Transcript Inleiding Romeinenbrief – 15 september 2014

Inleiding Romeinenbrief – 15 september 2014 - Jeruzalemkerk
Intro
Vanavond wil ik iets vertellen over wat jullie nodig hebben om de Romeinenbrief te
bestuderen: achtergrond brief, opbouw, iets over belangrijke thema’s.
•
•
•
•
U zou kunnen zeggen: wat is Romeinen een moeilijke brief! Lange zinnen, moeilijke
gedachtegangen. Dorre dogmatiek.
Maar toch is het een bijzondere brief.
o 1) Het is Woord van God voor ons. Paulus legt kern evangelie uit voor gewone
mensen – “allen die in Rome zijn, geliefden van God en geroepen heiligen”
(1:7). De brief is niet gericht aan geleerden en theologen.
o 2) Diverse mensen, niet de minsten, kwamen tot vernieuwd en verdiept
geloof toen ze de brief goed gingen bestuderen.
Voor Augustinus was Rom. 13:13v doorslaggevend.
Luther ontdekte in Rom. 1:17 wat het begrip ‘genade’ betekende.
Deze ontdekking was een begin van de Reformatie.
Karl Barth (een belangrijk Duits theoloog uit de vorige eeuw) schreef
een baanbrekend Bijbelcommentaar op de Romeinen brief.
Ik hoop dat het voor ons ook zulk dynamiet is.
Dit betekent: aan het werk! Maar dan mogen we ook zegen verwachten.
Nu wil ik iets vertellen over achtergrond van de brief om jullie te helpen de brief te
bestuderen. In volgelvlucht vertel ik iets over Paulus, de schrijver van de brief. Over
de mensen aan wie hij schreef, het doel en de opbouw van de brief.
Paulus
• Geboren in Tarsus (Turkije) tussen 0-10 n. Chr.
• Jood, Farizeeër (jonge man) – consequent met wet bezig.
• Van vurige vervolger van de vroege kerk wordt hij een krachtige zendeling door de
ontmoeting met Jezus.
• In drie grote zendingsreizen, in een periode van 25 jaar, sticht hij diverse gemeenten
in een groot deel van het oosten van het Romeinse Rijk.
• Veel van de brieven in het Nieuwe Testament (NT) zijn van zijn hand, o.a. Romeinen.
Romeinen is niet eerste brief van Paulus, al is hij wel als eerste brief in NT
opgenomen. Het is een van Paulus latere brieven. De laatste brief die hij in vrijheid
schreef.
• Paulus schreef de brief in ongeveer 57 na Christus, vanuit Korinthe. Hij was nog nooit
in Rome geweest, maar hoopte langs Rome te komen op zijn reis naar het westen,
naar Spanje. Hij heeft diverse gemeenten in het oosten van het Romeinse Rijk
gesticht, en wil nu in het westen het evangelie brengen aan mensen bij wie de naam
van Jezus nog niet was genoemd (Rom. 15:20, 28).
• Voordat hij echter die kant op komt, gaat hij langs Jeruzalem om daar de opbrengt
van een grote collecte te brengen. Hij heeft een collecte onder verschillende door
hem gestichte gemeenten gehouden omdat de gemeente in Jeruzalem gebrek leed.
Paulus vindt dit een spannende zaak: zullen de joodse christenen daar de gaven van
heiden-christenen in ontvangst nemen? Daaronder ligt de vraag: zal de Joodschristelijke kerk in Jeruzalem heiden-christenen als broeders en zusters accepteren?
• Paulus zal echter anders in Rome komen dan hij gepland had. In Jeruzalem wordt hij
door boze Joden gevangen genomen en begint zijn tocht naar Rome als gevangene.
Inleiding Romeinenbrief – 15 september 2014 - Jeruzalemkerk
•
Volgens de overlevering sterft Paulus in Rome de marteldood.
Christenen in Rome
• Rome is de hoofdstad van het Romeinse Rijk: een machtige en prachtige stad. Het
heeft meer dan 1 miljoen inwoners, waarvan de meerderheid slaaf is.
• In Rome is een christelijke gemeente ontstaan. Waarschijnlijk is het evangelie
meegenomen door Joden die het op Pinksteren in Jeruzalem hoorden. Ze namen het
mee naar hun synagogen in Rome, en daar werden mensen christen. Er was
waarschijnlijk geen centrale kerk in Rome, er was eerder sprake van verschillende
huiskerken. De kerk in Rome was dus ontstaan vanuit de Joodse synagogen. De
eerste christenen in Rome waren dus ook Joden.
o Ook heidenen werden christen, maar we weten niet precies hoe ze christen
werden. Vaak waren er godvrezende heidenen, heidenen die in het Jodendom
geïnteresseerd waren. Wellicht hoorden zij in de synagoge ook het evangelie
en werden sommigen christen.
•
•
•
•
•
Rond het jaar 49 na Christus ontstond er onder de Joden onrust ‘vanwege ene
Chrestus’, zo schrijft een Romeinse historicus (Suetonius). Waarschijnlijk was er
onder de Joden dus onrust ontstaan over de vraag of Jezus de Messias was of niet.
Keizer Claudius besluit de Joden zonder pardon te verbannen uit Rome. Joden, en dus
ook joden-christenen vertrekken de stad uit – de keizer maakte geen onderscheid.
Paulus doet in het slot van zijn brief onder andere de groeten aan Aquila en Priscilla.
Dit waren waarschijnlijk joden-christenen die verdreven werden. Na de dood van
keizer Claudius keerde een deel van de Joden weer terug in Rome.
U kunt zich voorstellen dat de vertrek van de Joden uit Rome ook grote impact op de
huiskerken in Rome had. De kerk was ontstaan uit Joden die Jezus als Messias gingen
belijden, maar nu bleven alleen heiden-christenen over. De invloed van uit het
Jodendom werd minder in de kerk, het christendom ging snel bij haar Joodse wortels
vandaan.
Toen de joden-christenen terugkeerden gaf dat spanningen met de groep christenen
van heidense komaf. Een spanning die in veel kerken gevoeld werd, maar zeker ook
in Rome. De prangende vraag was: is het evangelie ook voor niet-Joden? Moeten
heidenen niet eerst Jood worden om bij het volk van God te kunnen horen en deel uit
te maken van Gods grote heilsplan?
Paulus richt zijn brief aan beiden groepen christenen (zonder een scherpe scheiding
te maken) en besteedt ook veel aandacht aan de vraag hoe het zit met Joden en
heidenen in Gods grote heilsplan.
Maar belangrijk om te weten is dat de heiden-christenen een grote meerderheid
vormen van de kerk in Rome als Paulus de brief schrijft.
Het doel van de brief
• Er is veel discussie over welk doel Paulus precies met zijn brief heeft. Hij geeft geen
duidelijke redenen, al zijn er wel enkele aanknopingspunten. Ik noem enkele
belangrijke.
o Hij had discussies in Korinthe/Galaten achter de rug m.b.t. het eerder
besproken thema heidenen en Joden.
o De eventuele komende discussie/confrontatie over dit thema in Jeruzalem.
Inleiding Romeinenbrief – 15 september 2014 - Jeruzalemkerk
Hij vraagt namelijk voorbede voor zijn bezoek naar Jeruzalem (Rom.
15:30). De Romeinenbrief zou dan als vingeroefening voor de
discussies daar gezien kunnen worden.
o Paulus is op weg naar Spanje om het evangelie te verkondigen en zoekt een
uitvalsbasis die dichterbij is dan Antiochië.
Zijn missie: het evangelie verkondigen waar naam Jezus nog niet
wordt genoemd (Rom. 15:19).
De Romeinenbrief is een soort geloofsbrief; voor welk evangelie staat
hij?
Hij wil ervoor zorgen dat de Romeinen weten dat hij ‘orthodox
christen’ is. Zo kunnen ze hem gaan steunen.
o Paulus schrijft een tijdloze samenvatting van de christelijke leer. M.n. gericht
op heilshistorische vragen rond Jood-heiden en voortgang heilsplan van God.
Dat was nodig vanwege vragen bij het evangelie dat Paulus bracht.
• Paulus bracht keer op keer naar voren dat het evangelie ook
voor niet-Joden was. Ze hoefden niet eerst Jood te worden.
Voor sommige Joodse medegelovigen was dit een brug te ver:
toetreden tot Israël was nodig voor heidenen (want Jezus was
een Joodse Messias en God had zijn Verbond met Israël
gesloten).
Deze laatste reden klopt niet helemaal omdat Paulus, zeker in het
tweede deel van de brief op zaken ingaat die specifiek in Rome
speelden.
Thema:
• Wat is nu het centrale thema van de Romeinenbrief?
• Veel zullen zeggen: rechtvaardiging door geloof! In kerken van de Reformatie is en
was dit heel belangrijk.
o Het is ook zeker een belangrijk thema, zeker in het eerste deel van de brief,
maar het dekt niet de hele brief.
• Het thema van de brief is breder en betreft: het evangelie.1
o De boodschap evangelie van het evangelie is: God zet zondige mensen in
relatie met zichzelf en bestemd ze voor eeuwig leven als ze in zijn Zoon
geloven – Jezus is de Messias. Zo ziet u dat rechtvaardiging centraal aan het
evangelie is. Maar omdat Paulus over meer dan rechtvaardiging spreekt, in
het gerechtvaardigd om ‘het evangelie’ als thema van de brief te zien.
o Het thema van de brief is onderverdeeld in diverse thema’s betreffende o.a.:
Redding
Joden en heidenen
Rechtvaardiging door geloof
• Onder dit thema ligt voortdurend de vraag: wie is Jezus? Hoe handelt God in Jezus?
Paulus plaatst wat hij zegt voortdurend in het kader van de heilsgeschiedenis. Wat is
er met de Heere Jezus voor unieks in Gods grote reddingsplan met de wereld
gebeurd? Hij is de climax!
1
Op basis van: Douglas J. Moo, The Epistel to the Romans, Grand Rapids: Eerdmans, 1996. P. 33-35. (NICNT)
Inleiding Romeinenbrief – 15 september 2014 - Jeruzalemkerk
Structuur
• Paulus zette geen kopjes boven hoofdstukken en de brief kende ook geen
hoofdstukindeling. Elke indeling die gemaakt wordt kan dus tekort schieten, elke
indeling kent namelijk voor- en tegenargumenten. U zult verschillende indelingen
tegenkomen als u verder in Romeinen verdiept. Ik presenteer een indeling die
sleutelmomenten in de brief laat zien.2
o 1:1-1:17 Opening van de brief
o 1:18-4:25 Het hart van het evangelie: rechtvaardiging door geloof
Zonde, rechtvaardiging etc.
o 5:1-8:39 de zekerheid die het evangelie biedt: de hoop van redding
o 9:1-11:36 de verdediging van het evangelie: het probleem van Israël
o 12:1-15:13 de veranderende kracht van het evangelie: christelijk gedrag
o 15:14-16:27 het slot van de brief
Actualiteit
• Paulus legt evangelie uit. Wat geloven we nu eigenlijk als christenen? Bovendien
bespreekt vragen die daarover oprijzen. Daarnaast vertelt hij wat geloof praktisch
voor ons betekent.
• Belangrijke theologische thema’s:
o Gerechtigheid H3,6,10
o Geloof H4
o Wet H7
o Zonde H5-7
o Genade H5,6
o Schepping en Heilige Geest H8
o Alle thema’s hebben op de een of andere manier te maken met de reikwijdte
van het evangelie (de spanning die ik verschillende keren heb aangestipt: de
verhouding van Israël en de volken in Gods heilsplan). Paulus schrijft expliciet
over dit thema in H9-11.
Slot
• Maarten Luther schrijft in zijn inleiding op de uitleg van de Romeinenbrief:
Deze brief is zeer zeker één van de belangrijkste brieven in het Nieuwe
Testament. Het is het allerzuiverste evangelie. Het is zeker de moeite van een
Christen waard, niet alleen om het woord voor woord uit het hoofd te leren,
maar ook om zich daar dagelijks mee bezig te houden, alsof dat het dagelijks
brood voor de ziel was. Het is onmogelijk om te vaak in deze brief te
mediteren. Hoe vaker men zich met dat boek bezighoudt, hoe kostbaarder het
wordt en hoe beter het smaakt.3
Ik hoop dat we hier samen iets van mogen merken dit jaar.
Jan Hendrik van Wijk
Kerkelijk medewerker Grote kerkgemeente
t: 06 36500228
2
Er vanuit gaande dat ‘het evangelie’ het thema van de brief is.
Maarten Luther, De brief van Paulus aan de Romeinen,
http://www.theologienet.nl/documenten/luther_romeinen.pdf
3
15-09-2014