Transcript Handleiding downloaden

WaterSpaarders
Lesprogramma voor groep 6, 7 en 8
Samen energie besparen
Gemiddeld douchen we in Nederland 9 minuten per dag.
Als we dat terugbrengen naar 5 minuten, besparen we
met z’n allen heel veel warm water, dat wil zeggen
heel veel energie.
Met het lesprogramma WaterSpaarders gaan de
leerlingen aan de slag met energie besparen.
Zij doen dit door een concrete handeling: korter
douchen, maximaal 5 minuten. Zij zetten met hun
enthousiasme en creativiteit ook hun omgeving
hiertoe aan. Zo ontwerpen ze bijvoorbeeld een
etiket met een pakkende spreuk en tekening om
hun familie aan te sporen tot korter douchen.
WaterSpaarders zorgt ervoor dat leerlingen hun
etiket op een echt doucheproduct ontvangen!
Gedurende zes à acht weken houden leerlingen
zich bezig met energie besparen en hoe je gedrag
ten aanzien daarvan verandert. Uiteindelijk brengen
ze een beweging op gang, waardoor heel veel mensen
in Nederland miljoenen liters warm water en dus heel veel
energie besparen.
Doelgroep en doelstellingen
Leerlingen van groep 6 t/m 8 leren met WaterSpaarders:
• watdeinvloedisvanwarmwater-enenergiegebruikophetklimaatendenatuur;
• wathetbelangisvanbewustomgaanmetenergieenwater;
• tereflecterenophuneigenhandelen;
• watgedragsveranderingisenhoezijhetgedragvanmensenomhunhenheenkunnenbeïnvloeden;
• respectvolteluisterennaaranderenenelkaarfeedbacktegeven;
• kennisomtezettennaaractie.
WaterSpaarders:
• gebruiktgangbarewerkvormenensluitaanopdekerndoelenvanhetbasisonderwijs,zoalsOriëntatieopjezelfende
wereld,enNederlands;
• geeftuwschooldemogelijkheidomzijnmaatschappelijkebetrokkenheiduittedragen;
• zorgtvoorpositieveinteractiemethetgezin.
Waaruit bestaat het lesprogramma WaterSpaarders?
• Dezehandleiding met achtergrondinformatie, antwoorden, lessuggesties en verwijzingen naar andere
informatiebronnen.
• Dewebsite www.waterspaarders.nl met informatie, filmpjes en opdrachten. Leerlingen kunnen hier hun eigen
ontworpenflessenenmeetresultatenterugzienenideeënachterlatenendelen.
• EenDoeboekje met stickervel per leerling waarmee leerlingen zich op allerlei manieren bezighouden met energie
besparen, met onder andere leuke puzzels, een quiz, weetjes, Spaarkaarten, ansichtkaarten, knutseltips, een prijsvraag
eneenstripverhaalvanDonaldDuck.U deelt de Doeboekjes uit na de gastles.
• Eengastles.
• Eenstopwatch-app om douchetijden bij te houden en te leren wat de relatie is tussen korter douchen en het behoud van
de natuur.
• De‘verbetermeter’, een online tool om douchetijden in te vullen en te zien hoeveel energiebesparing korter douchen
oplevert.
• Een doucheproduct per leerling, met een door de leerling zelf ontworpen uniek etiket om hun ouders op te roepen korter
tedouchen.Dedoucheproductenontvangtunadegastles,voordatuverdergaatmetles3.
• Eenzandloper per leerling voor in de douche om te stimuleren door te gaan met korter douchen. U deelt deze zandlopers
pas uit aan het einde van het lesprogramma in de laatste les.
2
Opbouw van het programma
Het lesprogramma WaterSpaarders bestaat uit vier lessen die u in zes à acht weken geeft.
• Les1(1eweek):
Klimaatveranderingenenergiegebruik
p.4
• Les2(2eweek):
Aandeslag:degastles p.9
• Tussendoor(2een3eweek): Doeboekjes
p.11
• Les3(4eweek):
Metenisweten p.12
• Tussendoor(5eweek):
Gaathetgoed? p.14
• Les4(6eweekoflater):
Goedgedaan! p.15
Elkelesduurtcircaéénàtweeuur.
Degemiddeldevoorbereidingstijdperlesisongeveer10minuten.Bijelkelesis
aangegeven waaruit de voorbereiding bestaat en welke materialen u nodig hebt.
Inplannen van de gastles
Bijuwinschrijvinghebtuvoorkeursdatakunnenaangevenwaaropudegastlesgever
graag verwelkomt. Vanuit WaterSpaarders wordt contact met u gezocht om in overleg
eengeschiktedatumentijdstipvasttestellen.DaarbijprobeertWaterSpaarderszogoed
mogelijk tegemoet te komen aan uw voorkeursdata, maar het lukt niet altijd om op de
gewenste tijd een gastlesgever te regelen.
Contact buiten de school
In elke les wordt een verbinding gemaakt tussen het geleerde op school en de toepassing
thuis.Ookkuntu,viadesite,incontactkomenmetandereleerkrachtendiehetprogramma
volgen, kunt u nieuwtjes lezen en bijhouden hoe het met de wedstrijden gaat.
Vragenlijst voorkennis impact van energie op klimaatverandering en natuur
WaterSpaarders verzoekt u om de leerlingen online een vragenlijst in te laten vullen
voordatustartmetles1.Devragenlijstisanoniem.Indevragenlijstbeantwoordende
leerlingen vragen over hun kennis en houding ten opzichte van natuurbescherming,
klimaatveranderingenhetgebruikvanenergie.Devragenlijstistenbehoevevande
meting van het effect van het lesprogramma. Aan het eind van het lesprogramma vraagt
WaterSpaarders of u de leerlingen nogmaals een vragenlijst wilt laten invullen.
Ukuntdeleerlingendevragenlijst‘Watweetjij?’(1)indeklaslateninvullenviawww.waterspaarders.nl/handleiding.
Wedstrijden
U kunt met uw klas meedoen aan twee wedstrijden:
1. Het mooiste etiket
Welketiketishetmooistenhetmeestaansprekend?Selecteermetdeklasindevijfdeweekvanhetlesprogrammahet
mooisteenmeestaansprekendeetiket.Stuurdezeinviadewebsiteenmaakkansopeenmooieprijs.Elkemaandkiest
WaterSpaarderséénwinnaar.MethetinsturenvanhetmooisteetiketwordthetetiketopdesitevanNudgegeplaatst.De
klasroeptdeomgevingopomtestemmenopditetiket.Deklasmetdemeestestemmenaanheteindvanhetschooljaar
winteenverzorgdschoolkampnaareenStayokayvestiging.Kijkvoordewedstrijdvoorwaardenopdewebsite.
2. Goed verbeterd!
DeVerbetermeterlaatzienhoeveeldeleerlingenmethungezinbesparendoorkortertedouchen.Belangrijkdusomdie
intevullen.DoorhetinvullenvandeVerbetermeterdoetdeklasautomatischmeemetdewedstrijd‘Goedverbeterd!’.
