Transcript De nieuwe wijkverpleegkundige anno 2015

Actueel
De nieuwe wijkverpleegkundige anno 2015:
Zorgverlener die zelf de touwtjes in
Op 1 januari 2015 is het zover: bij de transitie vanuit
de AWBZ naar de Zorgverzekeringswet (Zvw) krijgt de
wijkverpleegkundige een brede rol als zorgverlener
in de eerstelijn. Ze gaat niet alleen zorg indiceren en
verlenen, maar wordt ook verantwoordelijk voor het
organiseren en bewaken van het hele zorgproces.
hele land samengewerkt, waarbij klinisch redeneren,
evidence-based werken, samenwerken en transparantie
de basis vormden.’
De zes normen van het Normenkader
Het normenkader noemt zes normen die gelden voor
de extramurale verpleegkundige indicatiestelling en
organisatie van zorg.
Tekst: Aliëtte
Jonkers
‘Dat vraagt een analytische blik en sterke onderhandelingsvaardigheden van de wijkverpleegkundige. De hele
Norm 1: Indiceren en organiseren van zorg vindt
plaats op basis van professionele autonomie
kijk op de gezondheidszorg en de samenleving veran-
Rosemarie van Troost legt uit: ‘Nu is het nog zo dat het
dert.’ Aan het woord is Rosemarie van Troost, zelfstandig
Centrum Indicatiestelling Zorg, het CIZ, de indicaties
adviseur zorg & samenleving. Zij was, in opdracht van
stelt en toetst. Vanaf 2015 worden extramurale persoon-
V&VN, projectleider van het Normenkader voor het
lijke verzorging en verpleging overgeheveld van de
indiceren en organiseren van verpleging en verzorging
AWBZ naar de Zvw. Dat betekent dat de wijkverpleeg-
in de eigen omgeving dat V&VN ontwikkelde op verzoek
kundige op basis van klinisch redeneren gaat vaststellen
van staatssecretaris Martin van Rijn van VWS. Het nor-
wat de cliënt aan zorg nodig heeft in omvang, duur, aard
menkader beschrijft aan welke eisen verpleegkundigen
en gewenst resultaat. Samen met de cliënt gaat ze hulp-
moeten voldoen wanneer zij extramurale verpleging en
vragen formuleren. Daarbij kijkt ze naar wat de cliënt
verzorging indiceren en organiseren. Het normenkader
zelf nog kan, of wat familie, buren en andere naasten
zet de wijkverpleegkundige niet alleen stevig in positie,
kunnen betekenen.’
maar maakt ook voor alle betrokken partijen helder wat
van de verpleegkundige verwacht mag worden. Hoewel
Norm 2: Indiceren en organiseren van zorg wordt
het normenkader vooral over de wijkverpleegkundige
gedaan door een bachelor of master
gaat, is het ook van toepassing op andere hbo-verpleeg-
opgeleide verpleegkundige
kundigen als zij zorg indiceren en organiseren in de
Een heikel punt: onder meer brancheorganisatie Actiz en
eerstelijn.
patiëntenvereniging NPCF hebben al kenbaar gemaakt
grote zorgen te hebben over de uitvoerbaarheid van het
‘De wijkverpleegkundige zal zich als onafhankelijke professional moeten opstellen, ook als ze in
dienst is van een zorginstelling’
6
145383_VVN_TLVW 3.indd 6
normenkader omdat er simpelweg onvoldoende hboopgeleide verpleegkundigen zijn. ‘Dat leidt er (mogelijk)
toe dat verpleegkundigen met onvoldoende kennis en
een beperkte scope naar de cliënt kijken,’ schreef NPCFvoorzitter Wilna Wind in een brief aan staatssecretaris
van Rijn. Ze vervolgt haar brief met: ‘Dat zorg niet goed
georganiseerd wordt, dat er onvoldoende focus op
Wijkverpleegkundigen hebben het normenkader zelf
zelfredzaamheid is, met alle mogelijke gevolgen voor
ontwikkeld, vertelt Rosemarie van Troost. ‘Aanvankelijk
de cliënt en zijn veiligheid van dien.’ Rosemarie van
was het de bedoeling dat er een indicatie-instrument zou
Troost begrijpt deze zorg, maar ziet de komende tijd,
komen. Toen we met verschillende werkgroepen aan de
in ieder geval het jaar 2015, als een overgangsperiode.
