Transcript (PDF) (PDF) - Universiteit Gent

DIES NATALIS
‘Dies Natalis is méér
dan de verjaardag
van de UGent.’
P R O F E S S O R A N N E D E PA E P E
RECTOR UNIVERSITEIT GENT
DIES NATALIS
Twitter mee over Dies Natalis!
#diesnatalis
Meer weten? Surf naar
www.UGent.be/diesnatalis voor:
Filmpjes waarin de promotoren
hun eredoctor voorstellen
Een overzicht van alle activiteiten
die door de faculteiten georganiseerd
worden rond Dies Natalis
3
Een wereldvermaarde fysicus, een systeembioloog die aan de
grondslag ligt van de studie van het interactoom, een pionier
inzake de Europese vergelijking van de studie van het sociaal
werk, een ingenieur die toponderzoek levert rond medische
beeldvorming, een wereldautoriteit in innovatief ondernemen
en een van de belangrijkste opera-figuren ter wereld.
Op 21 maart 2014 reikt de UGent een eredoctoraat uit aan zes
wetenschappers die uitblinken in hun vakgebied. Francis Halzen,
Marc Vidal, Walter Lorenz, Harrison Barrett, Shaker Zahra en
Gerard Mortier: elk tillen zij het onderzoek in hun vakgebied
naar een hoger niveau, elk vormen zij een inspiratiebron voor
generaties studenten, elk leveren zij een manifeste bijdrage
aan onze maatschappij.
Als rector ben ik oprecht fier dat ik deze zes eredoctoren aan
u mag voorstellen. In deze publicatie, die het resultaat is van
een samenwerking tussen de UGent en de wetenschapsredactie
van Eos, kan u een interview lezen met elk van de zes nieuwe
eredoctoren. Het interview met Francis Halzen prijkt daarnaast
P R O F E S S O R A N N E D E PA E P E
RECTOR UNIVERSITEIT GENT
ook in het maartnummer van Eos.
Tenslotte kan ik ook de activiteiten aanraden die sommige facul­
teiten organiseren voor ‘hun’ eredoctor. U vindt een overzicht via
www.UGent.be/diesnatalis.
Professor Anne De Paepe
Rector Universiteit Gent
4
5
‘MOGELIJK ONTDEKKEN
WE BINNENKORT
DONKERE MATERIE’
De theoreticus die de pech had om een geniaal experi­
ment te bedenken. Zo omschrijven zijn collega’s Francis
Halzen. Onder impuls van de Belg werd op Antarctica
de grootste neutrinodetector ter wereld gebouwd.
‘Daarmee gaan we kosmische raadsels oplossen’.
DOOR KIM VERHAEGHE
FRANCIS HALZEN
FYSICUS
Een artikel in het gerenommeerde weten­
Hoe werkt IceCube?
schapsblad Science van eind 2013 dat de
‘De eenvoudigste manier om je IceCube
observatie van 28 hoogenergetische
voor te stellen is als een telescoop die naar
neutrino’s aankondigde, werd uitgeroepen
het universum kijkt, maar daarvoor neu­­
tot ‘Physics breakthrough’ van het jaar. De
trino’s in plaats van lichtstralen gebruikt.
elementaire deeltjes werden gespot door
Op elk moment gaan er miljoenen van die
de Zuidpooltelescoop IceCube, en bevatten
elementaire deeltjes door de detector. Het
informatie over processen die zich afspelen
merendeel is afkomstig van de zon of onze
in de uithoeken van de kosmos. De geeste­
atmosfeer - daarin zijn we niet geïnteres­
lijke vader van IceCube is een Belg: Francis
seerd. Maar er zitten ook deeltjes tussen
Halzen, die veertig jaar geleden uitweek
die in de meest extreme delen van de
naar de Verenigde Staten. Hij opperde
kosmos zijn gevormd. Omdat neutrino’s
dertig jaar geleden als eerste het idee voor
geen elektrische lading en vrijwel geen
een gigantische neutrinodetector op
massa bezitten, gaan ze ongehinderd en
Antarctica. Vandaag staat Halzen nog
in rechte lijn door sterren en planeten.
steeds aan het hoofd van het onderzoek
Ze komen ‘ongeschonden’ in onze detector
met ‘zijn’ IceCube Neutrino Observatory,
aan, waar we hun eigenschappen en
waarbij 280 fysici uit 42 instellingen ­
oorsprong bestuderen.’
— ­w aar­o nder de UGent, VUB, ULB en
‘De detector is een gigantisch blok ijs:
UMons — zijn betrokken.
een kubieke kilometer groot, anderhalve
7
kilometer meter onder de Zuidpool. Wij
supernova-explosies of in de buurt van
hebben alleen het meettoestel gebouwd
superzware zwarte gaten. Maar eigenlijk
dat gebeurtenissen in dat blok ijs regi­s ­
weten we het niet. We tekenen de baan
treert. Verspreid over een vierkante
van elke neutrino die we in de detector
kilometer ijs zijn met een krachtige
vangen uit op een 3D-kaart van het
heetwaterstraal 86 kokers van tweeën­
heelal. Het snijpunt van al die banen
halve kilometer diep geboord. In elke
moet uitwijzen waar de deeltjes zijn
koker is daarna een kabel neergelaten,
geproduceerd. Maar op basis van de
met telkens 60 licht­g evoelige detectoren.
28 energierijke neutrino’s die we tot nog
In totaal zitten 5.160 detectoren
toe hebben geobserveerd, kunnen we
ingevroren in het ijs. Ongeveer één op
enkel ruime oorsprongsgebieden in het
een miljoen neutrino’s die door het ijs
heelal aanwijzen. Om de precieze bron
passeren, botst met een proton of
te vinden moeten we nog meer data ver­­
neutron in de kern van een waterstof-
zamelen. Maar we komen binnenkort
of zuurstofatoom. In de brokstukken van
met antwoorden. Daar ben ik van
zo’n botsing zit een negatief geladen
overtuigd.’
muon-deeltje, dat zich door het ijs
voortbeweegt in dezelfde richting waarin
Is de ontdekking van deze kosmische
de neutrino is ingeslagen. Daarbij straalt
neutrino’s voor u het hoogtepunt van
het blauw licht uit: het zogenoemde
ˇ
Cherenkov-licht.
De sensoren vangen dat
IceCube?
licht op en zetten het om in een signaal
moment in de late jaren negentig waarop
dat naar erg krachtige computers in het
duidelijk werd dat de detector echt
observatorium aan de oppervlakte wordt
werkt. Toen ik dertig jaar geleden over
gestuurd.’
mijn idee sprak, vonden collega’s het wel
‘Eigenlijk niet. Dat was in mijn ogen het
leuk, maar ze waren ervan overtuigd dat
Hoe merkt u het verschil tussen ‘lokale’
het nooit zou lukken. Net zoals ikzelf,
neutrino’s en deeltjes die geproduceerd
trouwens. Maar we maakten het concept
zijn buiten ons zonne­s telsel?
concreter, en zo slaagden we erin fondsen
‘De sensoren zijn alleen gevoelig voor
voor het project te werven. Het vergde
deeltjes met extreem hoge energie. De
daarna nog zeven jaar hard werken om
neutrino’s waarin we geïnteresseerd zijn,
IceCube te bouwen. Een van de grootste
bezitten een energieniveau van meer
uitdagingen was het ontwerpen van een
dan duizend tera-elektronvolt. Dat is een
heetwaterboor om de kabels in het ijs
miljard keer meer energie dan neutrino’s
te stoppen. Toen de detector aanging,
afkomstig van de zon.’
observeerden we neutrino’s met een
‘Toen ik dertig jaar
geleden mijn idee voor
een neutrinodetector
op Antarctica uit de
doeken deed, geloofden
mijn collega’s nooit dat
dat zou lukken. Ikzelf
geloofde ook niet dat
de IceCube telescoop
ooit zou werken.’
energie van ongeveer 20 TeV. Compleet
Waar komen die neutrino’s vandaan?
oninteressant. Maar dat de detector echt
‘Geregeld verschijnen er publicaties
werkte, dat was voor mij minstens zo
van theoretici die over de afkomst specu­
opwindend als onze grote doorbraak van
leren. Mogelijk ontstaan ze bij zware
vorig jaar.’
8
FRANCIS HALZEN
Bent u vaak op de Zuidpool?
‘Nee. Ik hoef er niet te zijn. Ik wil als
hoofdonderzoeker het voorbeeld geven
door niet als ‘toerist’ naar de Zuidpool
te gaan. Er gebeurt zoveel weten­
BIO FRANCIS HALZEN
GEBOREN IN 1944 IN TIENEN
STUDIE WISKUNDE EN NATUURKUNDE
AAN DE KU LEUVEN
het aantal beschik­b are bedden. Op
1971: DOCTORAAT THEORETISCHE FYSICA
AAN DE KU LEUVEN
Wist je dit al over
DIES NATALIS
?
Wat wilt u zeker doen in België?
‘Mijn familie bezoeken. Fietsen.
En naar zee gaan. Ik ben vergeten
hoe België eruitziet. Ik ben heel
benieuwd.’
schappelijk onderzoek dat de echte
beperking van het onderzoek ligt in
ULB, UMons, UA, ULg en KU Leuven.
De titel van ‘doctor honoris
causa’ werd ingesteld bij K.B. van
29 juli 1869. Het eredoctoraat is
de hoogste academische onder­
een bepaald moment overwogen we
SINDS 1971 VERBONDEN AAN DE
scheiding die iemand kan krijgen.
om twee onderzoekers hetzelfde bed te
UNIVERSITY OF WISCONSIN-MADISON (VS)
Universiteiten reiken de titel
laten delen: de ene ’s nachts, de andere
overdag. Dezelfde beperking hebben
TIJDELIJK WERKZAAM AAN HET CERN
EN DE UNIVERSITEITEN VAN DURHAM EN TOKIO
we ook met het aantal beschikbare
computers. Er is altijd een competitie
naar beschikbare plaatsen. Ik ben
theoreticus. Ik kan er niets gaan doen.
‘doctor honoris causa’ in regel
enkel uit aan externe hoogleraren
of verdienstelijke personen.
KREEG IN 2013 ALS DIRECTEUR VAN HET
WISCONSIN ICECUBE PARTICLE ASTROPHYSICS
CENTER (WIPAC) DE ‘PHYSICS WORLD
De eerste plechtigheid met
BREAKTHROUGH OF THE YEAR AWARD’
de uitreiking van eredoctoraten
Er zit heel veel expertise in dit expe­
(ONDERSCHEIDING DOOR HET INSTITUTE
vond plaats tijdens het Inter­
riment, maar niemand kon een taakje
OF PHYSICS, IOP) VOOR DE OBSERVATIE
nationaal Congres van Gezond­
voor mij bedenken (lacht).’
VAN DE EERSTE KOSMISCHE NEUTRINO’S.
heidsleer dat in Gent werd
georganiseerd door het Royal
Hoe belangrijk zijn de Belgen?
Institute of Public Health.
‘De groep onder leiding van VUB-ULB
Op 2 juni 1927 werden 3 ere­­­
en UMons is momenteel de grootste in
complete duisternis en temperaturen van
doctoraten toegekend in de Aula
de zoektocht naar donkere materie.
50 graden onder nul.’
van de universiteit. De ere­­
Voor een grote klasse van theoretische
doctoren kregen een diploma ;
modellen is IceCube de gevoeligste
Doet het deugd om met dit ere­doctoraat
van een medaille was toen nog
detector. De hoop is daarom erg groot
erkenning vanuit België te krijgen?
geen sprake.
dat zij binnenkort als eersten donkere
‘Enorm. Ik ben in de voorbije veertig jaar
materie zullen vinden. Ook weten­
de band met België verloren. Ik dacht dat
schappers van de Universiteit Gent
ze mij daar ook vergeten waren. Weet je,
academiejaar op 11 oktober 1937
werken mee aan IceCube. Zij analyseren
wetenschap heeft me op de meest af­­­
worden vier eredoctoraten toe­­
de data van de detector aan de opper­
gelegen plaatsen ter wereld gebracht,
gekend en naast het diploma
vlakte van het ijs. De Gentse onder­
maar Gent is de meest exotische plaats
wordt daarbij voor het eerst een
zoekster Freija Descamps (van 2007 tot
waar ik een eredoctoraat had kunnen
eremetaal (medaille) uitgereikt.
2010 verbonden aan de vakgroep Fysica
ontvangen (lacht). Dit heeft dan ook
en Sterrenkunde van de UGent, red.)
indruk op mij gemaakt.’
Bij de opening van het
verbleef al een jaar onafgebroken op
de Zuidpool om de detector in de gaten
Binnenkort zult u wat vaker in België zijn,
te houden. Negen maanden daarvan
want dan geeft u via de Francqui
waren in isolatie, met buiten alleen
Leerstoel colleges aan de UGent, VUB,
10
11
‘DE SAMENWERKING TUSSEN
EIWITTEN TOONT ONS WAT
OP GENETISCH NIVEAU
ONZICHTBAAR BLIJFT’
Marc Vidal is een van de pioniers in de studie van
het ‘interactoom’, het geheel van alle moleculaire
interacties die plaatsgrijpen in de cel. De focus
ligt daarbij vooral op eiwit-eiwit-interacties.
Want ook al ligt er achter elk eiwit een (bekend)
coderend gen, de kennis van de verschillende
eiwitinteracties geeft in vele gevallen betekenis
aan een nietszeggend genetisch patroon.
D O O R S E N N E S TA R C K X
MARC VIDAL
SYSTEEMBIOLOOG
Januari 2000. De wereld is nog aan het
ons uiterlijk bepalen, onze intelligentie,
bekomen van de millenniumviering en
ons gedrag en onze gezondheid.
de hele heisa rond de millenniumbug.
In dezelfde maand wordt het nog prille
Op wetenschappelijk gebied nadert
vakgebied van de interactomics, de studie
een van de grootste en belangrijkste
van het interactoom, volwassen. Dat
projecten uit de geschiedenis zijn vol­­
komt voornamelijk door de publicatie
tooiing: het Humane Genome Project.
van twee wetenschappelijke artikels, één
Niet veel later zal bekend worden dat
in Nature en één in Science, waarin het
het men­s elijk ge­­noom, de blauwdruk
interactoom van twee organismen
van ons lichaam, ‘slechts’ 22.000 eiwit­
– respectievelijk gist en de rondworm
coderende genen telt. Genen die (mee)
C. elegans – uit de doeken wordt gedaan.
13
‘Wij bestuderen
met welke eiwitten
kankerverwekkende
virussen contact maken,
om te leren hoe kanker
precies ontstaat in
ons lichaam.’
Het Science-artikel is afkomstig van de
een bepaalde ziekte, er niet altijd voor
onderzoeksgroep van Marc Vidal aan het
zorgen dat je ook ziek wordt. Bij het
Dana-Farber Cancer Institute in Boston.
syndroom van Wiskott-Aldrich, bijvoor­
beeld (een zeldzame bloedziekte), blijken
Het interactoom is het geheel van alle
alleen die mutaties ziekmakend die
moleculaire interacties (vooral tussen
veranderingen in de contactzones van
eiwitten) die in een cel plaatsgrijpen. Het
de eiwitmolecule WASP veroorzaken.
mogen dan de genen in het DNA zijn die
Door zo’n mutatie kan deze eiwitmolecule
de meeste eiwitten coderen, het zijn de
niet meer binden met een ander eiwit,
eiwitten die al het werk in de cel uit­­
VASP genaamd, waardoor het syndroom
voeren. En belangrijk: eiwitten hebben
in gang wordt gezet. Het patroon met
een door en door coöperatief karakter.
het WASP- en het VASP-gen, dat op het
Alle processen in een cel – of het nu om
laagste niveau van het genoom nauwelijks
het ‘vuren’ van neuronen gaat, het delen
informatie oplevert, krijgt dus pas
van de moedercel of de transformatie
betekenis als je het op het niveau van
van een stamcel in een gewone
het interactoom bekijkt.’
lichaams­c el – zijn het resultaat van een
welbepaald samenspel van interacties
Van het genoom wordt vaak gezegd dat
tussen eiwitten. De complexiteit van het
het de blauwdruk is van ons lichaam.
interactoom is dan ook veel groter dan
Hoe kan je het interactoom dan noemen?
die van het genoom. Als je alleen de
‘Wij bekijken het interactoom vanuit een
eiwitten rechtstreeks gecodeerd door de
top-down-benadering, als een complex
22.000 genen in rekening brengt, kom je
netwerk met ten minste 22.000 eiwit­
alleen al voor de samenwerking tussen
knoop­­­­­­­­punten. Net zoals in het vliegverkeer
twee eiwitten (het binaire interactoom)
zijn er een aantal hubs, ‘populaire’
aan 200 miljoen mogelijke interacties.
eiwitten zeg maar, die met vele andere
Laat je combinaties van drie of meerdere
eiwitten een binding aangaan. Die
eiwitten toe, dan explodeert het aantal
ei­w itten vind je logischer­w ijze terug
helemaal. Marc Vidal schat dat momen­
bij een groot aantal feno­t ypen – of
teel ongeveer 15 procent van het binaire
ziektebeelden, als je wil. Het volledige
interactoom in kaart is gebracht.
menselijke interactoom is natuurlijk veel
te groot om in één keer te onderzoeken.
De weg naar een volledige overzichts­
Daarom zoomen we in op een klein
kaart van het menselijk interactoom is
stukje dat we zeer grondig in kaart
nog lang. Hebben de in kaart gebrachte
brengen. In de hoop dat we de resultaten
interacties al iets opgeleverd?
vervolgens kunnen extrapoleren.’
‘Jazeker. Op het niveau van het inter­
actoom zien we verbindingen die op het
genetische niveau onzichtbaar blijven.
Zo hebben we ontdekt dat specifieke
MARC VIDAL
genetische mutaties, verbonden aan
15
Zijn er sterke verschillen tussen
het interactoom van een huidcel,
een zenuwcel of een stamcel?
‘Een goeie vraag, waarop helaas nog
geen antwoord bestaat. Sowieso zijn het
BIO MARC VIDAL
GEBOREN IN 1962 IN UKKEL
DOCTORAAT AAN DE (TOEN NOG
van professor Jan Tavernier werkt u al
Wist je dit al over
DIES NATALIS
?
heel lang samen.
‘Dat klopt. Dankzij zijn werk kunnen we
nu trouwens veel sneller en makkelijker
ZELFSTANDIGE) UNIVERSITEIT VOOR
eiwit-eiwit-interacties opsporen.
alle drie biologische cellen, dus ze zullen
LANDBOUWWETENSCHAPPEN IN
Voordien moesten we daarvoor eiwitten
uitvinder van o.m. het bakeliet, en
veel eiwitinteracties gemeen hebben.
GEMBLOUX (1991)
injecteren in een andere celkern. Nu
Erwin Schrödinger, de natuur­
kunnen we ze rechtstreeks in menselijke
kundige die o.m. bekend is van het
celculturen bestuderen. Dankzij de
gedachte-experiment ‘Schrödingers
Gentse MAPPIT-technologie kunnen
kat’, een eredoctoraat aan de Gentse
we ook dynamische interacties meten,
universiteit. Omdat er geen opening
en bovendien is ze toepasbaar bij alle
van het academiejaar plaatsvond in
soorten cellen.’
1939 werden de diploma’s en
Maar welke specifieke interacties ervoor
zorgen dat een zenuwcel vuurt, een
POSTDOC AAN MASSACHUSETTS GENERAL
HOSPITAL CANCER CENTER IN BOSTON (VS)
huidcel tegen straling beschermt en een
stamcel kan uitgroeien tot zoveel types
cellen, hebben we nog niet ontdekt.’
HOOGLERAAR AAN HARVARD MEDICAL
SCHOOL SINDS 2000
‘Ik wil toch even iets verduidelijken: het
HOOFD VAN HET CENTER FOR CANCER
menselijke interactoom is, net zoals het
SYSTEMS BIOLOGY VAN HET DANA- FARBER
genoom, een kunstmatige verzameling
CANCER INSTITUTE AAN HARVARD
van álle moleculaire interacties in het
MEDICAL SCHOOL
In 1939 kregen Leo Baekeland,
medailles via een Belgische gezant
Kijkt u uit naar uw bezoek aan Gent?
aan Baekeland overhandigd. Erwin
‘Ik woon al meer dan twintig jaar in de
Schrödinger vermeldde in een brief
van 19 oktober 1946 dat hij zijn
menselijk lichaam – verspreid over alle
2012: PUBLICATIE VAN RECENTSTE RESULTATEN,
Verenigde Staten, en de laatste jaren
cellen dus. Het is niet zo dat we een
WAARBIJ 14.000 EIWIT-EIWITINTERACTIES
kwam ik niet vaak meer in België. Dus ja,
eredoctoraat niet had ontvangen.
onderscheid maken tussen een inter­
ik kijk er wel naar uit. Mijn vrouw, een
De rector besliste dat hij zijn
actoom van een huidcel, een zenuw,
geboren Française, is nog nooit in Gent
erediploma in 1946 toegestuurd
etcetera. In hét interactoom zit alles.’
geweest. Ik zou ook graag een deel van
krijgt. Voor het bekomen van zijn
m’n acceptatietoespraak in het
epitoga moest hij evenwel langs­
komen bij de UGent.
Uw onderzoeksgroep focust op de
op kanker, red.) bevinden zich voor­
Nederlands voeren. Dat is een hele
systeembiologie van kanker. Hoe zit het
namelijk in de buurt van de hubs van
uitdaging voor mij, want na al die jaren
met de eiwitinteracties in kankercellen?
het interactoom. Ze vervullen dus een
in de VS is m’n Nederlands, zacht
‘Eigenlijk zijn kankercellen heel
centrale functie in onze eiwitmachinerie.
uitgedrukt, niet meer zo vlot.’
bijzonder, zeker als je ze vanuit ons
Wij proberen onbekende kankereiwitten
eredoctoraten om de twee of drie
perspectief bekijkt. Om een cel te laten
op te sporen. Dat doen we door, bijvoor­
jaar plaats, en doorgaans telkens bij
sterven zijn minuscule veranderingen
beeld, kankerverwekkende virussen los te
de opening van het academiejaar.
vaak al genoeg – één enkele mutatie kan
laten op het menselijk interactoom.
de klus klaren. Kankercellen bezitten
Vervolgens kijken we met welke eiwitten
echter de eigenschap dat ze sterker en
de viruseiwitten contact maken, en of de
sneller groeien dan normale cellen. Dat
globale structuur van het interactoom
vraagt een samenspel van verschillende
wezenlijk verandert. Op die manier leren
eiwitten, in een welbepaalde configu­
we hoe kanker precies ontstaat in ons
ratie. Bovendien is dit voor alle soorten
lichaam.’
kankers anders.’
‘Zogenoemde kankereiwitten (eiwitten
Dat u een eredoctoraat krijgt aan
gecodeerd door mutaties in genen die
de Universiteit Gent is niet geheel
bekend staan om hun verhogend risico
toevallig. Met de VIB-onderzoeksgroep
16
Na de Tweede Wereldoorlog
tot 1959 vond de uitreiking van de
In het interview wordt verwezen naar twee artikels
uit Science en Nature:
1 A comprehensive analysis of protein-protein
interactions in Saccharomyces cerevisiae, Peter
Uetz et al., Nature (februari 2000)
2 Protein interaction mapping in C. elegans
usingpProteins involved in vulval development,
Albertha J. M. Walhout et al., Science
(januari 2000)
17
‘MIJN ONDERZOEKERS
HAMSTERDEN PLAYSTATIONS’
MRI, PET, SPECT. Met medische scanners worden
levens gered. Achter die krachtige toestellen zit
even krachtige en complexe wiskunde.
Harrison Barrett leverde sinds begin jaren zeventig
het fundamentele denkwerk voor de radiologie
en heeft sterk bijgedragen aan het verbeteren van
hardware en software om beelden te maken en
te beoordelen.
DOOR REINOUT VERBEKE
Dat kerstcadeaus een grote invloed
vormingswetenschap. Hij noemt het boek
kunnen hebben, bewijst het levenspad
dat hij samen met Kyle Myers heeft
van Harrison Barrett (University of
geschreven, Foundations of Image Science.
Arizona). Toen hij tien was, gaven zijn
‘Het telt 1.500 pagina’s en het is het
ouders hem een natuurkundeset – een
goedkoopste technische boek op de
Gilbert Atomic Energy Lab – met echte
markt – 3 cent per vergelijking (lacht).
radio-isotopen. Hij bouwde de badkamer
Sommigen noemen het de bijbel van de
om tot donkere kamer. ‘Toen heb ik mijn
medische beeldvorming. Het toont aan
eerste foto gemaakt aan de hand van
dat beeldvorming een wetenschap is: dat
gammastralen. Er is tussen mijn tiende
ze proefondervindelijk is en je beelden
en nu eigenlijk niets veranderd’, lacht
met wiskundige precisie kunt benaderen.
Barrett.
Beeldreconstructie ging in weten­
schappelijke papers vaak niet verder dan
HARRISON BARRETT
INGENIEUR
Harrison Barrett publiceerde meer dan
een voor-en-na: de vergelijking tussen
300 wetenschappelijke artikelen en heeft
wat oorspronkelijk te zien was en wat je
25 patenten op zijn naam staan. Maar die
na toepassing van een nieuwe algoritme
publicatielijst is volgens hem niet zijn
kunt zien. ‘Kijk, is het niet klaar en
belangrijkste bijdrage tot de beeld­
duidelijk dat de nieuwe techniek beter
19
is’, besluiten de auteurs van het artikel
gebruikten zonder te betalen voor
dan meestal. Maar dat is niet zo vanzelf­
spelletjes. Dus heeft het zijn systeem
sprekend: het testen van de beeldkwaliteit
veranderd. We gebruiken nu grafische
moet op een rigoureuze manier
kaarten die in de consoles worden
gebeuren, ook met het idee hoe goed
gebruikt, en zetten ze aan elkaar.
de gebruiker – de arts bijvoorbeeld –
De computerkracht van die kaarten
informatie aan het beeld kan ontlenen.
verdubbelt elke zeven à acht maanden.
Dat is de rode draad in mijn boek.’
Op één kaart kunnen we programma’s
honderd tot duizend keer sneller laten
Kunnen de computers van vandaag de
draaien dan op een gewone laptop.’
ambities van de medische beeldvorming
nog aan?
Het onderschatten van de computer­
‘Gordon Moore (de medeoprichter van
kracht van morgen kan dus de weten­
Intel, red.) was een pessimist. Hij
schappelijke vooruitgang remmen.
voorspelde in de jaren zestig dat het
‘Wel, begin jaren zeventig weigerde de
aantal transistors op een chip om de
National Science Foundation (NSF) mijn
achttien maanden zou verdubbelen (de
onderzoeksvoorstel om beeldvorming
zogenoemde Wet van Moore, red.). Maar
te bestuderen met computers omdat het
de ontwikkelingen in computers gingen
NSF vond dat de computers niet krachtig
veel sneller. Voor SPECT (Single-Photon
genoeg waren, en dat er geen toekomst
Emission Computed Tomography) zijn we al
was voor computers in de radiologie. O,
23 jaar bezig met parallell computing
wat heb ik spijt dat ik die afwijzingsbrief
(waarbij verschillende onderdelen
niet heb bewaard en aan de muur
tegelijkertijd berekeningen uitvoeren,
gehangen.’ (lacht)
red.) en is dit al de zevende generatie
van parallelle computers. De eerste
U wordt door collega’s geroemd voor
moesten we helemaal zelf bouwen,
uw colleges en voor de gedrevenheid
omdat er toen niks op de markt was.
waarmee u de nieuwe generaties
Transputers noemden ze dat in de jaren
opleidt. Verhindert de grote publicatie­
tachtig.’
druk vandaag niet om op een grondige
‘De voorbije jaren was de Sony Playstation
manier studenten te begeleiden?
een belangrijke, betaalbare computer
‘Juist omgekeerd: studenten opleiden is
voor ons. In Tucson stond vier jaar
goed voor je cv. Zij worden doctoraats­
geleden een lange rij voor de winkel
studenten, publiceren papers en de
waar de Playstation 3 in de rekken zou
mentor wordt laatste auteur. Dus
liggen. Mijn studenten stonden in die rij
kwantitatief gezien is dat alvast geen
op plaats 1, 2 en 6 (lacht). We hadden er
reden om onderwijsopdrachten links te
uiteindelijk 50 hier in het lab. We
laten liggen.’
veranderden het operating systeem,
‘Maar het academische milieu kampt wel
maar Sony had op den duur door dat
met problemen. De crux is het bereiken
onderzoekers hun spelcomputer
van de eerste positie in het lab.
20
‘Een doctoraatsstudent
die geen uit­muntende
reputatie heeft
en geen ellenlange
publicatie­­lijst, verzandt
in een aaneen­schakeling
van post­doctorale
mandaten, zonder
zicht op een vast
professor­s chap.
Dat is verlammend.’
HARRISON BARRETT
Wist je dit al over
DIES NATALIS
Een doctoraatsstudent die geen
Daarnaast focussen ze steeds meer op
Informatie­systemen, red.) werkten een
uitmuntende reputatie heeft en geen
de wetenschappelijke domeinen waar
paar jaar geleden nog hier in Tucson
ellenlange publicatielijst, verzandt in
ze hun reputatie mee kunnen versterken,
(University of Arizona), en startten
een aaneenschakeling van postdoctorale
waar ze veel subsidies of geld van de
daarna in België succesvolle labs op.
mandaten, zonder zicht op een vast
industrie mee kunnen binnenhalen.
Ook Rik Van de Walle maakte deel uit
professorschap. En dat is verlammend.
Dat gaat ten koste van de softere weten­
van mijn onderzoeksgroep en droeg bij
kreeg op 18 februari 1956 een
De universiteiten zelf werken dat in de
schaps­­takken. Ik heb geluk dat de
tot een aantal onderwerpen in mijn boek
eredoctoraat aan de UGent op
hand: ze bieden jonge onderzoekers
optische wetenschappen van een ‘zacht’
Foundations. Het waren heel productieve
voorspraak van de faculteit
steeds minder professoraten aan. Ze
wetenschapsdomein vijftig jaar geleden
samenwerkingen en ik wil de band
Wetenschappen. Ook de politici
halen liever vermaarde wetenschappers
stelselmatig een booming business zijn
met de Gentse wetenschappers in de
Camille Huysmans en Frans Van
uit het buitenland dan dat ze jonge,
geworden, die genoeg geld binnen­
toekomst nog strakker aanhalen.’
Cauwelaert ontvingen een
beloftevolle mensen kansen geven.
bracht.’
?
Wijlen koning Boudewijn
eredoctoraat aan de Gentse
universiteit tijdens het
Beeldvormingstechnieken zoals MRI en
symbolische jaar 1956, de
PET hebben veel levens gered. Maar er
vijfentwintigste verjaardag van
is ook discussie: nationaal georganiseerde
de verneder­l andsing van de
screenings brengen ook tumoren aan
universiteit, wat voor beide
het licht die achteraf gezien niet
politici een belangrijke strijd was.
STUDIE BACHELOR OF SCIENCE IN ENGINEERING
gevaarlijk waren, maar die voor alle
Ook de weduwe van Louis Franck
AAN VIRGINIA POLYTECHNIC INSTITUTE
zekerheid met chemo of een amputatie
kreeg in dit kader een medaille
worden verwijderd.
voor de verdiensten van haar
AAN MASSACHUSETTS INSTITUTE
‘Dat is een probleem, en het is ook in de
echtgenoot.
OF TECHNOLOGY
VS onderwerp van discussie. Er wordt nu
BIO HARRISON BARRETT
GEBOREN IN 1939
IN SPRINGFIELD, MASSACHUSETTS
STUDIE MASTER OF SCIENCE IN ENGINEERING
1969: DOCTORAAT IN TOEGEPASTE FYSICA
veel onderzoek naar gedaan, en er zijn
De roman- en toneelauteur
technieken op komst die het verschil
en dichter Herman Teirlinck
tussen een kwaadaardige en goedaardige
ontving op 5 oktober 1959 een
HOOGLERAAR RADIOLOGIE, OPTISCHE
tumor automatisch detecteren. Maar de
eredoctoraat aan de Gentse
WETENSCHAPPEN EN TOEGEPASTE WISKUNDE
vraag blijft wat je doet bij een positieve
universiteit.
AAN HARVARD UNIVERSITY
AAN DE UNIVERSITY OF ARIZONA
borstkankertest. In de VS handelen artsen
DIRECTEUR VAN HET CENTER FOR GAMMA
sneller dan in Europa. Dat heeft natuur­
RAY IMAGING (CGRI)
lijk alles te maken met de dreigende
sinds 1962 overwegend uitgereikt
rechtszaak als je als arts beslist af te
op Dies Natalis, het stichtings­
wachten terwijl de tumor kwaadaardig
feest van de universiteit.
blijkt.’
Daarnaast worden ze ook uit­­
300 WETENSCHAPPELIJKE PUBLICATIES
EN 25 PATENTEN
RECENTE PRIJZEN: SPIE, GOLD MEDAL OF
THE SOCIETY (2011), IEEE MEDAL FOR
INNOVATIONS IN HEALTHCARE TECHNOLOGY
(2011)
De eredoctoraten worden
gereikt tijdens vieringen en bij
Werkt u vaak samen met onderzoekers
de opening van het academiejaar.
van de Universiteit Gent?
‘Roel Van Holen (vakgroep Elektronica
STANDAARDWERK 'FOUNDATION OF IMAGE
SCIENCE' (JOHN WILEY AND SONS, 2004)
en Informatiesystemen, red.) en Leonie
Wyffels (van 2004 tot 2009 verbonden
aan de vakgroep Elektronica en
22
23
‘GELD VERDIENEN EN
TEGELIJK IETS GOEDS DOEN:
DAT IS DE TOEKOMST’
De Egyptisch-Amerikaanse hoogleraar Shaker Zahra
is een wereldautoriteit in innovatief ondernemen.
‘Jullie in België hebben niet de zoveelste koffiebar
nodig, maar wel nanotechnologie en andere
bedrijven voor de toekomst.’
