Transcript Mantelzorgbeleid bij wijkverpleegkundige zorg Carinova

Mantelzorgbeleid Carinova bij wijkverpleegkundige zorg (ZvW)
1.
2.
3.
4.
Wat is mantelzorg?
Enkele feiten en informatie over mantelzorg.
Het Carinova cliëntmodel i.r.t. mantelzorg bij wijkverpleegkundige zorg.
Mantelzorg en wijkverpleegkundige zorg: kaders en actiepunten.
1. Wat is mantelzorg?
Mantelzorg is de zorg die (2,6 miljoen Nederlanders) mensen vrijwillig en onbetaald verlenen
aan mensen (met bijvoorbeeld: fysieke, verstandelijke of psychische beperkingen) in hun
familie, huishouden of sociale netwerk (vrienden, kennissen). De mantelzorgverlening vloeit
direct voort uit de sociale relatie. Het gaat om zorg die meer is dan in een persoonlijke
relatie gebruikelijk is en veelal om langdurige situaties.
De mantelzorg wordt niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven.
Bij mantelzorg duurt de verzorging meer dan 8 uur per week of langer dan 3 maanden.
Gebruikelijke zorg is de normale dagelijkse zorg van gezinsleden en huisgenoten voor
elkaar. Bijvoorbeeld zorg voor het huishouden of zorg voor de kinderen.
2. Enkele feiten* over mantelzorg
§ 2.1: Aantal mantelzorgers
In Nederland wonen:
•
•
•
•
2,6 miljoen volwassenen mantelzorgers. Hieronder verstaan we mensen die meer
dan 8 uur per week en/of langer dan 3 maanden zorg verlenen aan een naaste. Dit is
20% van de volwassen bevolking.
3,5 miljoen volwassenen die (al dan niet intensief) zorg verlenen aan een naaste. Dit
is 1 op de 4 volwassenen.
1,1 miljoen mantelzorgers die zowel intensief als langdurig zorg verlenen aan een
naaste.
450.000 mantelzorgers die zich zwaar belast of overbelast voelen
Het aantal mantelzorgers zal naar verwachting tot 2025 met 5% stijgen.
§ 2.2 Belang van mantelzorg
In het algemeen willen mensen graag van betekenis zijn voor een ander. Wanneer iemand in
hun omgeving ziek wordt, wordt de zorg vaak min of meer vanzelfsprekend op zich
genomen. Dan zorgt een mantelzorger voor een partner, een kind, zijn/haar ouder, een
vriend of goede buur. Tijdens die mantelzorgrelatie doen zij ervaringen op die in alle relaties
aan de orde komen: positieve, maar ook negatieve ervaringen. Een groot verschil bij
‘gewone’ relaties, is dat de zorgvrager vaak in een meer afhankelijke positie komt.
Het zorg dragen voor een naaste verrijkt ook de beleving van waarde en daarmee de
beleving van zingeving van de mantelzorgers. Het geeft extra betekenis aan hun leven.
Tegelijk wordt de mantelzorgverlening door mantelzorgers heel verschillend ervaren. Dat
wordt mede beïnvloed door hun wereldbeeld, de kwaliteit van de relatie, hun zorgmotief en
hun omgeving. Zinverlies en zingevingsvragen spelen vaak een rol in mantelzorgsituaties.
Veel mantelzorgers ervaren de zorg voor een naaste als heel waardevol. Slechts 7 procent
van de mantelzorgers heeft helemaal geen positieve ervaringen bij het verlenen van
mantelzorg. De overige 93 procent dus wel (Broese van Groenou, et. al., 2009).
Mantelzorgers vinden zorg niet alleen maar belastend, aan de basis van mantelzorg ligt
immers de relatie. Het persoonlijk contact met elkaar bepaalt een relatie meer dan het
Mantelzorgbeleid bij wijkverpleegkundige zorg Carinova. Evaluatiedatum dec. 2015 (versie 1/ c: DvdB)
1
‘zorgen’. Zingeving is een belangrijk aspect in het leven van mantelzorgers, al hebben
mantelzorgers en hun omgeving er niet altijd aandacht voor. Daarom heeft de ondersteuning
van professionals meerwaarde.
Ook in de samenleving wordt belangrijke waarde toegedicht aan mantelzorgverlening. Het
draagt er aan bij dat de eerste verantwoordelijkheid voor ondersteuning bij beperkingen in
de zelfredzaamheid van naaste familieleden en/of buren wordt aangesproken en ingezet.
De overheid zelf kan niet als eerste instantie de verantwoordelijkheid dragen voor waar
burgers onder elkaar zelf eerstverantwoordelijk voor zijn. De overheid kan deze
ondersteuning vanuit de mantelzorg hooguit faciliteren door ondersteunend beleid en
daarmee bijdragen leveren aan het realiseren van optimale maatschappelijke
randvoorwaarden opdat mantelzorgers hun bijdrage zo maximaal mogelijk kunnen (blijven)
inzetten en/of versterken.
Het kabinet wil mantelzorgers en zorgvrijwilligers betrekken bij hulp via onder andere de
Wmo en de Zorgverzekeringswet. De langdurige zorg in Nederland wordt hervormd.
Hierdoor kunnen mensen langer in hun eigen omgeving blijven wonen met ondersteuning.
Centraal bij deze reorganisatie staat de grotere betrokkenheid van de samenleving. En een
goede balans tussen informele en formele zorg. De overheid betrekt daar ook mantelzorgers
en vrijwilligers bij. De overheid maakt beleid om:
•
•
•
de positie van mantelzorgers te versterken via o.a. de nieuwe Wmo en de vernieuwde
Zorgverzekeringswet (waar wijkverpleegkundige zorg in opgenomen is);
de taak van mantelzorger te verlichten en om overbelasting te voorkomen;
de informele en de professionele zorg beter met elkaar te verbinden en te laten
samenwerken.
Wanneer een burger hulp wenst via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) gaat de
gemeente na wat de burger en zijn mantelzorger zelf kunnen doen. De gemeente bekijkt
ook of er aanvullende ondersteuning vanuit de professionele zorg nodig is.
Wanneer een burger in aanmerking wenst te komen voor wijkverpleegkundige zorg via de
zorgverzekeringswet zal een wijkverpleegkundige met de burger nagaan wat de burger en
zijn mantelzorgmogelijkheden zelf kunnen doen. De wijkverpleegkundige kan ook bezien of
er aanvullende ondersteuning nodig is via bijvoorbeeld voorliggende voorzieningen zoals
bijvoorbeeld via het steunpunt mantelzorg, e.d.
Daarbij is speciale aandacht voor de taak, de mogelijkheden en de belastbaarheidmogelijkheid van de mantelzorger. Mantelzorgers houden het langer vol als ze weten dat:
o
o
o
ze goede ondersteuning krijgen;
goed toegerust zijn;
kunnen rekenen op rugdekking als dit nodig is.
Ook wijkverpleegkundigen en verzorgenden weten dat het van groot belang is om
mantelzorgers te ondersteunen omdat dit dreigende overbelasting kan helpen voorkomen.
Het aantal overbelaste mantelzorgers is de laatste jaren toegenomen en vraagt om extra
oplettendheid. Aandacht voor de belastbaarheid van de mantelzorger(s), de mogelijkheden
om hun inzet waar mogelijk te versterken of in stand te houden en overbelasting te
voorkomen via maatregelen zijn belangrijke signalerende en preventieve aandachtspunten
die behoren tot de professionele inschattingsvaardigheden en competenties van
verpleegkundigen en verzorgenden.
De wijkverpleegkundige en/of verzorgende kan de mantelzorger, afhankelijk van de situatie,
informeren over en /of verwijzen naar o.a.:
Mantelzorgbeleid bij wijkverpleegkundige zorg Carinova. Evaluatiedatum dec. 2015 (versie 1/ c: DvdB)
2
•
•
•
•
•
•
Het lokale steunpunt mantelzorgondersteuning zoals Carinova deze zelf kent: zie:
http://www.carinova.nl/mantelzorgondersteuning/.
www.mezzo.nl (mogelijkheden op het werk, voorzieningen, e.d.).
Attenderen op het bespreken van de situatie met de werkgever en collega’s.
Respijtzorg mogelijkheden inventariseren voor tijdelijke vervanging van de
mantelzorger (www.respijtwijzer.nl).
https://www.regelhulp.nl/bladeren/mantelzorg-en-vrijwilligershulp/mantelzorg/
Het gemeentelijk wmo loket, e.d.
(*: bronnen: Expertisecentrum mantelzorg; SCP-rapport 'Informele zorg in Nederland'; Ministerie van VW; www.mezzo.nl ).
