nederlands, vers en dus
van het seizoen, ambachtelijk geproduceerd en vaak bio. De box wordt naar keuze vrijdag(avond) of
zaterdag bezorgd, dus precies op tijd voor weekendkoks die in de weer willen met spruiten op stam,
rammanas, Toscaanse palmkool, topinamboer of Blue d’Artois-aardappelen, die ganzenrillete lekker
vinden of graag kokerellen met ganzenborst, en het leuk vinden om toe een exotisch kaasje te
presenteren van Hollandse makelij. !
1 | 2016
Facilitair!
35
Er valt veel winst te behalen met
PPS-constructies. Maar dan moeten
opdrachtgever en opdrachtnemer goed
samenwerken. Daar komt wel wat bij
kijken. Het denken in PPS is relatief
nieuw en ontwikkelt zich nog. Er zijn
nog niet zoveel complexe contracten
die al lang lopen. Last but not least zijn
er grote verschillen tussen publieke en
private organisaties. In het Platform
Professionals in PPS willen zo’n dertig
grote partijen van elkaar leren en het
samenwerken verbeteren.
Winst
behalen
met PPSconstructies
André Salomonson van PPS Netwerk
36
1 | 2016
Facilitair!
D
e Rijksoverheid heeft tot nu toe negentien
infrastructurele projecten en twaalf huis­
vestingsprojecten in PPS aanbesteed. Dat
zijn er niet zo veel, maar het gaat wel altijd
om grote en complexe opdrachten.
Belangrijk kenmerk van PPS-contracten is de looptijd van
doorgaans twintig tot dertig jaar. Het is een van de
sterke punten van deze vorm van aanbesteding: door
deze constructie wordt bij de bouw rekening gehouden
met de exploitatie. De overheid krijgt daardoor een veel
duurzamere oplossing. Maar dat werkt alleen als
opdrachtgever en opdrachtnemer ook in de exploitatiefase hecht samenwerken en goed weten om te gaan met
wijzigingen en veranderende omstandigheden. Dit
nieuwe samenwerken is nog sterk in ontwikkeling.
Kritisch rapport
‘Het is belangrijk dat deelnemers in DBFMO-projecten
kunnen omgaan met verandering, omdat veranderingen
onvermijdelijk zijn bij een 25- tot 30-jarige contractperiode.’ Het is een citaat uit ‘Contractmanagement bij
DBFMO-projecten’ een rapport van de Algemene
Rekenkamer uit 2013 (zie kader). Het rapport is kritisch.
Uit analyse van internationale onderzoeken blijkt dat ‘de
uitvoering van projecten niet zonder meer succesvol
verloopt’. Dat blijkt ook uit de vijf Nederlandse projec-
ten die de Rekenkamer destijds heeft onderzocht. Het
instituut legt de verantwoordelijkheid daarvoor overigens vooral bij de overheid. Boetes en kortingen worden
niet altijd toegepast, prestaties van consortia worden
niet altijd optimaal gemonitord, en wijzigingen leiden
nogal eens tot hoge kosten, vooral bij huisvestingsprojecten, en wel ‘omdat gebruikers vaak andere dingen
willen dan is afgesproken in het contract’.
Complexe omgeving
Het platform Professionals in PPS wil de samenwerking
bij dit soort projecten ontwikkelen. Het platform, dat op
2 juli vorig jaar het licht zag, telt inmiddels zo’n dertig
leden. Bijna alle grote partijen hebben zich aangesloten.
André Salomonson van Reset Management en PPS
Netwerk is zo’n tweeënhalf jaar lang bezig geweest om
het platform op te zetten. De bestuurskundige, afgestudeerd in verandermanagement, is gespecialiseerd in het
organiseren en realiseren van gewenst gedrag in
complexe omgevingen. ‘Bij PPS en DBFMO gebeurt iets
wat we helemaal nog niet kennen: samenwerken in een
omgeving die niet alleen complex is, maar waarbij ook
nog twee verschillende systemen, publiek en privaat,
recht tegenover elkaar staan.’
Verschillen overbruggen
‘Bij PPS draait alles om goed
samenwerken’
Facilicom is al vanaf het begin betrokken bij het Platform Professionals in PPS
en is ook lid van de zogeheten Kerngroep. Bas Niese, directeur DBFMO/PPS
bij Facilicom: ‘Op de site van het platform zeggen we dat we willen samen
werken aan samenwerken. Daar draait het namelijk allemaal om, zeker bij
PPS-projecten: om goed samenwerken. Dat is in de loop der jaren wel een
beetje ondergesneeuwd geraakt. Bij tenders en contractvorming is steeds
meer aandacht gekomen voor de feitelijke, juridische kant. Dat zag je ook bij
PPS, in de beginjaren konden we alleen met elkaar praten of bellen voor een
aanvullende vraag als er een jurist bij aanwezig was. Toen was niet alleen het
contract volledig dichtgetimmerd, maar ook het proces. Natuurlijk is het
belangrijk dat alles goed op papier staat, maar het contract valt of staat met
de manier waarop al die afspraken worden uitgevoerd. Opdrachtgever en
opdrachtnemer hebben daarin een gezamenlijk belang. Als je dat onderkent
en daar samen aan durft te werken, dan kun je dat gezamenlijke belang
natuurlijk veel beter dienen.’ Het mooie, vindt
hij, is dat het platform een initiatief is van
markt en overheid samen. ‘De twee werelden
hebben zich samen tot doel gesteld om
samenwerkingen te verbeteren. Dat vind ik
heel krachtig. Dat betekent dat zowel het
Rijksvastgoedbedrijf als de marktpartijen het
doel centraal stellen: tot een heel goed project
komen.’ Met een goede dialoogfase wordt
bovendien een stevige basis gelegd voor een
goede exploitatie. ‘Als je de risico’s goed met
elkaar bespreekt en verdeelt, krijg je een goed contract. Maar bovendien
worden die openheid en dat goede overleg in de dialoogfase doorgaans ook
vertaald naar de uitvoering. Met een goede samenwerking in de dialoog leg je
ook de basis voor een goede samenwerking in de exploitatie. Dan krijg je dus
een gebouw dat goed functioneert en efficiënt wordt geëxploiteerd, met een
tevreden opdrachtgever én een tevreden opdrachtnemer.’