slag gingen, bleek al snel dat veel organisaties al een
‘De hbo-verpleegkundigen zullen hun kennis zo nodig
eigen indicatie-instrument hadden opgesteld. Daarom
bijspijkeren. Ervaren mbo-verpleegkundigen kunnen bij-
ontwikkelden we in plaats daarvan een normenkader,
geschoold worden tot het gewenste niveau, zodat zij de
waarin ook staat waaraan indicatie-instrumenten moe-
indicatiestelling en de organisatie van zorg ook kunnen
ten voldoen. Zo konden we recht doen aan de ontwik-
gaan uitvoeren. Misschien, zolang zij nog opgeleid wor-
kelingen die al in het werkveld hadden plaatsgevonden.
den, onder supervisie van een hbo-verpleegkundige. Dat
In totaal hebben honderd verpleegkundigen uit het
er op dit moment onvoldoende hbo’ers zijn, vinden we
Tijdschrift LVW jaargang 14 nummer 3
25-09-14 13:08
es in handen heeft
geen reden om concessies te doen aan het normenka-
ze regelt. Nu zal er kritisch worden gekeken naar wat de
der. Wij stellen de norm, de praktische uitvoering is een
cliënt zelf nog kan. Er komt meer focus op de eigen regie
tweede stap. Er zijn voldoende ervaren mbo-verpleeg-
en zelfredzaamheid van de cliënt.’
kundigen: die krijgen nu de kans om door te groeien.’
‘De focus komt meer te liggen op de
eigen regie en zelfredzaamheid van de
cliënt’
Norm 4: Besluitvorming rond indiceren en
organiseren van zorg vindt plaats op
basis van het verpleegkundig proces
Daaronder valt de vraagverheldering of verpleegkundige anamnese, diagnose, planning van resultaten en
interventies, uitvoering en evaluatie. De methodiek die
verpleegkundigen hanteren in het verpleegproces is
klinisch redeneren. Na de indicatie en organiseren van
Norm 3: Indiceren en organiseren van zorg is gericht
zorg is de rol van de wijkverpleegkundige niet uitge-
op versterken van eigen regie en zelfred-
speeld. Rosemarie van Troost: ‘De wijkverpleegkundige
zaamheid van cliënten en het cliëntsysteem
blijft bewaken, bijstellen en overleg voeren met de huis-
Dit is een grote verandering in de manier van werken
arts, zorgverleners en andere betrokken partijen.’
voor wijkverpleegkundigen, zegt Rosemarie van Troost.
‘De wijkverpleegkundige zal zich als onafhankelijke professional moeten opstellen, ook als ze in dienst is van
Norm 5: De verslaglegging voldoet aan de
V&VN-richtlijn voor verslaglegging
een zorginstelling. Tegelijkertijd zal ze zich er sterk voor
Het dossier moet in ieder geval de volgende onderdelen
moeten maken dat wat zij belangrijk vindt voor het wel-
bevatten: een gegevensverzameling, ondersteunings-
zijn van de patiënt ook daadwerkelijk gebeurt. De wijk-
vragen, zorgproblemen en zo mogelijk verpleegkundige
verpleegkundige zal daarmee veel zelfstandiger gaan
diagnoses, het zorgplan, voortgangsrapportages, evalu-
werken. Hierbij zijn sterke onderhandelingsvaardighe-
aties en overdracht. Daarbij kan de wijkverpleegkundige
den essentieel, niet alleen voor de samenwerking met
gebruikmaken van standaard zorgplannen, klinische
sociale wijkteams en zorginstellingen, maar ook voor
paden en classificaties zoals de NANDA, NOC, NIC, ICF
de samenwerking met de cliënt zelf. Sommige cliënten
en Gordon. Dat vereist wel een hbo-opleidingsniveau.
zijn gewend dat de wijkverpleegkundige van alles voor
Veel zorgorganisaties werken bovendien nog niet met
Tijdschrift LVW oktober 2014
145383_VVN_TLVW 3.indd 7
7
25-09-14 13:08
Actueel
een gedigitaliseerd systeem. Rosemarie van Troost. ‘Hier
niet: de professional gaat op basis van haar deskundig-
moet in het werkveld kritisch naar gekeken worden, zo-
heid bepalen wat er nodig is voor haar cliënt.’ Francis
dat de verslaglegging goed gaat verlopen in de transitie.’ Bolle, woordvoerder van V&VN, onderschrijft dit: ‘Het
normen­kader is geen checklist die je langs kunt lopen
Norm 6: De verpleegkundige overdracht voldoet aan
de V&VN-standaard voor overdracht van zorg
zodat er een indicatie en zorgplan uitrolt. De normen
zijn bewust redelijk abstract geformuleerd, zodat de
Ook hierover bestaan zorgen, want dat is, zo zegt V&VN
wijkverpleegkundige haar eigen deskundigheid en pro-
zelf, iets waar veel (wijk)verpleegkundigen tegenaan
fessionele blik kan aanwenden om de beste oplossin-
lopen. Dat blijkt ook uit harde cijfers: uit een enquête
gen te vinden voor haar cliënten. Dat vraagt natuurlijk
van V&VN en Nictiz blijkt dat bijna 70 procent van de 800
veel van de vaardigheden van de verpleegkundige, die
ondervraagde verpleegkundigen en verzorgenden knel-
echt breed moet gaan werken. Het is een spannend
punten ervaart bij de verpleegkundige overdracht tussen
proces en ik ben erg benieuwd hoe deze mooie be-
zorginstellingen. De overdracht bevat bijvoorbeeld
weging, die de wijkverpleegkundige als spil in de wijk
onvolledige informatie en is vaak onduidelijk. Soms is er
neerzet, zich verder gaat ontwikkelen.’
zelfs geen overdracht verstuurd, zo blijkt uit de enquête.
Hoe denken wijkverpleegkundigen daar zelf over? Een
De werkgever speelt een belangrijke rol, stelt Rosemarie
belrondje wijst uit dat verpleegkundigen blij zijn dat ze,
van Troost. ‘Die moet de verpleegkundige hierin facilite-
net als de wijkverpleegkundige van vroeger, straks indi-
ren en eventueel bijscholen.’
caties mogen stellen. Ook zeggen veel verpleegkundigen tevreden te zijn over de brede rol die zij toebedeeld
8
145383_VVN_TLVW 3.indd 8
Geen stappenplan
hebben gekregen. Maar er is ook nog veel onduidelijk,
Hoe wijkverpleegkundigen nu precies moeten indiceren,
ook bij andere partijen die met de wijkverpleegkundige
is lastig te zeggen. ‘Elke situatie is anders’, zegt Rose-
gaan samenwerken. Wijkverpleegkundige Hedy van
marie van Troost. ‘Er is geen stappenplan. Dat kan ook
de Lagemaat, die ook meewerkte aan de ontwikkeling
Tijdschrift LVW jaargang 14 nummer 3
25-09-14 13:08
van het normenkader, vertelt: ‘Het sociale wijkteam
En bij hoogcomplexe zorg is er al veel overleg met de
in de wijk Overvecht in de stad Utrecht, waar ik werk,
huisarts en andere zorgverleners. Je staat er als wijk-
wist bijvoorbeeld helemaal nog niet wat een wijkver-
verpleegkundige dus niet alleen voor.’
pleegkundige eigenlijk doet. Dat vond ik shocking. Ik
heb daarom een notitie geschreven over de rol van de
wijkverpleegkundige. Voor een goede samenwerking is
het natuurlijk erg belangrijk dat je van elkaar weet wat
je doet. Als wijkverpleegkundige, die vanuit het project
de Zichtbare Schakel meer ruimte kreeg, was ik het al
gewend om de samenwerking met de huisartspraktijk
te zoeken. Vooral in het bevorderen van gezondheidsgedrag kun je heel goed de verbindingen zoeken.’
‘Het normenkader is geen checklist die je langs
kunt lopen zodat er een indicatie en zorgplan
uitrolt’
De Rotterdamse wijkverpleegkundige Nicole Gardenier
is positief over de veranderingen in de wijkverpleeg-
‘Kijken wat de cliënt zelf nog kan’
kundige zorg, maar maakt zich ook wel eens zorgen
Wijkverpleegkundige Margreet Meijer, ook werkzaam
over de toekomst: ‘In de transitie van de AWBZ naar de
in Utrecht, ziet niet op tegen de veranderingen die
Zorgverzekeringswet is een heel interessante en leuke
eraan komen. ‘Twintig jaar geleden indiceerde ik ook
rol weggelegd voor de wijkverpleegkundige.
