Transcript Worst Atte Jongstra

Over het boek
In deze hoogst autobiografische, geïllustreerde roman beschrijft Atte Jongstra hoe hij zijn leven weer op poten krijgt
na het stranden van zijn huwelijk. Worst – toch al een liefhebberij van de schrijver – blijkt hem in zijn stuurloosheid richting en doel te geven. Hij werkt bezeten aan zijn
ultieme worstboek, wat resulteert in meeslepende feiten
over vorm, smaak, substantie en lengte van bloedworst en
saucijzen, en uitzinnige verslagen van Worstclub Mondiaal, de vereniging waarvan de schrijver erelid is. Intussen
lezen we over de omzwervingen van een op drift geraakt
mens: tijdelijk woonachtig in het atelier van een bevriend
kunstenaar, vervolgens uitgezonden naar Venetië en Berlijn, krijgt hij uiteindelijk vaste grond onder de voeten in
Osdorp. Worst sluit in vorm en thematiek aan op Jongstra’s veelgeprezen roman Groente (1991).
De pers over Diepte!
‘Diepte! is in al zijn vrolijke ernst een mooie, rijke multatuliaanse ideeënroman. ****’ – De Limburger
‘Atte Jongstra kan mooi vertellen. In deze roman staan
kostelijke beschrijvingen’ – Nederlands Dagblad
Over de auteur
Atte Jongstra (1956) is romancier, dichter, essayist en
worstliefhebber. Hij brak in 2007 door met De avonturen
van Henry II Fix en publiceerde bij De Arbeiderspers vervolgens nog De heldeninspecteur, Klinkende ikken, Kristalman en Diepte!.
Atte Jongstra
Worst
Roman
Leesfragment
Uitgeverij De Arbeiderspers
Amsterdam · Antwerpen
Deze uitgave is tot stand gekomen met steun van het Nederlands Letterenfonds.
Deze uitgave is tot stand gekomen met steun van het Nederlands Letterenfonds.
Copyright © 2014 Atte Jongstra
Copyright
© 2014
Attemag
Jongstra
Niets
uit deze
uitgave
worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt,
Nietsmiddel
uit dezevan
uitgave
wordenmicrofilm
verveelvoudigd
en/of andere
openbaar
gemaakt,
door
druk,mag
fotokopie,
of op welke
wijze
ook,
door
middel
van druk,schriftelijke
fotokopie, microfilm
of op
welke
andere wijze
ook,
zonder
voorafgaande
toestemming
van
BV Uitgeverij
De Arbeiderspers,
zonder
voorafgaande
schriftelijke toestemming van BV Uitgeverij De Arbeiderspers,
Singel 262,
1016 AC Amsterdam.
Singel
1016book
AC Amsterdam.
No
part262,
of this
may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm
No
partother
of this
book may
be reproduced
in any form,
photoprint,
microfilm
or any
means,
without
written permission
frombyBVprint,
Uitgeverij
De Arbeiderspers,
or
any 262,
other1016
means,
without written permission from BV Uitgeverij De Arbeiderspers,
Singel
AC Amsterdam.
Singel 262, 1016 AC Amsterdam.
Ontwerp omslag/binnenwerk en omslagillustratie: Gijs Dragt
Ontwerp omslag/binnenwerk en omslagillustratie: Gijs Dragt
paperback
978
90 295
ISBN 978
90 295
8965
9 8965 9
e-book
29599455 4
ISBN
978
90978
29590
8965
NUR 301
NUR 301
301
www.arbeiderspers.nl
www.arbeiderspers.nl
Atte Jongstra
Atte Jongstra
Tekst/Beeld Atte Jongstra
Tekst/Beeld Atte Jongstra
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 11
Proloog
Dames, heren, aanvang! De draden opgepakt, de kaarsen vlammen,
het poppenspel begint. Chaos, Boom der Wijsheid, de slang, het vijgenblad, de hoge golven van de zondvloedzee: aan hun draad moeten vingers (tien) ze naar behoren laten roeren. Noach dronken op
het schouwtoneel, Delilah met de kappersschaar, Salomé toont het
net ontvangen loon voor haar bevallig dansen – Johannes de Dopers
hoofd. En kijk: daar zien we Judit met de kop van Holofernes! Het is
dan weer een draad die Jozef in het huwelijksbed van Potifar laat
bewegen, en dezelfde draad zal zo dadelijk Christus uit Zijn graf
doen opstaan.