Publieke en private organisaties werken heel verschillend. ‘Het gaat erom die verschillen te overbruggen.
Besluitvorming is in het private systeem een moment,
maar in het publieke systeem een proces. Dus daar
moet je goede afspraken over maken. Het private
systeem werkt volgens de wet, het publieke systeem
volgt de wet eveneens, maar bewaakt ook de wet. In het
publieke systeem wordt iedereen gelijkwaardig behandeld, in het private systeem wil iedereen net iets beter
zijn dan de ander. Publieke organisaties zijn goed in het
scheppen van condities, private partijen juist weer in het
realiseren. Er zitten fundamentele verschillen op al die
systeemkenmerken. Dat verander je niet. Dus moet je
bruggen slaan.’
seert. Besluitvorming bij consent kan daarbij helpen,
bijvoorbeeld: net zo lang doorgaan totdat niemand meer
een beargumenteerd bezwaar heeft. Als je daarin slaagt,
kun je de meerwaarde halen uit de samenwerking.’
Besluitvorming
Co-ouderschap
Hoewel PPS een samenwerkingsmodel is, blijft natuurlijk
altijd het verschil tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. ‘Ze werken wel samen, maar zijn niet één team. Dat
is moeilijk. In een team kan de leider uiteindelijk de
knoop doorhakken, maar hier kan dat niet. Zo kunnen
veel van de verwachtingen die je normaal hebt in een
team, hier niet worden ingevuld. Het is belangrijk dat
beide partijen dat erkennen. Het is noodzakelijk om
continu in dialoog met elkaar te blijven over de verschillen die er zijn, en hoe die te overbruggen. Een voorbeeld
daarvan is de manier waarop je besluitvorming organi-
Hij is niet bezig met specifieke contracten, hij kijkt alleen
maar naar het proces. ‘Dit is een organisatievraagstuk.’
Vaak wordt gezegd dat een PPS is te vergelijken met
een huwelijk. Dat vindt hij geen goede metafoor. ‘In een
huwelijk is de verbindende factor liefde, en dat is een
factor die niet rationeel is, maar emotioneel. Samenwerken tussen organisaties is wel rationeel. Een PPS-samenwerking laat zich veel beter vergelijken met co-ouderschap, met hoe gescheiden ouders samen moeten
zorgen voor iets dat ze heel dierbaar is: een kind. Alles
wat eerder in het huwelijk vanzelf ging, gaat dan opeens
1 | 2016
Facilitair!
37
niet meer vanzelf. Dus moet je over alles afspraken
maken: wanneer je iets doet, hoe je iets doet. Dat is
ontzettend complex. Zo gaat het ook bij organisaties die
met elkaar moeten samenwerken.’
Constante worsteling
PPS draait om een fundamenteel andere manier van
werken en denken. ‘PPS gaat over levenscyclusdenken,
adaptiviteit, innovatie, duurzamer werken, continuïteit.
Dat betekent dat de publieke opdrachtgever een andere
rol krijgt, en dat marktpartijen moeten samenwerken en
tot een andere verhouding tot elkaar moeten komen.
Die rollen zijn nieuw en daar zijn we nog niet aan
gewend. Wat betekent professioneel opdrachtgeverschap? Hoe ga je om met risico’s? Hoe organiseer je in
een volwassen dialoog risico-overdracht en risico-aanvaarding? Welke risico’s kun je wel bij private opdrachtnemers leggen, en welke niet? Dat is een constante
ontwikkeling, maar ook een constante worsteling. Want
hoe ga je om met interpretatieverschillen als je tegelijkertijd weet dat je nog 25 jaar met iemand om tafel zit?’
De Rekenkamer over PPS en DBFMO
Het rapport ‘Contractmanagement bij DBFMO-projecten’ van de Algemene
Rekenkamer is positief over aanbesteden in PPS of DBFMO. Dat kan namelijk
‘ten opzichte van andere contractvormen een meerwaarde opleveren in tijd,
geld en kwaliteit. Daarnaast biedt DBFMO tijdens de hele contractduur ook
mogelijkheden om te komen tot een kleinere overheid en om het Rijk te
ontzorgen.’ Bouw en exploitatie worden duurzamer. ‘Door het feit dat
ontwerp, bouw, financiering, onderhoud en eventueel exploitatie in één
contract zijn geïntegreerd, kunnen life cycle-optimalisaties optreden. Een
geïntegreerd DBFMO-contract stimuleert private partijen namelijk om bij hun
ontwerp ook rekening te houden met de technische uitvoerbaarheid en de
consequenties van beheer en onderhoud.’ Er is nog een groot voordeel:
‘De opdrachtgever betaalt de private partij voor een afgesproken niveau van
dienstverlening. Hierdoor staat de dienstverlening centraal.’ Maar de
rekenmeesters van het Rijk zijn ook kritisch en dan vooral over de overheid
zelf. ‘Uit internationaal rekenkameronderzoek blijkt namelijk dat goed
contractmanagement cruciaal is om zowel de financiële als de kwalitatieve
meerwaarde van een DBFMO-project te behouden tijdens de looptijd van het
contract.’ Eigen onderzoek in Nederland bevestigt dat. Een van de conclusies:
‘We zien in de uitvoering dat het contractmanagement bij DBFMO-projecten
versterkt kan worden.’ Ook plaatst de Algemene Rekenkamer een kant­
tekening bij de brief van toenmalig minister van Financiën Jan-Kees de Jager
in 2012 aan de Tweede Kamer, waarin hij stelde dat PPS de Rijksoverheid
(gemeten op dat moment) maar liefst 800 miljoen euro zou opleveren aan
voordeel. De Algemene Rekenkamer in het persbericht bij het rapport: ‘Dit is
niet een gerealiseerde besparing, maar een voorlopige raming die bovendien
gedurende de looptijd nog moet worden gerealiseerd.’