Voordewedstrijdwordendegegevensvande0-metingendemeetresultateninweek2meegenomen.Deindividuele
gegevensvandeleerlingenblijvenanoniem.Inmei2015maaktWaterSpaardersbekendwelkeklashetbesteheeft
verbeterd.DewinnendeklaswinteenschoolkampnaareenStayokayvestiging!
Prijsvraag: De ultieme tip
Voorindividueleleerlingenisereenprijsvraag:Deultiemetip.Watisjouwbestetipomzoveelmogelijkmensen
aantezettentotenergiebesparingdoorminderwarmwatertegebruiken?Deleerlingendelenhunultiemetipop
hetforumvanwww.waterspaarders.nlenverzamelenzoveelmogelijk‘likes’.Deelnemersmakenkansopeenvande
mooieWaterSpaarders-prijzenpakketten!Kijkvoormeerinformatieendewedstrijdvoorwaardenopdewebsite.
3
Week 1
Les 1 Klimaatverandering en energiegebruik
Leerlingen denken na over klimaatverandering en de impact ervan op de natuur. Ze worden zich bewust van het verband
tussenklimaatveranderingenenergie-ofwarmwatergebruik.ZewetenuiteindelijkdatzemetWaterSpaarderszelfiets
kunnen doen om energie te besparen.
Voorbereiding
• BriefWereldNatuurFonds(WNF)kopiërenvooralleleerlingen(ziep.6vandezehandleiding),klaarzettenophetdigibord
ofuitprinten(ziewww.waterspaarders.nl/handleiding)
• Digitalewebwandelingenklaarzetten
• Doucheschemaprintenvoor0-metingvooralleleerlingen
Materialen
• KopieënofprintsvandeWNF-brief
• Digibord
• Computer(s)oflaptop(s)(voordeleerlingen)
• Doucheschema’s
Opbouw les
• Kringgesprekn.a.v.briefWereldNatuurFonds
• Verdiepingophetthemaklimaatverandering
• Webwandelingenpresentatie
• Opdrachtvoorthuis
Stap voor stap
Wat weten de leerlingen al?
1. Startmethetpeilenvandekennisvanuwleerlingen
over het onderwerp in een klassikaal gesprek. Wat
wetenzeoverklimaatverandering?Kunnenzemanieren
noemenomenergietebesparen?Gaanze(thuis)
bewustmetenergieom?Wetenzedatjeookveelenergie
verbruiktdoortedoucheneninbadtegaan?Enzovoort.
2. GebruikdebriefvanhetWereldNatuurFonds(ziep.6),
dieumetdeklasleest.Brengdaarnadediscussieopgang
metvragenals:Watvindendeleerlingenvandebrief?Wat
isdeboodschap?WatvraagthetWNFnupreciesvandeklas?
Welkeoplossingenkunnendeleerlingenbedenken?
Energie besparen door korter douchen
3. LeguitwathetdoelisvanWaterSpaarders.MetWaterSpaarders
gaan de kinderen energie besparen door korter te douchen.
Het gaat er daarbij om dat leerlingen dat niet alleen doen, maar
ook hun ouders en broertjes en zusjes ertoe bewegen om minder
warmwatertegebruiken.Deleerlingenkrijgengedurendehet
programma de instrumenten om thuis mee aan de slag te gaan.
4
Webwandelingen
4. Laatalleleerlingenbinnendezeweekintweetalleneenwebwandelingmaken.Bijeenwebwandelingbezoekende
leerlingenverschillendewebsitesenbekijkenzefilmpjesomvragentebeantwoorden.Erzijnvierwebwandelingen,alle
meteeneigenthema.Iedertweetalmaaktéénwebwandeling.Zetdewebwandelingenvoordeleerlingenklaar.Uvindtde
webwandelingenviawww.waterspaarders.nl/handleiding.Detweetallenbeantwoordendevragenvanhunwebwandeling
dooropinternettezoeken.Uhelptwaarnodig.Voordewebwandelingenhebbenleerlingenongeveeréénuurnodig.De
leerlingen werken na afloop hun antwoorden uit in een korte presentatie aan de groep, zodat de opgedane kennis gedeeld
wordt met elkaar. U kunt een verdeling maken waardoor er niet meerdere keren dezelfde presentatie gemaakt wordt.
Verdeel daarvoor de opdrachten die bij elke webwandeling horen: u geeft per tweetal bijvoorbeeld twee vragen die dit
tweetal moet uitwerken. U plant de presentaties gedurende deze week en zorgt ervoor dat alle leerlingen aan de beurt
komen.
Antwoorden van de webwandelingen: zie p.7 en 8.
Extra suggestie
Laat kinderen samen een aantal begrippen bedenken, bijvoorbeeld aardolie, energiecentrale, wind, aardgas, waterkracht. Ze
delenindividueeldebegrippeninnaar‘goedvoorhetmilieu’en‘slechtvoorhetmilieu’.Zebesprekenmetelkaardebegrippen
waarzehetoneensoverzijnenmakendaarvansameneenVenn-diagram.AanvullendeinformatieoverhetmakenvanVenndiagrammen vindt u op internet.
Thuis
5. Geefdeleerlingenalsopdrachtmeeomhetonderwerpthuistebespreken.Watwetenzethuisvanklimaatverandering?
Wetendeoudersenbroertjes/zusjeshoelangzedouchen?Hebbenzeenigideehoeveelenergiezebesparendoorkorter
tedouchen?Inles2wordtgevraagdhierovertevertellenindeklas.
6. Geefdeleerlingeneendoucheschemameenaarhuis(ziehieronderalsafbeelding,viawww.waterspaarders.nl/
handleidingteprinten).Vraagdeleerlingenthuishun‘normale’douchegedragendatvanhunfamiliebijtehoudenen
opteschrijven.Dezemeting,de0-meting,brengtdebeginsituatie,hetstartpunt,inkaart.Detijdenkunnenvergeleken
wordenmetdetijdendiedekinderenmetenvanafles3.Alshetgoedis,maaktditeenveranderingzichtbaar.Leteropdat
deleerlingenhundoucheschemagoedbewarenenweermeeterugnemennaarschoolopdedagvandegastles(les2).De
ingevuldegegevensnemendeleerlingenvanafles3ookoverindeVerbetermeter.Degegevensvande0-metingvullenze
inbijWeek0indeVerbetermeter.
Tip
Laatdeleerlingeneen‘portfolio’aanmakenwaarinzehun
doucheschema(’s)enallematerialenvanles1endelessen
erna verzamelen. Als de leerlingen de webwandelingen
hebben gedaan en een presentatie hebben gemaakt, kunnen
de resultaten bijvoorbeeld een start zijn van hun portfolio.
5
Wereld Natuur Fonds
Driebergseweg10
Postbus 7
3700AAZeist
Bestejongensenmeisjes,
Tel:+31306937333
Fax:+31306912064
[email protected]
www.wnf.nl
Zeist,september2014
MijnnaamisJohanvandeGrondenenikbendirecteurvanhetWereldNatuurFonds(WNF).Misschienkennenjulliehet
WereldNatuurFondswel:onsdoelisomdenatuurtebeschermen.Vooronszelfenvooralledierenenplantendieopaarde
leven.