DOOR PETER DUPONT
Gent, dat is gezelligheid, lekker Turks
Zahra is een van de meest geciteerde
eten, fijne collega’s en toponderwijs voor
onderzoekers binnen het vakgebied van
Shaker Zahra. De stad is geen onbekende
de bedrijfseconomie. Zijn onderzoek
voor hem en warme herinneringen aan
focust op het kruispunt van ondernemer­
zijn voormalige student en huidige
schap, technologie, strategie en inter­
promotor professor Tom Vanacker
nationalisering. Zijn huidig onderzoek
(vakgroep Accountancy en Bedrijfs­
draait om ondernemerschap binnen
financiering, UGent) vindt hij een prima
robotica, software, globale mobiele
remedie tegen de -47 graden die zijn
applicaties en nanotechnologie.
thuisstek in Minnesota teistert op het
SHAKER ZAHRA
BEDRIJFSECONOOM
moment dat we elkaar spreken. ‘Ik heb
Een echt goede ondernemer,
met verschillende mensen van de
wat is dat?
Universiteit Gent en de Vlerick Business
‘Een kunstenaar. Iemand die het
School samengewerkt. Het eredoctoraat
aangeboren talent heeft om zich naast
aan de Universiteit Gent is meer dan een
harde data ook te laten leiden door
eer voor me’, skypet hij opgewekt. ‘Mijn
intuïtie en andere formele en informele
vrouw zal verrukt zijn, ze is nooit in Gent
elementen. Die verzamelt hij via
geweest.’
gesprekken, contacten, literatuur
25
‘Je investeert beter
in minder belastingen,
nieuwe incentives en
wetenschapsparken,
zodat sterke bedrijven
zich hier vestigen,
dan in werklozen die je
misschien nooit aan de
slag krijgt wegens een
gebrek aan bedrijven die
nieuwe banen creëren.’
SHAKER ZAHRA
BIO SHAKER A. ZAHRA
waar ze nieuwe ruimtes kunnen
scheppen.’
GEBOREN IN EGYPTE
STUDIE BACHELOR OF COMMERCE AAN DE
AL AZHAR UNIVERSITEIT IN CAÏRO, EGYPTE
Zoals?
‘Facebook. Alle ingrediënten bestonden
eigenlijk al, maar Mark Zuckerberg heeft
MBA AAN NATIONAL UNIVERSITY SAN DIEGO,
ze op een nieuwe, geniale manier bij
CALIFORNIA
elkaar gebracht. Op een manier die
DOCTORAAT IN BUSINESS ADMINISTRATION
makkelijk te begrijpen is en die toe­­
AAN DE UNIVERSITY OF MISSISSIPPI
gankelijk is voor de gebruiker. Typisch
HOOGLERAAR ONDERNEMERSCHAP
AAN BABSON COLLEGE
voor zulke ondernemers is niet alleen
dat ze dergelijke nieuwe ruimtes creëren,
maar dat ze ook evolueren. Jobs creëerde
HOOGLERAAR STRATEGIE
een bedrijf dat een nieuwe industrie
EN ONDERNEMERSCHAP
werd. Facebook evolueert voortdurend
AAN GEORGIA STATE UNIVERSITY
door continue feedback van de klanten.’
GASTHOOGLERAAR AAN DE UNIVERSITEIT
TWENTE IN NEDERLAND
Wat zijn momenteel die key issues die
HOOGLERAAR AAN DE CARLSON SCHOOL
perspectieven bieden voor bedrijven?
OF MANAGEMENT VAN DE UNIVERSITY
‘Het huwelijk van duurzaamheid en de
OF MINNESOTA
bestaande businessmodellen. Denk aan
ACADEMISCH DIRECTEUR VAN DE GARY
S. HOLMES ENTREPRENEURSHIP CENTER
sociaal ondernemen. Hoe kan je geld
verdienen koppelen aan iets goeds doen
voor de gemeenschap: dat is hét sleutel­
element in het ondernemersveld. Dertig
jaar lang heeft de sector geworsteld
en het opbouwen van context. Dat talent
om een eigen identiteit te vinden. Nu
is nodig om in tijden van crisis te kunnen
verwijderen mensen zich meer van de
improviseren en creëren. Systematische
oude definitie naar wat ondernemers
training en opleiding betekenen niets
echt doen: het ondernemen zelf en de
zonder die aangeboren kwaliteit.’
gevolgen daarvan. Er is meer aandacht
voor de persoon van de ondernemer
Aan wie denkt u?
en de context die de creatie van zijn
‘Wijlen Steve Jobs en Richard Branson.
ondernemen bepaalt. Zijn passies,
Zij werken transdisciplinair, zien dingen
opleiding, etc. worden meer en meer
die anderen nog niet hebben gezien en
bestudeerd.’
gaan daarmee aan de slag. Ze weten hoe
ze ondernemerschap moeten verbinden
Ondernemen blijft toch nog altijd geld
met strategie en technologie. Ze ruiken
verdienen.
de key issues en zien de snijpunten tussen
‘Zeker en vast, dat is de kern. Ik ga hier
verschillende domeinen en de plaatsen
geen pleidooi houden voor socialisme,
27
integendeel. Maar sommige goede
nieuwe technologie en potentieel nieuwe
aan de maatschappij bouwen. Omdat
opleiding, de technologie, de knowhow,
ondernemers zien brood in sociale
samenwerkingen. Er kan een ecosysteem
ze bepaalde vaardigheden hebben of
de management- en marketing­
kwesties. Ze verdienen er wel degelijk
ontstaan van goed geïntegreerde
opgeleid kunnen worden. In Silicon
vaardigheden. Maar de producten
geld mee, dus het gaat niet om
bedrijven die voor groei zorgen. Als
Valley hebben we bijvoorbeeld veel
bevinden zich daar.’
liefdadigheid.’
de incentives niet goed zijn, komen de
mensen van Indiase afkomst die in bijna
sterkste concurrenten niet. In de VS
alle sectoren succesvolle bedrijven
Onder Europese ondernemers wordt
zijn sommige hoogtechnologische
opstartten. Omdat ze kansen kregen.’
veel geklaagd. En gevreesd, met de
bedrijven daarom vertrokken. Sommige
‘Die wetenschappers en ingenieurs die
opmars van de nieuwe economische
Amerikaanse staten hebben een nieuw
naar hier komen, hoeven niet nood­
reuzen.
incentive-systeem ontwikkeld om
zakelijk staatsburgers te worden. Velen
‘Ik ken economisch Europa goed, ik werk
bedrijven uit andere staten en het
vertrekken na enkele jaren toch naar
vaak samen met Europese onderzoekers.
buitenland aan te trekken.’
een ander land. Je hebt geen mensen
Veel van mijn studenten en medewerkers
nodig die een koffiebar opstarten, maar
zijn Europeanen. Er zijn ontiegelijk veel
Welke staat bijvoorbeeld?
wel mensen die nanotechnologiebedrijven
goede opleidingen. En meer en meer
‘De afgelopen vijftien jaar heeft Georgia
bouwen of andere bedrijven voor de
inspanningen die op ondernemersvlak
zoveel veranderingen doorgevoerd dat
toekomst.’
gebeuren. Ik denk aan Zweden, Finland,
er een totaal andere economische basis
Italië, enz.’
is ontstaan. Ook Boston heeft zijn bedrijfs­­­­
Sommigen menen dat het groeiende
politiek totaal geherformuleerd, met
probleem van overbevolking een
Maar?
minder belastingen, nieuwe incentives en
donkere 21 e eeuw voorspelt. Vindt u
‘Het grote probleem zijn de belastingen.
wetenschapsparken. Je investeert beter
dat ook?
Een grote hap van de bedrijfsopbrengst
daarin dan in werklozen of mensen die
‘Nee, ik ben optimistisch. Vorig jaar deed
gaat naar de overheid. Dat kan onder­
je nooit aan het werk zult krijgen omdat
ik veldinterviews in een nieuw Chinees
nemerschap afschrikken. Het belasting­
er te weinig bedrijven zijn die nieuwe
wetenschapspark van ruim 400 kleine
systeem en sociale welvaartstelsel in vele
arbeidsplaatsen creëren en de basis
bedrijven. Ik zag het prototype van het
Europese landen verhindert niet de
vormen van groei. Lokale politiek staat
bedrijf van de 21e eeuw: 15 tot 16 mensen
geboorte van bedrijven, maar wel hun
te vaak internationale groei in de weg.’
met doctoraten en masters die in een
groei. Uit mijn onderzoek in onder meer
kleine ruimte het product maken, van
Zweden en Denemarken bleek dat
U raakt een gevoelige snaar.
begin tot einde. Het resultaat is iets dat
ondernemers op een bepaald moment
‘Je kan beter de ondernemers helpen
evengoed van een multinational kan
op de rem gaan staan omdat het gros
die bedrijven uit de grond stampen waar
komen. Bestellingen lopen met
van hun winst naar belastingen gaat.
sommigen van die mensen dan aan de
duizenden tegelijk via de computer
De hamvraag luidt: hoe kan je het sociale
slag kunnen. Dat is een kwestie van
binnen.’
contract met de burger behouden en
prioriteiten. Ook migratie moet je zo
tegelijk zorgen dat de bedrijven kunnen
bekijken: welke nationaliteiten laten we
Het bedrijf van de toekomst staat dus in
uitgroeien tot globale spelers.’
tot onze maatschappij toe, voor hoe lang
China. Is dat een les voor de EU?
en in welke aantallen? Asielzoekers die
‘De Europese Unie is een enorme markt,
Zegt u het maar?
om humanitaire redenen naar hier
maar de toekomst wordt gemaakt in
‘Dat begint met nieuwe incentives om
komen, moeten natuurlijk geholpen
opkomende reuzen als India, China en
buitenlandse bedrijven aan te trekken.
worden. Maar daarnaast selecteert de
Brazilië. De kansen liggen daar voor het
Dat zorgt voor kapitaal, expertise,
overheid het best migranten die mee
grijpen. Europa heeft de kennis, de
28
29
‘GENT KAN EEN BRUGGEN­­­­
BOUWER ZIJN TUSSEN
DE GROTE TAAL­BLOKKEN’
Walter Lorenz werd geboren in het voormalige
West-Duitsland. Verschillende culturen, talen en
academische stromingen bij elkaar brengen werd
zijn grote drijfveer als hoogleraar in de toegepaste
sociale wetenschappen.
DOOR ANNE ADÉ
Opgetogen neemt professor Walter
de universiteit van Bolzano in Italië, is
Lorenz onze felicitaties voor zijn ere­­
een pionier inzake de Europese vergelijking
doctoraat in ontvangst. De onderscheiding
van de studie van het sociaal werk. Hij
betekent voor hem niet alleen een
kent het werkveld ook vanuit de praktijk:
persoonlijke erkenning, maar bewijst
in het begin van zijn professioneel leven
vooral dat sociaal werk een vaste plaats
werkte hij als sociaal werker in Groot-
heeft veroverd binnen de academische
Brittannië. Later onderzocht hij de
wereld. De UGent is namelijk de eerste
verschillende stromingen in Europa
Belgische universiteit die een eredocto­
binnen het sociaal werk, zette ze in
raat in dit vakgebied uitreikt. De master­
historisch en Europees perspectief
opleiding sociaal werk kwam er na de
en probeert de uitwisseling tussen die
Bologna-hervormingen en bestaat nog
academische stromingen te stimuleren.
maar een tiental jaar; voorheen kon je
W A LT E R L O R E N Z
SOCIAAL PEDAGOOG
sociaal werk alleen studeren op bachelor­
Wanneer kwam u voor het eerst in
niveau. Momenteel biedt de UGent zelfs
contact met de Universiteit Gent?
de mogelijkheid om een doctoraat te
‘Op een internationaal congres ontmoette
behalen in het sociaal werk, wat uniek
ik zo’n vijftien jaar geleden voor het
is in België.
eerst een aantal academici van de
Professor Lorenz, sinds 2008 rector van
Universiteit Gent. Hun onderzoekspraktijk
31
sloot nauw aan bij mijn eigen interesse­
programma van de faculteit Psychologie
veld – sociaal werk in een Europees
en Pedagogische Wetenschappen.
perspectief – en ook het lesprogramma,
Daarna werkten we samen aan een aantal
dat internationaal georiënteerd is,
publicaties. Ondertussen is die samen­
sprak me aan.’
werking geïntensifieerd en zijn we een
‘Nadien kreeg ik een uitnodiging om les
uitwisseling aan het opbouwen rond het
te komen geven in het doctoraats­
doctoraatsprogramma in het sociaal werk
tussen Bolzano en Gent. Later gaan we
dat misschien nog uitbreiden naar andere
BIO WALTER LORENZ
GEBOREN IN 1947 IN STUTTGART,
IN HET TOENMALIGE WEST-DUITSLAND
faculteiten.’
Waarom die doorgedreven
samenwerking?
STUDIE THEOLOGIE EN FILOSOFIE AAN DE
UNIVERSITEITEN VAN TÜBINGEN EN ERLANGEN
(DUITSLAND) EN ZÜRICH (ZWITSERLAND)
‘Aan onze beide universiteiten werken
onderzoekers en docenten die op een
soortgelijke manier internationaal
MASTER SOCIAAL WERK AAN DE LONDEN
georiënteerd zijn, en dat vind ik zeker
SCHOOL OF ECONOMICS
in de huidige Europese context erg
1972-1978: JEUGDWERKER IN
belangrijk. Ik ben zelf een bruggen­
DE EAST END VAN LONDEN
bouwer: verschillende talen en culturen
1978-1995: DOCENT SOCIAAL WERK
AAN UNIVERSITY COLLEGE, IERLAND
samenbrengen is mijn grote drijfveer.
Dat heeft te maken met mijn eigen leven.
Ik groeide op in een verdeeld Duitsland,
1995-2001: JEAN MONNET-LEERSTOEL VOOR
ging als sociaal werker aan de slag in
EUROPEES ONDERZOEK NAAR SOCIALE
achterstandswijken in Londen, en woonde
INTEGRATIE AAN UNIVERSITY COLLEGE
CORK, IERLAND
daarna meer dan twintig jaar in Ierland,
waar ik betrokken raakte bij de
2001-2008: PROFESSOR TOEGEPASTE SOCIALE
problemen veroorzaakt door de verdeeld­
WETENSCHAPPEN, FREE UNIVERSITY
heid van dat land. Nu ben ik rector van
OF BOZEN – BOLZANO, ITALIË
een drietalige universiteit: naast Italiaans
SINDS 2008: RECTOR VAN DE FREE UNIVERSITY
en Duits (Bolzano ligt in het hoofdzakelijk
OF BOZEN - BOLZANO , ITALIË EN VOORZITTER
Duitstalige gedeelte van Italië, red.) is
MASTEROPLEIDING IN SOCIAAL WERK
Engels er ook een voertaal.’
2002: MEDE-OPRICHTER VAN TISSA, EEN
‘Ik vind dat er binnen de academische
INTERNATIONAAL NETWERK VAN ONDER­
wereld in Europa nog niet genoeg
ZOEKERS SOCIAAL WERK, DAT JAARLIJKS
samengewerkt wordt. Universiteiten in
CONFERENTIES ORGANISEERT
landen met minderheidstalen – zoals die
MEDE-OPRICHTER EN EDITOR VAN HET
van Gent en die van Bolzano - kunnen in
VAKBLAD EUROPEAN JOURNAL OF SOCIAL
dat opzicht een belangrijke rol spelen.
WORK (OXFORD UNIVERSITY PRESS)
Ze kunnen bemiddelen tussen de blokken
van grote talen: Engels, Frans, Duits.‘
32
‘Europa maakt op
dit moment een
transformatie mee die
te vergelijken is met
de omwenteling ten
tijde van de industriële
revolutie: massale
migratie, culturele
verschillen en een
groeiende kloof tussen
arm en rijk.’
W A LT E R L O R E N Z
Wist je dit al over
?
‘Ik zie hierbij een grote rol weggelegd
toegespitst op puur economische
gechoqueerd was toen ik hier tien jaar
voor Gent als brug tussen verschillende
integratie, de nood aan sociale integratie
geleden voor het eerst kwam: het stads­
Europese universiteiten. De talenkennis
en de sociale problemen staat nog te
centrum lag er erg verwaarloosd bij.
van de Gentse onderzoekers staat op
laag op de politieke agenda. De
Ondertussen is Gent een erg aantrekkelijke
een hoog niveau: ze lezen literatuur in
dominante boodschap is momenteel nog
stad geworden. Ik ben ook fan van het
andere talen en publiceren zelf ook in
steeds dat iedereen voor zichzelf moet
nieuwe stadsmuseum STAM. Dat heeft de
Natalis plaats in februari of maart.
andere talen. Op die manier krijg je een
kunnen zorgen. Maar de geschiedenis
stad zeker een nieuwe culturele impuls
De studenten van het Kultureel
volwaardige transfer van kennis en
leert ons dat dat niet werkt. En hier kan
gegeven.’
