Transcript hoge-waterstanden-te-zwartsluis-op-en

Blz.
1
1. Oversicht
2. Beschrijving situatie:
a. Do gemiddelde meerstand
b. De opwaaiing'
c. Het verhang
3. Situatie op het kleine meer (Y 12)
4. Frequenties:
a.
b.
c.
d.
e.
De
De
De
De
De
frequontie van
frequentie van
frequentie van
frequentie van
nauwkeurigheid
de neerslag
hoge afvoer van de Vecht
do moerstand van het IJsselmeer
de waterscand ta Kadoelon
van de frequenties
5. Enige mognlijkheden tor verbetering van de situatie:
a. Extra sluizon in de Afsluitdijk
b. Maalpeil op hot IJsselmoer
c . Vermindering verval Kadoelen-Schokkerhaven
d. Eordcr sluiten Kadoeler keersluis
Fimren
fig. 1 Wind te Lelystad en voorgekomen waterstanden.
fig. 2 Waterbalans IJsselmeer.
fig. 3 Berekende standen voor klein IJsselmeer.
fig.. 4 Hoogste afvoeren 0v.Veoht.
fig.
5 Maandafvoeren Ov. Vecht 1932-1960.
'
6
6
6
7
7
1. Overzicht.
De extreem g r o t e hoeveelheid regen op
de stormachtige wind u i t Z.W.
t o t Vl.
3 december 1960 en
hebben op h e t Zwartemeer
er. a c h t e r l i g g e n d e wateren zulke hoge standen v e r b o r z a a k t , d a t
de aPnra5ering van de omliggende l a g e gebieden e r n s t i g i s bemoeili jkt.
I n deze n o t a i s nagegaan:
a. h e t o n t s t a a n van de hoge standen,
b. h e t ~ e r l o o pvan de standen a l s de s i t u a t i a z i c h op h e t
k l e i n e meer zou herhalen,
c. de f r e q u e n t i e van de v e r s c h i j n s e l e n ,
d. de mogelijkheid om de s i t u a t i e t e v e r b e t e r e n .
I n hoeverre de hoga standen de a f w a t e r i n g van h e t laaggelegen gebied bemoeilijken b l i j f t b u i t e n beschouwing. De s t a n d
van-het Zvrarte Water t e Z w a r t s l u i s wordt i n h a t b i j z o n d e r beschouwd i n verband met do a f w a t e r i n g van h e t Xeppelerdiep.
2. Beschri,jvina s i t u a t i a .
,
.
De s t a n d t e Z w a r t s l u i s wordt bepaald door:
a. de gemiddelde s t a n d van h e t I J s s e l m e e r ,
b. do opwaaiing,
c. h e t vorhang t u s s e n Z w a r t s l u i s en Zwolsehook t.g.v.
de
waterafvocr.
Voor de b e t r e f f o n d e periode i s h a t v e r l o o p van deze d r i e
f a c t o r e n nagegaan. De op h e t I J s s e l m e e r b e t r e k k i n g hebbande gegevens z i j n weergegcven i n f i g u u r l.
a . De gemiddelde maerstand'.
De gehele maand november i s zo n a t geweest, d a t h e t n i c t
mogelijk was h e t meer op w i n t e r p s i 1 ( N . A . P .
t e brengen. Op 2 december was h e t p c i l N.A.P.
-
0,40 &
-
- 0,35
0,05 m.
m)
Toen
op 3 decembcr 5 cm regen v i e 1 ( d e g r o o t s t e hoeveelheid d i e
per etmaal op h e t I J s s e l m e o r i s g e v a l l e n ) en h e t waterbezwaar
van dc.omliggende gebiedon h i a r d o o r e n o m toenam, was h e t n i e t
t e voorkomcn, d a t h e t meer o p l i e p t o t N.A.P.
+
0 , 1 0 m op 7
deccmber. z e r s t c i n d december h a m h a t mear weer op w i n t e r p e i l .
Een g u n s t i g e omstandigheid i s geweest, d a t de I J s s e l a f v o e r
l a a g was.
b. De opwaaiing.