Denatuurbeschermenishardnodig.Hetgaatnamelijknietgoedmetdeaarde.Doordatwijteveelenergiegebruiken,
veranderthetklimaatenhebbenveeldierenenplantenhetextramoeilijk.Doordeklimaatveranderingsmeltbijvoorbeeldhet
ijsopdeNoordpoolenwordthetvoordeijsbeersteedsmoeilijkeromtejagen.Endoorhetwarmerwordenvanhetzeewater,
verdwijnt steeds meer koraal.
We merken de gevolgen natuurlijk ook in eigen land. Nederland ligt voor een groot deel beneden de zeespiegel en wij moeten
onsgoedvoorbereidenopeenmogelijkezeespiegelstijging.Ookplantenendierenmoetenzichaanpassenaannieuwe
omstandigheden.
Opzichisklimaatveranderingniksnieuws.Overhelelangeperiodenveranderthetklimaataltijd.Maarerisnuweliets
bijzonders aan de hand. Wij mensen verbruiken zoveel energie en we hebben daarvoor zoveel brandstoffen nodig, dat de
opwarmingvandeaardeveelsnellergaat.Endaarkunnenwemetz’nallenwataandoen!
Bespreekeensindeklaswatjullieeigenlijkalallemaalwetenoverklimaatverandering.Enwatzoudenjullienogmeergraag
willenweten?Misschienhebbenjullieookideeënoverwatjesamenkuntdoenomklimaatveranderingtegentegaan?
Wezijnbenieuwdnaarjullievragenenideeën,wantdiezijnergbelangrijk.Veelsucces!
Met hartelijke groet,
Johan van de Gronden,
Directeur
WereldNatuurFonds
Webwandelingen (stap 4)
Antwoorden bij de opdrachten van de webwandelingen
Webwandeling 1 Wat is klimaatverandering en wat merken
mensen ervan?
Webwandeling 2 Wat merken dieren van klimaatverandering?
1. Hoe ontstaat klimaatverandering?
Doornatuurlijkeverschijnselen,zoalsvulkanisme,
brandenuitademen,komterCO2(=broeikasgas)vrij.
Dezebroeikasgassenvormeneendekenomdeaarde.
Zonnestralenschijnendoordebroeikasgassenheen.Door
de groei van de bevolking worden er steeds meer fossiele
brandstoffengebruikt.DeextrahoeveelheidCO2 in de
atmosfeer kan niet door bossen worden opgenomen, ook
omdatsteedsmeerbossenwordengekapt.DeCO2-deken
omdeaardewordtdaardoorsteedsdikker.Diedikkere
deken houdt meer zonnewarmte vast waardoor het steeds
warmer wordt op aarde.
1. Wat verandert er voor de diersoorten in Nederland door
de klimaatverandering?
Doordetemperatuurstijgingwordtdeleefomgevingvan
plantendierbedreigd.Steedsmeernieuweplant-en
diersoortenkomennaarNederland.Ditiszorgwekkend
omdat het sneller gaat dan verwacht en veel kwetsbare
plant-endiersoortendezesnelheidnietkunnen
bijhouden.
2. Wat merken andere kinderen op andere plekken in de
wereld van klimaatverandering?
• Tuvalu:heteilandverdwijntindezee.
• Brazilië:debomenwordengekapt,dierenkunnenniet
meer leven.
• Ethiopië:hetwordtsteedsdroger,daardooriserminder
gras en water voor de dieren.
• Noordpool:hetijsvandeiglo’ssmeltendeijsbeersterft
uit omdat er geen ijs meer is om op te lopen.
2. Wat merken de dieren op de Zuidpool van
klimaatverandering?
DezomersopdeZuidpoolwordensteedswarmer,vaak
zelfsmeerdan10gradenCelsius.Voorpinguïnsisditveel
tewarm.OokgaathetregenenopdeZuidpool,waardoor
pinguïnnestenwegspoelenenhetgevaarlijkisvoorjonge
pinguïns,omdatzedankwetsbaarderzijn.Veeljonge
pinguïnsgaandood.
3. Waarom hebben ook het koraal en de onderwaterwereld
last van klimaatverandering?
Hetkoraalgroeitnietmeeraanenverbleekt.Ditkomt
door vervuiling, klimaatverandering, toename van de
watertemperatuur en cyclonen.
3. Wat zijn de gevolgen van klimaatverandering in
Nederland?
• Polderskunnenoverstromen.
• Rivierenkunnenbuitenhunoeverstreden.
• Landbouwwordtaangetastdoorverzilting,datwilzeggen
dathetwaterindegrondzouterwordt.Ookheeftde
landbouwlastvanextremerweer(wateroverlast,droogte
enhetmislukkenvanoogsten).
• Hetaantalsoortendierenenplantenneemtaf.
• Erzijnmeersterftegevallendoortemperatuurstijging.
• Dekwaliteitvanhetzwemwatergaatachteruitdoorde
groei van blauwalgen.
4. Welke gevolgen zijn er buiten Nederland?
• Noordpool:inhetvoorjaarsmelthetijseerdereninhet
najaar vriest het ijs minder snel dicht. Het jachtseizoen
van de ijsbeer wordt korter en zijn jachtgebied kleiner.
Daarnaastwordthetsneeuw-enijsoppervlakkleiner,
zodat zonlicht slechter wordt teruggekaatst van de aarde.
Daardoorwarmtdeaardesnellerop.
• Koraal:sterftbijkleinetemperatuurverschillenvan
het water.
• Leefgebiedvandieren:deleefgebiedenvandieren
veranderen overal ter wereld.
• Weer:langdurigedroogtes,hittegolven,extremeregenval,
overstromingen en krachtige orkanen komen vaker voor.
Temperatuurstijgtgemiddeld,plaatselijkeeffectenzijn
heel verschillend.
• Mensen:tropischeplagenenziektesnementoe.Ersterven
meermensendoorhitteenondervoeding.Opbrengstenuit
landbouwkunnentotwel20%lageruitvallen.
7
4. Wat gebeurt er in het Noordpoolgebied door
klimaatverandering?
IJsberen hebben last van de opwarming van de aarde.
Hetijssmeltsteedsharder.Deprooivandeijsbeer,de
zeehond,heefthetpakijsnodigomteleven.Deijsbeer
weet niet waar hij zeehonden kan vinden om te kunnen
eten
Webwandeling 3 Wat hebben energieverbruik en
klimaatverandering met elkaar te maken?
Webwandeling 4 Hoe kan je thuis energie besparen?
1. Hoe wordt elektriciteit opgewekt?
Elektriciteitwordtopgewektuitverschillendebronnen.
Bijvoorbeelduitfossielebrandstoffenzoalskolenengas.
Duurzamebronnenzijnbijvoorbeeldwindenbiomassa.
1. Het verwarmen van water voor de douche en de kraan
kan op verschillende manieren. Welke apparaten zorgen
ervoor dat het water warm wordt gemaakt en wat is de
energiebron bij deze apparaten?
Deboiler,degeiserofdeverwarmingsketel.Debronvan
energie voor warm water is aardgas.
2. Welke energiebronnen worden in Nederland vooral
gebruikt? Wat zijn de problemen met fossiele
brandstoffen?
Aardgas,steenkool,aardolie,hout.Defossiele
brandstoffen aardgas, steenkool, aardolie raken
langzaamop.Daarnaastkomenerdoordeverbranding
van deze brandstoffen, gassen in de lucht die ervoor
zorgen dat het klimaat langzaam verandert.
2. Welke bronnen van energie raken niet op, zijn niet
gevaarlijk en vervuilen de lucht en omgeving niet?
Wat zijn andere namen voor deze vormen van schone
energie?
Zonne-energie(zonnepanelen),windenergie
(windmolenpark),waterkracht(waterkrachtcentrale).
Andere namen voor deze schone energie zijn duurzame
energie en groene energie.
3. Hoe komt het dat het broeikaseffect steeds sterker
wordt?
Het broeikaseffect wordt steeds sterker omdat onder
andere fabrieken, auto’s en het kappen van bossen ervoor
zorgen dat er meer broeikasgassen in de lucht komen.
Bomenenplantenkunnenditnietallemaalopvangen.
4. Wat hebben energieverbruik en klimaatverandering met
elkaar te maken?
Bijdeverbrandingvanaardgas,aardolieofsteenkool
komteengasvrijdatCO2heet.Dedikkelaagluchtdie
om de aarde hangt heet atmosfeer. In deze atmosfeer
zit een mengsel van allerlei gassen, zuurstof, stikstof en
CO2.Deatmosfeerwerktalseendekenenhoudtveel
warmtevast.Ditiseennatuurlijkverschijnsel.CO2 zorgt
voor het broeikaseffect, want het is een broeikasgas.
Omdatwesteedsmeerfossielebrandstoffengebruiken,
wordt de deken van gassen dikker en wordt het steeds
eenbeetjewarmer.Doorenergiebesparendemaatregelen
is er minder energie nodig.
8
3. In het filmpje vertelt Carice van Houten op welke
manieren je volgens haar energie kunt besparen. Welke
manieren zijn dat?
• Letopjeenergiegebruik.
• Kiesvoorgroenestroom.
• Neemlievereendouchedaneenbad.
• Schakelapparatenhelemaaluitalsjeernietbent.
• Vervanggloeilampendoorspaarlampen.
• Neemwatvakerdefiets.
4. Leg uit op welke manier je nog meer energie kunt
besparen.
• Spaarlampenkopenenonnodigeverlichting
uitschakelen.
• Thermostaat(2graden)lagerenopnachtstandzetten.
• Meerkledingaandoeninplaatsvandeverwarminghoger
zetten.
• Dekselopdepandoen.
• Standbyvandetelevisieuitzetten.
• Defietsofhetopenbaarvervoergebruikeninplaatsvan
de auto.
• Detrapnemeninplaatsvandelift.
• Energiezuinigeapparatenkopen.
• Hethuisisoleren.
• Samendouchen.
• Dekraandichtdoenbijhettandenpoetsen.
• Buitendewasdrogen.
Week 2
Les 2 Aan de slag: de gastles
Leerlingen bedenken oplossingen om gedrag te
veranderen. Ze gaan aan de slag met het ontwerpen
vaneenetiketvooreenshampoo-ofdouchegelfles.De
WaterSpaarders Ambassadeur die deze les te gast is,
begeleidt hen en beantwoordt alle vragen.
Voorbereiding
• CheckenofdeafspraakmetdeWaterSpaardersAmbassadeur(WSA)isgemaakt
• Kopieënvandeontwerpvellenmaken(Ditdoet
de WSA bij voorkeur bij u op school voorafgaand
aandegastles.)
Materialen
• Kladblaadjes,A3-vellen,stiften,evt.potloden
• Ontwerpvellen,kopieënvande
ontwerpvellen,USB-stickmetfilmpje
envoorblad+antwoordenvelop(ditzijn
materialendiedeWSAmeeneemt)
• Digibordofanderemogelijkheidomfilmpje
af te spelen
• Doeboekjes
Opbouw les
• IntroductieWSA
• Filmpjekijken
• Optioneel:mindmapmaken
• Spreukverzinnenenetiketontwerpen
• Etikettenopsturen
(metvoorbladenantwoordenvelopdieWSAmeeneemt)
• Opdrachtvoorthuis
WaterSp
rdr
Formulie s-ColoringTem
p_
r_Wate
rSavers_Q A4.indd 1
Rcode.in
dd 1
01
14-05-13
12:02
15-05-13
16:13
Stap voor stap
De gastspreker
1. DeleerkrachtintroduceertdeWaterSpaardersAmbassadeur(WSA)indeklas.
2. DeWSAvraagtleerlingennaardebevindingenvanles1enhoehetgesprekdaaroverthuisisgegaan.
3. DeWSAintroduceerthetfilmpje.Deklasbekijkthetfilmpje:gemiddelddouchenweinNederland9minuten.Alswedat
terugbrengen naar 5 minuten, dan besparen we met z’n allen heel veel warm water en dus ook heel veel energie. Zoveel
energie dat je er meer dan twee jaar lang alle huizen in Nederland mee kunt verlichten!
4. WSAgeeftkortinstructieenuitlegoverhetontwerpenvaneenflesetiketvoorindebadkamer.
Optioneel: mindmap maken
5. Omenthousiasttewordeneninspiratieoptedoenvoorhetverzinnenvaneenspreukeneenbeeldvoorhetetiket,
maken leerlingen een mindmap. Als uw leerlingen niet bekend zijn met het maken van een mindmap, kunt u het
volgendefilmpje‘Mindmap’klassikaallatenzien,datuvindtviawww.waterspaarders.nl/handleiding.Geef
daarnaalleleerlingeneenA3-papierendeelstifteneneventueelkleurpotlodenuit.Laatdeleerlingenhun
gedachten over een goede spreuk en een goed beeld voor op het etiket in steekwoorden en tekeningen op papier
zetten.Verzamelnaafloopdemindmapsenhangzeop.DeWSAkanopenkelemindmapsingaan.
9
Spreuk verzinnen
6. DeWSAverteltdatdeklashetgaathebbenoverhetontwikkelenvaneenpakkendespreuk.
7. DeWSAbespreektsamenmetdekinderenhetonderwerp‘gedragsverandering’.Datisnamelijkwatwemetde
flesontwerpen willen bereiken: gedragsverandering, in dit geval: korter douchen.
8. Deleerlingenbedenkenwaareengoedespreukaanmoetvoldoen.Waarvoorgebruikenwespreuken?Kennenze
voorbeeldenvangoedespreuken?
9. Deleerlingenverzinnenpakkendespreukendiehunfamilieaansporenomkortertedouchen.Zeschrijvenhunvondsten
opkladblaadjes.DeWSAbespreektdevoorstellenklassikaalomhiermetelkaaroptereageren.Zowordendespreuken
nog beter en krachtiger!
Waar denk je aan bij een pakkende spreuk:
•
•
•
•
kortenkrachtig
positief
somsinrijm
voorwieisdespreukbedoeld?Denkbijvoorbeeldaanouders/broertjes/zusjes:watzorgtervoordatzijonderde
doucheuitkomen?
