Transcript concept Natuurboulevard Baai Dellewal

concept
Natuurherstelplan
Baai Dellewal
Voor u ligt een samenvatting van het integrale natuurplan van
Stichting Natuurherstel Baai Dellewal,
een plan voor het koesteren van deze unieke natuurlijke baai
op Terschelling.
Conceptplan 20 februari 2014
1
Voorwoord
“Eilanders en de vele bezoekers koesteren het moment dat de boot de baai van
Terschelling in draait. “Ha, fijn, we zijn er weer”. Mensen voelen zich vrij en kijken uit naar
de ruimte en natuur van dit bijzondere eiland. In de loop der jaren sluit het aangezicht
bij aankomst echter steeds minder bij die belofte van natuur aan, door de toenemende
bebouwing, die geen recht doet aan het bijzondere karakter van de baai.
Een recent plan waarbij de gemeente duingebied dreigt op te offeren aan
hoteluitbreiding, is aanleiding voor eilanders en bezoekers om die trend nu eens te
keren. Niet via wetgeving, niet via de rechter, maar door zelf verantwoordelijkheid te
nemen en zelf te zoeken hoe het anders kan: het duin behouden, Nederlands laatste
natuurlijke baai ontbouwen en weer teruggeven aan de natuur.
Maar daar blijft het niet bij, want de plek wordt met het plan van de Stichting zo ingericht
dat men het bijzondere ervan ziet, viert en ervaart. Er gaan geen hekken omheen, maar
hier, zo dicht op het dorp, en zo dicht bij de weidse wildernis van de wadden, worden
mensen meegenomen op het wad, naar duin en kwelder.
Het relatief kleine gebiedje van baai Dellewal biedt alles wat nodig is om te ervaren
wat het Wad tot Werelderfgoed maakt, zonder het omringende waddengebied zelf
onnodig te belasten met hordes mensen. In dit gebied kan je voelen hoe bijzonder dit
stuk Waddennatuur is, wat de waarde er van is. Het is een plek waar we de natuurlijke
dynamiek die bij de Wadden hoort ,kunnen zien en beleven.”
Ilmar Wessels & Arjan Berkhuysen, Comité van Aanbeveling Stichting Baai Dellewal
Dellewal is meer dan een uniek natuurlijk duin- en kweldergebied bij het dorp
West-Terschelling. Dellewal is emotie. Daar beleven eilanders en eilandgasten
de zeldzame schoonheid van het weidse landschap, vergezichten over het wad,
wolkenluchten, zonsopkomsten en -ondergangen. Vanaf het hoogste duin is daar
het uitzicht over West, de boten in de haven en de Waddenzee. Aan de voet
ontmoeten de steile duinen het wad, een zeldzame combinatie.
concept
2
Doelstelling
Stichting Natuurherstel Baai Dellewal (afgekort Stichting Baai Dellewal) heeft
tot doel het verwerven, in bezit houden en beheren van de gronden van Baai
Dellewal op Terschelling, teneinde het natuurlijk en landschappelijk aanzien
van de baai met de duinen en kwelders in zijn natuurlijke vorm te behouden,
te verbeteren en de natuurlijke, landschappelijke en cultuurhistorische
belevingswaarden samen met de toegankelijkheid te vergroten.
Triple E-status
Dellewal is rijk aan natuur en van belang voor iedereen. Een gebied om heel
trots en heel zuinig op te zijn: het natuurlijke visitekaartje van Terschelling, het
uithangbord voor iedere gast en bewoner. De Baai is voor een groot publiek een
eerste kennismaking met de waddenecologie. Op de Baai vindt men op zeer
korte afstand veel natuurlijke gradiënten in droge, natte, zoete, zoute, warme en
koude plekken. Hier komen alle waddenlandschappen op loopafstand van dorp en
veerhaven samen.
Natuur is een niet weg te denken economische factor als toeristisch product voor
Terschelling en het Waddengebied: de magneet die gasten blijft trekken. Behoud
van het natuurlijke aanzicht van Dellewal is daarom van economisch, ecologisch én
emotioneel belang voor ons allemaal: een Triple E-status.
De baai vormt van zichzelf een natuurboulevard: een ideale buitenbelevingslocatie
voor het Waddenerfgoed, bij de Betonningsloods als nieuw te realiseren elkweer-centrum voor de Wadden. De natuurboulevard geeft een impuls aan nieuwe
toeristische doelgroepen op het gebied van natuureducatie en -beleving: gezinnen,
jongeren, vogelaars, biologen, fietsers, lopers, vaarders, etc, uit binnen- en
buitenland. En daarmee is de Baai direct en indirect een interessante inkomstenbron
voor vele Terschellingers.