Toen de wind i n de,morgen van 4 december stormkracht ber e i k t e werd t e Kadoelen een s t a n d van N.A.?.
+ 1,28 m b e r e i k t .
Naar s c h a t t i n g i s de opwaaiing toen 1 m geweest: 0p h e t I J s s e l meer i s t i j d e n s h a t hoogtepunt van de storm de opwaaiing 4 , 5
cm/km geweest, hetgeen v r i j zeldzaam voorkomt. De opwaaiing
op h a t Zwarte Water t o t Z w a r t s l u i s was gering.
c. Het verhang.
Het verhang op h e t Ketelmeer i s z e e r g e r i n g ( e n k e l e cm's)
geweest, omdat de I J s s e l n i s t hoog was. Het verhang t u s s e n
Kadoelen en Schokkerhaven was 25 .?I 30 cm, hetgeen r e d e l i j k
i n overeenstemming i s met vroeger u i t g e v c e r d e berekeningen.
Het verhang op h e t Zwarte Water t u s s e n Zwarte Meer en Zwarts l u i s i s met de t'oename van de a f v o e r g e l e i d e l i j k t o t
15 .?I
20 cm opgelopen.
Naar s c h a t t i n g bedroeg de a f v o e r i n m3/sec.
I
I
---------
I
i
I
II
I
I
I
I
-
1
II
1
I
1
Zwarte Meer:
I
I
D~~~
-------3 dec.
4 dec,
5 deo.
6 dec.
7 dec.
------
c_
op h e t
I
I
I
I+
I
1
I
i
I
I
1
I
1
T---,--------------------------I
I
Neppeler-,
I
Berekand ver-1
1
Gemalan
I hang ZwartI
I
I sluis-IJssel-l
I
II
I
I
I meer
I
.---
I
I
,----------
I
I
I
150
i
160
1I
I
255
260
13
19
20
1
.I
I
21
--------
I
I
1
II
0
0
66
1
I -----&
- +
I
I
I
I
1
I
1
100
100
100
I
'I
.I
1
II
263
I
-------
1
I
13 cm
278
1
415
1
15
cm
32 cm
jI 35 cm
1L--------- L-I -----100
439 1
35cm
+------ - - - - - - I
1
64
58
439
,
I
U i t de waarnemingen b l i j k t , d a t de verhangen d i e z i j n
barekend op grond van de a f v o e r , ook we1 z i j n voorgekoman.
I
T
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
+. l ' m
De s t a n d t e Kadoelen i s enkele u r e n hoger dan N.A.P.
geweest. B i j dezo s t a n d g a a t de k e e r s l u i s d i c h t en moeten de
gemalen S t r o i n k en Smeenge stoppen. Men kan z i c h afvragen of
deze p s r i o d e van stremming n i a t k o r t e r had behoeveri t e duren
a16 .de k e e r s l u i s e e r d e r was gesloten. Do oppervlakte van h e t
Kadoelermeer b i j N.A.P.
+
0 , 8 m i s ongeveer 300 ha. De gemalen,
d i e tezamen ongeveer 3600 m3/minuut u i t s l a a n brongen dus 7 cm
w a t e r s c h i j f per uur op h o t meer. D i t i s ook ongovaer de s t i j g i n g van h e t water geweest voordat de s l u i s ward g e s l o t e n , zodat
een vroegere s l u i t i n g n i o t v e e l had uitgemaakt.
3. S i t u a t i e op h e t Klsine Meer
(Y 1 2 ) .
De huihige oppervlakte van h e t meer bedraagt 240.000 ha
(Y 24). Na de a a n l e g van de d i j k L e l y s t a d
- Enkhuizen
resteert
een oppervlakte van 120.000 ha ( Y 1 2 ) .
Nagegaan i s hoa h e t k l e i n e meer zou rzageren op de s i t u a t i e
i n decsmber 1960. ~ o o r d a tde bergande oppervlakte k l e i n e r i s
l o o p t h e t k l e i n e meer s n o l l e r op a l s h a t waterbezrvaar de lozingsc a p a c i t a i t o v s r t r e f t . Hot mser i s a c h t e r ook weor e e r d c r op
peil.
