Transcript Programmaboekje Op Reis in de Wijchense Kerndorpen

DEELNEMENDE MONUMENTEN IN DE GEMEENTE WIJCHEN
Het comité Open Monumentendag nodigt u uit om 'Op Reis' te gaan in de gemeente
Wijchen. Raadpleeg de zoekmachine op de website van de landelijke open
monumentendag. www.openmonumentendag.nl/zoek
Daar vindt u alle deelnemende Wijchense monumenten, openingstijden, adressen
en programma-informatie.
Wijchen: (museum) Kasteel & de Tuun, de Wijchense Molen, de St. Antonius Abt
kerk, Museum de Kijkzolder, de begraafplaats, het voormalig klooster Tienakker
terrein van de zuster Franciscanessen, het Laantje, de Mariagrot en de NH
Begraafplaats.
Alverna: de Schoonoord Molen, LuciVer met het voormalig klooster Alverna terrein
en het watersnoodmonument.
Balgoij: de Toren van Balgoye en de Johannes de Doper kerk met de begraafplaats.
Batenburg: De ruïne slot Batenburg, de Oude St. Victorkerk en het bushokje.
Bergharen: De St. Anna kerk, de kapelberg met Mariakapel en de NH Kerk.
Hernen: Kasteel Hernen en de Molen van Hernen.
Leur: Bezoekerscentrum Land van de Heerlijkheden, het Nederlands Hervormde
gotische zaalkerkje met de begraafplaats, het bushokje, de watertoren, het
transformatorhuisje, de maalderij en het bakhuisje.
Niftrik: de St. Damianuskerk en de begraafplaats, de Edithspoorbrug en het
herdenkingsmonument en de middeleeuwse steen van de oude kerk in de tuin.
In de gemeente Wijchen wordt Open Monumentendag 2014 georganiseerd vanuit de
Historische Vereniging Tweestromenland.
Samenwerkende partijen: Bredius Stichting, Contactraden de Twaalf Apostelen,
Cultuurknooppunt, fotograaf Leo van Haren, de Hagert, Fam. Van Hees, Cor Jansen,
LuciVer, Gemeente Wijchen; de Monumentencommissie, Frans Kerstens, Museum
Tweestromenland, Museum de Kijkzolder, Museum Kasteel Wijchen, Hans van
Oostveen, Pagus Balgoye, Regionaal Archief Nijmegen, St. Damianus schuttersgilde
Niftrik, St. Vincentius vereniging, Stichting Batenburgs Erfgoed, Stichting Geldersch
Landschap & Kasteelen, Stichting Mariakapel Bergharen, Stichting Oude Gelderse
Kerken, Stichting Veteraan Autobus, Stichting Wighene, Thé Toonen-Dekkers, Jan
Vogels, Veilig Verkeer Nederland, de Zusters Franciscanessen van St. Lucia.
Hoofdsponsor in het laten rijden van de historische bus is WijchenIs.
De volgende sponsoren hebben ‘Op Reis’ in Wijchen mede mogelijk gemaakt:
Bed & Breakfast Balgoij de Holtschehoek, 't Koffiepuntje in Balgoij, Wessels
Uitvaartverzorging, Modderkolk, Café Anneke, Het Wapen van Wijchen, Julie &
June, Thuis bij Fien, Schildersbedrijf van Lubeek, Een Hoop Keukengemak, Juwelier
Robert Nuse, Intersport Snelders, Pim's frituur, De Markies, café de Teersdijk,
Caféesterij de Toekomst, Kids Town, Loeffen bloemen, tuin- en interieurdecoratie,
Kaatje Jans Rijk aan Smaak, Paschalisschool, Poos Assurantiën, Hills 66 Café
Bergharen, FoxGroep, de Hoogeerd, Uitbaeterij de Viersprong, Reprocentrum Noord
en de gemeente Wijchen.
‘OP REIS’ in de Wijchense kerndorpen
Tijdens de Open Monumentendagen op 13 & 14 september 2014 kunt u in het
landelijke thema 'Op Reis' allerlei bijzondere reizen maken in de dorpskernen
van de gemeente Wijchen.
De Historische Vereniging Tweestromenland nodigt u uit een bezoek te brengen
aan één of meer deelnemende monumenten, de expositie 'Op Reis' te bezoeken,
aan te sluiten bij een begeleide wandeling of een rondleiding en een reis te
maken in de historische Zuid-Oosterbus.
De EXPOSITIE OP REIS in de raadzaal van KASTEEL WIJCHEN
schetst een beeld van het reizen uit het verleden met de
hondenkar, het veer en de trein in Wijchen. Vanaf de brug van
Kasteel Wijchen nodigen de vrolijke klanken van een
negentiende-eeuws draaiorgeltje u uit tot een bezoek. Op de
voorhof staan twee schitterende oldtimers. Veilig Verkeer
Nederland heeft een informatiestand. Er worden presentaties
verzorgd waarbij u een virtuele wandeling door Wijchen
maakt.
DE HONDENKAR
De hondenkar werd, nog niet zo lang geleden, veel
gebruikt voor transport. Al sinds de oudheid werden
daar één of meer honden voor, onder of achter
gespannen. Allerlei goederen, zelfs mensen, gingen
hiermee ‘Op Reis’. De trekhond was een goedkoop
alternatief voor paardenkracht. In 1910 werd
in Nederland de Trekhondenwet van kracht. Hiermee werden zaken rondom de
veiligheid van de kar geregeld en aan het welzijn van de hond werd ook gedacht.
Trekhonden moesten worden gekeurd en kregen een heus
keuringsbewijs.
In de expositie ‘Op Reis’ zijn een zeldzame petroleumhondenkar, een unieke Wijchense hondenkar en een
aantal prachtige miniaturen te bezichtigen. Samen met
historische documenten zoals het Wijchens trekhondenregister, keuringsbewijzen en foto’s laten we het
vroegere vervoer met de hondenkar zien.
DE EERSTE TREIN
In 1872 werden de oevers van de Maas tussen
Ravenstein en Niftrik verbonden door de Edithspoorbrug. In de expositie ‘Op Reis’ kom je te weten
waarom de spoorbrug zo heet. Krap tien jaar na de
bouw van de brug werd de Zuid-Ooster spoorlijn van
Tilburg naar Nijmegen in gebruik genomen en stopte
de eerste trein op 8 juni 1881 op station Wijchen.
De brug vormt een bijzondere schakel in de geschiedenis van Wijchen.
Zo bleek in de Tweede Wereldoorlog de Edithbrug van groot strategisch belang.
Zowel van Nederlandse- als Duitse zijde moest de brug, maar vooral ook het dorp
Niftrik het daardoor ontgelden.
HISTORISCHE OEVERVERBINDINGEN
Gelegen in een gebied waar de Maas regelmatig
overstroomde, ontstonden de Wijchense dorpen op
de oude oeverwallen van de rivier en op de hogere
delen van de in de IJstijd gevormde rivierduingordel.
De polders lagen geïsoleerd in het achterland. De
bestaande zandwegen waren grote delen van het
jaar moeilijk begaanbaar.
‘Op Reis’ gaan was niet gemakkelijk. Mensen staken daarom eeuwenlang de Maas
over. Eerst deden ze dat in vletten door te roeien. Zo ook over De Meer in Wijchen.
Veel later stak men machinaal met ponten de rivier over. De meeste historische
oeververbindingen in het Wijchense zijn verdwenen, maar de oversteekpunten bij
Batenburg en Niftrik zijn met kleine pontjes tegenwoordig weer in gebruik voor
toerisme.
De expositie ‘Op Reis’ is beide dagen geopend van 11:00 tot 17:00 uur.
OP REIS: DE MONUMENTENROUTE IN EEN HISTORISCHE ZUID-OOSTER BUS
Op zaterdag 13 en zondag 14 september kunt u
nostalgisch ‘Op Reis’ in een historische Zuid-Oosterbus.
Deze bus vertrekt drie keer vanaf Kasteel Wijchen en
rijdt een Wijchense monumentenroute.
Deze Zuid-Oosterbus ontsloot eind jaren vijftig de
Wijchense dorpen en verbond ze ook met elkaar. De
bushokjes in Batenburg en Leur herinneren ons hieraan.
Het zijn twee monumenten in de prachtige route die
door alle Wijchense kerndorpen en langs de meeste deelnemende monumenten
gaat. Aan boord vertelt een gastspreker verhalen over de geschiedenis van Wijchen,
de monumenten en nog veel meer.
‘Op Reis’ met deze bus kost twee Euro. Kaartjes koopt
u, vooraf, in de raadzaal van kasteel Wijchen.
De bus vertrekt vanaf kasteel Wijchen om 11:00,
13:30, en 16:00 uur. Let op: er zijn 40 zitplaatsen, dus
koop uw kaartje tijdig! Onderweg stopt de bus
eenmaal, zodat u in de gelegenheid bent om even te
pauzeren en wat te drinken.
In KASTEEL HERNEN vier gratis LEZINGEN op zondag 14 september:
1. DE NOVIOMAGUM, een stoomauto uit Bergharen
2. DE EERSTE AUTO’S in het Land van Maas en Waal
Voordat de automobiel haar intrede deed, waren het
paard met wagen of het rijtuig veel gebruikte
vervoermiddelen. Petrus van Rijn uit Nederasselt
bouwde in 1886, in het Arsenaal in Nijmegen, de
Noviomagum; zijn rijtuig zonder paard. Deze
automobiel op stoomkracht was echt bijzonder maar
pas met de uitvinding van de benzinemotor kwam het
gemotoriseerd verkeer langzaam op gang. Alleen rijke mensen konden zich een
dergelijk automobiel veroorloven. Echte lange of verre reizen konden ze niet
maken want goede wegen waren er, net als tankstations, nog niet.
Om 11:30 en 14:30 uur begint de lezing over de eerste
automobielen in het Land van Maas en Waal en de
ontwikkeling van het verkeer.
Om 13:00 en 16:00 uur kunt u aansluiten voor de
lezing over Petrus van Rijn met zijn rijtuig zonder
paard. Beide lezingen worden verzorgd door leden van
de werkgroep Historisch Gemotoriseerd Verkeer van de
Historische Vereniging Tweestromenland. Per lezing is
er ruimte voor vijftig bezoekers. Vol is vol.
DE LAATSTE REIS: BEGELEIDE WANDELTOCHTEN VANUIT DE DORPSKERKEN
Vanuit de verschillende Wijchense dorpskerken starten er op vaste
tijden wandeltochten met het subthema ‘De Laatste Reis’. Deze
begeleide wandelingen gaan van de kerk naar de begraafplaatsen
met monumentale en cultuurhistorische zerken. U ervaart op
bijzondere wijze diverse aspecten van 'De Laatste Reis'. Enkele van
deze wandelingen nemen u verder ‘Op Reis’ langs andere
monumenten waarbij reizen, lokale tradities en bijzondere verhalen
centraal staan.
In Wijchen start op beide dagen drie keer 'De laatste reis'; een
wandeling onder begeleiding van een gids, bij de St. Antonius Abt
kerk.
U bezoekt de kerk en op zondag Museum de Kijkzolder in de pastorie.
Op de begraafplaats gaat de reis langs diverse grafmonumenten en
wordt u een verhaal verteld over een aantal Wijchenaren die op
enigerlei wijze de lokale geschiedenis zijn ingegaan.
Door het naastgelegen sfeervolle Laantje, een berceau, gaat de
reis verder naar de Tienakker kapel en het terrein van het
voormalige klooster Tienakker. Zusters Franciscanessen hebben
daar honderdvijftig jaar onderwijs, armen- en ouderenzorg
gegeven. De geschiedenis van Tienakker gaat met een
achtduizend jaar oude bewonersgeschiedenis en archeologische
vondsten uit de IJzer- en Bronstijd, veel verder terug in de tijd.
Bij de prachtige, nu bewoonde kapel, kunt u op een informatiebord het historisch
interieur bekijken en wandelt u verder, langs de Zusterbegraafplaats, de Mariagrot
en nog een aantal monumentale woonhuizen, naar het eindpunt; Kasteel van
Wijchen.
In Alverna begeleiden twee Franciscaanse Minderbroeders op zaterdag 13
september bezoekers vier maal over het terrein van hun
voormalig Klooster Alverna.
De tocht binnen de monumentale kloostermuren voert door
een klein park langs monumenten zoals de kerkspits van de
voormalige St. Jozef, de voormalige brouwerij, het Heilighart
beeld en de Minderbroederbegraafplaats.
De wandelingen op zaterdag 13 september starten om 12:00,
13:00, 14:00 en 15:00 uur bij de hoofdingang van
appartementencomplex Rivo Torto aan de Graafseweg.
Wees op tijd want toegang vindt alleen plaats onder begeleiding.
Tussen 12:00 en 16:00 uur kan een mini foto-expositie in de
algemene ruimte van de Sloep worden bezichtigd.
Mist u de aansluiting tot de begeleide wandeling dan kunt u in
de tussentijd de naastgelegen Schoonoord Molen bezoeken.
U kunt ook de Graafseweg oversteken naar het Watersnoodmonument. Daar hangt informatie over de dijkdoorbraak bij
Nederasselt. Daarop volgde de laatste grote overstroming van 1926, die heel het
Land van Maas en Waal trof.
In Niftrik begeleiden twee leden van het historische
St. Damianus Schuttersgilde de bezoekers van de St.
Damianuskerk naar de begraafplaats met cultuurhistorische grafmonumenten en verder naar de Edith
spoorbrug. Het Niftrikse schuttersgilde presenteert u
verhalen tijdens deze wandelreis.
De wandelingen starten om 10:30 en 14:00 uur.
Zaterdag: 10:30, 12:30 en 14:00 uur.
Zondag: 12:00, 14:00 en 15:00 uur.
De Protestantse Begraafplaats ligt een beetje verscholen
aan het einde van de Kasteellaan. Omringd door hoge
statige bomen ziet u bij de ingang een klein knekelhuisje
met op het dak een klokspits.
Binnen het half hoge hekwerk bevinden zich zeer oude
graven.
De begraafplaats is beide dagen van 12:30 tot 16:30 uur
geopend. U kunt samen met een gids een kleine wandeling maken.
In Hernen kunt u vanuit de St. Judocuskerk langs de imposante historische
grafmonumenten op de naastgelegen begraafplaats
wandelen. U kunt door de sfeervolle dorpsstraat
wandelen waar vele monumentale boerderijen en
woonhuizen staan.
Beide dagen kunt u ook een bezoek brengen aan de
Hernense korenmolen uit 1745 die in 2001 is
gerestaureerd door de Stichting Gelders Landschap.
In Bergharen kan men zelfstandig ‘Op Reis’.
Het prachtige interieur van de St. Anna kerk is vanachter een hek
uitstekend te bezichtigen en de begraafplaats met monumentale
zerken ligt daarnaast. Vanaf dit kerkhof ziet u de NH kerk goed
liggen aan de rand van het dorp. Ook deze kerk is geopend tijdens
het monumentenweekend.
Daarna kunnen bezoekers verder en, net als bedevaartgangers al
eeuwen doen, 'Op Reis' naar de Kapelberg. Daar bevindt zich de Mariakapel, 'het
heilig bumpke' en het kruiswegpark.
Museum Kasteel Wijchen biedt drie verkorte rondleidingen door het kasteel op
zowel zaterdag als zondag. De rondleidingen starten om 14:00, 15:00 en 16:00 uur
in de Raadzaal van het kasteel. De toren is niet inbegrepen in de rondleiding.
U kunt ook een bezoek brengen aan het museum, dat een
prachtige vaste archeologische collectie huisvest en de expositie
“Van Tienakker tot de Oversteek” presenteert. Hierin staan de
ervaringen en verhalen centraal van Wijchense mensen ten tijde
van de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding door de geallieerden
in 1944.
Voor bezoek aan het museum geldt een entreeprijs. De museumjaarkaart wordt
geaccepteerd.
In Batenburg worden op zondag 14 september rondleidingen
over het ruïneterrein van Slot Batenburg verzorgd.
Batenburg, een oud klein stadje aan de Maas, heeft een
beschermd stadsgezicht. U treft er vele monumentale
woonhuizen en boerderijen en u loopt zo over de dijk naar de molen van Batenburg.
De prachtige St. Victorkerk kunt u zowel zaterdag als zondag bezoeken. Een gids,
aanwezig in de kerk, kan u meer vertellen over de geschiedenis en de bijzondere
inventaris.
De Wijchense Molen laat bij goede winden al meer dan tweehonderd jaar zijn
wieken draaien. In het centrum van Wijchen, op loopafstand van
het kasteel, beklimt u de belt. Daar ontmoet u molenaar Jeroen de
Water.
Op beide dagen kunt u de molen bezoeken en verhalen horen over
de geschiedenis van deze molen en het molenaarsvak.
In de molenwinkel, onderin de molen, kunt u diverse brood-, cakeen koekmixen, noten, zaden en andere streekproducten kopen.
In Leur, een beschermd dorpsgezicht, worden op zondag in het Oude Kerkje en op
de begraafplaats rondleidingen gegeven. In het kerkje
exposeren Elza van Schaik en Leny van Elk.
In het bezoekerscentrum Land van de Heerlijkheden worden,
in de houtgestookte oven, karrenwielen
gebakken. Deze koekjes zijn lekker bij een kopje koffie, thee
of een glaasje fris. Vanaf het bezoekerscentrum kunt u een
mooie wandeling maken langs de vele monumenten die Leur
rijk is. Vlakbij treft u het transformatorhuisje en het
bushokje. Allebei monumenten binnen het thema ‘Op Reis’.
In Balgoij presenteert de Heemkundekring Pagus Balgoye op zondag in de
middeleeuwse St. Jans Toren een kleine expositie binnen het thema
‘Op Reis’.
U kunt verder lopen, of fietsen naar de kerk en de begraafplaats of
de dijk op gaan en op de veerpontstenenbank plaats nemen en
uitkijken over de Maas. U kunt dan verder 'Op Reis', over de dijk,
naar Niftrik, langs de gemalen 'Van Citters I en II tot aan Batenburg.
Onderweg ziet u vele monumenten.
Wandelen en fietsen in Wijchen en haar kerndorpen.
'Op Reis' tijdens Open Monumentendag 2014
Wijchen is gemakkelijk te bereiken per openbaar vervoer. Het treinstation ligt op
vijf loopminuten van het Kasteel Wijchen.
Na uw bezoek aan de expositie 'Op Reis' kunt u zelfstandig de monumenten
bezoeken of aansluiten bij één van de vele activiteiten die georganiseerd zijn.
U kunt een gratis wandelroute ophalen in het Kasteel en een wandeling maken
langs de vele monumentale woonhuizen aan de Kasteellaan. In het gezellige
centrum van Wijchen zijn de winkels geopend.
Fietsend kunt u ook 'Op Reis' naar de monumenten in de dorpskernen van Wijchen.
Een fietsroute ligt klaar in het Kasteel, in de Toren van Balgoij en het
bezoekerscentrum Land van de Heerlijkheden.
In elk Wijchens dorp is wel iets te beleven tijdens Open Monumentendag.