Opwaarderen
Dit natuurherstelplan is ontstaan vanuit de gemeenschap, en voor de gemeenschap.
Een gemeenschappelijke inzet voor een gemeenschappelijk doel: het behoud van
het natuurlijke aanzicht van Dellewal, passend in een goed doordachte totaalvisie op
het waterfront van West. Al gebied met bijzondere natuur- en landschapswaarden
valt de baai van Dellewal nu beleidsmatig tussen wal en schip. Met dit
Natuurherstelplan wordt een integrale gebiedsvisie geboden met landschapsen natuurherstel als alternatief voor hotelbouw of appartementenbouw. Met het
zogenaamd ontbouwen op deze locatie wordt het unieke Waddenerfgoedgebied
zowel economisch als ecologisch opgewaardeerd. Zo ontstaat er een nieuwe
kwaliteitsimpuls voor natuureducatie en toeristische beleving van het Waddengebied
als geheel en de baai in het bijzonder.
concept
3
Uniek
Dellewal, de unieke baai van Terschelling, uniek in Nederland en uniek in het hele
Unesco Werelderfgoed, vraagt om een unieke aanpak. Een aanpak vanuit het idee
dat Terschellingers en eilandgasten hun kostbare en kwetsbare omgeving zelf
vormgeven.
Stichting Baai Dellewal biedt met het uitgeven van certificaten iedereen de kans
om symbolisch eigenaar te worden van een stukje Dellewal. Ook eilandliefhebbers
aan de vaste wal kunnen participeren. Ook zij voelen zich met de baai verbonden.
Met dit geld, aangevuld met sponsoring, legaten, subsidiefondsen en bijdragen
van derden, wil de Stichting Baai Dellewal, in samenwerking met de gemeente, de
locatie van de voormalige Dancing Dellewal met omgeving kopen en, na realisatie
van de nieuwe campus, ook het Victoria-terrein. Dit met als doel het hele gebied
terug te geven aan de natuur, en te beheren als een natuurlijk, educatief en
openbaar toegankelijk waddenlandschap.
Het gebied
De Baai is een voor Nederland en het Waddenerfgoed uitzonderlijk natuurlijk en
karakteristiek gebied met bijzondere ecologische en landschappelijke relaties
tussen water en land.
De Stichting Natuurherstel Baai Dellewal presenteert een visie rond het hele
waterfront van West Terschelling. Vanaf het Betonningsterrein tot aan ‘het
Lichtje’. Door deze brede aanpak wil de Stichting de hele baai veiligstellen voor
ongewenste ontwikkelingen in de toekomst.
concept
4
Wat maakt de baai zo bijzonder?
• het is de enige natuurlijke baai van Nederland.
• het Werelderfgoed in een notendop: de ligging naast het dorp maakt het tot
een plek die iedereen aangaat. Vanuit het dorp West is baai Dellewal de
eerste en best bereikbare kennismaking met het getij, droogvallend wad en
wadvogels.
• alle waddenlandschapstypen op korte afstand: wad, kwelders, duinen,
polderlandschap, bos en stedelijk landschap. De ‘samenvatting’ van het
Terschellinger landschap maar ook van het Unesco werelderfgoed Wadden.
• dus: ‘klimmen op het duin’, ‘voeten in de modder’, vogelobservatie, eb en
vloed ervaren, eten van het wad en zoute akkers.
• een zeer groot hoogteverschil (-0 NAP tot 22+NAP) door steile duinen direct
grenzend aan het wad. Bijna nergens is zo'n uitzicht vanaf een hoog duin
(22m) over de Waddenzee mogelijk. Je ziet er de zon opgaan en ondergaan.
• een diversiteit aan gradiënten: nat/droog, zoet/zout zon/schaduw, beschut/
onbeschut voor wind.
• een donker/licht-dimensie: duistere nachthemel, de oplichtende Brandaris en
flikkerende lichtboeien.
• een zeldzame duinbeek die met zoet kwelwater uit de Tiger-duinen in
de Waddenzee stroomt. Elke gradiënt heeft potenties voor verschillende
natuurwaarden.
• de locatie is toegankelijk voor iedereen, dat vergroot de belevingswaarde.
• de baai als visitekaartje van het Terschellinger landschap sluit naadloos aan bij
toeristische en cultuurhistorische initiatieven in de directe omgeving.
• Dellewal is cultuurhistorisch interessant vanwege de vroegere bewoning op
Wolmerum, het verdronken dorp.
• De dam rondom de Plaat dateert van 1730 en vormt een waterstaatkundig
monument.
concept
5
Waarom ontbouwen?
