Transcript Wereldberoemd door pen en potlood

11-10-2014
Telegraaf-i - 11 oktober 2014 - Wereldberoemd door pen en potlood
Reportage
11 oktober 2014
LOUIS RAEMAEKERS MAAKT DE TELEGRAAF AL 100 JAAR GELEDEN ’TRENDING
TOPIC’
Wereldberoemd door pen en
potlood
http://www.telegraaf.nl/telegraaf-i/7E4/93nZU
1/5
11-10-2014
Telegraaf-i - 11 oktober 2014 - Wereldberoemd door pen en potlood
Louis Raemaekers in 1916 op het hoogtepunt van zijn roem.
Toen Louis Raemaekers op 26 juli 1956 als 87-jarige in Scheveningen zijn laatste
adem uitblies, was hij in ons land al een beetje in de vergetelheid geraakt. Zijn ’finest
hour’ lag al een jaar of veertig achter hem. De gezaghebbende Engelse krant The
Times schreef in een necrologie: „Louis Raemaekers was de enige privépersoon die
een grote invloed heeft uitgeoefend op het verloop van de Eerste Wereldoorlog.” Dat
gebeurde door zijn anti-Duitse tekeningen in met name De Telegraaf.
Wapen
Dr. Ariane de Ranitz schreef het boek Louis Raemaekers, met pen en potlood als
wapen, dat op 31 oktober wordt gepresenteerd. Het boek kan rekenen op
wereldwijde aandacht. Koos Hussem maakte als uitgever de publicatie mogelijk.
Raemaekers werd geboren in Roermond in een liberaal gezin. Zijn tekentalent kwam
snel. Hij maakte portretten en landschappen. Illustreerde boeken en werkte als
politiek tekenaar voor het Algemeen Handelsblad. In 1909 maakte hij de overstap
naar De Telegraaf. Daar ontwikkelde hij zijn latere wereldfaam als politiek tekenaar.
Dat gebeurde bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914. Het neutrale
België werd bezet, het neutrale Nederland bleef buiten schot.
De Ranitz vertelt: „Raemaekers was niet principieel anti-Duits. Zijn moeder was
trouwens Duitse. Maar hij was wel geschokt door de Duitse oorlogsmachine die ook
veel onschuldige burgers het leven kostte, terwijl steden en dorpen werden
platgebrand. Hij koos partij voor de Geallieerden. Hij wilde dat ons neutrale kabinet
ook aan Duitsland de oorlog verklaarde, maar dat was onbespreekbaar. Zijn
opvattingen brachten het Nederlandse neutrale kabinet in grote verlegenheid.”
Raemaekers kreeg van directeur Holdert van De Telegraaf en hoofdredacteur Kick
Schröder (1871-1938) de volledige vrijheid. De prenten van Raemaekers leidden tot
een forse groei van het aantal abonnees van deze krant, maar hij was zeker niet bij
iedereen geliefd.
Uitgever Koos Hussem zegt: „Je kunt zeggen dat er in Amsterdam een anti-Duitse
stemming heerste, maar in de oostelijke grensstreek was daar zeker geen sprake van.
Diverse mensen vonden hem een verrader, omdat ons land in economisch opzicht
heel veel baat had bij zijn neutraliteit. Zo kreeg hij enorm veel kritiek met zijn
beroemde prent waarin een Nederlander, uitgebeeld als een hond, de kar van een
Duitse soldaat trekt. Hij wilde daarmee vertellen dat Nederlanders zich niet voor het
http://www.telegraaf.nl/telegraaf-i/7E4/93nZU
2/5
11-10-2014
Telegraaf-i - 11 oktober 2014 - Wereldberoemd door pen en potlood
karretje van de Duitsers moesten laten spannen, maar het werd door velen uitgelegd
als een totaal gebrek aan vaderlandsliefde.”
De Telegraaf werd keer op keer door de autoriteiten gewaarschuwd op te houden
met zijn anti-Duitse stemming. Zo ook toen Raemaekers een tekening maakte over
de verwoesting van de kathedraal van Reims op 19 september 1914 onder de titel:
’Als de steenen spreken’.
Hij tekende een Duitse soldaat, geknield tussen de beelden van Maria en de heilige
Antonius. Beide heiligen wijzen beschuldigend naar de soldaat die verantwoordelijk
is voor deze schanddaad. Op de achtergrond brandt de kathedraal.
De Ranitz: „Zijn prenten werden alleen in de VS in meer dan 2000 kranten
gepubliceerd. Dat kwam vele miljoenen mensen onder ogen. Zijn boeken werden in
minstens achttien talen vertaald. Waar ook ter wereld waren er tentoonstellingen
van zijn werk. Je zou nu zeggen dat hij honderd jaar geleden trending topic was. Hij
wist als geen ander de sociale media te bespelen en genoot daar ook van. Hij was
misschien wel onze eerste super-BN’er in het buitenland.”
Prentjes
Het is bijna niet te bevatten, maar in Engeland en de VS werden pakjes sigaretten
verstevigd met sigarettenkaartjes met daarop in totaal 140 prentjes van Raemaekers,
veelal uit De Telegraaf. De Ranitz: „Deze pakjes, in totaal 50 miljoen, werden
vervolgens aan frontsoldaten uitgedeeld.”
Het Duitse keizerrijk reageerde fel op de verspreiding van de pakjes sigaretten. De
Kölnische Volkszeitung schreef: „Men kan zich de gevolgen van zulke propaganda
helder voorstellen. Vijftig miljoen paar ogen zien keizer Wilhelm II en het Duitse
Rijk met Raemaekers’ ogen.”
Eind 1915 verlaat de tekenaar ons land. Politiek Den Haag zucht van verlichting. Hij
gaat langdurig naar Parijs, Engeland en de Verenigde Staten. Zijn tekeningen blijven
in De Telegraaf verschijnen.
Jongensdroom
Het klinkt als een onwaarschijnlijke jongensdroom maar Raemaekers, die vloeiend
Duits, Engels en Frans sprak, kreeg overal entree.
Hussem somt op: „Hij werd persoonlijk ontvangen door de Franse president
http://www.telegraaf.nl/telegraaf-i/7E4/93nZU
3/5
11-10-2014
Telegraaf-i - 11 oktober 2014 - Wereldberoemd door pen en potlood
Poincaré, door de Amerikaanse president Woodrow Wilson en zijn voorganger
Theodore Roosevelt. Hij voerde correspondentie met de Engelse oorlogsleider David
Lloyd George en met Winston Churchill. Het was echt ongelooflijk.”
Echt rijk werd Raemaekers niet van zijn enorme productie. In die tijd waren er nog
geen sluwe advocaten die over auteursrechten waakten. Maar tot zijn dood konden
zijn familie en hij een goed leven leiden.
In ons land is hij nooit echt geëerd, omdat hij ook vijanden had. Met pijn en moeite
werd hij in 1934 officier in de Orde van Oranje-Nassau. Toen had Raemaekers al
twintig buitenlandse onderscheidingen waaronder het Légion d’honneur. Hij werd
ook ereburger van Roermond. In die stad werd ook een straat naar hem vernoemd,
maar die verdween weer omdat er ook een Pastoor Raedemaekersstraat was. Dat
vond de PTT bar lastig. Hussem: „De pastoor mocht blijven, de tekenaar moest
verdwijnen.”
De Tweede Wereldoorlog bracht hij in de VS door en pas in 1953 keerde Raemaekers
terug naar ons land.
Een groot deel van het archief van Raemaekers ligt opgeslagen in de Hoover
Institutution Archives op de campus van de Stanford University in Californië.
Talloze kisten met materiaal liet hij in 1939 naar dit land verschepen.
Ariane de Ranitz heeft daar maanden in gespit, want niets is daar gedigitaliseerd.
Voor één theorie kon zij geen bewijs vinden. Zo werd er altijd beweerd dat de
Duitsers een prijs van 12.000 rijksmark op zijn hoofd hadden gezet. „Dat sluit ik
zeker niet uit, want voor hen was Louis een echte pain in the ass. Maar bewijzen
daarover heb ik niet kunnen vinden.”
De Nederlandse uitgave van het boek ‘Louis Raemaekers, met pen en potlood als
wapen’ wordt op 31 oktober gepresenteerd in Huis Doorn. Dat heeft wel humor,
want in Huis Doorn woonde keizer Wilhelm II in ballingschap van 1920 tot zijn dood
in 1941. Wilhelm II was volgens Raemaekers de personificatie van alle kwaad. Hij
was keizer van Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog en werd veelvuldig door
Raemaekers getekend als kwade genius achter de oorlog.
Op 6 november wordt de Engelse uitgave in Brussel aangeboden aan Herman Van
Rompuy, voorzitter van de Europese Raad. In het Limburgs Museum in Venlo start
op 29 november een grote overzichtstentoonstelling van zijn werk. Op 30 november
start in het Cuyperhuis een gezamenlijke expositie over Raemaekers en zijn
http://www.telegraaf.nl/telegraaf-i/7E4/93nZU
4/5
11-10-2014
Telegraaf-i - 11 oktober 2014 - Wereldberoemd door pen en potlood
stadsgenoot, politiek tekenaar Joep Bertrams.
Het boek is een uitgave van de Stichting Louis Raemaekers die waakt over het
erfgoed van de tekenaar.
http://www.telegraaf.nl/telegraaf-i/7E4/93nZU
5/5