Konvent van het Gents
vaardigheden.’
doorgedreven sociaal onderzoek een
Studentenkorps organiseren een
cruciale rol spelen. Sociaal werk kan niet
feestdag/feestweek n.a.v. Dies
Waarom is het belangrijk dat sociaal
alleen ingezet worden om zware maat­
Natalis. In 1963 is er sprake van
werk nu ook op academisch niveau
schap­p elijke problemen aan te pakken,
een ‘Dies Natalis week’ van 11 tot
wordt onderwezen?
het kan ook de sociale cohesie, binnen
18 februari 1963. Tijdens deze
‘In de masteropleiding sociaal werk
de Europese unie bevorderen.‘
week wordt onder meer een
komen verschillende disciplines samen:
DIES NATALIS
Vanaf 1962 vindt Dies
fakkeltocht, academische zitting,
psychologie, pedagogie, sociologie en
Zijn universiteiten voldoende bezig met
culturele avond, diner en bal en
economie. Om sociale problemen aan
actuele maatschappelijke problemen?
een tentoonstelling georganiseerd.
te pakken is een kruisbestuiving nodig
‘Academici en universiteiten mogen wat
Van de Beheerscommissie van de
tussen al deze werkvlakken. De universi­
mij betreft zeker wat meer deelnemen
universiteit krijgen de studenten
teit is daar een prima platform voor.’
aan het maatschappelijk debat. Om een
20.800 Belgische frank ter
‘De hervorming naar een masteropleiding
stem te hebben in het debat, moeten
beschikking voor het inrichten
komt overigens geen ogenblik te vroeg:
universiteiten natuurlijk onafhankelijk
van de viering in 1963.
we hebben meer dan ooit nood aan
kunnen blijven. Dat is niet zo vanzelf­
fundamenteel sociaal onderzoek, bij
sprekend nu ze voortdurend op zoek
voorkeur in een Europees perspectief.
moeten naar geld en contracten van
Natalisviering. Door een rectorale
Europa maakt op dit moment een
privépartners.’
beslissing is de viering integraal
transformatie mee die te vergelijken
In 1965 is er geen Dies
afgelast. De maatregel werd
is met de omwenteling ten tijde van de
Tot slot: hoe bevalt Gent u als stad?
genomen als protest tegen het
industriële revolutie begin 19 e eeuw.
‘Ik was heel benieuwd om kennis te
regeringsontwerp over de
De samenleving werd toen grondig door
maken met België. De Belgische en
kandidaturen.
elkaar geschud. Er kwam een massale
Vlaamse geschiedenis boeien me al lang.
migratie naar de steden op gang,
Dat heeft weer te maken met die rode
Dies Natalis vond ook niet
familiebanden werden verbroken en
draad die door mijn eigen leven loopt:
plaats in 1967 wegens de viering
in de industriële centra groeide het
het werken met verdeelde identiteiten,
van het 150-jarig bestaan van de
klassenverschil explosief. De situatie in
verschillende talen en culturen. Gent is
UGent.
Europa nu is erg vergelijkbaar: massale
een goed voorbeeld van een stad die de
migratie, culturele verschillen, een
problemen uit zijn eigen verleden heeft
ongelijke verdeling van de rijkdom. Het
overwonnen. De stad heeft een hele
punt is dat we al deze ontwikkelingen
transformatie ondergaan na de onder­
wel zien, maar er te weinig aan doen.
gang van de textielindustrie.’
De Europese gemeenschap is nog te veel
‘Ik moet zeggen dat ik wel een beetje
34
35
‘KUNST KAN ALLE
PROBLEMEN ZONDER
SCRUPULES AAN­K AARTEN’
De afgelopen decennia was Gerard Mortier
een van de belangrijkste opera-figuren van
Europa, en zelfs van de wereld. Vorig jaar kreeg
hij de diagnose kanker, en dus doet hij het nood­
gedwongen rustiger aan. Maar in zijn hoofd
bruist het nog.
DOOR ARNO DE WISPELAERE
GERARD MORTIER
OPERA-INTENDANT
Gerard Mortier beleeft geen makkelijke
Gerard Mortier, gefeliciteerd met uw
periode. Tijdens een routineonderzoek
eredoctoraat van de faculteit Politieke
in de zomer van 2013 werd bij hem
en Sociale Wetenschappen. U was zelf
kanker vastgesteld, waarvoor hij
een van de eerste studenten die
momenteel zware chemotherapie
afstudeerde in de richting van de
ondergaat. En alsof dat niet genoeg
communicatiewetenschappen.
was, werd hij in het najaar ontslagen
‘Dat klopt. Mijn studententijd was een
als directeur van het Teatro Real in
erg mooie periode in mijn leven.
Madrid. Een gecontesteerde, politiek
Voordien had ik al rechten gevolgd. Mijn
beladen beslissing. Maar Mortier,
besluit om rechten te studeren, stond al
ex-directeur van onder meer De Munt
jaren vast, maar tegelijk wist ik ook al
in Brussel en de Opera van Parijs, houdt
lang dat ik in de operawereld terecht
de moed erin. Voor een gesprek naar
wilde komen. Toen ik op mijn 22 ste was
aanleiding van zijn eredoctoraat aan
afgestudeerd, besliste ik daarom mijn
de Universiteit Gent, waar hij tijdens
diploma rechten aan te vullen met een
de jaren 1960 zelf studeerde, maakt hij
studie in de communicatiewetenschappen.’
graag tijd vrij.
‘Tegenwoordig heerst er een grote
37
‘Ik heb mijn twijfels bij
het internet als bron van
kennis. Op de universiteit
kunnen studenten hun
leerstof in vraag stellen
en met hun docenten in
discussie treden.
Zo leer je pas echt bij.’
misvatting over de richting
communicatie­­­­w etenschappen. Heel
wat studenten kiezen voor die studie
omdat ze denken dat ze niet veel
voorstelt. Blijkbaar beschouwen ze
de richting vooral als een manier om
makkelijk aan een diploma te geraken.
Maar zij komen bedrogen uit. Er komt
juist bijzonder veel bij kijken. Vandaag,
BIO GERARD MORTIER
GEBOREN IN 1943 IN GENT
1961-1968: STUDIE RECHTEN EN
COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN
AAN DE UGENT
1981-1991: OPERA-INTENDANT VAN
DE MUNTSCHOUWBURG IN BRUSSEL
nog meer dan vroeger, is communicatie
1992: MANAGER EN ARTISTIEK DIRECTEUR
een van de belangrijkste onderdelen
VAN HET OOSTENRIJKSE OPERAFESTIVAL
van de maatschappij.’
SALZBURGER FESTSPIELE
2004: DIRECTEUR VAN DE OPÉRA NATIONAL
Heeft u na uw universiteitsjaren nog
veel contact onderhouden met de
Universiteit Gent?
DE PARIS
2010-2013: ARTISTIEK DIRECTEUR VAN
HET TEATRO REAL IN MADRID
‘Een universiteit is er voor studenten,
vind ik. Ik heb na mijn studies dus niet
zo veel meer te maken gehad met de
universiteit. Er waren bijvoorbeeld geen
middel om jonge mensen kennis bij te
onderzoeksprojecten. Wel heb ik later
brengen. Vroeger stond dat buiten kijf,
nog een zestal jaar gedoceerd als gast­
maar in de moderne tijd kun je ook alle
lesgever. Mijn vak was Geschiedenis en
mogelijke kennis terugvinden op het
Politiek van de Kunst, aan de faculteit
internet. Daar is op zich niets mis mee,
Politieke en Sociale Wetenschappen.
maar als bron van kennis heb ik er mijn
Ik heb die taak onbezoldigd uitgevoerd.
twijfels bij. Want kennis bekom je door
Geld was dan ook geen drijfveer.
interactie. Studenten krijgen aan de
Integendeel, ik vond lesgeven een
universiteiten weliswaar cursussen
boeiende en nuttige bezigheid.
voorgeschoteld die ze moeten blokken,
Aangezien het om een keuzevak ging,
maar tegelijk kunnen ze hun leerstof in
waren mijn studenten erg geïnteresseerd
vraag stellen en met hun docenten in
en gemotiveerd. En dat is fantastisch:
discussie treden. Op die manier leer je
studenten warm maken voor een vak­­
pas echt bij.’
gebied en hun kennis bijbrengen. Enkele
GERARD MORTIER
van die studenten zijn later trouwens
In de loop van uw carrière bracht u
doorgebroken in de kunstwereld, zoals
de zogenoemde ‘hoge’ kunsten – opera,
Jan Vandenhouwe (die onder andere
klassieke muziek – in contact met de
dramaturg was bij de Opera van Parijs
‘lage’ kunsten, zoals film.
en artistiek directeur van het Concert­
‘Dat traditionele onderscheid tussen
gebouw in Brugge, red.).’
hoge en lage kunsten is er voor mij niet.
‘Een universiteit blijft het belangrijkste
Beide categorieën zijn in mijn ogen
39
Wist je dit al over
?
Wist je dit al over
?
evenwaardig. Opera staat niet hoger
altijd hard moesten werken (Mortiers
aangeschreven dan pakweg dichtkunst.
vader was bakker, red.). Dat gold ook
Maar wat ik wel gedaan heb, is een
voor mij, dus in dat opzicht heb ik een
moderne wind laten waaien door de
vrij zware jeugd gekend. Maar toch was
winnaars kreeg enkel Christian
operawereld (Mortier coördineerde
ik gelukkig. Zowat alle jonge mensen
ontving de Ierse zanger en man
De Duve een eredoctoraat aan de
bijvoorbeeld de operaversie van
hebben tegenwoordig een account op
achter de ‘Live Aid’-concerten
Gentse universiteit. Dat gebeurde
Brokeback Moutain, red.). Zo heb ik de
sociale media zoals Facebook. Maar daar
Bob Geldof aan de UGent een
in 1975, een jaar nadat hij de
operakunst gebracht tot bij mensen die
ben ik absoluut geen voorstander van.
eredoctoraat op voorspraak van
Nobelprijs mocht ontvangen voor
er anders wellicht niet mee in contact
Wie actief is op Facebook doet zich niet
de faculteit Letteren en
zijn ontdekking van het lysosoom
zouden komen.’
voor zoals hij echt is. Daardoor zie je er
Wijsbegeerte.
alleen maar de positieve kant van het
Op www.UGentmemorie.be vind
De laatste jaren heerst de economische
leven. Om te weten hoe het er echt aan
je een historisch videoverslag van
crisis en lijkt kunst aan belang in te
toe gaat, moet je in het ware leven
de uitreiking!
De Somer kreeg in 1980 een
boeten. Maar kan kunst ook een uitweg
staan.’
eredoctoraat aan de UGent. In 1968
bieden?
was hij de eerste lekenrector van de
‘De crisis waar we in zitten is zogezegd
regelmatige basis ook institutionele
KU Leuven geworden, en hij zou dat
een economische crisis, maar ik zie dat
doctoraten uit. Die eer viel onder
tot aan zijn dood in 1985 blijven.
anders. Volgens mij is het veeleer een
meer te beurt aan Kofi Annan,
crisis van ideologieën. Van verschillende
Desmund Tutu, Paula Dhondt,
ideeën die met elkaar in botsing zijn
Frank Beke, Dirk burggraaf Frimout,
Cousteau, de bekende Franse
gekomen. En die crisis speelt zich vooral
Jacques graaf Rogge, Jan Hoet,
marineofficier, ontdekkingsreiziger
af op het politieke en economische
Marc Verwilghen, Irène Khan en
en onderzoeker, kreeg op 1 februari
niveau. Cultuur verbindt die twee weer
Guy Verhofstadt. Ook Graça
1983 aan de UGent een
met elkaar. Kunst is geen uitweg uit die
Machel, die van 1998 tot aan zijn
eredoctoraat.
crisis. Maar het kan wel een hulpmiddel
dood in 2013 gehuwd was met
zijn om de uitweg te vinden. Kunst kan
Nelson Mandela, ontving een
helpen om de politieke en economische
institutioneel eredoctoraat aan de
dr. Paul Janssen werd tijdens zijn
problemen te begrijpen. Zo kan je in
UGent. Dit laatste vond plaats op
loopbaan liefst 22 maal vereerd met
theater alle mogelijke maatschappelijke
21 april 2008.
de titel ‘doctor honoris causa’. De
problemen aankaarten en die
Gentse universiteit verleende hem
verwoorden zoals je dat wil.’
DIES NATALIS
Van alle Belgische Nobelprijs­
en peroxisoom.
Bioloog en medicus Piet
Jacques-Yves ‘kapitein’
De Belgische farmacoloog
die titel op 1 maart 1984.
DIES NATALIS
Op 5 september 1986
De universiteit reikt op
Het eerste institutioneel
doctoraat werd uitgereikt op 20
U hebt op talloze locaties gewerkt
maart 1992 aan een vrouw,
en verbleven. Momenteel woont u in
namelijk Paula Van Opdenbosch
Brussel. Uw roots liggen in de streek
(Paula D’Hondt). Dit eredoctoraat
rond Gent. Had u een gelukkige jeugd?
werd voorgedragen door de
‘Zeker en vast, ik heb daar mooie
studenten van de UGent.
herinneringen aan en keer nog zoveel
mogelijk terug naar het dorp
40
Tot op heden (2013) werden
– Zomergem – waar ik ben opgegroeid.
23 institutionele eredoctoraten
Mijn ouders waren simpele mensen die
uitgereikt aan de UGent.
41
Wist je dit al over
DIES NATALIS
?
De traditionele zitting
In de jaren 30 werd besloten
wordt gevolgd door de faculteit
bestond tijdens de jaren 60 en 70
om geen eredoctoraten uit te reiken
Letteren en Wijsbegeerte
uit een vergadering, een zitting
aan politieke personen. Dit werd
(65 eredoctoraten), Geneeskunde
met uitreiking van de eredoctoraten,
echter niet altijd nageleefd. In totaal
en Gezondheidswetenschappen
een diner en een bal. Tegenwoordig
hebben 15 politieke personen sinds
(62 eredoctoraten) en Rechts­
verloop de zitting als volgt:
de start van de uitreiking van
geleerdheid (58 eredoctoraten).
ontvangst door de rector, stoet
eredoctoraten aan de UGent
van de togati, voorstelling van
een eredoctoraat ontvangen.
de eredoctoren aan de hand van
de laudatio’s, overhandiging van
De eerste vrouw die een
de epitoga, medaille en diploma
eredoctoraat kreeg aan de UGent
en een dankwoord door een van
was Christine Mohrmann. Dit vond
de eredoctoren.
plaats op 26 februari 1972.
Een eredoctoraat bestaat uit
De uitreiking van de
een erediploma, een eremedaille
eredoctoraten vond niet altijd
en een epitoga (invoering daarvan
plaats in de Aula van de UGent. Zo
waarschijnlijk vanaf 1938), een
kreeg Kofi Annan zijn eredoctoraat
schouderversiering in blauw en geel
overhandigd in de ambtswoning
met aan het uiteinde een hermelijn.
van premier Guy Verhofstadt in
Brussel op 30 januari 2004.
De eredoctoren dragen
tijdens de plechtigheid hun eigen
toga van hun eigen universiteit.
Op 24 maart 1995 waren er
bij de Dies Natalisviering strenge
veiligheidsmaatregelen van kracht
De studenten organiseerden
van 1933 tot en met 1939 hun eigen
bij de uitreiking van een eredoctoraat
Twitter mee over Dies Natalis!
#diesnatalis
aan schrijfster Taslima Nasrin.
Dies Natalis, zonder uitreiking
evenwel van eredoctoraten. Deze
In totaal werden tot op
vond plaats in november. De orga­
heden (2013) aan de UGent 456
ni­­­­­s atie was in handen van het
eredoctoraten uitgereikt, waarvan
Gents Studentenkorps. In 1950
440 aan mannen en 16 aan vrouwen.
organiseerde het Katholiek Vlaams
Onder de eredoctoren van de UGent
Hoogstudenten Verbond ook een
zijn er 50 Belgen. De faculteit
Dies Natalis (opnieuw zonder
Wetenschappen heeft de meeste
uitreiking van eredoctoraten).
eredoctoraten toegekend (67). Ze
42
Meer weten? Surf naar
www.UGent.be/diesnatalis voor:
Filmpjes waarin de promotoren
hun eredoctor voorstellen
Een overzicht van alle activiteiten
die door de faculteiten georganiseerd
worden rond Dies Natalis
43
Colofon
Verantwoordelijke uitgever
Prof. Anne De Paepe, rector UGent
Dit is een eenmalige publicatie van
de afdeling Communicatie van de UGent
in het kader van Dies Natalis 2014.
Coördinatie
Raf Scheers
Met dank aan het universiteitsarchief.
(hoofdredactie Eos)
Leen van Remortel
(UGent, afdeling Communicatie)
With special thanks to the communication
offices of the Teatro Real de Madrid,
the Free University of Bozen Bolzano,
Redactie
Anne Adé
the Carlson School of Management
(University of Minnesota), the University
Arno De Wispelaere
of Arizona, the Harvard Medical
Peter Dupont
School Boston and the University
Liesbeth Gijsel
of Wisconsin-Madison.
Senne Starckx
Reinout Verbeke
Een digitale versie van deze brochure
Kim Verhaeghe
vind je via www.UGent.be/diesnatalis.
Vormgeving
check www.UGent.be/diesnatalis.
Fotografie
In het kader van Dies Natalis 2014
Hilde Christiaens
vinden aan de UGent tal van lezingen en
Javier del Real
evenementen plaats met de eredoctoren.
Vicky Rabensteiner
Check daarvoor www.UGent.be/diesnatalis.
Steve Rudolph
44
For an English version of the interviews,
Liesbeth Bonner