Lees het hele rapport op facilitaironline.nl
38
1 | 2016
Facilitair!
Proceszekerheid
Bij een traditionele samenwerking gaat het om het wat
en het hoe. Bij een PPS is het ook belangrijk om het te
hebben over ‘het hoe van het hoe’, zoals André Salomonson dat noemt. Professionals in PPS kijkt daarom
wat de werkende principes of best practices zijn in de
markt. Belangrijke onderwerpen zijn planvorming, het
organiseren van optimale samenwerkingsvormen en
startcondities, het samen goed inrichten van processen,
issuemanagement en communicatie en besluitvorming.
‘We kijken of we daar een soort handelingsrepertoire op
kunnen ontwikkelen. En dat delen we via overdracht­
sessies, opleidingen en trainingen. Zo helpen we
organisaties om dit soort processen goed te organiseren.’ Want dat is de belangrijkste les die hij tot nu toe
heeft geleerd: ‘Het gaat constant om het hoe van het
hoe, en om proceszekerheid.’ !
Rijkskantoor De Knoop
‘We hebben de lat voor PPS
weer wat hoger gelegd’
Pal naast Utrecht Centraal komt in 2018 Rijkskantoor De Knoop. Het pand gaat plaats bieden
aan 1.000 rijksambtenaren en een groot vergadercentrum. Samenwerken is een belangrijk
criterium bij dit PPS-project. Net als een hoge bezettingsgraad van het pand: R Creators,
een samenwerkingsverband van Strukton, Facilicom en Ballast Nedam, moeten daar de
voorwaarden voor scheppen.
1 | 2016
Facilitair!
39
D
uurzaam partnerschap, belevingswaarde,
gastheerschap, gebruikswaarde en toekomstwaarde. Dat zijn de vijf criteria waarop
de inschrijvingen voor De Knoop zijn
beoordeeld. Casper Meinders, de vertegenwoordiger van Facilicom in R Creators: ‘Met deze tender
hebben we de lat voor PPS weer wat hoger gelegd.
Samenwerken was een belangrijk criterium. Niet alleen
omdat het contract twintig jaar loopt, ook omdat onze
facilitaire organisatie als één team moet gaan samenwerken met de facilitaire organisatie van het Rijkskantoor.
Het is voor het eerst in een PPS-aanbesteding dat
dienstverlening en samenwerking zo zwaar meewogen.
Maar het is ook bijzonder dat duidelijk is gesteld dat
project pas succesvol is als de bezettingsgraad heel
hoog is. Daar spelen de faciliteiten natuurlijk een
belangrijke rol in, en die moeten wij verzorgen.’
Gebruiker als uitgangspunt
CASPER MEINDERS:
‘WE HEBBEN ONS
HEEL ERG VERDIEPT
IN DE GEBRUIKER,
IN ZIJN WENSEN EN
BEHOEFTEN, EN
HEBBEN DAT
VERTAALD NAAR
HET ONTWERP’
R Creators heeft de gebruiker als uitgangspunt genomen. ‘We hebben ons heel erg verdiept in de gebruiker,
in zijn wensen en behoeften, en hebben dat vertaald
naar het ontwerp. Gebouw, interieur en dienstverlening
zijn geen losse elementen, maar versterken elkaar. Zo
kunnen we mensen ontzorgen en verleiden om naar De
Knoop te komen.’ Strukton, Facilicom en Ballast Nedam
zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor ontwerp, realisatie, onderhoud en exploitatie. ‘We blijven dus ook alle
drie twintig jaar lang betrokken bij het gebouw. We
hebben er dus allemaal belang bij dat de exploitatie
efficiënt verloopt, want dat komt ten gunste van ieders
verdienmodel. We hebben bij elke ontwerp-oplossing
dan ook niet gekeken naar de initiële kosten, maar naar
de totale kosten over twintig jaar.’
Geen statisch ontwerp
Ook de toekomstwaarde woog zwaar mee bij de gunning. ‘Hier hebben we de gunning op gewonnen. Ons
ontwerp is niet statisch, het is slechts het vertrekpunt. In
de komende twintig jaar kunnen we voortdurend interieur
en dienstverlening aanpassen aan de wensen en behoeften die dan leven. Het geheel van gebouw, interieur en
dienstverlening is dan ook zeer flexibel. Zo kunnen we
ervoor zorgen dat het gebouw geliefd blijft. Dan zijn we
gezamenlijk succesvol: het Rijksvastgoedbedrijf heeft dan
een goed bezet gebouw, wij leveren een goede dienstverlening en hebben een goed verdienmodel, want
daarin telt de beschikbaarheid van het gebouw belangrijk
mee.’ Facilicom had een belangrijke rol bij het ontwerp in
relatie tot de dienstverlening. ‘Bij elke ontwerp-oplossing
hebben we gekeken wat die betekent voor de dienst­
verlening. Maar het werkte net zo goed andersom.
We hebben vaak dienstverlening terugvertaald naar het
gebouw. De horecavoorzieningen zijn bijvoorbeeld zo
40
1 | 2016
Facilitair!
ontworpen dat we relatief makkelijk kunnen inspelen op
veranderende behoeften, wat die toekomstige behoeften
ook mogen zijn.’
Rijksambtenaren ‘verleiden’
Voorjaar 2018 moet Rijksgebouw De Knoop er staan.
Dan kunnen de 1.000 rijksambtenaren hier aan de slag
en kan R Creators beginnen met het ‘verleiden’ van
ambtenaren om hier te komen vergaderen. Ze hebben
natuurlijk de locatie mee: het vergadercentrum ligt in het
hart van Nederland, pal naast Utrecht Centraal. ‘Samen
met de opdrachtgever werken we nu ook aan digitale
dienstverlening, denk aan een app die realtime infor­
matie geeft over beschikbaarheid van werkplekken en
waarmee eenvoudig vergaderplekken zijn te reserveren.
In het vergadercentrum komt een aparte ruimte waar
mensen die van ver komen of een presentatie moeten
houden, zich even kunnen opfrissen, dat hoeven ze dus
niet op het toilet te doen. Lunchen vindt niet plaats in
de vergaderzalen, maar in de horecavoorzieningen die
allemaal een eigen, aantrekkelijk concept krijgen. Zo
hebben we bij elke voorziening en bij elke beslissing
gedacht vanuit de gebruiker. Daarmee hebben we de
tender gewonnen, en daarmee zullen we straks succesvol zijn in de exploitatie.’ !
Gebruikers: Rijksambtenaren
Contractduur: 20 jaar
Omvang: 22.500 m2 bvo kantoren,
ca. 6000 m2 bvo vergader- en congresruimte
Aantal medewerkers: 1.000 werkplekken en 1.000
vergaderplekken
Diensten: ontwerp, realisatie, onderhoud, alle
facilitaire diensten, facilitymanagement en exploitatiemanagement
Partners: Strukton, Facilicom Services Group, Ballast
Nedam, CEPEZED Architecten, Fokkema en Partners,
Rijnboutt.
1 | 2016
Facilitair!
41
PPS Gerechtsgebouw Breda
‘De dienstverlening scoorde
9 op een schaal van 10’
In 2018 krijgt Breda een nieuw gerechtsgebouw. Het gebouw in het Stationskwartier biedt dan
onderdak aan de Rechtbank, het Openbaar Ministerie en de Raad voor de Kinderbescherming.
Consortium InBalans, bestaande uit Facilicom, Visser & Smit Bouw en HOMIJ Technische
Installaties, moest met het ontwerp zowel een gezaghebbend als toegankelijk gebouw
realiseren, ondanks de zeer hoge beveiligingseisen. Tegelijkertijd moesten ze goed scoren in
klantgerichtheid, samenwerking en flexibiliteit.
42
1 | 2016
Facilitair!
H
et is het grootste PPS-project dat Facilicom
op dit moment in portefeuille heeft, zowel
in omzet, in vierkante meters als in dienstenaanbod. Het was zelfs zo groot dat Facilicom er niet als single party op heeft
ingeschreven. ‘Bovendien vraagt het realiseren van een
gerechtsgebouw om heel specifieke deskundigheid,
daarom hebben we de samenwerking gezocht met
gespecialiseerde partners,’ vertelt Arjon Aalbers van
FFS. Maar ze doen wel alles bewust samen. ‘Facilicom is
voor 35 procent aandeelhouder. De drie partners delen
alle kansen en risico’s met elkaar: in het ontwerp, in de
bouw en in de exploitatie. Dat garandeert dat we ook bij
dit gebouw ontwerpen en bouwen met het oog op de
exploitatie in ieders belang.’
Een complexe opdracht
Het gaat om een complexe opdracht. ‘Er worden enorm
hoge eisen gesteld aan de beveiliging, zowel bouwkundig, elektronisch als organisatorisch. Dan komen er elke
dag in zo’n gerechtsgebouw ook nog eens drie stromen
samen: medewerkers, (publieke) bezoekers en voorgeleiden/verdachten. Het is een grote uitdaging om het
gebouw daarop te ontwerpen en een goede logistiek in
en rond het gebouw te creëren. Het stelt bovendien
hoge eisen aan de dienstverlening, zowel in de beveiliging als in de omgang met de verschillende groepen.’
Servicehosts en gemaksdiensten
Gebruikers: Rechtbank, Openbaar Ministerie en Raad
voor de Kinderbescherming
Contractduur: 30 jaar
Omvang: gebouw 33.000 m2 bvo, parkeergarage
9.000 m2 bvo, park en entreeplein 10.000 m2 bvo
Aantal medewerkers: 900
Diensten: alle facilitaire diensten en voorzieningen
inclusief beveiliging, schoonmaak, catering, facility
management en onderhoud
Partners: Visser & Smit Bouw, HOMIJ Technische
installaties, Macquarie (financiering), Architecten Cie.
en Sevil Peach
De samenwerking tussen de drie partners scoorde goed
bij de aanbesteding. De flexibiliteit van het gebouw en
de dienstverlening werd zeer geapprecieerd. Maar
InBalans gooide helemaal hoge ogen met het dienstverleningsconcept. ‘We hebben in dienstverlening een 9
gescoord uit 10. Dat is bijzonder hoog.’ In het gebouw
komen straks servicehosts te werken. ‘Medewerkers met
een vast werkgebied die daar een combinatie van taken
verrichten. Dat bevordert de kwaliteit van de dienstverlening en de beleving onder de gebruikers en het is
bovendien veiliger omdat er niet steeds allerlei mensen
het gebouw in of een afdeling op hoeven.’ Ook krijgen
gebruikers een eigen app. ‘Daarmee kunnen ze het licht
1 | 2016
Facilitair!
43
ARJON AALBERS:
en het klimaat bedienen, maar ook storingen melden,
vragen stellen en bijvoorbeeld een lunch bestellen.’
Verder komen er tal van gemaksdiensten. ‘De gebruikers
maken vaak lange dagen en moeten zich vooral focussen op hun belangrijke maatschappelijke taak. Dus gaan
wij ze ontlasten. Een toga stomen, een privé-pakketje
verzenden, bloemen en gebak bestellen? Dat doen wij
voor ze. We bieden zelfs een sportprogramma aan.’
De dynamiek van het gebouw
De bouw start in het voorjaar van 2016. Het ontwerpteam is nu druk bezig met het uitwerken van het
ontwerp. In deze fase zijn al vijf mensen uit de exploitatie betrokken: zowel op facilitair gebied als vanuit
bouwkundig en installatietechnisch onderhoud. ‘Elke
beslissing in het gebouwontwerp en de vele technische
systemen heeft zijn weerslag op de exploitatie. Het is
dus belangrijk om alle beslissingen samen te nemen. Zo
44
1 | 2016
Facilitair!
‘DE GEBRUIKERS MAKEN VAAK LANGE
DAGEN EN MOETEN ZICH VOORAL
FOCUSSEN OP HUN BELANGRIJKE
MAATSCHAPPELIJKE TAAK. DUS GAAN
WIJ ZE ONTLASTEN’
komen we steeds tot de beste oplossing.’ De podia in
de zittingszalen krijgen een houten afwerking die de
architect passend vond bij de statuur van een zittingszaal. Maar er worden wel uitwisselbare houten vloertegels gebruikt, zodat het onderhoud ook elders kan
plaatsvinden en de zittingszalen altijd beschikbaar zijn.
