Presentatie Prof. Kees de Graaf
Download
Report
Transcript Presentatie Prof. Kees de Graaf
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
Mei 2014, Kees de Graaf
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§ Inleiding
§ Remming van celdeling à smaak/geurverlies à
§ Geconditioneerde smaakaversies à
§ Andere perifere/centrale routes à eetlust/voorkeuren
§ Conclusies
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§ Inleiding
§ Remming van celdeling à smaak/geurverlies à
§ Geconditioneerde smaakaversies à
§ Andere perifere/centrale routes à eetlust/voorkeuren
§ Conclusies
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§ Als gevolg van de ziekte zelf; tumoren in hals/
hoofdgebied
§ Als gevolg van de behandeling, chemotherapie,
radiotherapie à dit verhaal: effect van chemotherapie
§ Smaakveranderingen à voedselconsumptie/welbevinden
à gezondheid, kwaliteit van leven
§ Verschillende ziektes, verschillende behandelingen,
verschillende individuen à geen eenduidig verhaal
Reuk- en smaakveranderingen
§ Veranderingen in hoe smaak- en geurstoffen worden
waargenomen (analytisch, intensiteit)
§ Veranderingen in de voorkeuren; verschuivingen in wat
je lekker vindt (hedonisch, voorkeuren)
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§ Inleiding
§ Remming celdeling ! smaak/geurverlies !
§ Geconditioneerde smaakaversies à
§ Andere perifere/centrale routes à eetlust/voorkeuren
§ Conclusies
Smaak / geur celdeling
§ Perifere smaaksysteem elke 10 dagen vernieuwd
● Poortwachter/sensor voedingsstoffen / aangenaam
● Zoet (suikers, koolhydraten)
● Umami (hartig; eiwit)
● Vet (vet)
● Zout (vocht / mineralenbalans)
● Zuur (niet eetbaar, onrijp; gevaar)
● Bitter (giftig; 25 verschillende soorten receptoren)
§ Perifere geursysteem elke 30 dagen vernieuwd
● Eindeloos (meer dan 1 triljoen) aantal geuren/aroma’s
● Aangenaam / onaangenaam
§ 87 patienten, waarvan 69 met borstkanker
§ Prospectieve studie; geen controle groep
§ Voor (0 weken), tijdens (9), direct na (18), en 3
maanden (30 weken) na chemo
§ Subjectieve klachten mbt smaak, geur
§ Geurfunctie mbv geur sticks
§ Smaakfunctie mbv smaak strips
Smaak / geur karakterisering
§ Geur
§ Identificatie vermogen à Kun je een smaak/geur
benoemen?
§ Discriminatie à kan je een van ander onderscheiden?
§ Drempels à laagste concentratie die je waarneemt
§ Smaak
§ Optelsom van scores voor zoet, zout, bitter en zuur
Subjective klachten mbt smaak en geur
§ Geen verschil subjectieve smaak- en geurfunctie tussen
voor en 3 maanden na chemotherapie
§ Gemiddeld klachten niveau op een schaal van 0 (niet) –
100 (ernstig) direct na chemotherapie
● Afname in geurfunctie
● Afname in smaakfunctie
● Verlaagde eetlust
● Minder plezier in eten
19
52
37
56
Geurvermogen voor (0) tijdens (9 wk) en na (18, 30 wk)
chemotherapie voor borstkanker (n = 87)
Identificatie
Discriminatie
Drempel
Steinbach et al, J Clin Oncol, 2009
Smaakvermogen voor (0) tijdens (9 wk) en na (18, 30 wk)
chemotherapie voor borstkanker (n = 87)
Steinbach et al, J Clin Oncol, 2009
Conclusie Steinbach studie
§ Chemotherapie heeft een significant maar tijdelijk effect
op de smaak en geur functie.
§ Mbt smaak was zout het meest aangetast
§ Kan mogelijk effect hebben op eetlust/voorkeuren
§ Systematische review mbt invloed chemotherapie op
smaak/geur perceptie à Onvoldoende bewijs dat
chemotherapie systematische invloed heeft op
smaakwaarneming
§ Verscheidene recente reviews suggereren wel
veranderingen, ook lang na behandeling
§ Sterk afhankelijk van de aard en intensiteit van de
therapie
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§ Inleiding
§ Remming van celdeling à smaak/geurverlies à
§ Geconditioneerde smaakaversies !
§ Andere perifere/centrale routes à eetlust/voorkeuren
§ Conclusies
Pavlov conditionering
Voor condi)onering Voedsel Bel
Tijdens condi)onering Bel + Voedsel
Na condi)onering Bel
Speekselproduc)e Geen respons
Speekselproduc)e Speekselproduc)e Conditionering
§ Sensorisch signaal krijgt betekenis door het verband
met de psychologische, fysiologische, en sociale
gevolgen (koffie, alcohol, vet, koolhydraten maar ook
aversies)
§ Opbouw van voorkeuren à 5 – 10 blootstellingen
§ Opbouw van aversies à 1 keer is genoeg, bijv. iets eten
en daarna misselijk worden
§ Gevoeliger voor bedreigingen/gevaar dan voor positieve
signalen
Smaakaversies: algemene prevalentie
§ 100 families Amerikaanse oostkust
§ N = 420; 1991
§ 6 – 80 jaar
§ Misselijkheid was meest gerapporteerde symptoom
§ Duur van aversies gemiddeld 18 jaar
§ Meeste mensen maar 1 of 2 aversies
Mattes, Physiol Behav, 1991
Smaakaversies: algemene prevalentie
§ Vrouwen > mannen; > 50 jr à <<; eerste aversie: 16
jaar
§ 37 % heeft aversies gehad; 26 % had aversie op
moment van testen
Mattes, Physiol Behav, 1991
Smaakaversies: welke voedingsmiddelen
Mattes, Physiol Behav, 1991
Smaakaversies/ veranderingen in
aangenaamheid: prevalentie bij kanker
972 studies bekeken ! 25 meegenomen in de systematische analyse
Gerapporteerde smaakaversies (n = 310
over 6 studies: 234)
Boltong, Keast, 2012
Conclusie met betrekking tot aversies
§ Aangenaamheid van voedingsmiddelen daalt enigszins
na begin van chemotherapie
§ Dranken met caffeine, rood vlees, en fruit(dranken)
worden het meest vaak gerapporteerd
§ Vermijding van vaak gegeten voedingsmiddelen vlak
voor chemotherapie kan helpen om de ontwikkeling van
voedselaversies te voorkomen.
§ Scapegoat benadering
Boltong, Keast, 2012
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§ Inleiding
§ Remming van celdeling à smaak/geurverlies à
§ Geconditioneerde smaakaversies à
§ Andere perifere/centrale routes ! eetlust/
voorkeuren
§ Conclusies
Verlies/verandering/toename van eetlust
§ Centraal via effecten op hypothalamus, of via
sensorische veranderingen
§ Perifeer via verandering in hormonen die van invloed zijn
op de eetlust, bijv. leptine, ghreline, GLP-1, PYY,
sexhormonen etc...
Verandering in eetlust bij chemo (n = 53)/ radiotherapie (n =
49)
Mattes, 1992
Conclusie mbt eetlust (systematische
review)
§ Consistent maar “mager bewijs” (small body of
evidence) dat eetlust achteruit gaat
§ Enig bewijs dat de eetlust zich weer herstelt na afloop
van de therapie
§ Sterk afhankelijk van type, fase, en behandeling
§ Bevindingen na chemotherapie bij borstkanker wijst op
verschuiving van eetlust
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§ Inleiding
§ Remming van celdeling à smaak/geurverlies à
§ Geconditioneerde smaakaversies à
§ Andere perifere/centrale routes à eetlust/voorkeuren
§ Conclusies
Algemene conclusies
§ Effecten van chemotherapie op smaak- en
geurwaarneming zijn nog onduidelijk; klinisch relevant
§ Duidelijke effecten op voorkeuren en eetlust, maar
richting is niet consistent
§ Voedselaversies vaak gerapporteerd ( > 50 %)
§ Meer longitudinaal studies met specifieke behandelingen
zijn nodig om dit effect goed vast te stellen
§ Verschuiving van voorkeur van hartig richting vet/zoet?
§ http://www.beleefjesmaak.nl/
Nieuwe initiatieven vanuit WU
§ I.s.m. Ellen Kampman, en onderzoekers van diverse
andere ziekenhuizen, systematisch onderzoek bij diverse
populaties met verschillende soorten kanker en
verschillende vorm van therapie
● Reuk, smaak
● Voorkeuren
§ Reuk- en smaakkliniek in samenwerking met Ziekenhuis
Gelderse Vallei
Dank u voor uw
aandacht
Vragen?