3. Carinova Cliëntmodel in relatie tot mantelzorg
§ 3.1 Missie en Carinova cliëntmodel
In het verlengde van haar statutaire doelstellingen duidt Carinova haar maatschappelijke
verantwoordelijkheid in de formulering van de volgende missie:
“Carinova stimuleert, verrijkt en ondersteunt de eigen kracht en mogelijkheden van elke
unieke cliënt en zijn informele zorg in de eigen omgeving.
Mogelijkheden binnen de lokale en regionale infrastructuur van wonen, welzijn, zorg en
dienstverlening worden benut en versterkt om de cliënt in zijn eigen kracht te zetten. Doel is
om (preventief) bij te dragen aan een maximaal mogelijke kwaliteit van leven, zelfregie,
zelfstandig en onafhankelijk kunnen functioneren en participeren in de samenleving van en
door de cliënt en diens omgeving”.
Vanuit deze missieformulering heeft Carinova een cliëntmodel ontwikkeld dat door
medewerkers in hun praktijk van werken handen en voeten wordt gegeven.
Dit Carinova cliëntmodel geeft ook het beleidskader aan waarbinnen er aandacht is voor de
positie van de voorliggende voorzieningen en de aandacht voor de mantelzorgbetrokkenheid
en mantelzorgondersteuning binnen de functieverantwoordelijkheid van de
wijkverpleegkundigen en verzorgenden rondom hun cliënt- en samenwerkingscontacten.
Het cliëntmodel van Carinova wil de cliënt zoveel mogelijk in zijn eigen kracht behouden of
brengen. Professionele zorg, welzijn en/of behandeling wordt alleen ondersteunend verleend
wanneer de eigen kracht van de cliënt te kort schiet en er onvoldoende mogelijkheden in de
informele zorg zijn om dit zelfredzaamheid tekort via samenredzaamheid op te lossen. Goed
geïnformeerd zijn van de cliënt over en gebruik maken van voorliggende voorzieningen gaat
vooraf aan professionele inzet.
Cliënten en hun omgeving blijven hiermee zo zelfstandig mogelijk de regie houden over hun
eigen levenskeuzes, wat de kwaliteit van hun leven versterkt en bijdraagt aan een zo
doelmatig mogelijke inzet van passende collectief gefinancierde zorg, welzijn en
behandeling.
Voor Carinova betekent dit cliëntmodel daarnaast dat medewerkers nog meer in hun
professionele kracht worden gezet en de inrichting en vormgeving van organisatie
processen, systemen en structuren zich zoveel mogelijk aanpassen aan dit cliëntmodel.
§ 3.2 Algemene weergave van het Carinova cliëntmodel
Het cliëntmodel kent vier cirkels, waarbij de drie cirkels die om de kerncirkel heen liggen
zich alleen maar richten op een zo adequaat mogelijk doelbereik van de kerncirkel.
Doel is dat een cliënt in zijn kracht gezet blijft of wordt.
Mantelzorgbeleid bij wijkverpleegkundige zorg Carinova. Evaluatiedatum dec. 2015 (versie 1/ c: DvdB)
3
Dat betekent dat de cliënt zo zelfstandig, zelfredzaam en onafhankelijk mogelijk kan leven,
wonen, werken en participeren in de samenleving.
Wanneer dit kerndoel niet volledig te realiseren is draagt chronologisch ieder in de volgende
cirkel medeverantwoordelijkheid voor het bereiken van de ondersteuning bij het in stand
houden van een zo groot mogelijke zelfredzaamheid van de cliënt en diens informele
zorgnetwerk. Naast de cliënt is ieder rondom de cliënt uit cirkel 2, 3 of 4 daar in principe
mede aanspreekbaar op, om reden dat we dit als sociaal-maatschappelijke moraal wenselijk
achten in Nederland.
Vanuit deze achtergronden wordt professionele zorg uit de 3e of 4e cirkel slechts verleend,
wanneer er onvoldoende compensatie voor de cliënt komt uit cirkel 1 of 2 dan wel 3. Deze
beleidslijn versterkt het landelijk beleid om de eigen verantwoordelijkheid van burgers en
hun omgeving maximaal aan te spreken en de collectief gefinancierde kosten van zorg,
welzijn en voorzieningen op een zo verantwoord mogelijk peil te houden. Carinova draagt
daar actief aan bij. Ook andere ketenpartners dragen daartoe een deelverantwoordelijkheid.