‘Zo is het hele ontwerp gemaakt. We zijn niet alleen
gaan denken vanuit dienstverlening, maar hebben
vooral eerst gekeken naar de wensen en behoeften van
de gebruiker, de specifieke primaire processen, naar de
omgeving, en naar de dynamiek in het gebouw. Daar
hebben we ons plan op gemaakt.’ !
Soepel samenwerken
met SBM Offshore
Eind vorig jaar besloot SBM Offshore het hoofdkantoor te verplaatsen naar
Schiphol. In acht weken tijd werd het pand verbouwd. In diezelfde korte tijd moest
ook de facilitaire dienstverlening worden opgezet. SBM Offshore en Facilicom zijn
samen de uitdaging aangegaan. ‘Dit is denk ik de ideale partnerrelatie.’
T
ot begin vorig jaar had SBM Offshore de
facilitaire dienstverlening nog gewoon zelf
in beheer. Facilitair manager Margarethe
­­Reijke- van der Pijl had een team van vijf
mensen om de circa zeventig leveranciers
aan te sturen die nodig waren om het kantoor in
Schiedam te runnen. Bij een reorganisatie kwam
ook de facilitaire dienst onder de loep te liggen en
werd besloten om in één keer alles uit te besteden.
­Verschillende partijen werden uitgenodigd, maar
de keuze viel al snel op Facilicom, dat met zijn
­hoofdkantoor de buur is van SBM Offshore. Toen SBM
Offshore een half jaar later besloot een nieuw hoofd­
kantoor op te zetten op Schiphol, werd ook daar
Facilicom ingeschakeld voor de facilitaire dienst­
verlening. Die opdracht was heel anders. Hier moest
de dienstverlening geheel opnieuw worden opgezet.
Nieuw hoofdkantoor
Het hoofdkantoor zat voorheen in Schiedam. Daar
werden de maandelijkse boardmeetings gehouden.
Maar het was duidelijk dat er efficiencyvoordelen vielen
te behalen wanneer er gekozen werd voor een inter­
nationale hub. Een onderzoek wees uit dat Schiphol
de beste locatie was voor het hoofdkantoor. Daar werd
ruimte gehuurd in het bedrijfsverzamelgebouw The Base
van Schiphol Real Estate. Op de locatie werken nu 57
mensen, maar er zijn 98 werkplekken en een totale
capaciteit voor 125 mensen. Margarethe Reijke-van der
Pijl: ‘Er zijn veel boardmeetings. Dat zijn ook de gelegenheden waar afdelingen hun plannen kunnen toelichten.
De traffic in het kantoor wordt dan flink verhoogd.’
De locatie Schiphol heeft ook een aanzuigende werking
vannwege het centrale karakter. Daarom zijn er ook
meer vergaderzalen dan bij een gewoon kantoor.
1 | 2016
Het Nederlandse
SBM Offshore telt
zo’n 7.000
medewerkers en is
een wereldspeler in
de offshore
energiewinning.
Facilitair!
45
Niet alles open office
Het bedrijf is vooral
bekend van de
productie en
exploitatie van FPSO’s:
Floating Production
Storage and
Offloading-
installaties.
FPSO’s zijn installaties
of schepen voor het
winnen, verwerken en
(tijdelijk) opslaan van
olie en gas.
FPSO-schip Turritella
van SBM wordt nu
geschikt gemaakt voor
winning op 2.900
meter, een nieuw
diepterecord.
Meer informatie:
www.sbmoffshore.com
Het gebouw heeft veel glas en is ruimtelijk opgezet.
Margarethe Reijke-van der Pijl: ‘We willen zo efficiënt
mogelijk met de ruimte omgaan, dus hebben we
gekozen voor een open office-structuur. De aard van de
werkzaamheden verschilt met de Schiedamse locatie,
waar veel projectteams samenwerken op één vloer, en
waar de engineers grote bureaus nodig hebben om hun
tekeningen te kunnen uitvouwen. In Amsterdam is
gekozen voor kleinere werkplekken met bureaus
waaraan je zowel zittend als staand kunt werken. Voor
een goede balans hebben we de open office-structuur
gecombineerd met veel meeting facilities’. In Nederland
is het inmiddels redelijk gewoon om in een open
office-structuur te werken, maar in andere landen en
culturen is dat helemaal niet gebruikelijk. ‘Bij SBM
Offshore zijn veel nationaliteiten werkzaam. We hebben
dus veel aandacht besteed aan de communicatie.’ Het
kantoor heeft speciale ruimtes voor video-conferencing.
‘Een gesloten systeem dat we een paar jaar geleden
wereldwijd hebben ingevoerd. Dat scheelt veel vlieg­
kilometers. Die investering was snel terugverdiend.’
Een open dialoog
In strategische sessies met het management is gevraagd
wat ze precies verwachten van het gebouw en hoe ze
willen dat het functioneert. Margarethe Reijke-van der
Pijl: ‘Naar aanleiding van hun wensen zijn we in een
open dialoog met Facilicom gaan bedenken hoe we het
hier het beste kunnen aanpakken. Facilicom is al in een
vroeg stadium van de bouw erbij betrokken en hier ook
komen kijken. Dat heeft geleid tot wat aanpassingen. Zo
wordt er standaard vaak gedacht aan een zittende
receptioniste. Maar wij hebben besloten dat we dat niet
wilden, we wilden een hostess, en bovendien een
hostess die staand haar werk doet, daar moest wel de
balie aan worden aangepast.
Zo hebben we samen bepaald wat hier nodig was,
ook op het gebied van dienstverlening. We hebben
bovendien samen vastgesteld dat de dienstverlening
van een hoger niveau moest zijn. Persoonlijk contact
is van groot belang.’
Mensen verwelkomen en verzorgen
De hostess heeft een flink takenpakket. Ze is het
visitekaartje van SBM Offshore, maar ziet evengoed
streng toe op wie er binnenkomt. ‘We hebben ervoor
gekozen om niet op alle deuren sloten te doen, mensen
46
1 | 2016
Facilitair!
zijn dus vrij om te gaan en staan waar ze willen als ze
eenmaal binnen zijn. Dat betekent wel dat er iemand
achter de balie moet staan die precies weet wie er
verwacht wordt.’ Zeker voor de buitenlandse bezoekers
is ze ook echt een hostess. Soft service manager Daphne
Verhart van Facilicom: ‘Ze heet iedereen van harte
welkom, verzorgt de gasten, boekt taxi’s, wijst mensen
de leuke restaurants in de buurt, en zeker zo belangrijk:
ze introduceert de mensen in het gebouw en maakt ze
bekend met de gebruiken van de SBM Offshore-afdelingen.’ Bezoekers die van ver komen en nog niet direct in
een meeting hoeven, kunnen gebruik maken van het
slaapkamertje in het kantoor, of de douche. Daphne
Verhart: ‘De hostess wijst ze daarop en zorg ervoor dat
er handdoeken en dergelijke klaarliggen. Dat betekent
dus wel dat ze proactief moet zijn en moet doorvragen.’
Hostess spil van de dienstverlening
Daphne Verhart is twee dagen per week op het kantoor
op Schiphol. Daar is bovendien een parttime handyman
van Facilicom aanwezig. Facilicom doet verder de
schoonmaak, de glasbewassing, de beveiliging, de
beplanting, levert sanitaire artikelen, doet de linnenverzorging, is verantwoordelijk voor het onderhoud van de
kleine blusmiddelen en doet het technisch beheer. De
Facilicom-medewerkers die veel aanwezig zijn maken
bovendien deel uit van de BHV-organisatie. Spil van alle
facilitaire dienstverlening is de hostess. Bij haar kunnen
medewerkers en bezoekers bijvoorbeeld terecht voor
office supplies, voor het boeken van vergaderruimtes en
voor de banqueting requests. Margarethe Reijke-van der
Pijl: ‘Zijn er veel meetings, dan is een goede planning en
organisatie belangrijk, en moet er worden opgeschaald.
Dan zetten we bijvoorbeeld een tweede hostess in.
We zijn nog aan het leren hoe dat werkt. Mocht dat
noodzakelijk zijn, dan moeten we daar het contract
op aanpassen.’
Elkaar aanvullen
Ze zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het totaal­pakket.
Margarethe Reijke-van der Pijl: ‘Ik heb met Daphne een
uitstekende relatie. We zijn samen verantwoordelijk voor
de facilitaire diensten, vullen elkaar daarin aan. We spreken
elkaar ook aan waar dat nodig is, er zijn geen enorme
hiërarchische verschillen. Als er een belangrijke meeting is
lopen we, als dat nodig is, ook met zijn tweeën de kopjes
af te ruimen. We hebben allebei die hands on-mentaliteit.
Dat is ook waarom het gelukt is en we op Schiphol in zo’n
Daphne Verhart en Margarethe Reijke-van der Pijl
korte tijd dit concept hebben kunnen realiseren. De
inbouwtijd was al heel beperkt: acht weken. In die tijd
hebben we ook het contract vorm­gegeven en de dienstverlening uitgerold. Dan leer je elkaar wel kennen.
We weten precies wat we aan elkaar hebben.’
Samenwerken heeft de toekomst
De samenwerking kan bijzonder soepel worden
­genoemd. Margarethe Reijke-van der Pijl: ‘We wisten
niet wat het gedrag van de bewoners en bezoekers zou
worden. We hebben het dan ook een jaar gegeven.
Dit is denk ik de ideale partnerrelatie: we kijken samen
hoe het werkt.’ Dat doen ze overigens ook in Schiedam.
Margarethe Reijke-van der Pijl: ‘Daar zijn nu minder
medewerkers, minder vierkante meters en minder
bezoekers. Dat heeft zijn effecten op alle facetten van
de dienstverlening.’ Daphne Verhart: ‘We zoeken naar
combinaties met Facilicom. We delen nu al de object­
leider schoonmaak, in de toekomst mogelijk de
­handyman.’ Margarethe Reijke-van der Pijl: ‘Daar zit
de toekomst: in samenwerkingsverbanden. Bij de
panden in Schiedam ligt dat voor de hand, maar je zou
die samenwerking ook kunnen zoeken in The Base. Elk
bedrijf dat hier zit neemt in principe dezelfde diensten
af. Het ligt dus voor de hand om dat te combineren,
dat zou een win-win-win zijn voor alle partijen.’ !
1 | 2016
Facilitair!
47
G
om heeft ze vast nog schoongemaakt in de
jaren ’60: de kantines en schaft­lokalen die
­bedrijven toen hadden. Gelukkig ziet
iedereen allang de meerwaarde van goede
­restauratieve ­voorzieningen. De bedrijfsrestaurants van nu doen met hun ­horeca-achtige ­uitstraling
vaak niet onder voor de hippe lunchtentjes in de stad. Ze
hebben ook een ­vergelijkbaar assortiment: ­gezonde,
duurzame en ­biologische producten, vaak van lokale leveranciers, en vers en in het zicht bereid.
Bedrijfsrestaurants en coffee corners bieden extra
werkplekken en zijn dé plek voor ontspannen, ontmoeten
en vergaderen, en voor het gastvrij onthalen van bezoekers. Facilicom en Prorest leveren dan ook vrijwel altijd
maatwerk, precies passend bij de wensen en behoeften
van een organisatie. Zoals het restaurant van ESA-ESTEC,
waar elke dag 1.200 warme maaltijden worden geserveerd. Of het restaurant in multi-tennantgebouw Willemswerf, dat op commerciële basis wordt geëxploiteerd.
Die ontwikkeling krijgt een nieuwe dimensie met Plato,
een heuse brasserie bij verzekeraar a.s.r. in Utrecht. De
grijze burcht waarin het bedrijf huisde is op bewonderens­
waardige wijze omgevormd tot een modern pand met
veel licht, openheid en ruimte. De bewoners konden al
gebruik maken van een coffee corner en een bedrijfsrestaurant, maar nu is er ook Plato. De brasserie is gelegen
op de begane grond en is niet alleen een ontmoetingsplek voor de medewerkers van het verzekeringsbedrijf,
maar voor iedereen in de omgeving.
Plato is dus niet een zaak met een horeca-achtige
uitstraling, het is een echte horecazaak. Al die duizenden
mensen die werken in het Utrechtse Rijnsweerd of de
buurt bezoeken, zijn er welkom. De brasserie is open van
10.00 tot 16.00 uur, op dinsdag en donderdag tot 19.00
uur, en is beschikbaar voor borrel, feest of diner. Er is een
heerlijk terras aan een grote vijver. Waar je, bijvoorbeeld,
tabouleh-salade kunt eten. Boerenlandbrood met steak
tartaar kunt bestellen. Of kunt kiezen uit een pasta, een
black angus-hamburger of een visgerecht.
Brasserie Plato is in co-creatie ontwikkeld door a.s.r.
en Facilicom. Het concept is zo succesvol dat, zeker op
vrijdag, reserveren is aanbevolen, zelfs voor de lunch.
FMM interviewde Fiona van ’t Hullenaar van a.s.r. en
Paul van der Heijden van Facilicom over de wording
van Plato. Lees het hele artikel op facilitaironline.nl !
Ga voor meer informatie en reserveren naar
brasserieplato.nl
48
1 | 2016
Facilitair!
Een echte
horecazaak
bij a.s.r.
1 | 2016
Facilitair!
49
verantwoord!
DE RABOBANK HELPEN
ENERGIE TE BESPAREN
De facilitaire dienstverlening kan een belangrijke bijdrage
bijvoorbeeld, alle energienota’s opgenomen die al die de afzonderlijke Rabo­
banken betalen. De applicatie controleert
leveren aan het behalen van de MVO-doelstellingen van
of de facturen correct zijn, of de gecontracteerde energievermogens die worden
klanten. Met het realiseren van social return en het bieden van
vermeld kloppen met wat daadwerkelijk
wordt geleverd, en of het bedrag aan
gezonde voeding bijvoorbeeld, maar ook met het besparen
energiebelasting wel juist is berekend. Het
op al die facturen vermelde energievolume
op energie. Daar kan Facilicom nu nog meer in betekenen na
is meteen de basis voor het in kaart
brengen van het energieverbruik van elke
de overname van Ploos Energieverlening. Ploos is onder meer
afzonderlijke locatie. De applicatie berekent vervolgens automatisch of een locatie
heel succesvol bij de Rabobank, een bank die MVO hoog in
meer energie verbruikt dan gemiddeld, en
hoeveel. Dat is meteen het besparingspohet vaandel heeft staan.
tentieel. Omdat van veel meters dagelijks
de meetdata binnenkomen, kan Ploos de
data bovendien steeds analyseren, afwijkingen signalee overheid heeft tal van meerjaren­afspraken
ren en daarop reageren.
gemaakt waarin sectoren zich vastleggen op
energiebesparing, of officieel: het bevorderen van energie-efficiëntie. In de financiële
Wettelijke verplichting
dienstverlening doen tien bedrijven mee
Bij de Rabobank bezoekt Ploos elk jaar de tien procent
aan zo’n Meerjarenafspraak. Een daarvan is de Raboslechtst scorende locaties, kijkt waar het hoge verbruik
bank. Om de doelstellingen te halen heeft de bank in
door wordt veroorzaakt, en stelt een plan op om het
2002 Ploos Energieverlening ingeschakeld. Het is
verbruik terug te dringen. Dat gebeurt overigens niet
letterlijk een win-win-win-situatie geworden. De eerste
alleen omdat de bank zijn afspraken met de overheid wil
wins waren al snel behaald door een kritische check in
nakomen of gewoonweg wil besparen op energieverde meterstanden en energienota’s.Aan de volgende
bruik en dus kosten, het is ook een wettelijke verplichwin wordt gewerkt: het steeds verder terugdringen
ting. Zoals Facilitair! al eerder schreef zijn bedrijven die
van het energieverbruik op de honderden locaties
meer dan 50.000 kWh per jaar verbruiken verplicht om
van de Rabobank: kantoren, bankvestigingen, en
alle energiebesparende maatregelen te nemen met een
geldautomaten.
terugverdientijd van vijf jaar of minder. Bedrijven met
een verbruik van meer dan 200.000 kWh per jaar
moeten zelfs een actueel energiebesparingsplan klaar
Besparingspotentieel
hebben liggen. Daar wordt steeds strenger op gecontroEen van de sterke wapens van Ploos is de in eigen
leerd. Bedrijven die niet voldoen aan deze wettelijke
beheer ontwikkelde webapplicatie ‘Bespaar’. Daarin zijn,
D
50
1 | 2016
Facilitair!
verplichting plegen een milieudelict en kunnen een forse
boete krijgen. De Rabobank heeft overigens de lat op
eigen initiatief hoger gelegd: besparingsmaatregelen
mogen meer kosten, de bank hanteert namelijk een
terugverdientijd van zeven jaar.
Het levert geld op
Ploos stelt elk jaar voor 10 procent van de locaties een
energiebesparingsplan op. Na tien jaar is elke locatie
bezocht en kan het bedrijf beginnen aan een nieuwe
ronde. Want door voortschrijdende technieken en
inzichten is dan bij al die locaties weer meer te besparen. Het doorlopende karakter van het proces ligt ook
besloten in de huidige meerjarenafspraak die een
looptijd heeft van 2005 tot 2020 en moet leiden tot een
energieverbetering van 30 procent. Dankzij de maat­
regelen die Ploos voorstelt, kan de Rabobank aan die
doelstelling voldoen: de bank weet het energieverbruik
jaar op jaar met meestal 2 procent en soms zelfs veel
meer terug te dringen. Dat vergt natuurlijk wel investeringen. Ook daar heeft Ploos een oplossing voor: Zero
Budget Sustainabilty. De klant zet het energiebudget
vast en laat de betaling verlopen via Ploos. Ploos
gebruikt het geld om de energierekening te voldoen én
Beter binnenklimaat, lagere kosten
Bij de renovatie van het kantoor van Rabobank Eindhoven-Veldhoven
heeft Ploos Energieverlening onder meer het energieverbruik voor het
klimatiseren drastisch weten terug te dringen. De vestiging wilde het
binnenklimaat verbeteren, en liefst op een duurzame manier. Ploos
adviseerde een relatief nieuwe techniek: ionisatie. Ionen, zuurstofdeeltjes
die elektronisch zijn geladen, breken verontreinigingen in de lucht af en
remmen de vermenigvuldiging van bacteriën, schimmels en virussen.
Daardoor is er veel minder ventilatie nodig. Door de nieuwe techniek zijn
de kosten voor verwarmen, koelen en ventileren in het Eindhovense
Rabobank-kantoor gehalveerd. Zeker zo belangrijk: de klachten over de
luchtkwaliteit zijn verdwenen. De verwachting is dat dat zich vertaalt in
minder ziekteverzuim en een hogere arbeidsproductiviteit, zoals de
World Green Building Council stelt. Ook hier gaat het om een investering
die al snel geld oplevert: de terugverdientijd van het ionisatiesysteem ligt
tussen de drie en vier jaar.
te investeren in energiebesparende maatregelen. Ook
bij de Rabobank werkt Ploos zo. Dat betekent dat het
inschakelen van Ploos het bedrijf in feite niets kost, maar
alleen maar oplevert: niet alleen een kleinere footprint,
maar op termijn ook een forse besparing in geld. !
Kijk voor meer informatie op ploos-energie.nl. Facilitair! publiceerde eerder het
artikel ‘Elk kantoor kan 15 procent energie besparen’, het is nog steeds te lezen op
facilitaironline.nl. Daar is ook de Resultatenbrochure 2014 van de Rijksoverheid te
vinden over de Meerjarenafspraken 2005-2020. Ook nog steeds actueel: het
rapport ‘Health, Wellbeing & Productivity in Offices’ waarin is te lezen dat een
gezond binnenklimaat leidt tot een productiviteitsstijging van 11 procent.
1 | 2016
Facilitair!
51
Facilitair! verschijnt ook online. De site biedt nu nog meer nieuws, achtergrondinformatie, links naar
relevante sites en actuele en prikkelende blogs. Ook zijn er natuurlijk volop mogelijkheden om feedback
te geven op het blad, de blogs en de site. U bent van harte welkom op www.facilitaironline.nl
Lees meer op
www.facilitaironline.nl
Updates
Fusie EMC en Dell De inkt van de vorige Facilitair! was
nog maar amper droog toen Dell bekend maakte EMC
te willen overnemen. Dat is inmiddels een feit en
daarmee hebben de twee bedrijven hun positie in de IT
enorm versterkt. EMC is een belangrijke klant van
Facilicom in Nederland, België, Luxemburg, Zwitserland
en Oostenrijk en werd in de vorige editie van dit blad
uitgebreid geportretteerd. Het artikel ‘Een uniforme
dienstverlening van hoog niveau in de hele EMEA’ is
nog te lezen op facilitaironline.nl
Even OV’en, zo gepiept Contactloos betalen is al
gewoon in alle Prorest-restaurants, zoals Facilitair! vorige
keer al schreef in het artikel ‘Even lunchen, zo gepiept’
(zie facilitaironline.nl). En dat kan ook met de meeste
moderne smartphones. KPN, Vodafone en Translink zijn
op 1 januari een proef begonnen met contactloos
betalen met de smartphone in het OV. Dat gaat overigens wel anders: de telefoons krijgen een speciale
simkaart met NFC-funtionaliteiten. Daarmee is het ook
mogelijk om bijvoorbeeld spaarpunten op te slaan op
de telefoon.
Voedselverspilling ‘Climate Change, Evidence &
Causes’ van de National Academy of Sciences uit de VS
en de Britse Royal Society legt op bijzonder heldere
wijze uit wat er met het klimaat gaande is. Het rapport is
overal op internet te vinden. Net als het opmerkelijke
manifest ‘Energy Innovations: why we need it and how
to get it’ van Bill Gates en 27 andere miljardairs die het
goed voor hebben met de wereld (en het helemaal niet
vervelend vinden als ze daar ook wat aan kunnen
verdienen). De EU wil ondertussen naar een circulaire
economie, maar neemt daar erg de tijd voor. Onderdeel
van het plan is een halvering van de voedselverspilling,
maar wel pas in 2030. Daarmee blijft het ‘Dossier
voedselverspilling’ van Facilitair! actueel. Lees het op
facilitaironline.nl
Blijven lezen? Dat kan met de maandelijkse nieuwsbrief van Facilicom. De nieuwsbrief is een verlengstuk
van Facilitair! en facilitaironline.nl en wil verbanden
leggen tussen nieuws en bestaande content op de sites
van Facilicom en zijn divisies. Dat is voor de redactie
ook nieuw. Volg die zoektocht en blijf lezen. Aanmelden
kan op facilicom.nl/nieuwsbrief
De extra’s op facilitaironline bij dit nummer
•De top 100 van exponentiële organisaties uit het gelijknamige boek van
Yuri van Geest.
•Het rapport ‘Contractmanagement bij DBFMO-projecten’ van de Algemene
Rekenkamer over aanbesteden in PPS of DBFMO.
•De Resultatenbrochure 2014 van de Rijksoverheid over het bevorderen van
energie-efficientie van 2005-2020.
•Het rapport ‘Health, Wellbeing & Productivity in Offices’ van de WorldGBC
dat stelt dat een gezond binnenklimaat leidt tot een productiviteitsstijging
van 11 procent.
• Het portret van singularity-criticaster Nick Bostrom in The New Yorker
•Het artikel ‘Singularities and nightmares, extremes of optimism and
pessimism about the human future’ van David Brin.