Transcript Jak rozumieć wymiar terytorialny w strategiach

Warsztat ESPON INTERSTRAT:
wymiar terytorialny w zintegrowanych
strategiach rozwojowych
Katarzyna Wojnar
Krajowy Punkt Kontaktowy ESPON,
EUROREG, Uniwersytet Warszawski
[email protected]
Formuła warsztatu
Celem warsztatu jest określenie na ile wyniki projektów
programu badawczego ESPON oraz europejska
perspektywa związana z rozwojem terytorialnym UE
mogą być przydatne twórcom polityk i strategii w
tworzeniu zintegrowanych terytorialnych strategii
rozwojowych.
Program dnia
10.00 – Wprowadzenie
10.50 – Burza mózgów: „Co to znaczy dobra strategia rozwojowa?” „Co
to jest wymiar terytorialny?”
11.45 - Quiz wiedzy o Europejskim Rozwoju Terytorialnym: Polska w
kontekście międzynarodowym.
12.15 – Lunch
13.00 - World Café: wiedza, wskaźniki, przydatność wyników ESPON
14.00 - Przerwa kawowa
14.20 - Cicha burza mózgów
15.30 - Zakończenie
Projekt ESPON-INTERSTRAT
• 9 Punktów kontaktowych Programu ESPON:
BE, BG, GR, IE, IT, PL, RO, SI, UK
• aktywne uczenie się praktyków w oparciu o
wyniki badań ESPON,
• maksymalizację współpracy międzynarodowej uwzględniającej
specyfikę różnych systemów instytucjonalnych i obszarów o
różnych potencjałach terytorialnych,
• wspieranie procesów tworzenia zintegrowanych terytorialnych
strategii rozwojowych,
www.espon-interstrat.eu
Jak rozumieć wymiar terytorialny w
strategiach rozwojowych?
Dyskusja i kontekst.
Wymiar terytorialny w praktyce –
doświadczenia międzynarodowe?
Co to jest dobra strategia?
ELEMENTY:
• wizja/misja -> the power of story-telling
• Diagnoza i SWOT
• Priorytety, cele -> koncepcje agendy terytorialnej,
• Kto ma się o niej dowiedzieć i kto ma ją wykonać?
Zintegrowana strategia terytorialna
• Wymaga zmiany sposobu myślenia (od barier do potencjałów, od
konkurencji do współpracy władz publicznych różnego szczebla)
• Nowe mechanizmy koordynacji – multi-level governance
• Nowy system programowania w oparciu o ograniczoną liczbę
kwestii
• Nowy system instytucjonalny ułatwiający realizację strategii przy
współpracy i zrozumieniu różnych sektorów
Zmiana podejścia w rozwoju terytorialnym
• Od dylematu spójność vs. konkurencyjność
• W kierunku założenia, że każdy region/obszar ma
wyjątkowy potencjał terytorialny, który należy wykorzystać
prorozwojowo za pomocą polityk skrojonych na potrzeby
różnych typów terytoriów -> smart growth
• Żeby rozpoznać potencjał terytorialny potrzebna jest
porównywalna wiedza o terytorium oraz jego otoczeniu.
• Pomagają w tym narzędzia ESPON: analiza
wielopoziomowa, typologie oraz scenariusze
• TIA: Territorial Impact Assessment
Spójność terytorialna oznacza obrócenie bogactwa
różnorodności terytorialnej Europy w zaletę, która przyczyni się
do zrównoważonego rozwoju Unii jako całości. Spójność oparta
na różnorodności wzmocni wzrost gospodarczy, wzmocni
konkurencyjność i dobrobyt. Każde terytorium obdarzone jest
innym typem potencjału rozwojowego i potrzebuje polityk i
strategii dostosowanych do tej specyfiki, aby w pełni wykorzystać
swój potencjał.
Geneza koncepcji polityki spójności
Danuta Hübner
Cele polityki terytorialnej
Cele polityki terytorialnej:
• Jak zarządzać wyzwaniami regionalnymi
• Jak uwalniać potencjał terytorialny poszczególnych
regionów
Pytanie kluczowe: czy istnieją regiony, które wypadają
słabiej niż wskazuje na to ich potencjał i zasoby?
Cele administracji terytorialnej (sprawne państwo):
• Doing the right things (właściwe priorytety)
• Doing things right (sprawna i przyjazna administracja)
Priorytety polityki terytorialnej
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Smart, Sustainable and Inclusive Growth
Harmonijny i zrównoważony rozwój przestrzenny
Policentryczność
Funkcjonalna integracja obszarów przygranicznych
„Usieciowienie” miast
Relacje miasto-wieś w oparciu o FUA: funkcjonalne obszary miejskie
-> multi-level governance
Terytoria specyficzne (wybrzeża, wyspy, góry, peryferie, granice itd.)
Konkurencyjność
Nasycenie sieciami infrastruktury i połączeniami
Ochrona i opieranie rozwoju na wartościach dziedzictwa
kulturowego i naturalnego
Wyzwania polityki terytorialnej
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Różnice międzyregionalne: konwergencja vs. dywergencja
Niekontrolowana suburbanizacja urban sprawl
Rozwój obszarów specyficznych
Gospodarcze skutki podziału na centrum i peryferie
Peryferyjność
Ochrona dziedzictwa naturalnego i kulturowego
Zagrożenia i zmiany demograficzne
Wzrost cen energii
Zmiany klimatu
Nawet dość abstrakcyjne idee inspirują realne przedsięwzięcia
Co to znaczy „wymiar terytorialny”?
• Nikt tego do końca nie rozumie, wszyscy się dopiero
uczą
• Brakuje definicji operacyjnej
• Brak definicji „spójności terytorialnej”
• Doświadczenia międzynarodowe: każdy kraj ma swoje
definicje koncepcji takich jak policentryczność,
współpraca transgraniczna, spójność, konkurencyjność.
• Często są traktowane wybiórczo: podejście sieciowe w
krajach Nordyckich vs. podejście korytarzowe w krajach
Bałtyckich
• Ciekawym przykładem są makroregionalne strategie
terytorialne np. VASAB
Pozycjonowanie przestrzenne
Konceptualizacja własnego położenia pozwalająca
na zidentyfikowanie: szans, przewag
komparatywnych i możliwości rozwijania nowych
połączeń, relacji i współpracy
Lepsze zrozumienie relacji z sąsiadami,
sojusznikami i konkurentami
Których polityk dotyczy wymiar terytorialny?
Polityki o silnym wymiarze terytorialnym
•
•
•
•
•
Polityka spójności
Polityka rolna i rozwoju obszarów wiejskich
Polityka regionalna
Polityka środowiskowa
Polityka transportowa
Polityki o istotnym wymiarze terytorialnym
•
•
•
•
Polityka energetyczna
Polityka morska i rybołówstwo
Polityka rynkowa i konkurencyjności
Polityka rozwoju innowacyjnej gospodarki
Przykład programów ramowych
Polityki „ślepe terytorialnie”, tak jak
programy ramowe UE mają istotny
wymiar terytorialny
Faworyzują regiony najbardziej
innowacyjne o doskonałym dostępie
do kapitału inwestycyjnego
Słabiej rozwinięte regiony nie odnoszą
sukcesów w pozyskiwaniu funduszy z
PR, przez co różnice rozwojowe coraz
bardziej się pogłębiają.
Terytorializacja a transport
• Priorytet mają inwestycje prowadzące do
spójności wewnętrznej nad inwestycjami
tranzytowymi
• Uwzględnienie oddziaływania transportu na
środowisko, dziedzictwo kulturowe i emisje
Terytorializacja a sprawne państwo
• Nowe rozwiązania instytucjonalne: zbliżenie jednostek
planowania przestrzennego i rozwoju regionalnego
• Połączenie celów polityki przestrzennej i regionalnej na
poziomie programowania i poziomie operacyjnym
• Tworzenie instytucji ponad podziałami administracyjnymi i
sektorowymi (multi-level, cross-sectoral governance)
• Tematyczne grupy instytucji i agend wynikające z
priorytetów strategii np. konkurencyjność,
przedsiębiorczość, zatrudnienie
• Regularne, formalne i nieformalne spotkania robocze
przedstawicieli różnych szczebli
• Regularna współpraca trasngraniczna w skali regionalnej i
makroregionalnej (EŚ-W, Region Morza Bałtyckiego)
Program ESPON 2013
ESPON jest Europejską Siecią Obserwacyjną Rozwoju Terytorialnego i
Spójności Terytorialnej:
•
•
•
Program badawczy dotyczący rozwoju przestrzennego
Celem jest wspieranie procesu tworzenia strategii i polityk w oparciu o wiedzę o
terytorium Europy: strukturach, trendach, perspektywach i przestrzennym
oddziaływaniu polityk
Ambicją jest identyfikacja potencjałów terytorialnych w oparciu o wiarygodne
dane o miastach i regionach UE.
BUDŻET: 47 mln euro
PRIORYTETY:
1.
2.
3.
4.
Badania stosowane
Analiza celowa na potrzeby praktyków
Platforma naukowa i narzędzia
Kapitalizacja i popularyzacja wyników
Co oferuje ESPON?
POZIOM WSPÓLNOTOWY I KRAJOWY
• Dopasowanie interwencji funduszy strukturalnych do różnorodności
regionalnej
• Kierunki wspierania spójności terytorialnej
• Wsparcie wymiaru terytorialnego w politykach sektorowych
• Wspieranie konkurencyjności UE w skali globalnej
POZIOM REGIONALNY I METROPOLITALNY
• Zrozumienie unikalnego kapitału i potencjału
• Selekcja priorytetowych przedsięwzięć rozwojowych
• Identyfikacja synergii wynikających ze współpracy
• Bardziej efektywna alokacja środków UE
Krytyka ESPONa:
Zbyt skomplikowane mapy i
typologie
POZIOM LOKALNY
Słabe rozpowszechnienie wyników
• Koncepcje i metodologia
Narzędzia zbyt złożone do
• Dane i wskaźniki
• Porównywalna wiedza o rozwoju terytorialnym powszechnego stosowania
www.espon.eu
Burza mózgów
• „Co to znaczy dobra strategia rozwojowa?”
• „Co to jest wymiar terytorialny?”
WORLD CAFE
World Cafe jest metodą służącą do prowadzenia dialogu, dzielenia się wiedzą i
kreatywnymi pomysłami, a nie do wypracowania konkretnych rozwiązań czy
poznania opinii jakiejś grupy na dany temat.
Do czego pasuje?
•do generowania pomysłów, uwspólniania wiedzy i
wymiany informacji, pobudzania kreatywnego myślenia
•odpowiedniej organizacji miejsca (kilka stolików, napoje,
kawiarniana atmosfera)
Czego wymaga?
•papierowych obrusów lub dużych kartek, na których
uczestnicy mogą pisać
Kto może uczestniczyć?
•w sesji World Cafe może uczestniczyć od 12 do 1200
osób.
Zasady
• Uczestnicy podzieleni są na kilkuosobowe
grupki, które przy stolikach dyskutują na
zadany temat.
• Po pewnym czasie (np. 20 minut) następuje
zmiana i wszyscy poza jedną osobą
(gospodarzem stolika) przenoszą się do innych
stolików, omawiających inny temat lub inny
aspekt danego tematu.
• Gospodarz stołu streszcza to, co powiedziały
poprzednie grupy i zachęca do dalszej dyskusji.
• Ponadto uczestnicy zachęcani są do
zapisywania bądź rysowania swoich pomysłów
(na papierowych obrusach lub kartkach
"przypisanych" do stolika), aby następne grupy
mogły się do nich odwoływać.
• Na zakończenie dyskusje podsumowywane są
w części plenarne.
Zasady World Cafe
•
•
•
•
•
•
•
Dobra zabawa i miła atmosfera
Aktywność i zaangażowanie
Każdy głos jest ważny
Rysuj, kreśl, łącz i komentuj
Kojarz i rozwijaj pomysły
Słuchaj innych
Szukaj wspólnych motywów i powtarzających się wątków
Cicha burza mózgów
• indywidualna praca z formularzem
• pierwsza runda wypowiedzi: jak rozumieć
wymiar terytorialny, ocena ESPONa
• druga runda wypowiedzi: wrażenia z warsztatu
Kalendarz ESPON 2011
MEDIA I PUBLIKACJE
–First Scientific Report in January
–Territorial Observation 4/IT in March
–Polskie wydanie pierwszego raportu syntetyczne ESPON czerwiec/lipiec
–Territorial Observation 5/Creative Workforce in November
–ESPON Brochure, Video clip, MapArt, etc.
SPOTKANIA
–ESPON Stakeholder Conference on Targeted Analyses in Bruxelles, 11 May 2011
–ESPON Workshop on Land Use on 24 May 2011
–ESPON Open Seminar 21-22 June 2011 in Budapest
–ESPON Workshop/Territorial Indicators in October 2011
–Krajowe seminarium INTERSTRAT wrzesień 2011
–ESPON Internal Seminar on 29-30 November 2011 in Krakow