Ontwerpen
10. DeWSAdeeltde‘klad’-ontwerpvellenuit.
11. Dekinderenkunnenkiezenuittweeverschillendeontwerpvellen,voordeshampooflesofvoordedouchegelfles.
12. Iedereenbegintmetdespreuk.Meteenkladtekeningkunnenkinderendespreukvisualiseren.
13. LoopsamenmetdeWSArondomdespreukenentekeningennogkrachtigerenpositievertemaken.
14. Alseenleerlingtevredenisoverhetkladontwerp,ontvangthijhetechteontwerpvel.
Kleurenversie maken
15. Deleerlingenmakenhunontwerpinkleur.Leteropdatdeleerlingenmetstiftentekenen,binnendelijntjesblijven,de
ankerpunten vrijlaten en hun gegevens correct invullen. Ze leveren daarna hun ontwerp in bij de leerkracht. Mogelijkheid
tot het stellen van laatste vragen aan de WSA.
Stuur de ontwerpvellen zo snel mogelijk, liefst dezelfde dag, naar:
WaterSpaarders
Antwoordnummer 10243
2400 VB ALPHEN AAN DEN RIJN
Checkofdegegevensophetvoorbladkloppen.Erhoeftgeenpostzegelopdeenvelop.
Thuis
16. Geefdeleerlingendeopdrachtmeeomthuistebespreken
welke spreuk met welk beeld ze hebben verzonnen voor hun
etiketontwerp. Laat ze er thuis over in discussie gaan. Wat
vindenzethuisvandeideeën?Wetenzethuisnogandere
spreuken?
School ontvangt flessen met etiketten
17. VandeontwerpenmaaktWaterSpaardersetiketten.Na
anderhalve week tot twee weken na het verzenden van de
envelop ontvangt uw school de flessen en de etiketten. U kunt
metles3beginnenzodraudezematerialenheeftontvangen.
In de tussentijd kunnen de leerlingen aan de slag met het
Doeboekje.
10
Week 2 en week 3
Doeboekjes
WaterSpaarders Doeboekje
NadegastleskuntuaandeslagmetdeDoeboekjes.VooriedereleerlingisereenWaterSpaardersDoeboekje.Indekomende
week(àanderhalveweek)kunnendeleerlingen,grotendeelszelfstandig,werkeninditDoeboekje.Alsudeflessenen
etikettenontvangenhebt,kuntuverdermetles3(week4).
UintroduceerthetDoeboekjeklassikaal.DeinformatieuithetDoeboekjesluitaanbijwatdeleerlingenalwetenoverhet
besparen van water en energie. Ingewikkelde lesstof, waarmee de leerlingen onder andere in de webwandelingen kennis
hebben gemaakt, wordt herhaald in creatieve vormen, zoals leuke puzzeltjes, een quiz, een droedel, een knutselopdracht etc.
Deleerlingenontdekkenhoezijenhunfamiliekunnenbijdragenaandetoekomstvanonzeplaneet.
AfhankelijkvandezelfstandigheidvanuwgroepkuntuhetDoeboekjeeenmaalklassikaal,globaaldoornemen.Daarna
kunnendeleerlingenerzelfstandigmeeaandeslag.UkunterookvoorkiezenomhetDoeboekjegeheelklassikaalinte
zetten en alle opdrachten samen te doorlopen.
n
n,
s, te n, ee
el ar te n
zz ka ar g e an
pu r ka a v
e aa ht ra al
uk Sp ic sv ha
Le iz, ans prij ver !
qu , n ip ck
n rs ee tr Du
ee icke ps, ng s ald
st elti r la Don
s e
ut kk
kn le
WaterSp
aa
Doeboekrders
je
Denk aan de toekomst
van onze planeet. Word
WaterSpaarder en
bespaar heel veel energie
door korter te douchen!
11
Week 4
Les 3 Meten is weten
Leerlingen leren hoe ze thuis het gesprek kunnen aangaan over korter douchen, zodat ze ook hun ouders, broertjes en zusjes
stimulerenommeetedoen.Huneigenontworpenflesisdaarbijuitgangspunt.Ooklerenzehoezedouchetijdenkunnen
meten en bijhouden.
Voorbereiding
• Checkenofflessenendeetikettenzijnontvangen
• WaterSpaardersDoeboekje,dewebsitewww.waterspaarders.nl,deonlineVerbetermeterendestopwatch-appbekijken
• Online‘UitlegVerbetermeter’doornemenopwww.waterspaarders.nl
• Briefvaninitiatiefnemersenpartnersprintenommeetegevenaandeleerlingen(ziewww.waterspaarders.nl/
handleiding)
• Brief(omVerbetermetertoetelichtenvanuitdeschool)aanpassenaaneigenschoolenprinten,ommeetegevenaande
leerlingen(ziewww.waterspaarders.nl/handleiding)
Materialen
• Flessenenetiketten
• Geprintebrievenvoordeouders
• Digibord
Opbouw les
• Terugkoppelingthuisgesprek
• Flessenuitdelen
• Gebruikwebsite,Verbetermeter,Doeboekjeenstopwatch-app
• Rollenspelof‘Vraag-maar-raak’-spel
• Opdrachtvoorthuis
Stap voor stap
De flessen met etiketten
1. Startdelesmeteengroepsgesprekoverhoehetgesprekthuisoverdespreukenis
gegaanenhoedeouders/broertjes/zusjeshebbengereageerdopdespreuk.
2. Controleerofalleleerlingende0-metinghebbenuitgevoerdendedouchetijdenhebben
genoteerd op hun losse doucheschema.
3. Dedoosmetflessenenetikettenwordtgeopend(evt.heeftuzelfdeetikettenalopde
flessengeplakt)ene.e.a.wordtuitgedeeld.
Douchetijden meten
4. Leguitdatdeleerlingenthuisdekomendewekenhuneigendouchetijdenendedouchetijdenvanhunoudersen
broertjes/zusjes,gaanmeten.ZenoterendetijdeninhunDoeboekjeoppagina8en9indealbekendedoucheschema’s.
5. Bekijkdewebsitewaterspaarders.nlenhetfilmpjeDeVerbetermeter,waarinjeziethoedeVerbetermeterwerkt.De
Verbetermeter is een online doucheschema dat berekent hoe de kinderen en hun familie het doen ten opzichte van de
eerstemeting(de0-meting)enderestvanNederland.Laateenleerlingophetdigiborddemonstrerenhoehijofzijzich
registreert.Zijnofhaardouchetijdenvande0-metingvultuinbijWeek0indeVerbetermeter.
6. BekijkookmetuwleerlingenhoedeWaterSpaardersstopwatch-appwerkt.Deappistedownloadenvia
www.waterspaarders.nl/handleiding.DezeappenhetDoeboekjehelpendeleerlingenbijhetverkortenvande
douchetijden bij hen thuis.
