Transcript G e b i e d s g e r i c h t w e r k e n i n E m m e n.

G e b i e d s g e r i c h t
w e r k e n
i n
E m m e n.
Inleiding.
Dit document gaat over gebiedsgericht werken in het sociale domein. Het geeft richting aan de wijze
waarop we in Emmen de uitvoering van maatschappelijke dienstverlening in wijken en dorpen voor ons
zien, hoe we sociale gebiedsteams willen inrichten en wat we daar van verwachten. We laten ons daarbij
niet alleen leiden door de drie transities met ingang van 1 januari 2015, maar in de eerste plaats door de
praktijk van alle dag. Daarin staat de mens centraal en niet de systemen. Er wordt uitgegaan van wat
mensen (nog) wel kunnen in plaats van wat zij niet kunnen. Als ondersteuning nodig is, wordt ook
gekeken naar de eigen mogelijkheden en het eigen sociale netwerk. Door meer gebruik te maken van
preventieve en lichtere vormen van ondersteuning kan de afhankelijkheid van inwoners van formele,
individuele zorg worden verkleind en de druk op meer gespecialiseerde zorg verminderen. De wijze
waarop de maatschappelijke dienstverlening wordt georganiseerd, dient daarbij aan te sluiten.
Beleidskader als basis.
Op 20 februari j.l. is door de gemeenteraad ‘Kaders voor continuïteit en vernieuwing op het sociale
domein’ vastgesteld. Daarin is op hoofdlijnen - in zes richtinggevende kaders - het beleid voor de
invoering van de drie decentralisaties in Emmen beschreven. Eén van de kaders luidt:
Maatschappelijke dienstverlening wordt gebiedsgericht georganiseerd en uitgevoerd.
Op de concrete vertaling hiervan is in het beleidsdocument een voorschot genomen. Bijvoorbeeld voor
wat betreft de gebiedsindeling, de verbinding met wijken en dorpen en de toegang. Met een open oog en
oor voor de voorlopige uitkomsten van het Experiment de Toegang en de ervaringen en inzichten die
elders zijn opgedaan met gebiedsgericht werken en sociale teams, heeft dit geleid tot tien
inrichtingsprincipes. Deze vormen de rode draad in dit document.
Gedeeld beeld.
In de afgelopen jaren hebben veel gemeenten ervaring opgedaan met gebiedsgericht werken en sociale
teams. Experimenten in dorpen en steden - waaronder Emmen - hebben geleid tot een verscheidenheid
aan modellen en werkvormen. Daarmee zijn ook uiteenlopende beelden ontstaan en verschillen in het
gehanteerde begrippenkader.In dit document beschrijven we daarom eerst het profiel van gebiedsgericht
werken en het sociale gebiedsteam dat ons voor ogen staat; wat het wel en niet is en waarom we
spreken van het sociale gebiedsteam in plaats van sociaal wijkteam. Dit alles moet leiden tot een
gedeeld beeld over de term sociale gebiedsteams in Emmen.
Urgentie.
De tijd begint te dringen. Over ongeveer tien maanden worden de herziene WMo, de Jeugdwet en de
Participatiewet van kracht. In Emmen bereiden we ons daar op voor vanuit een geïntegreerde 3Dprogrammastructuur. Gebiedsgericht gaan werken maakt daar onderdeel van uit en is medebepalend
voor andere programma-onderdelen, met name voor inkoop en contractering van diensten.
Eindbeeld en aanloopperiode.
Op 1 januari 2017 moet de wijze waarop we in Emmen gebiedsgericht willen werken gerealiseerd zijn..
In het profiel in hoofdstuk 1 beschrijven we dit ‘eindbeeld’. In hoofdstuk 2 de inrichtingsprincipes. De
periode 2015-2016 beschouwen wij als een aanloop- en overgangsperiode. In deze periode is oog voor
wettelijk overgangsrecht en bestaande contracten en relaties, Ook is er het besef dat het ontwikkelen
van een helder profiel van de verschillende werkgebieden, programma’s van eisen en
sturingsinstrumenten tijd vraagt. Vanaf 2015 nemen we echter zoveel mogelijk een voorschot op het
geschetste eindbeeld. Dit doen we door nieuwe (gedecentraliseerde) taken binnen het gebiedsgericht
werken alvast in te richten volgens het eindbeeld en bij bestaande taken binnen het gebiedsgericht
werken de jaarcontracten/subsidievoorwaarden in de goede richting om te buigen. Zo leggen we per 1-12015 het fundament voor 1-1-2017. Want gebiedsgericht werken op het sociale domein maakt onderdeel
uit van een maatschappelijke agenda, die ver voorbij 1 januari 2015 reikt!
