Transcript Jaarverslag 2013 Seksuele gezondheid en SOA

Jaarverslag 2013
Seksuele gezondheid en
soa-bestrijding Utrecht
Begroting 2015
Voor u ligt het gezamenlijk jaarverslag seksuele gezondheid en soa-bestrijding in de provincie Utrecht
van het UMC Utrecht, Volksgezondheid van de gemeente Utrecht en de GGD regio Utrecht
Belangrijkste bevindingen
• Het aantal bezoekers is na een daling in 2012
weer op het niveau van voor de aanscherping
van de toelatingscriteria.
• Het aantal gonorroe-diagnoses laat al enkele
jaren een licht stijgende lijn zien, deze toename
is vooral bij hetero’s te zien.
• Net als landelijk zien we in Utrecht hoge
vindpercentages voor soa bij hiv-positieve
mannen en bij personen die al eerder een
soa hebben gehad. Ook bij personen die
gewaarschuwd zijn voor een soa vinden we
vaak een soa.
• In Utrecht zien we relatief weinig migranten op
de soa-poli.
Belangrijkste aanbevelingen
• Strikte telefonische triage blijft zeer belangrijk
om alleen de groepen te zien waar de seksuele
problematiek het grootst is
• Het waarschuwen van seksuele partners bij
een soa is een zeer effectief middel om soa
te bestrijden; samenwerking met huisartsen
en hiv-behandelaren hierover dient verder
verstevigd te worden.
• Het nieuwe puberconsult van de
jeugdgezondheidzorg is een belangrijke
aanleiding en kans om de samenwerking
tussen professionals seksuele gezondheid en
de jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen te
versterken.
• Gezien de hogere kans op seksuele
problematiek bij laag-opgeleide jongeren
(waaronder migranten) dienen de
preventieactiviteiten voor die groepen
(o.a. ROC-voorlichtingen, voorlichtingen op
asielzoekerscentra, intermediairs) bestendigd
en waar nodig uitgebreid te worden.
2 | SOA jaarverslag 2014
1. Soa-poli
Bezoekers
Begin 2012 zijn de toelatingscriteria voor de soapoli aangescherpt. Dat leidde in dat jaar tot een
daling in het aantal consulten. In 2013 is het
aantal bezoekers echter weer op het niveau zoals
voorafgaand aan de aanpassing. Landelijk zien
we ook dat de bezoekersaantallen ondanks de
verscherping blijven toenemen.
Bij 625 van de 5043 bezoekers is alleen op
chlamydia getest, bij de overige bezoekers was een
volledig testpakket geïndiceerd.
Figuur 1 - Aantal bezoekers soa-poli van UMC Utrect 1990 - 2011
5500
5000
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
10
20
11
20
12
20
13
09
20
08
20
07
20
06
20
05
20
04
20
03
20
02
20
01
20
00
20
99
20
98
19
97
19
96
19
95
19
94
19
93
19
92
19
91
19
19
19
90
0
Figuur 1 - Aantal bezoekers soa-poli van UMC Utrecht 1990 - 2013
Figuur 15 - Bezoekers naar leeftijd en seksuele voorkeur
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
Figuur 2 - Bezoekers naar leeftijd en seksuele voorkeur
hetero man
msm
ou
d
65
-
-6
4
60
59
55
-
54
50
-
49
45
-
44
40
-
-3
9
35
-3
4
30
-2
9
25
24
20
-
15
-
19
er
0
hetero man
msm
vrouw
vrouw
SOA jaarverslag 2014 | 3
Bezoekers naar regio
Ook in 2013 kwamen de meeste bezoekers uit de
stad Utrecht zelf (62%) maar heeft de poli ook een
belangrijke regiofunctie met 27% van de bezoekers
afkomstig uit de rest van de provincie en negen
procent zelfs van buiten de provincie.
Bezoekers naar etnische herkomst
Net zoals vorig jaar had bijna 81% van de
bezoekers een Nederlandse etniciteit. Dat is een
hoger percentage dan het landelijk gemiddelde van
67%. Migranten weten de soa-poli minder goed
te vinden dan in andere grote steden. De redenen
hiervoor zijn niet goed bekend.
Figuur 3 - B
ezoekers naar herkomst
in 2013
Figuur 4 - E
tnische origine van
van nietFiguur 6 -bezoekers
Etnische origine
van bezoekers
Figuur 5 - Bezoekers naar herkomst in 2013
van niet-Nederlandse
Nederlandse
komaf komaf
479
52
66
150
3171
110
62
38
70
Utrecht-stad
West.geb.*
Rest van de provincie Utrecht
Marokko
175
West. geb.
Utrecht-stad
Buiten de provincie
Suri/antil
Marokko
Rest van de provincie
Afrika
Utrecht - buiten
de provincie
Soa
Net als landelijk is het vindpercentage voor soa,
gedefinieerd als het aantal consulten waarbij minimaal 1 soa gevonden wordt, licht afgenomen ten
opzichte van 2012. Het is nog wel duidelijk hoger
dan in de jaren voor de aanscherping van de toelatingscriteria, een indicatie dat we de hoog-risicogroepen beter weten te vinden.
Landelijk is het vindpercentage met 14,7 hoger dan
in Utrecht. Een verklaring hiervoor is mogelijk het
opleidingsniveau van de bezoekers op de poli. Tot
2014 werd dit niet geregistreerd, maar uit signalen
en de eerste data van dit jaar lijken de bezoekers
in Utrecht gemiddeld een hoger opleidingsniveau te
rapporteren dan andere regio’s. Uit de literatuur is
bekend dat personen met een lager opleidingsniveau minder kennis hebben over seksueel risicogedrag en ook minder vaak anticonceptie gebruiken.
243
1364
Van de bezoekers met een niet-Nederlandse etniciteit zien we relatief (aan de demografische bevolkingsopbouw in Utrecht) vaker personen met
een Afrikaanse of Caribische etniciteit (Suriname
en Antillen) dan personen met een Turkse of
Marokkaanse etniciteit. Deze eerste twee groepen
hebben landelijk de hoogste vindpercentages voor
soa.
Suriname/Antillen
Turkije
Afrika
O-Europa
Turkije
ZO-Azie
Z+M Amerika
Oost-Europa
M en Verre Oosten
Zuid/Oost-Azie
Zuid + Midden Amerika
Midden- en Verre Oosten
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
4.952
4.440
4.614
4.784
4.906
4.943
5.079
4.218
5043
37 9
411
406
441
403
406
446
445
551
Gonorroe
62
38
39
30
55
68
80
76
96
Syfilis
40
30
38
44
51
32
54
36
37
Hiv (nieuw)
8
5
13
9
16
13
8
12
14
Hepatitis b
(infectieus)
2
2
1
4
1
0
1
2
0
491
486
497
528
526
519
589
555
680
10,0
10,9
10,8
11,0
10,7
10,5
11,6
13,8
13,1
Aantal consulten
Chlamydia
Totaal ‘big 5’
diagnosen
Vindpercentage
‘big 5’ soa
4 | SOA jaarverslag 2014
Chlamydia
Het vindpercentage is bij heteroseksuelen licht
doorgestegen en is ongeveer gelijk aan de
landelijke cijfers. De forse stijging in 2012 is te
verklaren doordat de toelatingscriteria scherper
werden en er dus personen met een hoger risico
werden getest. De lichte stijging die we nu zien,
zien we landelijk niet terug.
Gonorroe
De daling in vindpercentage bij msm na 2011
zette zich in 2013 voort. Bij hetero’s blijft het
vindpercentage wel hoger dan in 2011. In absolute
getallen zagen we in 2013 daarom meer gonorroe
dan in eerdere jaren.
Syfillis
In 2013 is er nagenoeg even vaak syfilis
gediagnosticeerd als in 2012. De vindpercentages
zijn licht gedaald. Dit past in een landelijke trend
waarbij ook steeds minder vaak syfilis wordt
gevonden op de soa-poliklinieken.
Verder is opvallend dat het vindpercentage bij MSM
zich lijkt te stabiliseren rond de 8%. Landelijk is het
vindpercentage bij MSM rond de 10%.
In de grafieken hieronder zijn de vindpercentages
per soa uitgezet naar seksuele voorkeur.
Chlamydia
3000
12,0%
2500
10,0%
2000
8,0%
1500
6,0%
1000
4,0%
500
2,0%
0,0%
0
2006
3500
3000
2007
2008
2009
2010
Gonorroe
2011
2012
7,0%
aantal testen vrouwen
aantal testen heteroman
aantal testen msm
vrouw % pos
heteroman
msm
6,0%
2500
5,0%
2000
4,0%
1500
3,0%
1000
2,0%
500
1,0%
0,0%
0
2006
3500
3000
2007
2008
2009
Syfilis
2010
2011
2012
3,5%
aantal testen heteroman
aantal testen msm
vrouw % pos
heteroman
msm
3,0%
2500
2,5%
2000
2,0%
1500
1,5%
1000
1,0%
500
0,5%
0
0,0%
2007
2008
2009
2010
2011
Gonorroe
2013
aantal testen vrouwen
2006
Chlamydia
2013
2012
Syfillis
2013
aantal testen vrouwen
aantal testen heteroman
aantal testen msm
vrouw % pos
heteroman
msm
SOA jaarverslag 2014 | 5
Soa naar risicogroep
Onderstaande grafiek laat zien dat de hoogste
vindpercentages gevonden worden bij personen
die gewaarschuwd zijn voor een soa, personen die
hiv-positief zijn en personen die eerder chlamydia,
gonorroe of syfilis hadden. Het hebben van veel
wisselende partners verhoogt het risico op soa
maar minimaal. Ook personen die aangeven bij
het laatste seksuele contact geen condoom te
hebben gebruikt hebben maar een licht verhoogd
vindpercentage.
Figuur 12 - Percentage soa naar reden van komst
30
25
20
15
10
5
0
totaal
gemiddeld
klachten
gewaarschuwd
Figuur 10 - Percentage soa naar reden van komst
6 | SOA jaarverslag 2014
swinger
hiv positief
soa in afgelopen geen condoom
2 jaar
laatste seks.
contact
>3 partners in
laatste 6
maanden
2. Sense
Sense is een landelijk programma, gecoördineerd door GGD’en, waar jongeren tot 25
jaar informatie en advies kunnen krijgen over seksualiteit in het algemeen, hun eigen
lichaam, relaties, veilig vrijen en soa’s, anticonceptie, (onbedoelde) zwangerschap,
loverboys, homoseksualiteit/coming out en seksueel geweld. Informatie staat op de
website www.sense.info, waar jongeren ook vragen kunnen stellen via chat, telefoon of
e-mail. Daarnaast kunnen jongeren terecht bij Sense spreekuren met speciaal daarvoor
opgeleide verpleegkundigen. In de provincie Utrecht kunnen jongeren terecht op locaties
van de GGD in Amersfoort, Nieuwegein, Utrecht, Veenendaal en Zeist. Tijdens de
spreekuren is het mogelijk te testen op chlamydia. Eind 2013 waren in de regio Utrecht
tien verpleegkundigen opgeleid tot Sense verpleegkundige.
Consulten
In 2013 zijn 198 consulten geregistreerd op de
sense-spreekuren, waarvan 126 een consult met
een chlamydia-test betrof en 72 een consult over
seksualiteit zonder soa-test. Het totaal is een daling
ten opzichte van de 218 consulten in 2012.
Vrouwen bezoeken de sense-spreekuren beduidend
vaker dan mannen: bijna 83% van de bezoekers
was een vrouw.
Bijna 95% van de bezoekers had een Nederlandse
etniciteit, overige bezoekers kwamen uit Irak,
Oekraïne, Suriname, Angola, Griekenland, Marokko.
Van de 126 jongeren die op deze spreekuren
zijn getest op chlamydia bleken er 10 positief
(vindpercentage van 8%). Opvallend hierbij was
dat het vindpercentage flink verschilde voor
de spreekuren in de stad Utrecht (2,4%) en de
spreekuren in de rest van de provincie (19%).
Mogelijk hebben jongeren buiten de stad hun
risicogedrag lager gerapporteerd dan het werkelijk
was, om zo toegang tot de laag-risico-spreekuren
te krijgen die dichter bij huis zijn.
Hulpvraag:
Bij de consulten zonder Chlamydia-test hadden de
vragen van jongeren in 2013 vooral betrekking op
de onderwerpen soa (44%), anticonceptie (19%),
seksualiteit (15%) en (onbedoelde) zwangerschap
(14%).
Sense communicatie
De sense.info website is ook in 2013 weer erg goed
bezocht door inwoners uit de provincie Utrecht, met
76.348 bezoekers. Uit tabel .. blijkt dat we daarmee
hoog scoren ten opzichte van andere regio’s.
Netwerkbijeenkomst
Ook in 2013 is er weer een Sense
Netwerkbijeenkomst voor intermediairs
georganiseerd en dit jaar was het thema “Seks
en plezier”. De bijeenkomst is goed bezocht door
89 personen die de dag ook als goed en nuttig
evalueerden.
Voorlichtingen op ROC scholen
Aan het laagste niveau in het mbo-onderwijs
worden gratis voorlichtingen aangeboden, hogere
niveaus dienen een eigen bijdrage te betalen. Voor
veel scholen is dit een obstakel en het vergt dan
ook veel menskracht om de voorlichtingen gepland
te krijgen.
Toch zijn er in 2013 1452 leerlingen op ROCscholen in de stad Utrecht bereikt met klassikale
voorlichtingen, en 476 leerlingen op ROC-scholen
in de rest van de provincie Utrecht. Het totaal van
1928 is daarmee een stijging ten opzichte van 2012
toen in totaal 1732 mbo-leerlingen klassikaal zijn
voorgelicht.
SOA jaarverslag 2014 | 7
3. Overige preventieve activiteiten
Net als in voorgaande jaren zijn er in 2013 extra, veelal outreachende
voorlichtingsactiviteiten gericht op verschillende doelgroepen: swingers, jongeren,
migranten, sekswerkers en MSM. Voorbeelden zijn vaccinatieacties op o.a. het
midzomergracht festival, de gay pride Amersfoort, klantenacties op de tippelzone en
straatwerk in theehuizen, coffeeshops en buurtcentra voor jongeren.
Netwerkrol
Om de seksuele gezondheid van de burgers in de
provincie Utrecht te verbeteren is het essentieel
dat de vele verschillende ketenpartners in het
veld elkaar kennen en aanvullen waar nodig. De
GGD speelt daarbij vaak een pro-actieve rol in
het initiëren van samenwerking en afstemming
en is actief in onder andere gremia gericht op het
lokale prostitutie-, jeugd en MSM-beleid, op het
landelijke soa-test beleid en het sense-beleid.
Daarnaast zijn er samenwerkingsprojecten geweest
met de huisartsen in de stad Utrecht en het
huisartsenlaboratorium Saltro.
8 | SOA jaarverslag 2014
Hepatitis-B vaccinaties voor risicogroepen
Tijdens spreekuren op de GGD’en, op de soapoli en tijdens outreach-activiteiten zijn in 2013
217 nieuwe MSM en 55 sekswerkers aan de
vaccinatieserie tegen hepatitis B begonnen. In
totaal is dat een stijging ten opzichte van de 252
nieuwe deelnemers aan de campagne in 2012,
waarmee de stijging die we sinds 2010 zien
voortzet.
Colofon
Uitgave GGD regio Utrecht, UMC Utrecht,
Volksgezondheid gemeente Utrecht
Redactie
GGD regio Utrecht
Fotografie
Shutterstock
Vormgeving
Piraña grafisch ontwerp, Utrecht
Datum
november 2014
Internetwww.ggdru.nl
http://www.utrecht.nl/volksgezondheid/
SOA jaarverslag 2014 | 9
GGD regio Utrecht
en Volksgezondheid Utrecht
Postbus 51
3700 AB Zeist
T 030 608 608 6
E [email protected]
I www.ggdru.nl