Rollenspel of ‘Vraag-maar-raak’-spel
7. Doeeenrollenspeltervoorbereidingophetgesprekthuis.Verdeeldeklasingroepjesvanvierkinderen.Kind1speelthet
kinddatthuiskomtmetdeflesendespreuk,kind2isdeouderenkind3en4observerenengevenfeedback.Kind1moet
proberendeflesenspreukzichtbaartemakenbijkind2.Kind2steltkritischevragen,waardoorkind1creatiefmoetzijn
enallesuitdekastmoethalenomkind2telatenmeedoen.Kind3en4gevennaafloopfeedbackopdedialoog.Daarna
wisselen de rollen.
12
8. Eenalternatiefvoordevoorbereidingophetgesprekthuisishet‘Vraag-maar-raak’-spel.Inditgevalbedenkenalle
leerlingen individueel drie vragen, die gaan over energiebesparing, korter douchen en de noodzaak daarvan voor de
natuur.IdeeënvoorvragenkunnenzijhalenuithetDoeboekje,vandewebsitewww.waterspaarders.nlofvanandere
sites.Zeschrijvendezevragenopeenlosblaadje.Deleerlingenwetenzelfdeantwoordenopdevragen.Voorbeeldenvan
goede vragen zijn:
- Hoelangdouchejijperdag?
- Hoeveelliterwarmwaterverbruikjealsjevijfminutendoucht?
- Watbetekentgroeneenergie?
- Watkostminderenergie:eengloeilampofeenledlamp?
In tweetallen stellen de leerlingen hun vragen aan elkaar om te testen of de vragen goed zijn. Zo nodig passen zij de
vragenaan.Daarnaverzameltuallevragen.Umaakteenlangelijstmetallevragenophetdigibord.Iedereleerlingkiest
tienvragenuit,diehijhetbest/leukstvindtomthuisaanzijnouderstevragen.Hijschrijftdezevragenopenneemt
ditblaadjemeenaarhuis.Metbehulpvandetienvragenénhunmooiefleskunnendeleerlingenthuishunoudersen
broertjes/zusjesduidelijkmakenwaaromkorterdouchennoodzakelijkis.
Thuis
9. Leerlingennemenhunfles+Doeboekjemeenaar
huis, samen met de twee brieven: een brief namens de
initiatiefnemers;indiebriefwordtuitgelegdwaaromde
kinderendezeflesmeenaarhuisnemen.Deanderebrief
is namens de school, om de Verbetermeter toe te lichten.
Dezebrievenzijntevindenopwww.waterspaarders.nl/
handleiding.
10. Leerlingenkrijgendeopdrachtthuishunflestelatenzien.
Verder gaan ze vanaf nu hun eigen douchetijden bijhouden
enopschrijveninhunDoeboekjeensprekenzemetde
andere gezinsleden af dat ze vanaf dan hun douchetijden
gaan bijhouden. Het is belangrijk dat iedereen serieus
meedoet, anders werkt de opdracht niet. Leerlingen
benadrukken thuis: we moeten het samen doen!
11. Bijgoedgedrag(=5minutendouchenofminder)belonen
de leerlingen de gezinsleden met een stickertje uit het
Doeboekje.BijeenvolleSpaarkaartdoenleerlingeneen
klusje dat ze vooraf hebben afgesproken te doen.
12. Gaanergezinsledeninbad?Vuldanhetaantalminuten
dat de badkraan aanstaat in, en wanneer er meerdere
gezinsleden samen in bad gaan, deel dit dan door dit aantal
en vul de uitkomst in bij elk gezinslid.
13. Deuitkomstenvanhetmetenwordenindekomendewekenindeklasbesproken.LaatdekinderendeVerbetermeter
invullen. Het is dus belangrijk dat de kinderen de tijden goed bijhouden.
[Datum
]
Beste oud
ers/verzo
rgers,
Wij. werke
an
n
ud daarvde kinder als [groep/klas]
progra
t beho
nu al een
en over
ting les
voor he
t dit dou
paar we
energie
toelich
chen en
ken aan
verbruik
ets doen Spaarders. Me – wordt
Betreft:
cre
doo
WaterSpa
en ondern
con
en
r hun oud
gers,
a Water dus energie
arders.
len iets
d ren
emen ze
die
verzor
in het kad
ers en bro
nkin
Met dit
gramm
r en wil
actie doo
ders /
– en
wordehui
er van Wa
ertjes en
lesprogram
r niet
de natuu aan het lespro warm water t klimaat en
Beste ou
s genom
zusjes te
terSpaa
ma lere
e
n met
er
he
en.
rders een
me
gaa
rt
stimuleren langer dan 5 min
nd
d
Eer
n
be
de
mi
r
kin
der nam
is
an
toe wat
douchepro
uten te
dat ook
zijn zee
ikt, ver
uw kind
t er thu
l van uw
het
nds,doel is
duc
te doen.
Fo
r
al
t met een
Kinderen et de schoo ren ervoor da ie wordt gebru
het
van de fles
Vandaa
WaterSpa
d Natuu
do
eigen ont
de
g heeft
en wat uw
arders Doe
t Werel Uw kind
Daarom a zorgen kin er zoveel energ
worpen
uw
he
t
kind ver
boekje me
gaagt nu
etiket me
mm
at
en me
door tot enigin
der doe
echt aan
e. Graag
e naar
progra Want doord
igd.
ten, sam lijk gemaakt
t
ver
kor
dre
me
de
ach
ls,
be
.
ter
n
lich
t
slag
het
n
rkr
neche
dou
t ik hieron
ge
Doeboe
hoste
met ene
en lee
rsteu
gebruikt t uitsterve
n
kje.
der
rgie bes
on
mede mo
d de
deren
Stayokay Zokin
het dou
als zet hij/zij in de
n me
paren doo
rij rn kin
f van kin n. Het wordt erder Enexis,
plante
derenchegedrag
badkam
r korter
tio
er. In het
ijsuitgeve inginda
initiatie
he
tetvullen
van het
te douche
is een
Founda
, netbe
onderw
erin de onl
Doeboe
gezin bijh
ertuig
n. De fles
aarders
kje zitten
Chapter
ine Verbet
wa bij. Me
ouden.
rijf Eneco m Nudge en gedeelde ov
met opr
Door de
Spaarkaar
WaterSp en de Missing energiebed
for
ar graag t voor pje
impact kor
ermeter,
een
oep
gegevens
ten. Daa
ntenplat
er
kunnen
n hen da onder het ko
ens,
vanuit
ter douche
rmee kan
van de Spa
Unilev
de kinder
drijf Vit win. Consume rken samen en. Wij helpe
.nl De
n
be
ers
hee
ter
uw
ard
en
ft
ark
geg
op het mil
hun ver
s we
aarten ver
spa
evens die
breng
drinkwa bedrijven Ve
betering
anisatie
ieu, de nat
volgens
worden
gang te op www. water
ter
privacy
bijhoud
ingevuld
Onze org andering op
uur en op
n
wetgeren
van wa
en en lere
in de Ver
ving geb
u vinde
de gezinsp
aarders.
ver
er
ma’s wa
n ze
een
the
betermete
kind ovorgd. Op de
kor
WaterSp r in staat zijn anisaties kunt
ortemonn
film
t uw
er deze zie
r zijn ano
pje zien
de
website
rtme
ee.