1.
Profielschets gebiedsgericht werken.
In dit hoofdstuk willen we allereerst een aantal veel gestelde vragen beantwoorden. Vervolgens
beschrijven we in een profielschets de functie en samenstelling van het sociale gebiedsteam binnen het
gebiedsgericht werken.
Zijn gemeenten op grond van de nieuwe WMo en Jeugdwet verplicht sociale teams te formeren?
Nee. De wet stelt geen eisen aan de wijze waarop gemeenten vorm geven aan hun nieuwe taken en
verantwoordelijkheden op het sociale domein. Sociale teams zijn dus niet meer en niet minder dan een
antwoord op een systeemvraagstuk. ‘Door het sociale team als kern van het nieuwe systeem te kiezen,
kan maatschappelijke dienstverlening anders, beter en goedkoper’.1 Dit neemt echter niet weg dat er ook
andere vormen en modellen denkbaar zijn.
Waarom spreken we in Emmen van sociale gebiedsteams in plaats van sociale wijkteams?
De eerste sociale teams in Nederland zijn in een stedelijke setting gestart. Grotere stadswijken vormen
daar ‘de schaal’ waarop de maatschappelijke dienstverlening georganiseerd is. In de gemeente Emmen
kennen we een andere geografische werkelijkheid. Emmen omvat ruim 30 wijken en dorpen, die ieder
op zich onvoldoende volume hebben voor het organiseren van de professionele maatschappelijke
dienstverlening. Daarom zijn wijken en dorpen geclusterd in zes gebieden. Op dat gebiedsniveau wordt
sinds 2013 de WMo-huishoudelijke ondersteuning gecontracteerd en uitgevoerd en is ook het
welzijnwerk georganiseerd. Kortom, in Emmen werken sociale teams op het schaalniveau van deze zes
gebieden. Er is daarom dus sprake van gebiedsteams in plaats van wijkteams.
Zijn gebiedsgericht werken en sociale teams een nieuw fenomeen in de gemeente Emmen?
Nee. Allereerst omdat we met Emmen Revisited een sterke en lange traditie kennen in wijk- en
dorpsgericht werken. Inwoners zijn (als georganiseerde partij) betrokken bij de aanpak en het oplossen
van allerlei leefbaarheidsvraagstukken. De wijk of het dorp draagt daarin zelf verantwoordelijkheid.
Bovendien is, zoals gezegd, zowel het welzijnswerk als de WMo-huishoudelijke ondersteuning al op
gebiedsniveau georganiseerd. Ook de (nu nog) AWBZ-gefinancierde begeleiding en persoonlijke
verzorging zijn door zorgaanbieders gedeeltelijk op wijk- of gebiedsniveau georganiseerd.
1
Uit: Sociale wijkteams in ontwikkeling. Inrichting, aansturing en bekostiging (o.m. VNG / KPMG Plexus, juli 2013)
2
Profiel gebiedsgericht werken en sociale gebiedsteams.
-
-
-
-
-
-
2
De draagkracht van wijken en dorpen vormt de basis voor gebiedsgericht werken. Inwoners
ondersteunen elkaar - al dan niet in georganiseerd verband - waar nodig met informele zorg2. Het
eigenaarschap van de georganiseerde informele zorg berust bij EOP’s en andere wijk- en
dorpsorganisaties. Er wordt nadrukkelijk samengewerkt met relevante organisaties in het sociale
domein, waar onder scholen en woningcorporaties. De maatschappelijke dienstverlening wordt op
herkenbare wijze uitgevoerd op wijk- en dorpsniveau.
