Transcript Pan Adam Bodnar Pani Dominika Bychawska

Standardy ETPC w zakresie
wybranych zagadnień
dotyczących wolności słowa oraz
ochrony prawa własności
dr Adam Bodnar
Dominika Bychawska-Siniarska
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
1. Wolność słowa i jej ograniczenia
2. Regulacje nadawców radiowych i telewizyjnych
3. Wolność słowa a działalność nadawców
elektronicznych
4. Wolność twórczości artystycznej
5. Wolność badań naukowych
6. Kultura w orzecznictwie ETPC
7. Ochrona własności a dziedzictwo narodowe
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Naruszenia art. 10 EKPC
•1959-2013: 544 wyroków z art. 10 EKPCz
•1993-2013: 21 wyroków przeciwko Polsce
•2013: 2 sprawy z Polski na 32 sprawy
•z roku na rok rośnie liczba spraw
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Art. 10 EKPC
§ 1 Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii.
Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów
oraz otrzymywania i przekazywania informacji i
idei bez ingerencji władz publicznych i bez
względu na granice państwowe. Niniejszy przepis
nie wyklucza prawa Państw do poddania
procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych,
telewizyjnych lub kinematograficznych.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ochrona z art. 10 EKPC
1. Posiadanie opinii
2. Wygłaszanie opinii i informacji
„Wypowiedź” = zdjęcie, rysunki, wszelka ekspresja mające na celu
przekazanie jakieś treści, np. artystyczna
Müller i inni p. Szwajcarii (skarga nr 10737/84)
Forma wypowiedzi = dokumenty drukowane, transmisje radiowe,
obrazy, filmy
Wypowiedzi prowokacyjne, obraźliwe, szokujące
Oberschclik nr 2 p. Austrii (skarga nr 20834/92)
3. Prawo do otrzymywania informacji
Társaság a Szabadságjogokért p. Węgrom (skarga nr 37374/05)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Szczególna ochrona mediów
„Wolność prasy jest najlepszym źródłem informacji i
kształcenia opinii o liderach politycznych. Prasa, w
szczególności, daje możliwość wypowiadania się na
tematy istotne dla opinii publicznej; daje tym samym
każdemu, możliwość uczestniczenia w wolnej debacie
politycznej, która jest podwaliną społeczeństwa
demokratycznego”.
Castells p. Hiszpanii (skarga nr 11789/85)
Sanoma Uitgewers p. Holandii (skarga nr 38224/03)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ograniczenia swobody wypowiedzi
§ 2 Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i
odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym,
warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane
przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym
w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności
terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na
konieczność
zapobieżenia
zakłóceniu
porządku
lub
przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności,
ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na
zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na
zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Powody ograniczenia swobody wypowiedzi
• Względy publiczne (ochrona moralności, ochrona zdrowia,
uczuć religijnych)
Palusiński p. Polsce (skarga nr 62414/00)
Skup i Dubowska p. Polsce (skarga nr 33490/96)
Leroy p. Francji (skarga nr 36109/03)
Otto-Preminger-Institut p. Austrii (skarga nr 13470/87)
• Względy prywatne (ochrona wizerunku, dobrego imienia)
Von Hannover p. Niemcom (skarga nr 59320/00)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Trójstopniowy test
1. Ingerencja przewidziana przez prawo
Gawęda p. Polsce (skarga nr 26229/95)
2. Uzasadniony cel
Observer and Guardian p. Polsce (skarga nr 13585/88)
3. Ingerencja niezbędna w demokratycznym państwie
(proporcjonalność – „pressing social need”)
Długołęcki p. Polsce (skarga nr 23806/03)
Tolstoy Miloslavsky p. Wielkiej Brytanii (skarga nr
18139/91)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Debata publiczna