f
org
oerd ov megez
d zelhoe
niem en
pleinnen
www.w
geen an e over onze
t
gev
kin
de
.
eft
Ver
uw
r
aterspaar
wo
van gro er
betermete
ati
ders’
thuis he pen dat u hie e dat
s is door de
ders.nl ond rden volgens stri
inform WaterSpaar
r werkt.
ereenep om4 het ges
nd fle a. De
n weken
j ho
cte
gegied
De leerkr
er ‘Verbe
evensde
prek in de
rland
ten, om
afgelope gramma. Wi kind: de bijgaa teimp
‘Waarom
acht hee
termeter
zetact
in Ne zullent sam
klas te fac
kind de
ft inzicht
’ kunt u
uw
vanenWa
lespro
ere
he van engevoegd
dkamer
iliteren;
in
zijn op
in de geg
aanard
n die uw Spaardersat Spa
worden
t
in de ba st u dat als ied lijk stater
verder hee
evens van
prekke
ra trots
ter
l me
. Daa
om meer
voers
ge
ft niema
De ges
rbij gaat
dit Wa ag kunt u ext
doeld om
Als
is. Wi
de
baden ?
inzicht te
art udie
niet wil
el van
nd inzich
het om
Hij is be el belangrijk
zwt em
geven in
dat be
ie bespade mpische
ren
anonieme
t in deze
onderde at. En vanda en oproep.
de
erg
spa
he
ano
en
en
de
kla
nieme gem
Oly s, dan
pra
eid
totale lan
gegevens.
r kan
r jaakun
tekening t korter douch de hoeveelh
58.000
heeft ge
delijke
iddelde
t u mij dit
at aan
da
en met
€ 220 pe
dit
douchetijd
laten we
gelijk sta
uchen,
gezin
ontworp te herinneren
hiermeeDank u
en van uw
nen uw ger dan 5 ten.
vooagr uw
g zou do s? Of dat dit r personen
aan
gez
da
bin
is
r
in
pe
to’
thu
medew
worden
t vie
t lan
korter
erking.
kind gra liefst nie
gedeeld
2.000 au n gezin me
die uw
in
ee
Vriende
minuten men van 57
, het
enlijk
ndeling n douch
ne
u dat dit
e groet,
bsite van n met de
pele ha
de weg ter? En wist
gaa
op de we
resultate
or de sim den korter
wa
meter
ter
[Uw
warm
bool vo
ngen en
naa
arinaa
gezinsle met de Verbe
ervm/
at sym
m directe
d én alle
er willen
kind sta
len hun
g bij
u me
……]
van uw en: dat uw kin vooruitgan
cht ur/
en ze de
s
is,
Mo
fle
de
rgd
De
ng
ders.
wil bre
houden privacy gebo
terSpaar
teweeg De kinderen
met Wa
eraard
.
edoet
waar uit .
minuten
t u me
ers.nl.
aarders,
zen
d en da waterspaard
WaterSp daarvoor kie nt op uw kin
www.
zij
be
dan op
klas, als n dat u trots
mma, kijk
pe
gra
ho
j
Wi
t pro
over he
weten
ders!
terSpaar
met Wa
succes
zier en
Veel ple
ders
terSpaar
mma Wa
Tip 2
Omkorterdouchenechteengewoontetelatenworden,
moet je er langere tijd bewust mee bezig zijn. Het
Doeboekjebiedtruimteomvierwekenlangdetijdenvan
het douchen bij te houden. U kunt ervoor kiezen om het
lesprogramma WaterSpaarders al eerder af te sluiten
met de klas. Zorg er echter wel voor dat u de leerlingen
minstens twee weken geeft voordat u de afsluitende
les4geeft.Ditbetekentdusinhettotaalinelkgeval
driemeetweken.Diewekenzijnminimaalnodigomde
routine erin te krijgen. Leerlingen kunnen dan na de
afsluiting in de klas zelf nog doorgaan met het invullen
vanhunDoeboekje.
Tip 1
Bespreekmetdeleerlingendathetnietdebedoeling
isdatjeveelmindervaakgaatdouchen.Datis
niet realistisch en dat is niet waar het om gaat bij
gedragsverandering. Het gaat om de gewoonte te
creërenomnietlangerdan5minutentedouchen.
13
Week 5
Gaat het goed?
Maaktussenles3enles4afentoetijdomdevoortgangtepeilen.Zijndeleerlingen
goedbezigmethetinvullenvandedouchegegevens?Ganaarwww.waterspaarders.nl/
handleiding en log in op de Verbetermeter om de eerste resultaten van uw
leerlingen te bekijken. Uw gebruikersnaam en wachtwoord om in te loggen
ontvangtupere-mail.Deleerlingenkunnenhunbehaalderesultaat
vanuitdeVerbetermeterookinvulleninhunDoeboekjepagina9.
Aan de hand van onderstaande vragen kunt u met de leerlingen
bespreken hoe het meten gaat:
• Wieheeftdedouchetijdverbeterdtenopzichtevande0-meting?
• Voorwieisernogveelwerkaandewinkel?
• Hoelangdouchendeleerlingennu?
• Wetenzeinmiddelszelfwanneerde5minutenomzijn?
• Watwasmoeilijkaankorterdouchen?Watwasmakkelijk?
• Watdoenzethuisandersomkorteronderdedouchetestaan?
• Valterthuisnogmeerteverbeteren?
• Hoekunnendeleerlingendataanpakken?
Extra suggestie: ‘Ja, maar ...’ en ‘Ja, en ...’
Als korte activiteit tussendoor kunt u de leerlingen stimuleren
ommeetedoenaandeindividueleprijsvraag.Deuitlegvandeze
prijsvraagstaatinhetDoeboekjeoppagina11enopdewebsite.De
leerlingen worden uitgedaagd om de ultieme tip te bedenken om
zoveel mogelijk mensen aan te zetten tot energiebesparing door
minder warm water te gebruiken. Laat de leerlingen in tweetallen
samen brainstormen over goede tips op onderstaande manier:
- Kind1bedenkteengeweldigetip.Kind2antwoordtmet:‘Ja,
maar...’.Dezekritischehoudingvraagtomhetverdedigen
vanhetideedoorkind1.Daarnadraaienderollenom.
- Daarnapresenteertkind1nogeenanderideeaankind2.Nu
antwoordtkind2met:‘Ja,en...’Ditantwoordzorgtervoordat
kind2actiefmeedenktomdetipvankind1nogsterkerte
maken.Ookdaarnadraaienderollenom.
Deallerbestetip(s)zettendeleerlingenvervolgensophet
forum van de website. Ze maken kans op een van de mooie
WaterSpaarders-prijzenpakketten.Kijkvoormeerinformatieen
de wedstrijdvoorwaarden op de website.
Het mooiste etiket
Ga naar de website en laat de flessengalerij op het digibord zien.
Met het filter kunt u uw klas opzoeken. Samen bekijken jullie
deetikettenenpratenoverwelkeimpacthetheeftthuis.De
leerlingen kiezen welk etiket het mooiste en meest aansprekend
is. U kunt rechtstreeks het geselecteerde etiket insturen. Let
er wel op dat de ouders van de leerling van het desbetreffende
etiket op de hoogte zijn en ermee akkoord zijn.