Daar waar informele zorg niet toereikend is, wordt professionele maatschappelijke dienstverlening
geboden aan inwoners met een ondersteuningsvraag in wijken en dorpen binnen het gebied. De
inzet is zoveel mogelijk lichte vormen van ondersteuning in te zetten en zwaardere, duurdere
vormen van ondersteuning daarmee te voorkomen.
De gemeente faciliteert en borgt de ontwikkeling en versterking van informele zorg in wijken en
dorpen en de verbinding daarvan met professionele maatschappelijke dienstverlening. Dit wordt als
functie gecontracteerd.
Maatschappelijke dienstverlening wordt per gebied gecontracteerd en belegd bij (een consortium
van) externe partijen. Dit geschiedt op grond van een scherp geformuleerde opdracht,
kwaliteitsbewaking en sturing op resultaten.
De per gebied gecontracteerde maatschappelijke dienstverlening omvat de volgende functies en
taken:
- facilitering van informele zorg,
- verbinding tussen informele zorg en professionele ondersteuning
- dienstverlening en ondersteuning,
- uitvoeringsoverstijgende taken in het gebied (zie: 2)
Het sociale gebiedsteam binnen het gebied:
1. voert maatschappelijke dienstverlening uit (of schakelt deze in) indien sprake is van complexe
hulpvragen of gespecialiseerde inzet vereist is. .
2. voert uitvoeringsoverstijgende taken uit. Het betreft:
- beheer gebiedsbudget
- actief anticiperen (binnen vooraf vastgelegde termijnen) op signalen/ toeleiding/verwijzing door
huisartsen en informele zorgnetwerken uit dorpen en wijken.
- zorgdragen (bij meervoudige vragen) voor het eerste gesprek met de hulpvrager en op grond
daarvan, samen met de hulpvrager, het opstellen van een arrangement;
- de toegang tot maatwerkvoorzieningen / het inschakelen (indien nodig) van specialistische
ondersteuning of zorg.
- Zorgen voor ‘één huishouden, één plan, één hulpverlener’ door middel van afstemming,
zorgcoördinatie.
‘Informele zorg’ is een verzamelbegrip waarmee alle vormen van mantelzorg en vrijwillige hulpverlening en ondersteuning
worden aangeduid.
3
2.
Inrichtingsprincipes.
Als onderdeel van het gebiedsgericht werken worden zes sociale gebiedsteams geformeerd
-
-
Zoals vastgelegd in het 3D-beleidskader ‘Continuïteit en vernieuwing’ worden sociale gebiedsteams
geformeerd in de Blokken, de Velden de Monden, Emmen Zuid / Centrum, Emmen Noord en
Emmen Oost.
Dit zijn de zes gebieden waarin sinds 2013 de WMo-huishoudelijke hulp en ook het welzijnwerk
worden georganiseerd en uitgevoerd.
Maatschappelijke dienstverlening en de daartoe behorende functies en taken worden waar mogelijk
per gebied gecontracteerd.
Organisatie per gebied, uitvoering in wijken en dorpen.
-
De draagkracht van wijken en dorpen vormt de basis voor gebiedsgericht werken. Inwoners
ondersteunen elkaar – al dan niet in georganiseerd verband – waar nodig met informele zorg.
Het eigenaarschap van de georganiseerde informele zorg berust bij EOP’s en andere wijk- en
dorpsorganisaties.
De (signalering van de) behoefte aan ondersteuning van inwoners in wijken en dorpen is leidend.
Maatschappelijke dienstverlening wordt -‘dichtbij de vraag’ - zichtbaar en herkenbaar in wijken en
dorpen uitgevoerd
Sociale teams worden op gebiedsniveau georganiseerd.
Er worden verbindingen gelegd en (contractueel) geborgd tussen de sociale gebiedsteams en de
voorzieningen en burgerinitiatieven op wijk- en dorpsniveau.
De zes gebiedsteams omvatten dezelfde functies, maar kunnen verschillen qua samenstelling en
volume.
-
-
De draagkracht van wijken en dorpen kan verschillen. De mate waarin de ontwikkeling van
informele zorg gefaciliteerd wordt, sluit daar op aan.