Het realiseren van het cliëntmodel wordt door de deelbijdrage van deze ketenpartners en de
samenwerking via bijvoorbeeld ketennetwerken beter mogelijk.
§3.3 Carinova cliëntmodel i.r.t. mantelzorgbeleid bij wijkverpleegkundige zorg
Voor de duidelijkheid zij opgemerkt dat deze beleidsnotitie zich niet toespitst op het
waardevolle werk dat uitgevoerd wordt binnen de taken en verantwoordelijkheden van
Carinova`s steunpunten voor mantelzorgondersteuning, maar uitgaat van de positie waar
wijkverpleegkundigen en verzorgenden binnen het kader van de Zorgverzekeringswet met
de positie en mogelijke bijdrage van de mantelzorg te maken hebben in relatie tot hun
cliëntcontacten en/of de contacten met burgers in het kader van de S1 functie.
In het Carinova cliëntmodel gaat in cirkel 1 de zelfredzaamheid van de burger en in cirkel 2
de samenredzaamheid mogelijkheden van het cliëntsysteem (o.a. via de mantelzorg) als
`eigen kracht` principes vóór op de inzet van professionele vormen van zorgverlening (cirkel
3 en 4).
Mantelzorgbeleid bij wijkverpleegkundige zorg Carinova. Evaluatiedatum dec. 2015 (versie 1/ c: DvdB)
4
Cirkel 1:
Zelfredzaam.
Dit betreft de cliënt zelf. De cliënt draagt en wordt (zoveel mogelijk)
aangesproken op zijn eigen verantwoordelijkheden, gezond gedrag,
zelfmanagement en zelfregie voor zijn eigen levenskeuzes. Dat versterkt
zijn kwaliteit van leven.
De cliënt is zo zelfstandig en zelfredzaam mogelijk. De cliënt is zo
onafhankelijk mogelijk van anderen. Wanneer de zelfredzaamheid
beperkt wordt kan en dient de cliënt daartoe, zo nodig, gebruik te maken van
voorliggende voorzieningen zoals de mogelijkheden die het servicepakket van
Carinova bieden, een boodschappen bezorg service, domotica mogelijkheden,
aanpassingen in huis, e.d.
Circa 40.000 leden zien de waarde van dit lidmaatschap door gebruikmaking
van bijvoorbeeld de maaltijdservice, de alarmopvolging, de kapper aan huis,
de klussendienst, aangepaste vakantiemogelijkheden, etc.
Cirkel 2:
Samenredzaam.
Deze cirkel beschrijft kortweg de informele mogelijkheden rondom de
cliënt voor welzijn, zorg en/of diensten, zoals vormgegeven door
bijvoorbeeld de partner, kinderen, vrienden, familie, buren, mantelzorg,
kerk, buurt).
Deze groep draagt en is aanspreekbaar op hun medeverantwoordelijk
voor de cliënt. Zij verrijken, stimuleren en/of ondersteunen aanvullend de
zelfzorgmogelijkheden en zelfredzaamheid van de cliënt (Cirkel 1), via
samenredzaamheid.
Deze samenredzaamheid kan in zichzelf weer in stand gehouden,
ondersteund en/of versterkt worden door gefaciliteerde
mantelzorgondersteuningsprogramma`s via het steunpunt mantelzorg,
georganiseerde vrijwilligersinitiatieven in de eigen buurt (welzijn ouderen,
Mantelzorgbeleid bij wijkverpleegkundige zorg Carinova. Evaluatiedatum dec. 2015 (versie 1/ c: DvdB)
5
vrijwilligerscentrale, stichting Perspectief), winkelvoorzieningen
(boodschappendienst), adequate inrichting door gemeenten van de
openbare ruimte (aflopende stoep, voldoende rustbanken, adequate
verkeerslichten afstelling, e.d.) en een adequaat WMO beleid, domotica
voorzieningen, personenalarmering, enz.
Carinova kent een actief beleid en aanbod waarmee mantelzorgers
individueel en/of groepsgewijs ondersteund worden.
Cirkel 3:
Preventie, zorg en diensten.
Dit betreft de zelfzorg, zelfredzaamheid (Cirkel 1) en samenredzaamheid
(Cirkel 2) stimulerende, verrijkende en/of ondersteunende professionele,
wijkgerichte zorg via thuiszorg, hulp bij het huishouden,
thuisbegeleiding, begeleiding, verpleging, persoonlijke verzorging,
tijdelijk verblijf verzorgingshuis, volledig pakket thuis, advies instructie
en voorlichting (via verpleging), preventie, afgestemde lokale
infrastructuur wonen, verblijf, welzijn, zorg, alarmopvolging,
casemanagement dementie diensten, eerstelijnssamenwerking in een
gemeente/wijk, ketennetwerken, huisartsen.
De dialoog tussen cliënt, sociaal netwerk en professional over de
mogelijkheden en wijze waarop de eigen kracht van de cliënt en de
ondersteuning vanuit zijn omgeving kan worden versterkt is binnen
deze cirkel van groot belang.
In cirkel 4 worden zwaarder vormen van zorg en ondersteuning beschreven.
De toepassingsmogelijkheden en het stimuleren van gebruik van domotica kunnen in elke
cirkel bijdragen aan de versterking van de eigen kracht van de cliënt en diens omgeving.
Ook voorliggende voorzieningen en ketenpartners leveren vanuit hun mogelijkheden en/of
professie lokaal en regionaal een onmisbare bijdrage aan het in stand houden van en/of
versterken van de eigen kracht van de cliënt en diens omgeving. Samen met Carinova
versterken zij de lokale infrastructuur van wonen, welzijn, zorg en diensten en dragen bij
aan de mogelijkheid van cliënten en hun omgeving om zo zelfstandig mogelijk te blijven
participeren in de samenleving.
Carinova baseert haar cliëntmodel op de dominante politiek-maatschappelijke zienswijze.
Daarbinnen dienen de eigen mogelijkheden, verantwoordelijkheden en zelfregie van burgers,
hun omgeving, voorliggende voorzieningen en algemene voorzieningen vooreerst
aangesproken te worden voordat collectief gefinancierde professionele voorzieningen
compenserend kunnen bijdragen aan de (tijdelijke of langdurige) tekortkomingen van de
zelfredzaamheid of samenredzaamheid.
Carinova zet zich in op het leveren van `gepaste zorg` en wil daarmee bijdragen aan de
betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwalitatief hoogstaande gezondheidszorg in Nederland.
Dat vormt een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid voor Carinova. Met
`gepaste zorg` wordt bedoeld: “zorg die bewezen werkzaam, doeltreffende en doelmatig is,
aansluit bij de specifieke behoeften en omstandigheden van de individuele patiënt, en een
redelijke verhouding weerspiegelt tussen kosten en effectiviteit en tussen ingezette
middelen en gezondheidswinst” (SER/Commissie Sociale Zekerheid en Gezondheidszorg/ontwerpadvies 2309-2012).
Mantelzorgbeleid bij wijkverpleegkundige zorg Carinova. Evaluatiedatum dec. 2015 (versie 1/ c: DvdB)
6
4. Mantelzorgbeleid in relatie tot wijkverpleegkundige zorg
§4.1 Detaillering van het in hoofdstuk 3 weergegeven beleidskader
In het verlengde van het algemeen weergegeven beleidskader in hoofdstuk 3 spitst het
mantelzorgbeleid binnen Carinova, in de directe relatie tot de wijkverpleegkundige zorg
binnen de ZvW, zich toe op de volgende kaders en actiepunten.
§4.1.1 Kaders
1. De wijkverpleegkundigen van Carinova houden bij hun (her)indicatiewerkzaamheden
ZvW-wijkverpleging) en tijdens hun beroepsmatig zorgverlenend handelen op basis
van hun professionele kennis, inschatting en houding expliciet rekening met de vraag
of en op welke wijze de mantelzorg kan bijdragen aan de ondersteuningsbehoefte
van de cliënt. De inhoud van Bijlage 1 kan hierbij als leidraad dienen.
2. De mantelzorgmogelijkheden worden vastgelegd in het zorgplan/zorgdossier van de
cliënt en tegelijk geëvalueerd met de periodieke of noodzakelijke evaluaties van het
zorgplan en opnieuw vastgelegd in het zorgplan/zorgdossier.
3. Punt 1 en 2 worden uitgevoerd binnen de kaders m.b.t. mantelzorg tijdens de
werkzaamheden van de wijkverpleegkundigen en/of verzorgenden (binnen ZvW
kader), zoals verwoord in het Carinova cliëntmodel, de inkoopgids wijkverpleging
2015 van ZN, het normenkader voor het indiceren en organiseren van V&V norm 3
(V&VN; zie bijlage 1) en het Achmea inkoopdocument wijkverpleging 2015.
4. Deze kaders zoals genoemd en bedoeld in punt 3 betreffen vooral:
- zie de blauw cursieve tekst in §2.2 en hoofdstuk 3 van deze notitie;
- de focus bij het indiceren voor wijkverpleegkundige zorg en de zorgverlening ligt
op zelfredzaamheid, ontzorgen, eigen kracht, kwaliteit van leven, gepast
zorggebruik, versterken van zelfredzaamheid en van samenredzaamheid,
bevorderen participatiemogelijkheden van de cliënt, en kwaliteit van leven,
voorkomen van overbelasting van mantelzorgers door informatieverstrekking en/of
verwijzing naar een lokaal steunpunt mantelzorg en/of informatiepunt zoals
bijvoorbeeld:
http://www.carinova.nl/mantelzorgondersteuning/, www.mezzo.nl,
www.respijtzorg.nl, https://www.regelhulp.nl/bladeren/mantelzorg-envrijwilligershulp/mantelzorg/ e.d..
§4.1.2 Actiepunten
1. Uit de indicaties en zorgplannen/zorgdossiers van cliënten binnen de
wijkverpleegkundige zorgverlening (ZvW) wordt duidelijk of en welke afspraken er
zijn m.b.t. de mogelijkheden van de mantelzorg om ondersteunend bij te dragen
aan de cliëntsituatie.
2. Uit de zorgplannen/zorgdossiers blijkt dat de mantelzorg betrokken is geweest
bij de evaluatie(s) van het zorgplan, tenzij de cliënt die betrokkenheid
uitdrukkelijk niet wenst. Dan wordt dit laatste opgenomen in het zorgplan.
3. Carinova doet in 2015 onderzoek naar de mogelijkheden van invoering van een
zelfredzaamheidsmatrix.
4. Carinova neemt in de CQi voor de Thuiszorg twee extra vragen op, te weten:
* Merkt u dat uw eigen zelfredzaamheid is versterkt door de werkwijze van
Carinova?
Mantelzorgbeleid bij wijkverpleegkundige zorg Carinova. Evaluatiedatum dec. 2015 (versie 1/ c: DvdB)
7
* Merkt u dat de ondersteuning aan u vanuit uw sociale netwerk (mantelzorg,
familie, vrijwilligers) is versterkt door de werkwijze van Carinova?
5. Carinova onderzoekt in het voorjaar 2015 op welke wijze zij een mantelzorger
tevredenheidsonderzoek kan en wil gaan organiseren.
6. Bij de evaluatie van de sociale kaarten wordt de verwijzing naar
www.respijtzorg.nl, het lokale steunpunt mantelzorgondersteuning,
www.mezzo.nl en https://www.regelhulp.nl/bladeren/mantelzorg-envrijwilligershulp/mantelzorg/ toegevoegd.
Bijlage 1: Norm 3 Normenkader indiceren V&VN:
Norm 3: Indiceren en organiseren van zorg is gericht op het versterken van eigen regie
en zelfredzaamheid van cliënten en het cliëntsysteem
Versterking van eigen regie en zelfredzaamheid is een voorwaarde voor kwaliteit van leven.
Om eigen regie en zelfredzaamheid te versterken is kennis van, en overleg en afstemming
met de cliënt en het cliëntsysteem noodzakelijk (gedeeld begrip). Daarnaast een uitstekende
kennis van de sociale kaart en voorzieningen.
Wijkverpleegkundigen geven aan dat bij het versterken van eigen regie en zelfredzaamheid
de volgende vragen centraal staan (CVZ, 2013):
1) Wat wilt u, wat zijn uw persoonlijke doelen?
2) Welke problemen heeft u daarbij?
3) Hoe komt dat en wat kunt u zelf doen?
4) Wat kan de mantelzorg/familie/sociale steunsysteem doen?
5) Wat kan de (wijk)verpleegkundige doen?
Schema: Stappen in de verkenning van zelfredzaamheid van cliënt en cliëntsysteem.
Mantelzorgbeleid bij wijkverpleegkundige zorg Carinova. Evaluatiedatum dec. 2015 (versie 1/ c: DvdB)
8