Intussen rommelt echter honger in de poppenspelersmaag. Daar
nadert Satan met een schotel vol saucijzen. De spelershand laat de
Here vallen, grijpt in de schaal en houdt een mooie worst omhoog.
Zo verkeert de wederopstanding van de Hemelvorst in een Hemelvaart van Worst. Het volk rolt schaterend van de banken en werpt
als hagel, rottend ei en appel en tomaat. Dit is het tragisch einde
van een poppenspeler, die zijn handen beter moet besturen.
11
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 12
12
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 13
HEENZENDING
13
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 14
Happy end
‘Je krijgt een uur om op te rotten.’
De eerste junidag in het jaar des Heren 2012. Ik had als gewoonlijk
de ogen opgeslagen en keek op het wekkerklokje naast het bed:
acht uur. Rosa was al wakker. Ik wilde haar goedemorgen wensen
maar ze was me voor.
‘Mijn huis uit! Wegwezen!’
Ik pakte de noodzakelijke dingen in een tas en verdween. Vanaf die
dag verkeerde ik in arren moede. Ik werd manisch, raakte vervuild,
dronk te veel wijn en rookte als een waanzinnige.
‘Zo diep gezonken?’
Alles in het ongerede. Dat is de korte samenvatting.
Ik hoop hier dik een jaar na dato de geschiedenis van mijn heroprichting te schrijven. Hoe ik mij langzaam overeind heb gezet.
‘Dat is dus gelukt? Een happy end?’
‘Nou eh…’
Misschien mag ik legendarisch cineast Orson Welles aanhalen. Hij
heeft iets moois gezegd over het happy end: ‘Dat hangt af van het
moment waarop het verhaal eindigt.’
14
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 15
Asiel
Tijdens mijn huwelijk met Rosa was ik een eerzaam burger met een
weinig opmerkelijk leven. Mijn producten waren niet alledaags
misschien, maar ik was gewoon werkzaam in ZZP-verband. Hoofden thuisarbeider. Ik zat de ganse dag achter mijn schrijftafel, de
gang naar de supermarkt was al een heel uitstapje.
Dat bestaan had nu abrupt opgehouden. Ik leefde uit de koffer, huizend in een morsig kunstenaarsatelier, en was geheel het noorden
kwijt. Mijn verstandelijke vermogens had ik nog, maar de controle
was zoek. Alle gebruikelijke oriëntatiepunten van de dag waren
weg, dat ontregelde nog het meest. Gewone huiselijke dingen. De
wachttijd voor de dichte badkamerdeur, waarachter de vertrouwde
kraangeluiden en het gespetter van Rosa, die op haar privacy stond.
Haar schoongewassen ochtendjasgestalte, die vervolgens langs mij
ruiste.
‘Wat sta je hier te wachten? Ik voel me opgejaagd. Heb je al thee
gezet?’
Natuurlijk had ik thee gezet. Of ik die dag het sanitair ging doen?
Zeker, het was immers dinsdag. En de douche met Antikal?
‘Ach, alweer een maand voorbij?’
Dialogen waaraan men zich gaat hechten, zonder het te merken. Er
is een wilsbesluit geweest, het huwelijk. Dan volgt men een rode
lijn. Kwestie van karaktervastheid en gewoonte. Liefde was er ook.
En de toon waarop het leven loopt, valt na een jaar of vijf niet langer op. Ik had mijn gezel in het ondermaanse om de aard van het
beestje uitgezocht. Dit hoorde er kennelijk bij, ik was ermee vergroeid geraakt.
15
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 16
Ik had kort na mijn heenzending asiel gevonden op een afgeschoten werkvloerstuk in een gekraakte typografische fabriek, in de
negentiende-eeuwse gordel van de stad. Ik installeerde mijn computer op een schragentafel, hing wat kleren aan een haakje en sleet
mijn nachten in de twijfelaar op een aangebracht entresol.
Het smalle leven. Best luxe, best kaal. De vriend die me onderdak
geboden had werkte een jaar lang in het buitenland. Ik zegen hem,
waar had ik anders moeten blijven? Daar zat ik, drieënnegentig
dagen lang. Aanvankelijk slechts naar buiten voor sigaretten,
afhaal, en de drank om alles weg te spoelen. Denkend aan mijn dertien jaar met Rosa. Een huwelijk wordt in terugblik minder ideaal
als men is weggestuurd. De schellen vallen.
16
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 17
Over zult en uierboord
Alvorens te vertrekken was ik toch verhaal gaan halen. Ik stapte de
slaapkamer in. Vroeg: ‘Waarom?’ Rosa haalde een A4’tje van onder
haar hoofdkussen en streek er de kreukels uit. Ze had een gedicht
van mij gevonden. Het bleek dit vers:
Vriendelijke Kruissoldaten & Vleeshouwers. Dames, heren ook!
God kan met mensen praten waar en wanneer Hij wil, maar
wij? Het om ons rond liggende vlees is vaak te ver verwijderd
om eens flink in vrij gebruik mee te converseren.
Dat is: vleselijk.
Gezegend zij toch het sprekend vlees! Heb ik getrouwd
zijnde met tienmaal andere vrouwen ongekuist geredekaveld,
tegen alle geboden rond ‘uws naasten man of vrouw’. In.
Ach, immers, zult niet… Inderdaad vrienden, aan mijn lijf géén
zult!
Mijn wettig’ vrouw tot zult geworden en vanwege haar complexie (vóór zowel als achter) zozeer niet geneigd de uitgesproken huwelijkse plicht, noch huis-, tuin- of keukenbabbel
te geven of te nemen. Zozeer niet geneigd tot conversatie met
mij. NB haar eigen, rechtens gegeven en krachtens signatuur
genomen man!
Zodra mij dit gewerd, sprak ik een ouder timmer van beduidend levendiger kleurschakering aan, zomaar in de vleeshouwwinkel. En haar ook daadwerkelijk het magerste en het vetste
17
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 18
toegediend. Het hemelse gerecht. Ten langen leste haar spoelingsvlees in mijn bouillon doen stomen, tot de hele houwerij
ging dampen. Het achtervierendeel evenzeer bestegen, tot aan
het stuitstuk toe! Dat werd knorvlees! Met decibelvermenigvuldiging het vereiste slagerspercentage bereikt.
Och! Ik zou zo gaarne de klap in mijn landouwen houden.
Wezenlijk onderhoud… Bomen, bakpannen over koetjes, kalfjes
ook, wat daar qua lap en kwabben aan is, eindelijk weer eens
mijn mes erin gezet. Eerst een conversatie zonder bepaald fond,
licht als uierboord, geurig als uienvlees, kleurig als aspic. En
dan gaan voor de inkook.
Heren, och. Dames! Stelt u zich eens voor: worst. Frankfurter,
Plokworst, Turkse Sucuk, Weense, boerenmet, kruidnagelworst
uit Friesland, knakkers aller landen. Ingebracht in een…
Wat? En of zij worst lust! Het is maar beter niet te weten wat
erin is. De smaak, daar gaat het om. En om het eten zelf, zeker
niet om het klaar met eten geraken. De ware conversatie, heren
Houwers & Kruissoldaten! Het gesprek. Mondgemeenschap.
En derhalve: Leve worst, lang! Aan beide kanten komt een eind,
maar de wereld draait het godlof zo dat er steeds weer nieuwer
lengte wordt bijeengepraat.
‘Maar dat gedicht heb ik nooit uitgedraaid!’ riep ik.
Nee, dat had zij gedaan. In mijn computer ingebroken.
‘Het is nog niet af!’
Het vers had haar voldoende verteld.
‘Je ging vreemd, het staat hier toch?’
Waarin ze dat dan las.
18
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 19
‘Het begint met dat rond om ons liggende waarmee niet vleselijk
wordt geconverseerd. Dat gaat dus over mij en jou. Er wordt niet
meer geneukt begrijp ik. Terwijl we gister nog…’
Nou, dat kon ik me best herinneren.
‘Je zit met andere vrouwen geile gesprekken te voeren. Dat staat er
óók.’
Ik kon het laatste niet ontkennen.
‘En je noemt mij zult, godverdomme!’
Zult, dat stond erin.
‘Maar Rosa! Ik noem je naam toch niet?’
‘Je hebt met een ander geneukt! En nog gelikt ook. Wat is anders
mondgemeenschap? Met je uierboord… Hufter… Sodemieter op!’
‘Dat alles staat hier inderdaad geschreven,’ zei ik stijfjes. ‘Maar het
is een gedicht, niet meer.’
Ze wees weer naar de deur. Ik rilde, en vertrok.
19
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 20
Worstclub Mondiaal
Worst was al vóór dit huwelijk mijn hobby, zoals anderen het in
modelspoorbaan zoeken, postzegels of vissen aan de waterkant. Ik
had me verbonden aan Worstclub Mondiaal, een genootschap dat
onregelmatig vergaderde. Naast eterij werd tevens worsthistorie, filosofie en -fysica beoefend, om te komen tot een verenigd standpunt over de rol van de worst in de samenleving. Dankzij een donatie van tweemaal vijftig euro mocht ik mij zowel erelid als erevoorzitter van deze hobbyclub noemen. Ereleden en erevoorzitters
onder elkaar, gezellig. Daar doet men graag wat voor. Vanaf de uitreiking van mijn onderscheidingen verzamelde ik dus alles wat
met worst te maken heeft. Zoiets deelt men op een genootschapavond, en de medeleden horen het gretig aan.
Het is met worst als met alles: hoe meer men ervan weet, hoe boeiender. De oprichters (ik trad later toe) hadden zich eerder verenigd
in het Kabeljauwgenootschap. Toen de cultuur omtrent deze fijne
vis was uitgeput, gingen ze over op de worst. Niet alleen maar mannen. Er waren zang- en danseressen bij, een historica, schilderartiesten van de andere kunne en de vrouwenzwerm die men altijd
aantreft in het kunstmilieu. Uitgelaten volk, Worstclub Mondiaal.
Niet dat keurige of stijve dat men onder collega-prozaschrijvers
vindt. Aan het eind van zo’n avond versleet ik in de nazit vaak nog
tête-à-tête een woord of wat met een vrouwelijk medelid. Soms
beloofde ik een worstgedicht.
Worst is onuitputtelijk. Ohne Ende.
‘Nee, aan worst zitten altijd twee einden…’
Dit soort flauwigheden hebben de worst verdacht gemaakt. In
20
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 21
Mondiaal bespraken wij pittiger onderwerpen. Politiek. ‘Als men
wetten en worst liefheeft, kijk dan nooit hoe ze worden gemaakt,’
zei Bismarck. Sociologie. ‘Een highbrow-figuur is iemand die naar
een worst kijkt en aan Picasso denkt,’ schreef de Engelse auteur A.P.
Herbert. Muziek. Van de Keulse bard Helge Schneider beluisterden
we een opname van diens evergreen Bonbon mit Wurst. Ook theologische vraagstukken kwamen ter sprake. Bijvoorbeeld de kwestie of
God alwetend is, naar aanleiding van Nietzsches woord ‘Der liebe
Gott wisse alles, nur nicht was in der Wurst ist’. Ik herinner me een
rede die werd ingeleid met een briefcitaat van Lichtenberg, de filosoof:
Hierbij een pakketje met een monster van farciminibus Gottingensibus [Göttinger worst]. Hopelijk is het spul niet bedorven. Ze
hebben al wat lang in mijn bibliotheek gehangen. Mochten ze
ranzig zijn, dan volgen er met de eerste de beste gelegenheid
andere. Het is opmerkelijk hoeveel vertrouwen deze worsten buiten Göttingen genieten. Mijn uitgeversvriend Dieterich stuurt elk
halfjaar, samen met zijn geestesproducten, minstens een halve
centenaar van naar Berlijn. De literaire producten en metworstenboeken van mijn kant kwamen soms weer terug, maar ik ken
geen enkel voorbeeld van een worst die ooit is teruggekomen.
Of Goethe langskwam? Natuurlijk, óók in een toespraak. Geen man
van droge worst. Vette eter eigenlijk: ‘Wie jauchzen die Würste im
spritzendem Fett!’ om met collega-worstvriend Heinrich Heine te
spreken.