De zes gebieden verschillen in inwoneraantal en bevolkingsopbouw. Ook de aard en omvang van
de sociale problematiek en de behoefte aan ondersteuning verschilt per gebied. Het volume en de
samenstelling van de sociale gebiedsteams wordt daar op afgestemd.
De
sociale
gebiedsteams
zijn
identiek
voor
wat
betreft
uitvoeringsystematiek,
uitvoeringsoverstijgende taken en verantwoordelijkheden (zie profielschets) en bereikbaarheid.
4
Op 1 januari 2015 wat moet, later wat kan.
-
-
-
-
Er is of wordt geen wet of regeling van kracht of verplichting aangegaan met betrekking tot de
ingangsdatum voor de sociale gebiedsteams
Op 1 januari 2017 moet de wijze waarop we in Emmen gebiedsgericht willen werken gerealiseerd
zijn.
De periode 2015-2016 beschouwen wij als een aanloop- en overgangsperiode. In deze periode is
oog voor wettelijk overgangsrecht en bestaande contracten en relaties, Ook is er het besef dat het
ontwikkelen van een helder profiel van de verschillende werkgebieden, programma’s van eisen en
sturingsinstrumenten tijd vraagt.
Vanaf 2015 nemen we zoveel mogelijk een voorschot op het geschetste eindbeeld. Dit doen we
door nieuwe (gedecentraliseerde) taken binnen het gebiedsgericht werken alvast in te richten
volgens het eindbeeld. De maatschappelijke dienstverlening en de sociale gebiedsteams zijn op 1
januari 2015 operationeel volgens onderstaande specificatie.
Voorzieningen en ondersteuningsvormen die geen onderdeel uitmaken van de drie transities maar
wel tot de bevoegdheid en verantwoordelijkheid van de gemeente behoren, worden - indien
gewenst- zo spoedig mogelijk gekoppeld aan / in verbinding gebracht met de sociale gebiedsteams.
Het betreft ondermeer de relatie met Passend Onderwijs en aan veiligheid gerelateerde
voorzieningen
De functie wijkverpleging - wel onderdeel van de AWBZ-transitie maar geen gemeentelijke
verantwoordelijkheid - wordt zo spoedig mogelijk gekoppeld aan de sociale gebiedsteams.
Wettelijke bepalingen hieromtrent (ZVW en WLZ) zijn daarbij leidend.
WMo:
Per 1 januari 2015:
-
begeleiding individueel -nu nog
AWBZ- of vervangende
ondersteuningsvorm (m.u.v. zeer
specialistische begeleiding)
- begeleiding groep /
dagbesteding (nu nog AWBZ) of
vervangende ondersteuningvorm
(m.u.v. zeer specialistische
begeleiding). N.B.: uitvoering kan
elders (buiten het gebied)
plaatsvinden!
- functies / huidige dienstverlening
Sedna (nu al in gebiedsteams),
w.o. maatschappelijk werk,
schoolmaatschappelijk werk,
jongerencoaching,
ondersteuning mantelzorg,
gebiedsadvies.
- OGGZ-dienstverlening;
- WMo consulentschap
- Cliëntondersteuning
Later:
- eventueel: huishoudelijke
ondersteuning;
- gemeentelijke
schulddienstverlening;
nieuwe vormen van dagbesteding /
collectieve voorzieningen.
Jeugdzorg:
Participatiewet
Per 1 januari 2015:
- huidige CJGdienstverlening. N.B.
financieringsystematiek
blijft vooralsnog
ongewijzigd!)
- diensten en
voorzieningen die door
het welzijnswerk geleverd
worden (zie: WMo)
- dienstverlening op grond
van de 4%-afspraak die
gemaakt is met de
instellingen die jeugdzorg
leveren op grond van het
RTA
Later:
- nader te bepalen:
jeugdzorg die tot eind
2016 geleverd wordt op
grond van het RTA
- nieuwe vormen van
jeugdzorg
Per 1 januari 2015:
- pilot in één of meerdere
gebieden m.b.t. activering /
tegenprestatie /
consulentschap werk &
inkomen
Later:
- nader te bepalen.
5
De toegang (voorheen indicatiestellen) tot maatschappelijke dienstverlening wordt
extern belegd, waar mogelijk in de sociale gebiedsteams.
-
-
-
Er wordt zoveel mogelijk toegangsverantwoordelijkheid belegd bij de sociale gebiedsteams.
Zoveel mogelijk toegangsverantwoordelijkheid biedt de sociale gebiedsteams maximale
‘regelruimte’ voor het bepalen van het arrangement met inwoners / huishoudens met een
ondersteuningsvraag.
Voor wat betreft de jeugdzorg zijn afspraken over toegang vastgelegd in het RTA.
Voor wat betreft specialistische maatschappelijke dienstverlening en specifieke voorzieningen,
wordt nader uitgewerkt welke toegangsverantwoordelijkheid bij het sociale gebiedsteam wordt
belegd of door de gemeente wordt bepaald. Daarbij kan ook gekozen worden voor een regionale
georganiseerde indicatiestelling. Dit vraagstuk maakt onderdeel uit van de BOCEuitvoeringsagenda.
Ten behoeve van toegang tot dienstverlening en voorzieningen waarvoor de gemeente niet
wettelijke verantwoordelijk is, worden afspraken gemaakt met onder meer zorgverzekeraars en
zorgaanbieders.
de infrastructuur in de zes gebieden dient geschikt te zijn (ingericht te zijn) om de mogelijkheden
van participatie/activering met ontwikkelperspectief naar werk maximaal te benutten; Middels
deelname aan pilots van klantmanagers kan de toegevoegde waarde hiervan bepaald worden
(effectiviteit en efficiency). Randvoorwaardelijk geldt dat er voldoende plekken beschikbaar moeten
zijn, de selectie en begeleiding ingericht dient te zijn;
inkomen en minimabeleid kunnen integraal onderdeel zijn van het ondersteuningsaanbod (wijze
waarop moet nog nader ingevuld worden). Middels deelname aan pilots van
inkomensconsulenten kan de toegevoegde waarde hiervan bepaald worden (effectiviteit en
efficiency).
Bekostiging door gebiedsgebonden budgetten / populatiegebonden financiering
-
-
Ten behoeve van de te leveren maatschappelijke dienstverlening in de zes gebieden wordt,
voorzover mogelijk en effectief, een afgebakend budget per gebied vastgesteld.
Het gebiedsgebonden budget wordt berekend op basis van populatiegebonden criteria en
gegevens: aantal inwoners, bevolkingsopbouw, huidig gebruik maatschappelijke dienstverlening
( met name huidige AWBZ-indicaties)+ huidige budgetten die per gebied ‘omgaan’ in de geleverde
dienstverlening etc.
Om doelmatigheid, preventie, integraliteit en de inzet van lichte vormen van ondersteuning te
stimuleren en doorwijzing naar zwaardere vormen van ondersteuning waar mogelijk te voorkomen,
worden in de contracten met (het consortium van) externe partijen financiële prikkels ingebouwd.
De wijze van financiering - met name subsidiëring – van welzijnsfunties (Sedna) en CJG blijft in
2015 vooralsnog gehandhaafd (terwijl de dienstverlening wel wordt ondergebracht in de
gebiedsteams).
Ten behoeve van maatschappelijke dienstverlening die niet in de zes gebieden en door de sociale
gebiedsteams wordt geleverd, wordt een andere financieringswijze gehanteerd.
6
Sociale gebiedsteams zijn fysiek (dus in een herkenbaar gebouw), telefonisch en digitaal
bereikbaar in de zes gebieden.
-
-
-
-
-
Voor inwoners is idealiter de georganiseerde informele zorg in eigen wijk of dorp het eerste
aanspreekpunt. De gemeente faciliteert dit waar nodig en gewenst. Wijken of dorpen kunnen er
voor kiezen ‘de krachten te bundelen’ op gebiedsniveau. Monderzorg(t) is daarvan een voorbeeld.
Het sociaal gebiedsteam is voor inwoners van het gebied, vrijwilligers en professionals bereikbaar
in een toegankelijk en laagdrempelig gebouw binnen het gebied. Het gaat om een bescheiden
voorziening, waarvoor bestaande accommodaties van maatschappelijke partners of zorginstellingen
worden benut.
De sociale gebiedsteams zijn 24/7 telefonisch bereikbaar.
Tijdens kantooruren door het al dan niet in gebruik nemen van één centraal telefoonnummer
(gemeentelijk KCC, te contracteren hoofdaannemer per gebied of anderszins)
Buiten kantooruren: één telefoonnummer. Hiertoe wordt een huidige, al bestaande crisisdienst
benut (bijvoorbeeld maatschappelijk werk of thuiszorg).
De sociale gebiedsteams zijn via één website digitaal bereikbaar. Deze website linkt met de sites
van de gemeente Emmen, Werkplein, zorginstellingen, websites van informele zorgnetwerken op
wijk- en dorpsniveau, etc.
Er wordt een digitale ‘gidsfunctie’ in gebruik genomen die via de centrale website toeleidt naar
‘maatwerkinformatie’, informele zorg etc.
Zo mogelijk wordt de telefonische en digitale toegang tot de sociale gebiedsteams op regionaal
niveau geoperationaliseerd.
Een optie is de specificaties m.b.t. bereikbaarheid op te nemen in het bestek t.b.v. contractering en inkoop.
Iedere Emmenaar met een ondersteuningsvraag ‘weet de weg’ op 1 januari 2015
-
Inwoners worden optimaal en tijdig geïnformeerd over de bereikbaarheid van maatschappelijke
dienstverlening met ingang van 1 januari 2015.
Inwoners met een ondersteuningvraag kunnen de maatschappelijke dienstverlening die is
gebundeld in de gebiedsteams als ook de diensten waarvoor de bestaande ‘route’ blijft bestaan of
een andere gaat gelden, op grond van eenduidige informatie vinden.
Binnen het gebiedsgerichte werken en door de sociale gebiedsteams wordt NIET alle
maatschappelijke dienstverlening geleverd.
-
Vormen van specialistische maatschappelijke dienstverlening - die zeer kostbaar is en / of heel
weinig voorkomt - wordt niet door het gebiedsteam geleverd. Een voorbeeld is de ondersteuning
van de doelgroep ‘doof-blinden’. Dit wordt naar verwachting op landelijk niveau gecontracteerd.
Hieronder valt ook de specialistische jeugdzorg die deels verplicht op regionaal of bovenregionaal
niveau wordt gecontracteerd.
Er zal nader ingevuld worden in hoeverre de verstrekking van uitkeringen en de overige diensten op
grond van de Participatiewet zullen/kunnen worden geleverd door de sociale gebiedsteams.
7
De gemeente faciliteert de informele zorg, contracteert de maatschappelijke dienstverlening
en voert regie over het vernieuwingsproces.
-
-
Het eigenaarschap en de uitvoering van informele zorg is voorbehouden aan inwoners –EOP’s of
andere georganiseerde verbanden - van wijken en dorpen. De gemeente faciliteert.
De gemeente faciliteert en borgt de ontwikkeling en versterking van informele zorg in wijken en
dorpen en de verbinding daarvan met professionele maatschappelijke dienstverlening.
Maatschappelijke dienstverlening en de verbinding met de informele zorg wordt uiterlijk in 2017 per
gebied aanbesteed / gecontracteerd en belegd bij (bijvoorbeeld een consortium van) externe
partijen. Dit geschiedt op grond van een scherp geformuleerde opdracht, kwaliteitsbewaking en
sturing op resultaten - op relatieve afstand - door de gemeente.
De gemeente investeert in en voert regie op het vernieuwingsproces. Dit doet de gemeente door
het opstellen van een maatschappelijke agenda ten behoeve van het sociale domein en door
intensieve samenwerking met alle betrokken partijen in de realisering daarvan.
Hoe verder?
Na besluitvorming door het college zullen de inrichtingsprincipes nader uitgewerkt worden tot concrete
plannen, in overleg met de betrokken uitvoerende partners. Vervolgens kan gestart worden met de
voorbereiding en implementatie van de sociale gebiedsteams binnen het gebiedsgericht werken per 1-12015.
De voorbereiding zal plaatsvinden binnen de projecten en thema’s van het programma 3D’s, binnen de
vastgestelde programmaplanning.
8