In de natuurrijke beleving van Baai Dellewal horen landschappelijk geen (nieuwe)
gebouwen. De aanwezige bouwvlekken (de voormalige dancing en Victoria)
stammen beide uit de (na)oorlogse tijd en hebben van meet af aan weinig
instemming van de bevolking gehad. Al vanaf 1951 zijn bouwplannen op Dellewal
door de publieke opinie afgewezen.
De bouwvlek van de dancing ligt midden in de zichtlijn vanaf de ‘berg’, die open
moet blijven. En Victoria is een landschapsvreemd element in de oeverzone,
juist op het punt waar alle landschappen samenkomen. Het betreft daarnaast
buitendijks gebied. Het overstromingsrisico van Victoria en in zekere mate ook
Dancing Dellewal is reëel aanwezig, zeker met het oog op zeespiegelstijging.De
planologische haalbaarheid van nieuwbouw is dus klein.
Het bouwen op deze twee locaties voegt daarbij niets toe aan het bestaande
aanbod en leidt tot leegstand elders (verlies bezettingsgraad), een inperking van het
openbaar toegankelijke gebied (privatisering) en per saldo verlies aan landschap als
kern van het toeristisch product van Terschelling als geheel (macro-economisch).
Ontbouwen en terugbrengen naar natuur heeft een blijvende economische
meerwaarde: onze gasten komen tenslotte voornamelijk voor de weidsheid, de
ruimte, het groen.
concept
6
Onze visie: De Natuurboulevard
Het Natuurherstelplan wil de bijzondere kenmerken van de baai versterken en
toegankelijk maken, zodat velen het landschap kunnen blijven ervaren. Het centrale
begrip in het plan is de Natuurboulevard. Deze vormt de verbinding tussen het dorp,
de haven, het wad, het toekomstige Werelderfgoedcentrum in de Tonnenloods en de
karakteristieke, natuurlijke baai. De visie op landschaps- en natuurherstel is:
• het etaleren van het Waddenerfgoed door de zichtlijnen open en gaaf te houden
en door uitzichtpunten in te richten. Met name:
Behoud van de brede zichtlijn vanaf ‘de berg’ over de hele baai, de haven en het dorp.
Behoud van het brede zicht over de hele baai en West met de Brandaris vanaf het Lichtje en de Nieuwe Dijk.
Behoud van de zichtlijn vanaf het kruispunt Van Heusdenweg/Nieuwe Dijk over de duinbeek en de graslanden naar het wad.
• de locaties Dellewal en Victoria ‘ontbouwen’, er een interessante natuurplek van
maken verwijzend naar Wolmerum.
• het bewaren van de openbare toegankelijkheid met de bestaande infrastructuur
(fietspaden, wandelpaden, waterkering). De bestaande woningen op duin
handhaven en landschappelijk inpassen.
• het inspelen op de zoet/zout gradiënt en hoogwatervluchtplaats voor vogels bij de
uitlaat van de waterzuivering.
• het ontgraven van de Japanse oesterschelpenbanken op De Plaat. Hiermee
vindt grotere doorstroming door de haven plaats en wordt het probleem van
dichtslibben van de haven verminderd waardoor er minder gebaggerd hoeft te
worden.
• de ontgraven oesters gebruiken voor versterking van de havendam aan de
Plaatzijde (building with nature);
• het scheppen van nieuwe hoogwatervluchtplaatsen voor strandbroeders
waardoor vogelobservatie aantrekkelijker wordt.
• het stimuleren van bodemvormende processen zoals kweldervorming door
verhoogde vooroevers ;
• het beheren van de steile duinglooiingen met een natuurlijke begroeiing;
• het van nabij zichtbaar en tastbaar maken van de getijdeninvloed voor
wadbeleving en natuureducatie. Met de voeten in de klei, krabben vangen, vissen
spotten, eten van het wad.
• het ontgraven van het kleidepot en daar de eb en vloedwerking bevorderen
• de uitwisseling van zoet kwelwater en zout water mogelijk maken nabij de natte
graslanden waardoor er nieuwe soortenrijkdom ontstaat.
• het inrichten van natuurlijke observatiepunten.
• van de loswal en omgeving een aantrekkelijker gebiedje maken
• het aanbrengen van meerboeien op De Plaat voor de fervente wadvaarders.
concept
7
Vernieuwende aanpak
De vernieuwende aanpak van dit Natuurherstelplan bestaat uit: ‘investeren om iets
niet te doen, teneinde een landschap te behouden voor het nageslacht (Erfgoed) en
om emotionele waarden te creëren’. Noem het een vorm van omdenken: door juist
iets weg te halen een kwaliteitsimpuls geven voor Terschelling.
Een tweede vernieuwende aanpak is dat dit plan op een initiatief is van de
bevolking, en dat een deel van de financiering ook door de bevolking wordt
verzorgd.
Dit natuurherstelplan is een integraal plan waarin alle betrokken partijen en
eilanders kunnen deelnemen, vanuit de missie dat alleen samen de toekomst van
het gebied kan worden veiliggesteld.
Door deze innovatieve aspecten: burgerinitiatief, crowdfunding en investeren in
behoud via ‘omdenken’, is het zeer haalbaar fondsen en subsidies te verwerven.
Crowdfunding
Een belangrijk aspect van dit Natuurherstelplan is de brede betrokkenheid van
de samenleving. Dit uit zich in de succesvolle crowdfunding. Iedereen krijgt de
mogelijkheid om symbolisch eigenaar te worden van een hele of halve m2 Baai
Dellewal, door middel van een financiële schenking ofwel het kopen van een
certificaat. Een hele m2 ‘kost’ 250 euro, een halve ‘kost’ 125 euro.
Naast de crowdfunding zijn ook eenmalige donaties mogelijk en kan men jaarlijkse
donateur worden (voor minimaal 15 euro per jaar). Veel betrokken eilanders en
gasten hebben inmiddels een toezegging voor deze schenking gedaan of zijn
donateur geworden. De toezeggingen worden alleen dan geïnd door de stichting
wanneer de gemeente beslist de gronden aan de Stichting te gunnen. Toezeggen
levert dus geen enkel risico. Men betaalt pas als de grond gekocht wordt.
concept
8
Promotie voor Terschelling
Om dit Natuurherstelplan te kunnen realiseren is een uitgebreide
promotiecampagne op touw gezet. Dit levert niet alleen voor Dellewal, maar voor
heel Terschelling een enorme positieve promotie op die ten goede komt aan de
hele Terschellinger economie. Elke promotie-uiting in de lokale en landelijke pers,
in nieuwsbrieven op internet, flyer-acties en andere acties kunnen in geld worden
gewaardeerd en maken deel uit van het ‘kosten-opbrengsten’ plaatje. Daarnaast is
het een promotie voor het eiland dat burgers samen voor hun omgeving zorgdragen.
Iedereen die de Stichting volgt op Twitter of Facebook draagt dus indirect bij.
Hoe verder:
1. Nader overleg met de gemeente over een intentie-overeenkomst (zo spoedig
mogelijk).
2. Uitbreiden crowdfunding
3. Completeren van het Natuurherstelplan in samenwerking met kennisdragers,
belanghebbenden en gemeente.
4. Opstellen en uitvoeren van een Communicatie- en Promotieplan.
5. Start fondsenwerving en subsidie-aanvragen.
6. Vergunningaanvragen.
7. tussentijdse terugkoppeling naar gemeente, andere betrokken organisaties
en bevolking.
8. gefaseerd uitvoeren van het Natuurherstelplan
9. beheerfase.
concept
9
Organisatie van de Stichting Baai Dellewal
De Stichting bestaat uit vijf bestuursleden met taken als bestuurlijke
vertegenwoordiging, netwerken, coördinatie en fondsenwerving.
Naast het bestuur is een werkgroep voor het Natuurherstelplan actief voor de
inhoudelijke planvorming, en een promotieteam voor de crowdfunding, promotie,
communicatie en de website.
In het bestuur en de werkgroepen zijn vrijwel alle benodigde professionele
disciplines aanwezig: terreinbeheer/natuurbeheer, ecologie, waterbeheer, ruimtelijke
planning, financieel beheer, websitebeheer, tekst en vormgeving, promotie- en
marketing, project- en procesmanagement.
Bestuurs- en werkgroepleden nemen deel op basis van vrijwilligheid en
betrokkenheid en krijgen geen vergoeding voor hun werkzaamheden.
De Stichting wordt gesteund door donateurs. Jaarlijks vindt een
donateursvergadering plaats. Donateurs hebben volgens de statuten invloed op het
beleid van de Stichting en de keuze van bestuursleden.
De Stichting heeft een Comité van aanbeveling waarin Arjan Berkhuysen
(directeur Waddenvereniging) en Ilmar Wessels (directeur/ondernemer Mooi Weer)
deelnemen. Het Comité zal de komende tijd nog worden uitgebreid.
De Stichting verzoekt de gemeente en andere partijen om deel te nemen in een
samenwerkingsovereenkomst/convenant om gezamenlijk (financieel en inhoudelijk)
te komen tot realisatie van het Natuurherstelplan.
De Stichting zal samenwerken met andere organisaties die hetzelfde doel
nastreven. Zonder samenwerking met de gemeente kan dit plan niet worden
gerealiseerd.
De Stichting heeft wel idealen maar geen winstoogmerk.
Stichting Natuurherstel Baai Dellewal
Baaiduinen 1, 8884 HG, Baaiduinen
Terschelling
www.baaidellewal.nl
concept
10