9;.rder
i s nagogaan i n hoeverra u i t b r e i d i n g van de spuica-
p a c i t e i t i n s t een complex s l u i z e n evengroot a l s d a t t e Kornwerderzand de meerstand v e r l a a g t . B i j gestremde l o e i n g door hogo
Waddenzeestanden h e l p t h o t u i t a r a a r d n i o t s . Naar a l s i n novemh e r 1960 ondanks r e d e l i j k goed s p u i e n h e t mserpeil door g r o o t
waterbezwaar hoog b l i j f t z i j n e x t r a s l u i z e n z e ~ er f f o c t i e f .
Het p a i l had i n novamber 1960 op ongeveor N.A.P.
-
0,35 m
gehandhaafdkunnan b l i j v e n . Nu was h s t gemiddeld N.A.P.
-
0,20 m. I n f i g u u r 2 i s h e t verloop van do berekando meerstanden aangageven.
Ondanks do hogere maerstanden op Y 12 z u l l c n do standen
op h e t Zwarte Eeer n i e t v e e l hogor z i j n ; z i s f i g u u r 3. Het
opwaaiingscentrum v e r s c h u i f t n.1.
a a n z i e n l i j k naar h e t noorden,
waardoor ds opwaaiing b i j wind z u i d e l i j k e r dan west k l e i n e r
wordt. I n andere g e v a l l e n b i j N.W.
wind z a l de opwaaiing i n
h a t b o t r e f f e n d e gebied j u i s t g r o t e r wordon.
f
4. Frequenties.
Van enige f a c t o r e n d i e nauw verband houden met de watero v e r l a s t i s de f r e q u e n t i c nagegaan. Van do w a t e r o v e r l a s t e e l f
zal d i t n i e t
gobouren, omdat h i a r v a n n i e t de gegevons aan-
wezig z i j n . D i t v a l t overigens b u i t e n hot b e s t e k van deze
nota.
a. De f r e q u e n t i e van de n e e r s l a n .
Deze f r o q u o n t i e s kunnen h e t b e s t 3 door h o t K.N.M.I.
worden
bestudeerd. De hoeveolheid d i e op 3 december i n 24 u u r i s gev a l l e n i n g r o t e gebieden s c h i j n t we1 s e n a b s o l u u t rocord t o
z i j n . De hoeveelheid n a e r s l a g over een l a n g e r e periode was
minder extrccm en i s b.v.
i n decomber 1961 overschreden.
b. De f r e q u e n t i e van hoge a f v o e r van do Vecht.
Het verband t u s s e n de n o e r s l a g en de w a t e r o v o r l a s t d i e
wordt ondervonden i s voor i e d e r gebiod en i n i e d e r j a a r g e t i j d e
weer anders en i s meostal onbekand. Dat h e t j a a r g e t i j d c van
invloed i s b l i j k t u i t f i g u u r
5.,
waarin h e t verband t u s s e n
do t o t a l e maandafvoer van de O v e r i j s s e l s e Vecht en de maand
n a e r s l a g i s u i t g e z e t . I n decomber i s b l i j k b a a r de grond meastal
nog n i e t geh331 met water verzadigd, waardoor minder wordt afgevosrd dan op h e t stroomgcbied v a l t . I n f e b r u a r i i s h e t n e t
andcrsom. D i t b l i j k t ook op hot I J s s c l m e e r . Het waterbezwaar
van h e t Nederlandse stroomgebied b i j extreem g r o t e n e e r s l a g
i s i n f o b r u a r i g r o t e r dan i n overeenkomstige omstandigheden
i n deoembor. I n dccember 1960 b l i j k t e c h t o r , d a t de Vecht
meer h e e f t afgevoerd dan aan regen i s gevallen. De oorzaak
moet worden gezocht i n de z e e r n a t t o h e r f s t .
Een goude maatstaf voor h e t waterbezwaar b i e d t misschien
de a f v o e r van de Vecht. I n f i g u u r
4 z i j n van i a d e r j a a r
s i n d s 1932 de hoogst maargonomen a f v o e r ingetekond op froquent i e p a p i e r volgens Grumbel. Hat m a t o r i a a l i s n i e t gshccl
homogaen omdat de w a t e r s t a a t k u n d i g e t o e s t a n d g e l e i d o l i j k i s
v a r b e t ~ r d . De c o r r e c t i o h i e r v o o r i s w a a r s c h i j n l i j k gering.
De f i g u u r b e d o e l t n i e t meer dan een i n d r u k van de f r e q u e n t i e s
t e geven. De hoogste a f v o e r van 1960 z a l volgens deze f i g u u r
sen kans van 1/10 p e r j a a r hebben.
o. De f r e q u e n t i e van de meerstand van h e t I J s s e l m e e r .
Het IJsselrneer h e e f t N.A.P.
+
0,10 m b e r e i k t . D i t zal
gemiddeld BBnmaal i n de v i j f t i e n j a a r voorkomen.
Het k l a i n e I J s s e l m e e r zou onder d e z e l f d e omstandigheden
t o t N.A.P.
+
0 , 3 2 m z i j n gostegen. De kans h i e r o p i s i e t s
g r o t e r , ongeveer 66nmaal p e r 1 2 j a a r .
Deze hoge standen z u l l e n zsker n i e t a l t i j d gepaard gaan
met g r o t e w a t e r o v e r l a s t van de gebieden, d i e op h e t I J s s e l meer afwateren. Do hoge standen kunnen immars mede worden
veroorzaakt door gestremde l o z i n g a l s gevolg van hoge Waddenzeestanden en door g r o t e a f v o e r van de I J s s e l .
d. De f r e q u e n t i e van de w a t e r s t a n d t e Kadoelen.
P a r j a a r i s de kans d a t N.A.Y.
+ 1 , F . m wordt b e r e i k t
1/5 i n de huidige t o e s t a n d . Na h e t o n t s t a a n van h a t k l e i n e
meer z a l deze kans ongeveer g e l i j k b l i j v e n . De duur p e r
periode z a l w e l w a t g r o t e r worden. Opgemerkt z i j , d a t de kans
op extreem hoge standen (N.A.P.
+ 1,5
h. 2,O m) i n de toekomst
we1 g r o t e r wordt.
e. De n a u w k e u r i ~ h e i dvan de f r e q u e n t i e s .
De gegeven f r e q u e n t i e s b e r u s t e n s l e c h t s op waarnemingen
s i n d s 1932. De gegevsn f r e q u e n t i e s van de meerstand z i j n z e e r
u i t v o e r i g bestudeord b i j da algemene s t u d i e van h a t I J s s e l meer en z i j n voor zover i s na t e gaan v r i j nauwkeurig.
De f r e q u e n t i e van de s t a n d t e Kadoelen i n de h u i d i g e
s i t u a t i e i s nauwkeuriger t e s c h a t t e n dan d i e
voor de s i t u a t i e
met h e t k l e i n e meer. Beide f r e q u e n t i a s l i g g e n toch wol i n de
goede orde van ' g r o o t t e .
De f r e q u e n t i o l i j n van de Yecht i s minder verantwoord.
Hier z i j n de beschikbare gegevens s t a t i s t i s c h verwerkt zonder
e e r s t een s t u d i e van de f y s i s c h e achtargrond t e maken hetgoen a l t i j d g e v a a r l i j k i s . De roden d a t deze l i j n aan de
n o t a i s toegevoegd i s om o r de aandacht op t e v e s t i g e n d a t
de Vechtafvoer i n decemher 1960 n i e t extreem i s geweest.
De kans d a t de waargenomen w a t e r o v e r l a s t b i j Meppel zich herh a a l t i s van nog andere f a c t o r e n a f h a n k e l i j k en kan we1
k l e i n c r z i j n . Deze kdns l i j k t e c h t e r a a n z i e n l i j k g r o t e r dan
-
u i t de r e g e n c i j f s r s zou volgan.
5 . Enige mogelijkheden t e r v e r b e t e r i n g van de s i t u a t i e .
$r z i j n v a r s c h i l l a n d e mgthoden om t i j d s n s n a t t e perioden
h e t a a n t a l en da duur van da p3ri0de met hoge s t a n d t e Kadoelen-Zwartsluis t e verminder3n.
a. E x t r a s l u i z e n i n do A f s l u i t d i j k .
De gemiddelde I J s s o l m n e r s t a n d van Y 12 zou i n december
1960
15 B 30 cm l a g e r z i j n gebleven a l s de s p u i c a p a o i t e i t
t e Kornwerderaand was vcrdubbeld. Zen u i t v o e r i g e berekening
van h e t e f f e c t i s nog n i o t gemaakt. Hiertoa z u l l e n a l l e
voorgekomen n a t t e perioden moeten worden nagegaan,
omdat h e t
verlagend e f f e c t om redenon e e r d e r u i t e e n g s z a t z e e r kan vorschillen.
De kosten van aen e x t r a complex s l u i z e n z u l l e n i n de
grootte-orde van f 30.000.000,-
-
liggen.
b. Maalpoil op h e t I J s s o l m s c r .
h r
i s me1 a2ns voorgestnld op h e t I J s s e l m e e r eon maal-
p e i l i n t o s t e l l o n . h l s d i t c n i g a f f e c t voor Z w a r t s l u i s zou
hcbben, moet h e t l a a g z i j n , b.v.
N.A.P.
D i t zou i n verband
met andera h ~ l a n g e nvolkomcn o n t o e l a a t b a a r z i j n . Het e f f e c t
i s t r o u l ~ e n sgering,
omdat t i j d o n s n a t t o parioden de natuur-
l i j k e l o z i n g v e r r e de overhand h a e f t . DJ t o t a l e c a p a c i t e i t
van a l l a gamalcn rond h e t I J s s o l m a e r i s 36.10 6 m 3 per e t maal, t e r w i j l da n a t u u r l i j k e a f v o e r dan a 1 gauw 120 B 160.10 6
m3 per etmaal i s .
c. Vermindering v e r v a l Kadoelen-Schokkerhaven.
B i j g r o t e a f v o e r van h e t Zwarte "iater i s door verruiming van de geul door h e t Zwarte Meer een v e r l a g i n g t e
Z w a r t s l u i s van 10 B
15
cm t e bereiken. Hiervoor z a l onge-
veer 4 rniljoen m 3 baggerwerk moeten worden v e r r i c h t .
d. Eerder s l u i t e n Kadoeler k s e r s l u i s .
Door de k e e r s l u i s e e r d e r t e s l u i t e n i s h e t mogelijk
soms eon k l e i n e v a r b e t e r i n g op h e t Kadoolermeer t e bereiken.
Do i n s t r u c t i c van de s l u i s r n e e s t e r zou zo z i j n t e veranderen,
d a t de s l u i z e n d i c h t gaan zodra h a t v ~ a t c rnaar b i n n e n b e g i n t
t e strornen, a l s wordt verwacht d a t de s t a n d N.A.P.
t 1m
e a l worden overschreden. Overigens l i j k t een stremming van
enkele uren n i e t zo b e l a n g r i j k .
Andere rniddelen dan genoomd z i j n n i e t t e z i e n . De ver,
b e t o r i n g e n z i j n geen van a l l e afdoende. B i j een i e t e g r o t o r
waterbezwaar z u l l e n irnrners toch weer d a z e l f d e standen opt r c d e n . Alleen de f r c q u e n t i e van h o t gebeuren kan wordon
verminderd.
Het geheel overziende v e r d i a n t h a t e r n s t i g e ovenveging
om h e t b e t r e f f e n d e gebiod meor o n a f h a n k e l i j k t e maken van
de s t a n d van h e t I J s s e l m e e r , b.v.
door bemaling van h o t
Xeppelerdiap.
f e b r u a r i 1962.