Transcript Untitled
ARBEIDSMARKT Speeddates moeten meisjes interesseren MEER VROUWEN IN DE TECHNIEK Vrouwen in een technisch beroep: het is nog steeds een zeldzame combinatie. Speeddates op scholen moeten daar verandering in brengen. TEKST ADRIE BOXMEER BEELD BERT JANSSEN ‘Wie van jullie kent vrouwen die in de techniek werken?’ Mirna Bos van VHTO, Landelijk expertisebureau meisjes/ vrouwen en bèta/techniek, vraagt het aan 25 meisjes, allen tweedejaars vmbo-t-leerlingen van de Roncalli Scholengemeenschap in Bergen op Zoom. Geen enkele vinger gaat de lucht in. ‘Wie kent er dan mannen in een technisch beroep?’ Vele vingers worden opgestoken. MINDER ZELFVERTROUWEN Nog steeds kiezen veel meisjes in het vmbo een vervolgopleiding voor een typisch ‘vrouwenberoep’: in de zorg, ‘iets met kinderen’ of ‘iets met dieren’. Op havo en vwo kiezen ze vaker voor een technische studie. Maar het houdt nog steeds niet over. Waarom is het belangrijk dat meer meisjes kiezen voor techniek? Mirna Bos: ‘Omdat 18 FNV MAGAZINE er volop werkgelegenheid in is. Meisjes doen zichzelf tekort als ze alleen de traditionele beroepen kiezen. Ook presteren gemengde teams, dus met mannen en vrouwen, beter. Meisjes moeten zich breed oriënteren en niet bij voorbaat opleidingen of beroepen uitsluiten die ze niet kennen.’ Toch kiezen meisjes nog steeds weinig voor een exact vakkenpakket op de middelbare school. Waarom? Bos: ‘Niet omdat meisjes minder goed zijn in rekenen, wiskunde, natuurkunde en scheikunde. Wel hebben ze vaak minder zelfvertrouwen. Dat begint al op de basisschool. Het werkt door in het voortgezet onderwijs, niet alleen bij wiskunde maar ook bij de andere exacte vakken. Ook kennen de meeste meisjes weinig vrouwen die in de techniek werken, omdat ze er nu eenmaal te weinig zijn.’ ROLMODELLEN Het lijkt een vicieuze cirkel. Hoe doorbreek je die? Bos: ‘Door op scholen voorlichting te laten geven aan meisjes door vrouwen die in de techniek werken. De inzet van vrouwe lijke rolmodellen, dus.’ Een van die rolmodellen is Agnes Vroegh, al veertien 14 jaar werkzaam bij Sonac in Vuren. Dit bedrijf verwerkt varkensbeenderen tot onder meer gelatine dat wordt gebruikt in diverse voedingsmiddelen en verzorgingsproducten. Ze verzorgt vandaag samen met drie andere ‘vrouwen in de techniek’ speeddates voor de meisjes in deze vmbo-t-klas. Allereerst doet ze een ontboezeming die de leerlingen bekend in de oren klinkt. ‘Toen ik 15 was, wist ik absoluut niet wat ik wilde worden. Uiteindelijk heb ik de opleiding voor kinderen jeugdverzorging gedaan. Maar na twee jaar ben ik gaan ‘Meisjes doen zichzelf te kort’ ARBEIDSMARKT AGNES VROEGH LAAT ZIEN WELKE PRODUCTEN ER VAN VARKENSBEENDEREN WORDEN GEMAAKT. werken. Na diverse baantjes ben ik bij Sonac terechtgekomen. Dat beviel. Ik heb de diploma’s Vapro A en B gehaald en nu ben ik procesoperator. Ik ben de enige vrouw die bij Sonac in het productieproces werkt.’ SPIERKRACHT ‘Ik vind werken in de techniek heel leuk. Veel processen zijn geautomatiseerd waardoor het niet meer aankomt op spierkracht en het werk voor ‘Mannen hebben ook een taak’ vrouwen een stuk toegankelijker is geworden. We werken in ploegendiensten, ook ‘s nachts en in het weekend en op feestdagen. Ik vind dat niet erg. Voor het werken in ploegendienst krijg ik een toeslag, waardoor ik heel goed verdien. Ook ben ik op tijden vrij dat anderen werken.’ Op de tafel waaraan Agnes Vroegh en de leerlingen zitten, staan potjes met verschillende soorten gelatine en producten die daarmee worden gemaakt: van badparels, een zakje puddingpoeder, gelatineblaadjes tot snoepjes. Vroegh: ‘Wij krijgen de beenderen van slachterijen. Ze worden gebroken, ontvet en onder grote druk geperst tot gelatine. Op onze afdeling worden de gebroken en ontvette beenderen in grote ketels onder druk met water gesproeid zodat de eiwitten oplossen. Vergelijk het met koffie zetten. Na nog wat bewerkingen blijft er een droge eiwitkorrel over.’ CONTROLEKAMER deren niet vies is. En wat voor kleding Agnes tijdens haar werk draagt. ‘Nee, het is niet vies. Want je hoeft die beenderen zelf niet aan te raken. Het is een grotendeels geautomatiseerd proces dat ik vanuit de controlekamer aanstuur. Ik zit aan een tafel achter een hele rits computers. Af en toe ga ik naar beneden in de fabriek om de collega die daar werkt te helpen. Mijn kleding is een soort verpleegsterspak: een witte broek en jas.’ De speeddate is voorbij. Tot besluit even kijken of de meisjes al een idee hebben van wat ze later willen worden. De meesten weten dat nog niet. En als ze er al wel over hebben nagedacht dan hoor je negen van de tien keer “iets in de zorg’, ‘iets met mensen’ of ‘iets met dieren’. MANNEN Na afloop praten we nog even met Agnes Vroegh. Waarom doet ze aan deze speeddates mee? ‘Omdat ik het belangrijk vind dat meisjes later zo zelfstandig mogelijk in het leven kunnen staan. Niets tegen een baan in de zorg of in het onderwijs, maar in de techniek liggen de salarissen toch vaak hoger. Dus dat vergroot de mogelijkheid op economische zelfstandigheid. Daarom zijn die speeddates nodig.’ We zijn klaar. Of toch niet? Agnes Vroegh: ‘Eén ding moet me nog van het hart. Omdat de mannen ver in de meerderheid zijn in de techniek hebben ook zij een taak. Zij zouden meisjes in hun omgeving enthousiast kunnen maken voor een technisch beroep.’ De leerlingen stellen niet veel vragen. Eén meisje wil weten of het werken met varkensbeen19 VEILIGHEID Vijf jaar safety checks in karton- en papiersector AANTAL ONGEVALLEN SPECTACULAIR GEDAALD In de papier- en kartonindustrie is het aantal ongevallen in vijf jaar spectaculair gedaald doordat concurrenten bij elkaar veiligheidscontroles uitvoeren. Conclusie: vreemde ogen dwingen. In ieder geval wijzen ze op blinde vlekken in de aanpak van gevaarlijke situaties. TEKST ADRIE BOXMEER BEELD BERT JANSSEN ‘Kijk,’ zegt Frans Beekman terwijl hij op een groot aantal draaiende rollen wijst waarop verschillende lagen karton tot één geheel worden geperst, ‘het grootste gevaar is hier dat je vingers ertussen komen. Daarom hebben we op de punten waar persen bij elkaar komen beschermhekjes geplaatst.’ Frans Beekman werkt al 25 jaar bij SolidPack, producent van verpakkingskarton voor andere de voedingsindustrie, in Loenen bij Apeldoorn. Sinds 2002 is hij coördinator zorgsystemen. Ook zit hij in de arbocommissie van branchevereniging VNP en is hij sinds enige tijd safety checker. Safety checkers zijn werknemers in de papier- en kartonindustrie die veiligheidscontroles bij andere bedrijven in de sector uitvoeren. Hierdoor is in vijftien jaar het aantal ongevallen (met minimaal één dag ver22 FNV MAGAZINE zuim) spectaculair gedaald: van gemiddeld veertig per duizend werknemers per jaar naar zes. HORIZONTAAL TOEZICHT Erwin Heijnsbroek is sinds zes jaar arbo-deskundige bij het Verbond Papier & Karton, waarin vakbonden en werkgevers samenwerken. ‘Toen ik hier begon, daalde het aantal ongevallen al door afspraken in de arbocatalogus. Maar een arbocatalogus blijft een stuk papier. We vonden dat de zorg voor de veiligheid echt tussen de oren van iedereen moest komen.’ Het was de vroegere Arbeidsinspectie, tegenwoordig Inspectie SZW geheten, die de sector een gouden idee aan de hand deed. Heijnsbroek: ‘Ze stelden horizontaal toezicht voor. Dan controleert de sector zichzelf in ruil voor minder frequente OVERAL IN DE FABRIEK ZIJN VEILIGE LOOPROUTES AANGEGEVEN. VEILIGHEID FRANS BEEKMAN CONTROLEERT DE BESCHERMHEKJES BIJ DE KARTONPERSEN. controles van de Inspectie. Uiteraard gaat dat niet zomaar. Je moet wel een gedegen opzet voor de eigen safety checks maken. En hoe je ook wendt of keert: de Inspectie heeft wettelijke bevoegdheden, zoals het werk direct stilleggen bij zeer gevaarlijke situaties, die wij natuurlijk niet hebben. Daarom blijft de Inspectie ook zelf controles uitvoeren, alleen minder vaak.’ KOUDWATERVREES Uiteindelijk lag die gedegen opzet er en kon men aan de slag. Heijnsbroek: ‘Uiteraard was er de nodige koudwatervrees in de sector. Want ja, je concurrenten zomaar binnenlaten, daar moest men wel aan wennen. Er moesten afspraken worden gemaakt dat de bevindingen van de safety checkers alleen maar in hun veiligheidsrapport kwamen en nergens anders voor werden gebruikt. In het begin werden ook alleen maar arbospecialisten ingeschakeld die niet in een vergelijkbaar bedrijf werkten. Dus een bezoek bij een producent van krantenpapier werd gedaan door mensen uit de kartonindustrie en omgekeerd. Maar daar is men inmiddels van afgestapt, omdat de kou uit de lucht is.’ Elke drie jaar vindt bij ieder bedrijf een safety check plaats. In de golfkarton gebeurt dat zelfs elke twee jaar. Heijnsbroek: ‘Die branche liep altijd al wat betreft het veiligheidsbeleid wat op de troepen vooruit.’ Door de checks is het aantal ongevallen dus fors gedaald. Maar er is nog iets anders, wat volgens Heijnsbroek net zo belangrijk is. ‘Iedereen is zich bewuster geworden van de risico’s op de werkplek. Dat toe- genomen bewustzijn staat aan de basis van een veiliger sector.’ INTERN TRANSPORT Hoe gaat zo’n safety check in de praktijk? We vragen het aan Frans Beekman. Hij legt het uit tijdens een rondleiding in zijn eigen bedrijf. Want een journalist en een fotograaf meesturen met een echte safety check is waarschijnlijk een brug te ver omdat het haaks staat op de vertrouwelijkheid die men betracht bij een controle. Beekman: ‘Het gaat nadrukkelijk niet om het afstraffen van concurrenten, maar om ze adviezen te geven over hoe ze de veiligheid kunnen verbeteren. Als het goed is leren ook wij van hoe andere bedrijven zaken hebben geregeld.’ Een safety check duurt doorgaans een dag en wordt gedaan door twee arbodeskundigen ‘Het gaat niet om het afstraffen van concurrenten’ 23 VEILIGHEID BIJ DE PRODUCTIE VAN PAPIER EN KARTON WORDT VEEL WATER GEBRUIKT, WAARDOOR ER GEVAARLIJKE GLADDE VLOEREN KUNNEN ONTSTAAN. uit andere bedrijven. Beekman: ‘Ik heb laatst een safety check gedaan samen een collega van een bedrijf uit Limburg. We beginnen met een gesprek met de directie waarin we uitleggen waar we die dag op willen letten. Ook kijken we wat de onderneming heeft gedaan met de zaken die tijdens de vorige controle als probleempunten zijn aangemerkt. Daarna maken we een ronde door het bedrijf. Vaste aandachtspunten zijn de veiligheid van de machines en intern transport, want er wordt in onze sector veel gebruik gemaakt van vorkheftrucks. Ook kijken we naar de kans op valpartijen en de veiligheid van besloten ruimten. We maken ook veel foto’s om onze bevindingen te ondersteunen. Aan 24 FNV MAGAZINE het einde van de dag bespreken we de aandachtspunten met de directie en geven we advies vanuit onze eigen ervaringen. Daarna ontvangt het bedrijf een verslag met onze bevindingen.’ frisse blik naar kijkt.’ Het streven is om uiteindelijk op nul ongelukken uit te komen. Maar is dat wel realistisch? Want een ongeluk zit, zoals het spreekwoord het zegt, in een klein hoekje. Schut: ‘Dat zal moeilijk worden, maar daarom FRISSE BLIK moet je er wel naar streven.’ Werkgevers en vakbonden hebben ooit gezamenlijk tot de Ashna Kamta is de FNV-bestuursafety checks besloten. Daarom der voor de papier- en kartonindustrie. ‘De werkgevers in deze krijgen zij tot slot het woord. sector zijn zo’n tien jaar geleDirk Schut is algemeen direcden tot de conclusie gekomen teur van SolidPack. Volgens hem zijn de controles door des- dat als zij hun bedrijfstak echt veiliger wilden maken, ze hun kundige buitenstaanders zeer deuren moesten openen voor noodzakelijk. ‘Want vroeg of laat word je blind voor bepaalde controles verricht door concurrenten. Een terechte keuze. situaties in je eigen bedrijf. Ik Want veiligheid gaat echt boven kan denken dat we alles goed alles, zelfs boven de concurrenhebben geregeld, maar het is tiepositie van bedrijven.’ altijd goed als iemand van een ander bedrijf er eens met een ‘Het streven is om op nul ongelukken uit te komen’ NACHTARBEID Minder nachtarbeid DOOR ZELFROOSTEREN EN ANDERS ROOSTEREN Zelfs in de volcontinu kunnen werknemers invloed uitoefenen op hun werktijden. Werknemers van Sabic in Bergen op Zoom doen dat door zelfroosteren. Bij Forbo-Novilon wilde de werkgever meer ruimte in het rooster. De werknemers kregen in ruil minder nachtdiensten. TEKST ADRIE BOXMEER BEELD BERT JANSSEN Arbeidstijdenwet geëvalueerd die een paar jaar ervoor was herzien. Ook kreeg het onderwerp nachtarbeid steeds minder aandacht van werkgevers, hetgeen wij een slechte zaak vonden.’ Sinds enige tijd probeert de FNV met werkgevers in de industrie afspraken te maken over individuele roosters (zelfroosteren). Dat lijkt tegenstrijdig: volcontinu ploegendiensten en roosters die op de wensen van afzonderlijke werknemers zijn toegesneden, maar dat hoeft het niet te zijn. Alhoewel er nog veel aarzelingen bestaan, niet alleen bij werkgevers, maar ook bij werknemers. Sam Groen: ‘Werknemers zijn bang dat hun werkgever op een individueel rooster INDIVIDUELE ROOSTERS meer invloed kan uitoefenen Daarom houdt de FNV zich sinds 2011 intensief met werken dan op een collectief rooster.’ in de nacht bezig. Sam Groen, adviseur arbeidstijden van de BEREN OP DE WEG FNV: ‘Daar waren drie redenen Sabic is het enige bedrijf in de voor. Mensen worden steeds procesindustrie waar zelfroosteouder en moeten langer doorren is ingevoerd, in de vestiging werken. Verder werd in 2011 de in Bergen op Zoom. Ton de Vos Invloed uitoefenen op je werktijden. Het is een wens van veel werknemers, zeker in de volcontinu. Want het nachtwerk dat bij deze roosters hoort, wordt naarmate men ouder wordt steeds zwaarder. Dat bleek ook tijdens het Festival voor de Nacht dat de FNV in oktober organiseerde. Werknemers uit diverse sectoren wisselden ervaringen uit. Ze hoorden hoe je met je werkgever tot afspraken kunt komen om de scherpe kantjes van het werken ’s nachts af te halen. Want die zijn er, zo blijkt uit diverse onderzoeken. Nachtarbeid is uiteindelijk niet goed voor de gezondheid. 32 FNV MAGAZINE was in 2012 voorzitter van de ondernemingsraad toen het bedrijf een proef met zelfroosteren startte in het deel van de fabriek waar de kunststof noryl wordt gemaakt. Ton de Vos: ‘Aanvankelijk zag de werkgever nogal wat beren op de weg. Hij vreesde een groot verschil tussen het moment waarop mensen wilde werken en het moment waarop Sabic ze nodig had. Dat blijkt reuze mee te vallen. Wij hadden bijvoorbeeld verwacht dat nachtdiensten minder gewild zouden worden. Dat is niet zo.’ PLANNER Hoe werkt het zelfroosteren bij Sabic? Ton de Vos: ‘Voor de tiende van elke maand geven zeventig operators aan welke diensten ze waar willen draaien op een bepaalde dag. Op basis hiervan maakt de planner een rooster. Bij problemen kan hij tot de vijfentwintigste van elke maand werknemers vragen of ze willen schuiven met een ‘Minder last van slaap problemen, men voelt zich vitaler’ NACHTARBEID TON DE VOS dienst. Daarna maakt hij het nieuwe rooster bekend dat een maand later ingaat.’ Sabic heeft het recht om drie keer per jaar een werknemer te verplichten om een bepaalde dienst te draaien. Dat is echter nog niet gebeurd sinds de invoering van het systeem. VOORDELEN Volgens FNV-bestuurder Liliane Schoone heeft het zelfroosteren zowel voor de werknemers als voor de werkgevers voordelen. ‘Werknemers krijgen meer invloed op hun werktijden. Werkgevers hebben altijd enthousiaste medewerkers omdat in principe niemand tegen zijn zin een bepaalde dienst hoeft te draaien. En er is een financieel voordeel voor de werkgever: er hoeft minder overwerktoeslag te worden betaald. Vroeger bij een piek in het werk werd een gehele ploeg van veertien operators gevraagd om over te werken. Nu kan Sabic uit een bestand van zeventig operators iemand vragen of hij een dienst wil ruilen. Als iemand dan een nachtdienst ruilt voor werken in de middag, dan behoudt hij weliswaar zijn nachttoeslag, maar dat is voor Sabic altijd nog een stuk goedkoper dan het betalen voor overwerk.’ ENQUÊTE Bij Forbo-Novilon in Coevorden koos men voor een ander systeem. Kaderlid Eddie van der Weide: “Wij hebben als kadergroep al in 2010 diverse ideeën gespuid om te komen tot een levensfasebewust personeelsbeleid. Tot dan toe werkten we in 2- en 3-ploegendiensten. Maar de vraag naar onze producten neemt al enkele jaren toe, dus wilde de directie een 4-ploegendienst invoeren, waarin ook op zaterdag wordt gewerkt. Deze wens viel samen met de inzet van de FNV om het aantal nachtdiensten te verminderen.” Om te achterhalen welk rooster de medewerkers het liefste wilden, ontwikkelde TNO drie modellen waaruit ze via een enquête konden kiezen. In alle drie modelroosters ging het aantal nachtdiensten dat men achter elkaar moest draaien omlaag. Tot grote vreugde van Eddie van der Weide: ‘In het oude rooster draaiden we wel vijf en soms zelfs wel zes nachten achter elkaar. Na vijf nachten ben ik al kapot, laat staan bij zes.’ ‘De werkgever hoeft minder overwerktoeslag te betalen’ DRAAGVLAK De respons op de enquête was groot, 86 procent van de betrokken werknemers gaf zijn oordeel. Daarvan bleek het overgrote deel voor een bepaald rooster te stemmen. Volgens Eddie van de Weide is die grote betrokkenheid van de werknemers van groot belang voor het draagvlak. FNV-bestuurder Janwillem Compaijen sprak met de directie af dat het nieuwe rooster zou worden ingevoerd zonder Lees verder op pagina 35. 33 NACHTARBEID Vervolg van pagina 33. SCEPSIS VERDWEEN Niet alle zeventig operators van de noryl fabriek bij Sabic deden tijdens de proef met zelfroosteren vanaf het begin mee. Ongeveer een derde was direct enthousiast. Bij de rest bestonden de eerste maanden nog de nodige aarzelingen. Zij hielden daarom vast aan het vertrouwde 5-ploegenrooster. De groep ‘zelfroosteraars’ groeide echter gestaag. Veel werknemers lieten hun scepsis varen naarmate er meer ervaring met zelfroosteren werd opgedaan en zij de enthousiaste reacties van hun collega’s hoorden. GEMIDDELDE TOESLAGEN EDDIE VAN DER WEIDE Niet iedereen stelt dat op prijs.’ Volgend jaar maart gaat Janwillem Compaijen met de directie over de nieuwe cao onderhandelen. Hij wil hier nog niet op vooruitlopen. ‘De cao-afspraak in 2014 was vooral het experiment te laten verlopen zonder negatieve gevolgen voor de arbeidsvoorwaarden. Niet alleen VITALER GEVOEL in de productie maar ook op de Inmiddels wordt er al een kantoren.’ tijdje met het nieuwe rooster Eddie van der Weide drukt zich gedraaid. De reacties zijn overstelliger uit: ‘Het gaat heel goed wegend positief. Eddie van der Weide: ‘We hebben minder last met Forbo-Novilon. Er is vraag naar onze producten. Dat betevan slaapproblemen, er is een kent dat de werknemers zich betere verhouding tussen ochtend- middag- en nachtdiensten, maximaal inzetten. Het zou mooi zijn als de directie dit zou we voelen ons vitaler. Er zijn ook minpunten: door invoering belonen door in ieder geval niet aan de ploegentoeslag te gaan van de 4-ploegendienst wordt morrelen.’ er nu ook op zaterdag gewerkt. negatieve gevolgen voor de arbeidsvoorwaarden. ‘Dat is belangrijk, want het kan niet zo zijn dat werknemers die van de ene op de andere dag in een nieuw rooster minder nachtdiensten draaien direct fors terugvallen in hun salaris.’ Zelfroosteren is mooi, maar zekerheid over de hoogte van je maandelijkse inkomen ook. Dus hoe voorkom je dat de werknemers bij Sabic vanwege de verschillende werktijden plus bijbehorende toeslagen de ene maand meer salaris en de andere maand minder ontvangen? Door van die toeslagen het gemiddelde over een jaar te nemen en elke maand hier 1/12 van uit te keren. Uitgesmeerd over een heel jaar worden die maandelijkse schommelingen dan dus minder heftig. UITBREIDING PRODUCTIE Minder nachtdiensten werken zonder dat dit de eerste twee jaar gevolgen heeft voor de toeslagen. Wat bij de onderhandelingen hierover zeker heeft geholpen, is dat Forbo-Novilon profiteert van de aantrekkende vraag, zowel door de ontwikkelingen op de woningmarkt als door de inrichting van kantoren en open bare gebouwen. Of deze gunstige vooruitzichten een positieve uitwerking hebben op de arbeidsvoorwaarden bij Forbo-Novilon moet volgend jaar blijken tijdens de onderhandelingen over een nieuwe cao. 35 LOOPBAAN Een bijzonder jubileum VIJFTIG JAAR DEZELFDE BAAS Wie doet dat al, zijn hele carrière bij dezelfde werkgever? Johan Kuipers (65) is het gelukt. Op 13 september werkte hij een halve eeuw bij BAT Niemeyer in Groningen. TEKST ADRIE BOXMEER BEELD BERT JANSSEN ‘Waar vind je dat nog? Een fabriek midden in de stad’ 44 FNV MAGAZINE Voor iemand die zijn gehele carrière in de tabaksindustrie doorbracht, doet Johan Kuipers aan het begin van het gesprek een opmerkelijke bekentenis. ‘Ik rook niet. Als tiener kreeg ik tijdens de verloving van een oudere zus een sigaret kreeg aangeboden. Ik kreeg een enorme hoestbui en was direct genezen.’ Die oudere zus was ook de aanleiding dat Johan Kuipers op 13 september 1965 op 14-jarige leeftijd in dienst trad bij Niemeyer. ‘Mijn zus werkte hier al. Ik hoorde haar enthousiaste verhalen. Dat was in een tijd dat je met 14 jaar al mocht gaan werken. Vier dagen per week en een dag naar school.’ Ik heb niet lang in de koffie en thee gewerkt. Want de fabriek verhuisde al snel naar Bolsward. Ik had in die tijd net verkering. Dan zou mijn meisje hier blijven en ik naar Friesland moeten verhuizen. Dat leek me geen goed idee.’ Hij bleef in Groningen en stapte over naar de productie van shag. Dat was in een tijd dat het wegen van de shag nog met de hand werd gedaan. Kuipers: ‘Door vrouwenhanden wel te verstaan, omdat vrouwen nauwkeuriger werken dan mannen. Dat was gezellig. De meisjes zaten te zingen in de wegerij.’ In die tijd kostte een pakje shag van 50 gram overigens nog 95 cent (0,43 eurocent). VROUWENHANDEN MIDDEN IN DE STAD Kuipers begon in de sigarettenfabriek. ‘Die is allang verdwenen. Tegenwoordig maken we alleen nog maar shag. Ik heb ook nog in de koffie- en theefabriek gewerkt. Dat vond ik geweldig. Die geur van versgemalen koffie. Heerlijk. Begin jaren ’80 ging Kuipers mee over naar de nieuwe fabriek van Niemeyer aan de Paterwoldseweg in Groningen. Hij is enthousiast over deze locatie. ‘Waar vind je dat nog? Een fabriek midden in de stad. Als het even kan ga ik op de fiets naar mijn werk. Dat is van Hoogkerk naar hier een kwartier.’ De verhuizing betekende een toename van de productie. Dat had gevolgen voor het rooster. ‘Ik ben begonnen in de dagdienst. Dat ging over naar een 2-ploegendienst, vervolgens naar een 3-ploegendienst. We moesten ook ’s nachts gaan werken.’ Door de automatisering is het werk veranderd. ‘Vroeger draaiden we met zes man op één productielijn tachtig pakjes per minuut. Nu draai ik in mijn eentje honderdtwintig pakjes. Toen ik begon werkten hier duizend mensen, nu nog zo’n driehonderd.’ GESOLLICITEERD Hij is al 37 jaar lid van de bond en heeft zelfs nog een keer aan een staking deelgenomen. Twee keer heeft hij overwogen om van baan te veranderen: gesolliciteerd bij de NS maar niet aangenomen en bij postorder bedrijf Termeulen Post. Doorliep de sollicitatieprocedure LOOPBAAN STRENGERE REGELS met succes, maar ging toen rekenen en kwam erachter dat Niemeyer een stuk beter betaalde. Dus niet gedaan. ‘Ondanks dat ik altijd met veel plezier naar mijn werk ben gegaan, had ik toch wel eerder willen stoppen. Ik heb een aantal reorganisaties meegemaakt, maar het bedrijf wilde me blijkbaar niet kwijt. Maar eind dit jaar stop ik dan toch. Dan ben ik 65 jaar en drie maanden en breekt voor mij de pensioengerechtigde leeftijd aan. Ik kijk ernaar uit. We werken in drie ploegen en naarmate ik ouder werd, viel de nachtdienst me steeds zwaarder.’ VISSEN OP ZEE ‘Wat ik ga doen als ik met pensioen ben? Ik ben aan het klussen in het huis van mijn oudste dochter en schoonzoon. In het verleden heb ik veel aan zeevissen gedaan. Dat vond ik prachtig en dat wil ik weer oppakken als ik straks met pensioen ben. Ook wandel ik graag met de hond van mijn jongste dochter die trouwens ook bij BAT Niemeyer werkt als medewerkster communicatie en p&o.’ Johan Kuipers heeft in 50 jaar de maatschappelijke acceptatie van roken zien veranderen: van algemeen aanvaard naar verregaande ontmoediging. Landen doen er alles om roken zo onaantrekkelijk mogelijk te maken. Zo gelden er vanaf volgend jaar mei in de EU nieuwe strengere regels. Verpakkingen met minder dan 20 sigaretten worden verboden (waardoor de pakjes dus duurder worden) en sigaretten met een aangename vanille- of mentholsmaak zullen langzaam verdwijnen. Ook de waarschuwingen tegen roken op de pakjes worden vanaf volgend jaar groter. Wat betreft afschrikkende waarschuwingen spant Australië de kroon. BAT Niemeyer produceert ook voor dit land. Op de verpakkingen voor de Australische markt staan grote ronduit onsmakelijke foto’s van enge aandoeningen. Het schokkendst is een foto van een blote voet met aan de grote teen een kaartje met een naam, als in een mortuarium. Toelichting overbodig. 45