WaterSpaarders kiest eenmaal per maand het mooiste
ingezonden etiket. Voor de klas ontvangt u een mooie prijs.
Met het insturen van het mooiste etiket wordt het etiket op de
sitevanNudgegeplaatst.Deklasroeptdeomgevingopomte
stemmenopditetiket.Deklasmetdemeestestemmenaanhet
eind van het schooljaar wint een verzorgd schoolkamp naar een
Stayokayvestiging.Kijkvoordewedstrijdvoorwaardenopde
website.
14
Tip
TED-talk:deleerlingenpresenterenhunideeën
voor de camera. Ze nemen thuis, in de douche,
of in de klas, hun filmpje op en zetten het
opYouTube.Zekunnendandelinkdelenop
het forum van de WaterSpaarderswebsite. Zo
inspireren zij anderen en maken ze kans een prijs
te winnen.
Belangrijk
Het overzicht van douchegegevens is slechts
anoniem te gebruiken. Het initiatief ligt bij de
leerlingenomtevertellen/rapporterenoverde
thuissituatie. Hierin is uiteraard niets verplicht.
Erkunnenouderszijndiehetondanksde
toelichting over privacy niet prettig vinden dat
hun douchetijden in de online Verbetermeter
worden ingevuld. Uiteraard verdient dit alle
respect.
Tip
Opwww.waterspaarders.nl/handleidingstaateen
suggestie voor een rekenles met WaterSpaarders.
Voor deze les kunt u de data van de klas uit de
VerbetermeterineenExcel-tabeldownloaden.
Ziehiervoorde‘UitlegVerbetermeter’op
www.waterspaarders.nl.
Week 6*
Les 4 Goed gedaan!
Het is tijd om stil te staan bij de mooie resultaten, het harde werk en de goede inzet van de leerlingen en hun ouders, broers
en zussen.
*Ukuntdeafsluitingooklaterorganiseren,danhebbenuwleerlingenlangerdetijdomdouchetijdentemeten.Bovendienis
dekansgroterdatkorterdouchengewoontewordt,omdaterroutineontstaat.HetDoeboekjegaatuitvanvierwekenmeten.
Peiltussentijdswelregelmatighoedevoortgangis.Eventueelkuntunieuwedoucheschema’skopiërenof
downloaden.
Voorbereiding
• EventueeleenafspraakmakenmetdeWaterSpaardersAmbassadeur
• CheckinvoerVerbetermeter
• Feestelijkeafsluitingorganiseren
• Eventueelcertificatenprinten
Wedstrijd ’Goed verbeterd!’
Deklaskaneenmooieprijswinnenalsergoedverbeterdwordt.Laatuwleerlingen
deVerbetermeterdusgoedinvullen.Voordewedstrijdwordtdeverbeteringvanweek0
ten opzichte van week 2 meegenomen. Met het invullen van de Verbetermeter doet de klas
automatisch mee met de wedstrijd en maakt kans op een schoolkamp naar een Stayokayvestiging.
Feestelijke afsluiting
Bedenkmetwelkefeestelijkeafsluitinguderesultatenkuntvieren.Ubepaaltsamenmetde
de
leerlingendeinvullinghiervan.SpreekmetdeWaterSpaardersAmbassadeur(gastlesgeveruit
uit
les2)afomhiereventueelbijaanwezigtezijn.
Uitdelen zandlopers
Omdeleerlingentestimulerenverdertegaanmetkorterdouchenkuntudezandlopers
uitdelendieuaanhetbeginvanhetprogrammagekregenheeft.Dezandloper
is geschikt om in de douche te hangen en geeft aan wanneer er vijf minuten
voorbij zijn.
Verdere ideeën:
• Ukuntalleleerlingeneenindividueelcertificaatgevenalsbeloningvoor
hun inzet en als stimulans door te gaan met korter douchen. U print voor
iedere leerling een certificaat uit van de website.
• Betrekdeheleschoolzodatanderegroepenkunnenzienwatdezegroep
heeft gedaan en bereikt.
• Betrekeventueelmensenvanbuiten(denkaandeouders,de
burgemeester,delokalekrantetc.).
• Maakeengroepsfotovanalledeelnemersmethunflessen.
• Verzinmetelkaarcreatievemanierenomookleerlingenvanandere
groepen(zowelbinnenalsbuitendeschool)tebetrekkenenmeetelaten
doen met WaterSpaarders.
Vragenlijst voorkennis impact van energie op klimaatverandering en natuur
WaterSpaarders stelt het op prijs als de leerlingen tot slot nogmaals een online
vragenlijstinvullen.Deantwoordenwordennaastdievandeeerderevragenlijst
gelegdtervergelijk.Ukuntdeleerlingendevragenlijst‘Watweetjij?’(2)inde
klaslateninvullenviawww.waterspaarders.nl/handleiding.
Samen iets bereiken
GEFELICITEERD!
Super goed gedaan!
Jij bent een echte TOP-WaterSpaarder!
Naam:
Groep:
Bedankt!
Jij hebt met jouw familie
mij en mijn familie geholpen
door korter te douchen!
Ga zo door en bespaar met
heel Nederland heel veel
energie!
DekernvanWaterSpaardersisdatgroepsresultaatbelangrijkis.Hetbegintbijjezelf,maarpasalswehetallemaal
samen doen, kunnen we echt iets veranderen!
15
Colofon
HetWereldNatuurFonds,UnileverendeMissingChapterFoundation,zijndedrieinitiatiefnemers
van het lesprogramma WaterSpaarders. WaterSpaarders wordt mede mogelijk gemaakt door
drinkwaterbedrijfVitens,energiebedrijfEneco,netwerkbeheerderEnexis,Stayokayhostels,vereniging
van waterbedrijven Vewin, Unie van Waterschappen, Scouting Nederland en Natuur & Milieu.
ConsumentenplatformNudgeeneducatieveuitgeverijZornondersteunenWaterSpaarders.Alle
partners zetten hun eigen expertise in.
HetlesprogrammaWaterSpaardersisontwikkeldinsamenwerkingmetZornUitgeverijB.V.Ookzijn
kinderen, leerkrachten en onderwijsdeskundigen betrokken bij de ontwikkeling. Het materiaal sluit
aan op de kerndoelen voor het primair onderwijs. Het lesprogramma bestaat uit gedrukte materialen
en de website www.waterspaarders.nl.
Concept:
Tekst: Illustraties:
Vormgeving:
DDB&TribalAmsterdam
AnnetHuyserenPittiRedeker
ChristianBorstlapenAngeliqueRijnsburger
DeniseTijssen
Copyright©2014ZornUitgeverijB.V.
Bestelnummer:5800
WaterSpaarders is een initiatief van :
Mede mogelijk gemaakt door:
Distributie:
ZornUitgeverijB.V.
Postbus4001
2301RALeiden
telefoon:(071)5149141
e-mail:[email protected]
fax:(071)5120278
www.zorn.nl
www.kenmerk.nl