Op een van onze vergaderingen verscheen een wonderlijke kerel op
het clubtoneel. Helemaal in het zwart, zonnebril op, iets te klein
hoedje. Acteurstype dacht ik. Het verhaal was niettemin interessant, hij sprak uit het hoofd.
21
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 22
Revolutietijd, eeuwwisseling 1800. Volkeren rebelleren, legers
trekken door Europa. De braadworst uit Frankenland maakt
zich op om de wereld te veroveren, zonder kanonnen, zonder
bloedvergieten. Haar eerste halte op de route naar de wereldmarkt is de Duitse elite van dichters en denkers. Op hun rusteloze zoektocht naar verzoening van ideaal en werkelijkheid
omarmen de helderste onder de Duitse koppen dit Frankische
volksvoedsel als delicatesse, met uitzondering van de zuurpruim Schiller, die de simpele boerenbraadworsten van zijn zuster prefereert. Ontembaar is de worstdrang van de grote dichter
Johann Wolfgang von Goethe. De kleine Neurenberger worstjes
vindt hij zo voortreffelijk dat hij ze geregeld per post naar
Weimar laat sturen. En als zijn worstvoorraad op dreigt te
raken, krijgt zijn briefvriendin Charlotte von Stein de barse
opdracht: ‘Stuurt u mij per koerier een braadworst!’
Op wezenlijk vriendelijker toon verzoekt Jean Paul, ‘schrijver
van Hespereus en andere, zeer van worst verschillende werken’,
op 5 februari 1813 zijn Neurenbergse uitgever om 24 gerookte
Frankenworstjes. Ze blijken op 12 maart van hetzelfde jaar te
zijn aangekomen.
Naar voorbeeld van Goethe en Jean Paul bestellen ook minder
beroemde prominenten de Frankische worst. Zeshonderd paardenkoeriers en postkoetsen vervoeren vanaf 1800 de Neurenbergse braadworst naar alle windstreken. Het is de verdienste
van de Frankische slagerspost dat het worstpakket (voornamelijk in de koude maanden samengesteld) nog voor de uitvinding
van het conservenblik in 1810 zijn eerste bloei beleeft. Wie het
zich kan veroorloven, reist echter zelf naar de bron. Het
Frankische braadworsttoerisme komt aan het begin van de
negentiende eeuw sterk op. De worstherberg Glöcklein (sinds
1313) groeit uit tot brandpunt.
22
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 23
De romantische schrijver en dichter Ludwig Tieck (1773-1853),
naar Neurenberg gelokt door de geur van braadworst, laat het
niet bij een plichtmatig bezoek aan Glöcklein. Met een broodje
in de hand gaat hij op braadworstonderzoek, een ontdekkingsreis langs de driehonderd lokale herbergen in de kromme straten en stegen van de stad. Hij raakt maar nooit verzadigd. Hij
passeert zelfs de landsgrens en legt met zijn worstgetuigenissen
over Frankisch Zwitserland de literaire eerste steen voor het
vreemdelingenverkeer te Muggendorf, Pottenstein en vele andere worstrijke plaatsen.
Veel later vond ik dit verhaal in Duitse versie terug op de website
die-nuernberger-bratwurst.de. Toch een acteur, die vent met het
hoedje. Voorzitter Beckmans vertelde dat de man geen idee had
gehad waar hij over te lullen stond. ‘Vriend van me. Hij heeft er
avonden over gedaan om de tekst te leren.’ Ook nog een amateur
dus. Maar het gaat om de worst.
Voor wie mocht denken dat de clubvergaderingen zwaar op de
hand waren... Er was altijd wel iemand doende met het snijden van
allerhande soorten worst of met water op het vuur voor warm te
eten varianten. Het kwam voor dat een schilder in een uur zijn
favoriete worstsoort op het canvas bracht. Bij alles werd er flink
gedronken. Wurst und Durst. Gewijde avonden dikwijls, zonder
meer.
Rosa ging nooit mee. Mocht best, maar ze wilde niet.
‘Dat is een jongensclub.’
Ik geloof dat ze achteraf iets anders meende te begrijpen.
23
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 24
Troost in bange dagen
De eerste maand. Van gemis kan ik niet spreken als het om Rosa
gaat. Het was comfort dat ik ging missen. De apparaten waarmee
ons dertienjarig huwelijksleven geriefelijk was geraakt ontbraken
in het atelier. (Af)wasmachine, plank en ijzer voor het strijken van
mijn overhemden, waterkoker voor de thee.
In de heldere ochtenduren zocht ik naar een nieuwe woning, rond
de klok van veertien zakte langzaamaan de nevel, door toedoen
van mijn nieuwe vriend, de fles. Er waren weken dat mijn avondeten zich tot brood met worst bepaalde. In de supermarkt had ik
Excellent ontdekt, een edelreeks van met natuurschimmel bedekte, langdurig gerijpte,
ambachtelijke worst. De
kruidige, Spaanse Fuet
– je had ze ook met
groene peper. De Franse
Longaniza, Italianen als
Piccolini, Sacchettino,
Serrano salami. En dan
nog Duitse knakworst,
ook al excellent. Troost
in bange dagen.
24
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 25
Ontsporing van een orgeldraaier
Onder de kop ‘Verstoorde bruiloft. De bruidegom had trek in iets
hartigs’ meldt het katholieke dagblad De Tijd in 1930: ‘De Tilburgse
orgeldraaier P. D. was in het huwelijk getreden. Na de plechtigheid
kreeg hij trek in een stuk worst dat bij den slager P. voor het raam
lag. P. gaf hem een eindje worst, doch de bruidegom was daarmee
niet tevreden en tilde de marmeren plaat van de toonbank, om zijn
ontevredenheid te luchten. Deze viel aan stukken op de tegelvloer.
De politie was spoedig ter plaatse en oordeelde het beter dat D. de
rest van zijn huwelijksdag achter slot en grendel vierde.’
25
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 26
Rosa, mijn vrouw
Mijn leven leek versplinterd. Ik verbeeld me, sinds ik aan dit boek
begon, te zitten voor een triplexplaat met daarop een grote stapel
steentjes. Lijmpot geopend, met de kwast erin. Durf niets nog vast
te kitten, want waar moet de eerste scherf? Is er wel een centrum
waar men kan beginnen?
Woede om de heenzending, daar draait mijn orgel hoe dan ook
niet om. Ik zou eerder zeggen: om de liefde, waar men alles voor
wil doen. Want die was destijds aanwezig, in overmaat en -vloed. Ik
had er kennelijk in mijn vorige verhouding een surplus van opgebouwd. Rosa had met haar harde, wonderschone trekken de stop
uit het vat getrokken en het hield niet op met stromen.
Haar fysiek vertoonde daarbij een bijzonderheid die mij helemaal
deed smelten, vanaf ons eerste intieme moment. Haar linkervoet
vertoonde een extra teen, nagelloos, naast de kleine aan de binnenkant.
‘Hé,’ zei ik verrast. ‘Dat kan immers óók!’
Toen ik het teentje streelde voelde ik geen botjes. Ze vond het vreselijk, zei ze. ‘Ik ga hem laten weghalen.’
‘Ach nee,’ riep ik. ‘Dat lieve kleine worstje maakt je juist uniek! Die
Amerikaanse actrice… Kom hoe heet ze… Die heeft er óók zes.’
‘Halle Berry…’ vulde Rosa aan. ‘En Marilyn Monroe, de weduwe van
Mao… Mijn broer heeft ze allemaal voor me opgezocht, om me te
pesten.’
Beter snel op een ander fraai onderdeel van haar fysiek overgeschakeld, en die waren er. Woorden waren daar niet echt bij nodig.
Met deze unieke, hexadactiele vrouw zou ik er eens echt voor gaan.
26
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 27
Er moest dus ook gehuwd, nog nooit gedaan. Dat gebeurde twee
jaar later. De hele trouwdag niet aan iets als worst gedacht. Mooi.
Nu waren we dan ook voor de wet verenigd. Heerlijk om te zeggen:
‘Dit is Rosa, mijn vrouw...’
Natuurlijk komt men in zo’n eerste tijd niet om ruzies heen.
Duwen, trekken, wrijven, om elkaar te leren kennen. Van onderliggen hield ze niet, ze vocht. Als ik maar inbond zou het heus wel
gaan met ons, dacht ik. Altijd excuseren, al was niet altijd duidelijk
dat ik schuldig was. De liefde verlicht alles, we kwamen er wel uit.
27
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 28
De butler vertelt
In 1800 verscheen Castle Rackrent van de Iers-Engelse Maria Edgeworth. Een bescheiden roman in omvang, waarin alle mogelijke
literaire genres losjes dooreen worden geweven. Castle Rackrent is
een soortement kroniek, bijgehouden door een onbetrouwbare verteller. Aan het woord is butler Thady Quirk, hier inzake een splijtend worstconflict in huize Rackrent.
De trouwdag van meneer en mevrouw was geen veertien dagen
voorbij toen meneer op een ochtend zei: ‘Thady, koop een varken!’ Toen moest er worst van komen, daar begonnen de problemen. Mevrouw zelf verscheen in de keuken om de kokkin over
de worst te spreken. Ze zei deze nimmer nog op haar dis te willen zien. Nou had meneer ze besteld, en dat wist de kokkin. Zij
koos echter de zijde van mevrouw, omdat deze haar de eer van
een persoonlijk onderhoud had geschonken, en jong en onervaren in het huishouden was, wat haar medelijden op-wekte.
Trouwens, zo meende ze: mocht mevrouw aan haar eigen tafel
misschien bestellen of weigeren wat ze wilde? Maar de kokkin
zong snel een toontje lager, want meneer stond op de worst en
dreigde haar baan op te zeggen als ze niet elke dag saucijzen
braadde.
Vanaf dat moment stond er altijd worst op tafel. Waarop
mevrouw zich opsloot in haar kamer, meneer zei dat ze daar
dan ook maar moest blijven en de deur van buiten van een
hangslot voorzag.
28
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 29
Unne vette offeren
‘De hele trouwdag niet aan iets als worst gedacht…’ Hier moet ik
me corrigeren. Voor de huwelijksplechtigheid hadden we een verre
plek gekozen. We wilden het samen doen, vrienden noch familie in
deze echt betrokken, de zaak moest zuiver zijn. Het was die dag erg
warm. Plaats van handeling: Hilvarenbeek onder Tilburg, waar niemand ons zou kennen. Twee gemeenteambtenaren hadden zich
bereid verklaard als getuige op te treden, gezette mannen in eenzelfde vrolijk zomeroverhemd.
‘Krijg nou wat!’ riep mijn aanstaande bij hun verschijnen.
Het zal de spanning van het huwelijk zijn geweest – nu pas vielen
me de saucijsmotieven in hun overhemden op.
‘Van de worst, heren?’ vroeg ik vrolijk. Beiden knikten.
‘We gaan vanmiddag de Heilige Clara van Assisi unne vette offeren.’
De ander legde uit dat Clara beschermvrouw is van prachtig weer,
wat ze wel konden gebruiken op hun Historisch Bierfestijn, begin
september.
‘Vanmiddag hangen we een worst aan het beeld van haar, aan de
zijgevel van onze kerktoren. Dan zorgt zij voor een heerlijk najaarszonnetje. En met permissie: we gaan dadelijk door, als we klaar zijn
met uw huwelijk. Maar waarom komt u niet óók? Om halfvier bij
de Beekse toren aan de overkant, of een halfuur eerder in
Proeflokaal De Lelie.’
Ik keek Rosa aarzelend aan.
‘Dacht het niet…’ zei ze. ‘Ik ga toch niet trouwen met een worst?’
‘Wat ook een gekkigheid,’ beaamde ik snel. ‘Wij gaan meteen op
huwelijksreis.’
29
Atte Jongstra Worst binnenwerk nieuw 140 breed_Worst Atte Jongstra 17-09-14 12:35 Pagina 30
Aldus geschiedde, na een korte plechtigheid, waarbij ik een van
beide ambtenaren nu en dan op een steelse blik op zijn horloge
betrapte. Het stoorde de huwelijkssluiting niet, die zonder beide
worstofferanten trouwens ook niet plaats had kunnen vinden.
30