als wijkverpleegkundige. Daarna is die taak bij ons
Ik vraag me wel af hoe we de kwaliteit van zorg kunnen
weggehaald en nu krijgen we het weer terug. Ik kan
blijven waarborgen als er een tekort aan hbo-opgeleide
indiceren en sta sterk in mijn schoenen, dus ik verwacht
verpleegkundigen is. Daar maak ik me de meeste
daarin geen problemen. Alleen de wet- en regelgeving
zorgen over. Niet iedere wijkverpleegkundige kan die
is anders. Als je, zoals ik, veel ervaring hebt, zie je al
brede verantwoordelijkheid dragen, doordenken, sig-
snel wat er allemaal bij een cliënt aan de hand is. Maar
naleren en het hele zorgproces bewaken. Er zijn onder
voor jonge wijkverpleegkundigen die net van de hbo-v
wijk­verpleegkundigen veel verschillen in niveau. Dat
komen, is dat misschien best lastig. Daarnaast gaan
we zelf de indicaties gaan stellen, is een heel goede
we nu op een andere manier naar gezondheidszorg
ontwikkeling. Het CIZ was toch altijd een vervelende
kijken: we kijken veel meer naar wat de cliënt nog zelf
tussenschakel. We krijgen nu zelf de touwtjes in han-
kan en betrekken diens naasten ook bij de zorg. Dat
den. We kunnen doelgericht aan de slag. Daar heb ik
zal even wennen zijn, maar ik ben er niet bang voor.
veel zin in.’
Aliëtte jonkers
is medisch journalist voor vier
verpleegkundige
vaktijdschriften en andere
tijdschriften en
websites in het
medische veld.
Zie ook www.
aliettejonkers.nl
Opsplitsing taken dreigt door inkoop en bekostiging
De wijkverpleegkundige gaat, als het aan V&VN ligt, een brede rol krijgen als zorgverlener en zorgbewaker in de eerstelijn.
Recente ontwikkelingen in de inkoop en financiering van de wijkverpleging zouden misschien wel eens roet in het eten kunnen gooien, waarschuwt Francis Bolle, lobbyist en woordvoerder van V&VN.
‘Het drietraps bekostigingssysteem voor wijkverpleegkundige zorg, dat VWS voorstaat, dreigt de zorg in de eerstelijn te gaan
versnipperen. De bekostiging is opgesplitst in drie segmenten. Segment 1 bevat die taken die niet toewijsbaar zijn aan één
cliënt: signalerende en preventieve taken en deelname in het sociaal wijkteam. In segment 2 zitten alle overige taken, die
dus wél toewijsbaar zijn aan één cliënt: zorg verlenen, coördinerende taken, adviseren, instructie, verzorgen, enzovoort. Ook
zit in segment 2 de vraagverheldering en organisatie van zorg: de indicatiestelling. Segment 3 gaat in de toekomst meer
vorm krijgen, en gaat zich richten op uitkomstbekostiging. Het derde segment richt zich op het belonen van resultaten en
verbeteringen die zorgverzekeraars en zorgaanbieders doorvoeren. Voorbeelden zijn minder doorverwijzingen, een hogere
patiënt­tevredenheid of zorgvernieuwing. De zorg in de eerste twee segmenten mag gesplitst worden ingekocht, maar dit
vindt V&VN niet wenselijk. Dat kan grote gevolgen hebben. Werk je als wijkverpleegkundige bij een organisatie die alleen
gecontracteerd is voor segment 1, dan betekent dit als je signaleert dat iemand zorg nodig heeft, je deze cliënt dan moet
doorverwijzen naar een organisatie die gecontracteerd is voor segment 2 die dan de indicatiestelling uitvoert en de zorg
levert. Werk je als wijkverpleegkundige in segment 2, dan betekent dit dat jouw organisatie geen financiële middelen krijgt
voor bijvoorbeeld deelname in een sociaal wijkteam, of voor het opbouwen van netwerken. Een bijkomend probleem is dat
zorgorganisaties intern ook nog de zorg gefragmenteerd gaan organiseren. Dus binnen de eigen instelling komt er een apart
team die de indicaties gaat doen, maar niet de zorgverlening. Dit is dus een onwenselijke beweging die ingaat tegen het
oorspronkelijke plan, namelijk de wijkverpleegkundige breed generalistisch laten werken. V&VN vindt dit een kwalijke zaak.
Dat de financiering gesplitst is in de Zorgverzekeringswet, betekent niet dat de taken van de wijkverpleegkundige opgesplitst
mogen worden. We gaan ervoor strijden om de brede rol van de wijkverpleegkundige te behouden.’
Tijdschrift LVW oktober 2014
145383_VVN_TLVW 3.indd 9
9
25-09-14 13:08