Transcript Stro isoleert houtskeletbouw

// Project nieuwBouw
Projectgegevens // Locatie: laauwikstraat en vossenpelssestraat in lent // Opdrachtgever: nb
woongroep iewan, nijmegen en woningcorporatie talis, nijmegen, talis.nl // Ontwerp: orio
architecten, utrecht, orioarchitecten.nl // Uitvoering: vastbouw oost bv, rijssen, vastbouw.nl //
W-installaties: comfort Partners tbi, amersfoort, comfort-partners.nl // E-installaties: haarmans
installatietechniek, ijsselstein, haarmansit.nl // Constructieadviseur: ingenieursburo Meijer
& joustra, heerenveen, imj.nl // Bouwfysisch adviseur: nieman Groep, utrecht, nieman.nl //
Bouwperiode: maart 2014 – maart 2015 // Bouwkosten: ca. 2,9 miljoen euro
Betonnen dakpan
Panlat 22x44mm
Tengel 22x44mm
Mandragende dampopen folie
Stro
Dampdichtefolie
OSB-plaat 18mm
87
38x
87
24x
255 24x137
255
Sporen 2/38x180
71x235
Isolatie 20mm
38x165
38x235
38x
87
18x147
HSB wand
3031+
38x
137
24x
38x
Zinken mastgoot
Zandcement 60mm
Underlayment
18mm
HSB wand
71x171 71x171
38x185
22-12
38x235
Strobalen
38x235
Stucplaat
Leemstuc 40mm
67x114
Vensterbank
onbehandeld vuren
67x114
22x306
Alu raamdorpel
38x235
Onbehandeld vuren
67x114
Verende rachels
Fermacell 2x15mm
Stro (los)
Kalkstuc
Houtvezelplaat 25mm
Houtvezelplaat
38x125
360
38x235
Leemstuc
38x93
Steenwol
100mm
40
71x171 71x171
24-24
Douglas delen
24x200
Rachelwerk
22x44
OSB 12mm
Kozijnhout Accoya
Zwelband
25
150
25
Alu waterslag
OSB 12mm OSB
Rachelwerk 22x44mm
24x200 Douglas
38x125
Strobalen
1:10
26 // Bouwwereld
22-26_projectnieuwbouwstro.indd 26
10-09-14 14:44
// Project nieuwbouw
Tekstproductie Marcel van Rijnbach // Fotografie Vastbouw en Marcel van Rijnbach //
Tekenwerk Henk Heusinkveld
Over de strobalen gevel komt
een laag leemstuc.
22 // Bouwwereld
22-26_projectnieuwbouwstro.indd 22
10-09-14 14:44
Ecologisch woongebouw
// Locatie: Laauwikstraat en
Vossenpelssestraat in Lent
// Opdrachtgevers: NB Woongroep
Iewan en woningcorporatie Talis
// Bouw: maart 2014 – maart 2015
Stro isoleert
houtskeletbouw
In de gevels en in het dak van een appartementencomplex in Lent
wordt stro verwerkt als isolatiemateriaal in de houtskeletbouwelemen­ten. In combi­natie met leemstuc haalt het woongebouw
een brand­werendheid van 215 minuten.
De gemeenschappelijke ruimte heeft een constructie van gelamineerd
hout, met een houten verdiepingsvloer.
‘Strodorp’ Iewan in Lent bestaat uit een vierlaags complex met
24 sociale huurappartementen en een multifunctioneel centrum.
Vooral uit ecologisch en milieuvriendelijk oogpunt worden hier
strobalen toegepast, op uitdrukkelijke wens van de toekomstige
bewoners. Iewan is deels een zelfbouwproject.
Bewoners hebben bijgedragen aan het ontwerp en helpen in de
uitvoering mee aan het verwerken van de strobalen en het aanbrengen van leemstuc. In de gevels wordt in totaal 800 m2 en in
het dak 500 m2 stro verwerkt.
De balen worden verwerkt in houtskeletbouw-elementen. Deze
elementen worden compleet met een OSB-beplating aan de
buitenzijde op de bouwplaats in Lent aangeleverd en daar op
stelregels geschroefd. De stramienbreedte van het houtskelet
is gebaseerd op de breedtemaat van een strobaal, namelijk
480 mm. De balen dienen als natuurlijk isolatiemateriaal en
weren kou en geluid. Zowel in het dak als de gevel wordt een
Rc-waarde van 7,0 bereikt. Door de naden af te sluiten met compriband wordt tevens een hoge luchtdichtheid van de gevel
en het dak bereikt. De strogevulde wanden halen een brand­we­rendheid van 215 minuten. Dat komt enerzijds door het leemstuc, maar ook door het stro zelf. Bij geperst stro kan geen lucht
komen waardoor brandontwikkeling wordt vertraagd. In Oostenrijk zijn muren met stro getest op brandwerendheid.
Bouwwereld // 23
22-26_projectnieuwbouwstro.indd 23
10-09-14 14:44
// Project nieuwbouw
Niet constructief
De balen hebben geen constructieve
functie. In onder meer Engeland, Frank­
rijk, Spanje en Scandinavië worden strobalengevels dragend uitgevoerd, waardoor geen houtskelet benodigd is. Projecten hebben daar bewezen dat de gevels
constructief hun mannetje staan, maar in
Nederland mag dit niet. Michel Post van
ORIO architecten, tevens voorzitter van
Strobouw Nederland, baalt er wel een
beetje van dat Nederlandse regelgeving
verhindert dat strobouw constructief mag
worden toegepast. “Vooraf kunnen we
met berekeningen aantonen dat het voldoet. De Nederlandse bouw is wat dat
betreft te afhankelijk van regeltjes.”
Essentieel bij dragende en niet-dragende
strobouwprojecten is dat het stro droog
wordt toegepast. Als er nog geen dak­
bedekking op ligt, moeten de verwerkte
balen worden afgedekt met een folieconstructie. “Als stro te lang vochtig is, ontstaat er schimmelvorming. Vooral als het
materiaal opgesloten zit tussen de OSBwand en het nog vochtige leemstuc”,
zeggen Post en werkvoorbereider Gerrit
Wessels van aannemer Vastbouw.
Bewoners persen de balen met behulp van een pers.
Strotouw
De balen worden pasklaar op de bouw­
plaats aangeleverd. Ze variëren qua lengte en hoogte, maar zijn alle 48 cm dik. De
hoogste baal is 88 cm en de minst hoge
circa 60 cm. Per appartement is een aparte uittrekstaat aangeleverd. Zodoende
wordt per woning een pallet met balen
aangevoerd. De balen worden rechtop
en liggend toegepast om het geheel
passend in het hsb-frame te krijgen.
Bepaalde schuine hoeken worden opgevuld met ‘traditionele’ Kooltherm- of
Isovlas-isolatie.
Alle balen zijn voorzien van een gezaag­
de sponning om de onderlinge aanslui­
ting te optimaliseren. Ofschoon de balen
op maat zijn gemaakt en er strak ingaan,
zijn de strobalen vastgezet met strotouw.
Metalen bevestigingsmiddelen waren uit
den boze vanwege de kans op corrosie­
vorming. Er is nog geopperd om kunststof
schroeven te gebruiken voor de veran­
kering van de balen, maar de hoge stuks­
prijs bleek een financieel struikelblok.
De balen worden vanaf de binnenzijde
aangebracht en vervolgens afgewerkt
met leemstuc. “Natuurlijk houden we
toezicht en voeren we nadien controles
uit. Het is niet ingewikkeld, maar we
moeten erop toezien dat de balen strak
24 // Bouwwereld
22-26_projectnieuwbouwstro.indd 24
10-09-14 14:44
tegen elkaar aan liggen en de leemstuc netjes is verwerkt”,
aldus Wessels. Het leemstuc wordt met een soort kam opgebracht. De eerste laag moet er als het ware tegenaan worden
gekwakt, waarna de bewoners deze gladstrijken. In de tweede
laag komt een wapeningsnet om de stabiliteit van de leemlaag
te garanderen. Het leemstuc vormt tegelijk de afwerklaag.
1
Houten vloer
De houten verdiepingsvloer zou oorspronkelijk ook worden
afgewerkt met stampleem, maar dat was voor de aannemer
kostentechnisch niet haalbaar. In plaats daarvan is een cementdekvloer aangebracht met steenwolisolatie tussen de houten
balklagen. De vloeren komen als prefabdozen aan. De dozen
liggen – met oplegnokken aan de balken – volledig op de hsbwanden en hebben een oplegging van 25 mm op de kalkzandstenen bouwmuren. Op deze bouwmuren wordt tussen de
vloeren van de verschillende woningen 250 mm beton gestort.
De houten vloeren worden met ankers aan deze betonrand
verankerd.
“Dat de verdiepingsvloeren in een houtconstructie worden uitgevoerd is op zich redelijk bijzonder”, zegt Wessels. “Het liefst
hadden we echter het gehele gebouw in houtskeletbouw opge­
trokken, maar dat was niet te betalen. Ook speelden de stabili­
teit van de draagconstructie en de akoestische waarde een rol.
Om contactgeluid te voorkomen is gekozen voor woningscheidende wanden van kalkzandsteen.”
De bewoners en architect Post betreuren het dat een volledig
ecologische bouwconstructie niet haalbaar was. Maar men put
troost uit het feit dat het gebruikte beton een volledig ‘groen’
gehalte heeft, doordat overtollig grind uit spoorbedden ter be­
schikking is gesteld door de Nederlandse Spoorwegen. Er is ook
nog gekeken naar een stroboard uit China als alternatief voor
OSB, maar dat bleek niet mogelijk. Vastbouw kreeg geen CEmarkering op het product en durfde het mede daarom niet aan.
Bovendien bleek het board ook veel duurder dan OSB.
2
Helofytenfilter
Behalve de verwerking van strobalen en leemstuc kleven er nog
meer ecologische facetten aan Iewan. Zo wordt een helofytenfilter toegepast in de gemeenschappelijke tuin om het afvalwater
te reinigen, waardoor het kan worden ingezet voor de spoeling
van de wc en de wasmachine en voor de tuinplanten. Verder
worden de ruimtes in de appartementen en het tapwater verwarmd door middel van een houtpelletkachel. Energie wordt
opgewekt via de PV-panelen op het dak.
Naast het appartementencomplex wordt ook een multifunctionele ruimte gebouwd, waar gemeenschappelijke activiteiten
worden georganiseerd.
Het beton heeft een
volledig groen gehalte
doordat overtollig grind uit
spoorbedden is gebruikt
3
1 // Artist impression van het ecologische wooncomplex. 2 // De hout­
skelet­bouw-elementen zijn aan de buitenzijde af fabriek voorzien van
een OSB-beplating. 3 // Een proefopstelling voor de verwerking van de
strobalen.
Bouwwereld // 25
22-26_projectnieuwbouwstro.indd 25
10-09-14 14:44