• Efekt mrożący („chilling effect”)
Stoll p. Szwajcarii (skarga nr 69698/01)
• Sprawy ważne dla społeczności lokalnej
Kubaszewski p. Polsce (skarga nr 571/04)
• Krytyka funkcjonariuszy policji
Jankowski p. Polsce (skarga nr 25716/94)
• Krytyka obywatelska
Gałus p. Polsce (skarga nr 61673/10)
• Kampania wyborcza
Kwiecień p. Polsce (skarga nr 51744/99)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Interes publiczny
• Kuliś i Różycki p. Polsce (skarga nr 27209/03)
• Verein Gegen Tierfabriken Schweiz
p. Szwajcarii (skarga nr 32772/02)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Osoba publiczna
• „Gruba skóra” polityka
Lingens p. Austrii (skarga nr 9815/82)
• Udział w debacie politycznej
Castells p. Hiszpanii (skarga nr 11789/85)
• Odpowiedź polityka na krytykę
Sanocki p. Polsce (skarga nr 28949/03)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Jednostka samorządowa
• Proces o zniesławienie
Romanenko p. Rosji (skarga nr 11751/03)
• Proces o ochronę dóbr osobistych
Piotrowicz p. Polsce (skarga nr 1443/11 zawisła)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Sankcje
• Karne („więzienie nie dla słów”)
Cumpana i Mazare p. Rumunii (skarga nr
33348/96)
Lingens p. Austrii (skarga nr 9815/82)
Długołęcki p. Polsce (skarga nr 23806/03)
• Cywilne (uwaga z proporcjonalnością)
Tolstoy Miloslavsky p. Wielkiej Brytanii
(skarga nr 18139/91)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Polskie prawo prasowe
• Autoryzacja wypowiedzi prasowej -
Wizerkaniuk p. Polsce (skarga nr 1024/09)
„prior restraints” Gawęda p. Polsce (skarga nr 26229/95)
Informacja = zanikające dobre (tzw. „perishable comodity”)
• Sprostowanie – art. 46 ustawy Prawo prasowe
Kaperzyński p. Polsce (skarga nr 43206/07)
Sroka p. Polsce (skarga nr 42801/07)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Regulacje nadawców i telewizyjnych a standardy
wolności słowa
• System koncesji jest dopuszczalny na gruncie art. 10
Demuth p. Szwajcarii (skarga nr 38743/97)
• Prawo do anteny (obowiązek zapewnienia pluralizmu)
Meltex Ltd. i Mesrop Movsesyan p. Armenii (skarga nr
32283/04)
Verein gegen Tierfabriken p. Szwajcarii (skarga nr
32772/02)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Regulacje nadawców i telewizyjnych a standardy
wolności słowa cd.
• Niezależność nadawców publicznych (bez politycznych
wpływów)
Manole a.o. p. Mołdawii (skarga nr 13936/02)
• Krytyka mediów publicznych
Fuente Bobo p. Hiszpanii (skarga nr 39293/98)
Wojtas-Kaleta p. Polsce (skarga nr 20436/02)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Działalność nadawców elektronicznych
• Standardy z art. 10 stosuje się do Internetu
Delo i Shtekel p. Ukrainie (skarga nr 33014/05)
• Archiwa gazet internetowych
Times Newspaper p. Wielkiej Brytanii (skarga nr 3002/03)
Węgrzynowski i Smolczewski p. Polsce (skarga nr
33846/07)
• Poszanowanie praw autorskich w sieci
Ashby Donald i inni p. Francji (skarga nr 36769/08)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Działalność nadawców elektronicznych cd.
• Pośrednicy internetowi i ich odpowiedzialność
Delfi p. Estonii (skarga nr 64569/09)
Jezior p. Polsce (skarga nr 31955/11 – w toku)
• Blokowanie dostępu do stron internetowych
Yildirim p. Turcji (skarga nr 3111/10)
• Ochrona wizerunku w sieci (art. 8 Konwencji)
K.U. p. Finland (skarga nr 2872/02)
Mosley p. Wielkiej Brytanii (skarga nr 48009/08)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wolność artystyczna
• Art. 10 obejmuję działalność artystyczną
Műller i inni przeciwko Szwajcarii (skarga nr 10737/84)
• Szeroki margines swobody państwa w ocenie moralności
Otto-Preminger Institut p. Austrii (skarga nr 13470/87)
Wingrove p. Wielkiej Brytanii (skarga nr 17419/90)
• Sztuka rozpowszechniona w Europie a zakazana w Turcji
Akadas p. Turcji (skarga nr 41056/04)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wolność artystyczna c.d.
• Sztuka polityką podszyta może więcej
Vereinigung Bildender Kunstler p. Austrii (skarga nr
68354/01)
Alinak p. Turcji (skarga nr 40287/98)
• Ochrona formy artystycznej przekazu (poezja szczególnie
chroniona)
Karataş p. Turcji (skarga nr 23168/94)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wolność badań naukowych
• Waga wolności naukowej w kontekście art. 10
Konwencji
Sapan p. Turcji (skarga nr 44102/04)
• Opinie na temat instytucji naukowej
Sorguç p. Turcji (skarga nr 17089/03)
• Proceduralne zabezpieczenia dla akademików
Lombardi Vallauri p. Włochom (skarga nr 39128/05)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wolność badań naukowych cd.
• Zakaz wjazdu do kraju a wolność akademicka
Cox p. Turkey (skarga nr 2933/03)
• Rekomendacja Zgromadzenia Parlamentarnego
wolność akademicka i autonomia naukowa 1762
(2006):
- Wolność słowa w badaniach naukowych
- Autonomia instytucji akademickich
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Artykuł 8 Konwencji
1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i
rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w
korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków
przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym
społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe,
bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju,
ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę
zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Artykuł 9 Konwencji
1. Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania;
prawo to obejmuje wolność zmiany wyznania lub przekonań oraz
wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi,
publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez
uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne.
2. Wolność uzewnętrzniania wyznania lub przekonań może
podlegać jedynie takim ograniczeniom, które są przewidziane
przez ustawę i konieczne w społeczeństwie demokratycznym z
uwagi na interesy bezpieczeństwa publicznego, ochronę
porządku publicznego, zdrowia i moralności lub ochronę praw i
wolności innych osób.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kultura w orzecznictwie ETPC
• Kultura romska podlega ochronie (art. 8 i 14)
Chapman p. Wielkiej Brytanii (skarga nr 2723895)
• Państwowa publikacja o Romach (art. 8)
Aksu p. Turcji (skarga nr 4149/04)
• Tworzenie miejsc kultu a ubój rytualny (art. 9)
Cha’are Shalom Ve Tsedek p. Francji (skarga nr 27417/95)
• Więź z kulturą a telewizja satelitarna (art. 10)
Khurshid Mustafa i Tarzibachi p. Szwecji (skarga nr
23883/06)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Tekst art. 1 Prot. Nr 1 do Konwencji
Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego
mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w
interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę
oraz zgodnie z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego.
Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać
prawa państwa do stosowania takich ustaw, jakie uzna za konieczne
do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem
powszechnym lub w celu zabezpieczenia uiszczania podatków bądź
innych należności lub kar pieniężnych.
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Prawo własności a dziedzictwo narodowe
• Nieruchomość z zabytkowym cmentarzem
Potomski i Potomska p. Polsce (skarga nr 33949/05)
• Własność prywatna a dziedzictwo narodowe (muzeum w
domu rodzinnym)
Debelianovi p. Bulgarii (skarga nr 61951/00)
• Odszkodowanie za wywłaszczenie „dobra kultury”
Kozacıoğlu v. Turkey (skarga nr 2334/03)
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Gdzie szukać spraw?
• www.obserwatorium.org
• www.hfhr.pl – komentarze Marka Antoniego
Nowickiego
• http://www.prawaczlowieka.edu.pl/
• Co tygodniowa rubryka w DGP – dodatek
prawnik
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Dziękujemy za uwagę
[email protected]
[email protected]
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego