21 februari 2014

Voeding- en vochtbeleid in de palliatieve setting

Sessie: Voeding bij ouderen Tine De Vlieger algemeen coördinator Palliatieve Hulpverlening Antwerpen www.pha.be

WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

Programma

• • • • • • • • Betekenis Waarde Context van palliatieve zorg De palliatieve patiënt (1-3) De zorgende omgeving De professionelen Tips voor de praktijk (1-2) Beschouwing 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

Betekenis

• • • • Levensbehoud Levensverlenging Sociaal gebeuren Cultuurgebonden Context van palliatieve zorg ↓ Levenskwaliteit (QoL) Comfortzorg / grenzen van menswaardigheid 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

Waarde

• • • Noodzakelijk om te overleven Belangrijk in het leven Zonder eten en drinken ga je dood Context van palliatieve zorg ↓ Levenskwaliteit (QoL) Holistische mensvisie 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

De palliatieve patiënt (1)

• • • • • Definitie Pallium Basisconcept met 4 grondbeginselen Moeilijk om moment te bepalen Het KCE rapport 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

De palliatieve patiënt (2)

• • • • Wie? Eetgewoonten Eten voor levensbehoud Te moe om te eten, geen eetlust Context van palliatieve zorg ↓ Enkel nog eten en drinken wat men zelf wenst Afwegen van de zin van te eten & te drinken 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

De palliatieve patiënt (3)

• • • • Context van palliatieve zorg ↓ Zelfbeschikking versus begeleiding Niets forceren! Anorexie cachexie syndroom Zorgcommunicatie over eten en drinken Patiënt = Dirigent van zijn zorg Kunstmatige voeding en vocht Het beste versus het gewenste 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

De zorgende omgeving: familie

• • • Voeding en drank heeft een grote betekenis Overtuigingen en mythen Er zijn alternatieven Context van palliatieve zorg ↓ Betrek de zorgende omgeving in de eetzorg Neem tijd, informeer en bespreek Dierbare loslaten is moeilijk voor familie 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

De professionelen (1)

• • • • • Confrontatie met ethiek en professionele verantwoordelijkheid Feitenanalyse Grenzen van menswaardigheid Normaliseren van voeding en drank Met respect en in overleg met patiënt 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

De professionelen (2)

• Medisch begeleid sterven (MBS) - Weldoen • - Niet schaden Besef dat de zieke aan mogelijkheden verliest - Er is algemene achteruitgang - Zieke worstelt hier mee - Wel willen maar niet (meer) kunnen - Nood aan een omgeving die mij het thuisgevoel geeft (PE) - Een gepaste maaltijdzorg = een kunst 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

Tips voor hulpverleners (1)

• Optimaliseren van de normale vocht en voeding • • Aangepast maaltijdgebeuren Details in de voedingszorg - Communiceer (luister!) en informeer - Kleine porties (< 4/dag) - Voorkeuren en lievelingsgerechten - Variatie van smaken (smaakwijziging) en geuren - Voldoende dranken - Zorg voor gezelschap 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

Tips voor hulpverleners (2)

• • • Werken met supplementen Mondzorg Richtlijnen en aanbevelingen Context van palliatieve zorg ↓ Vertrouwensrelatie, samenwerken, observatie, inspectie en detectie, basishygiëne, detailzorg Zo nodig : behandelen > comfort , intieme zorg 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

Screeningtools > ondervoeding

• • • • SNAQ, MUST, MNA-sf (Ndl) Malnutrition Screening Tool for cancer patients (MSTC) Richtlijn ondervoeding stuurgroep Cave: diagnostiek → PG-SGA (Internationaal) Context van palliatieve zorg ↓ Niet zinvol om aan screening en diagnostiek te doen t.a.v. ondervoeding bij (pré)terminale patiënten 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

Richtlijnen en aanbevelingen

• www.pallialine.be

- Misselijkheid en braken - Hypercalciëmie • - Obstructie www.pallialine.nl

- In ontwikkeling : anorexie en gewichtsverlies - In revisie: Misselijkheid en braken WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

Multidisciplinaire voedingsrichtlijnen

• • • • Plaats van de diëtiste Communicatie Assertiviteit en kennis van de diëtiste Teamwerk Context van palliatieve zorg ↓ De voedingsdeskundige – diëtist heeft er een plaats, rol en functie te vervullen ! WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

Beschouwing

• • • • Voedingswetenschap is complex Diëtisten vertalen PZ mee aan het bed Streven naar hoogst mogelijke QoL Teamwerk Context van palliatieve zorg ↓ Een natuurlijk gegeven dat eten en drinken afneemt. Weinig eten en drinken door een stervende zal de dood niet initiëren.

WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

Bronnen en referenties

• • • • Bryon E., Gastmans C., Dierckx de Casterlé B. (2008) Decision-making about artificial feeding in end-of-life care: Literature review. Journal of Advanced Nursing 63, 2-14 Davies A.D.M., Snaith P.A.(1980) Mealtime problems in a continuing care hospital for the eldery. Age and Ageing 9, 100-105 Declerq C., (1988) De afhankelijkheid van de patiënt ten gevolge van het verpleegkundig handelen. Verpleegkunde 1, 3-13 Grypdonck M. (2001) Shakes voor dementerenden. Hospitalia 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

• • • • Macintosh et al (2000) Nutrition 10: 990 Gariballa et al ( 2006) American Journal of Medicin, 693-699 Raijmakers N., (2013) Verminderende orale inname is een belangrijke verandering voor naasten. Pallium JG 15 - 5, 22-23 Raijmakers N., (2013) Proefschrift: Zorg en besluitvorming rond het levenseinde. Nederlands-Vlaams Tijdschrift voor palliatieve zorg 11 21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie

Bronnen en referenties

• • • • • • www.pha.be

www.palliatief.be

www.pallialine.be

www.pallialine.nl

www.kanker.be

www.btsg.nl

21 februari 2014 WINTERMEETING Belgische Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie