Transcript Presentatie Prof. Kees de Graaf

Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
Mei 2014, Kees de Graaf
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§  Inleiding
§  Remming van celdeling à smaak/geurverlies à
§  Geconditioneerde smaakaversies à
§  Andere perifere/centrale routes à eetlust/voorkeuren
§  Conclusies
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§  Inleiding
§  Remming van celdeling à smaak/geurverlies à
§  Geconditioneerde smaakaversies à
§  Andere perifere/centrale routes à eetlust/voorkeuren
§  Conclusies
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§  Als gevolg van de ziekte zelf; tumoren in hals/
hoofdgebied
§  Als gevolg van de behandeling, chemotherapie,
radiotherapie à dit verhaal: effect van chemotherapie
§  Smaakveranderingen à voedselconsumptie/welbevinden
à gezondheid, kwaliteit van leven
§  Verschillende ziektes, verschillende behandelingen,
verschillende individuen à geen eenduidig verhaal
Reuk- en smaakveranderingen
§  Veranderingen in hoe smaak- en geurstoffen worden
waargenomen (analytisch, intensiteit)
§  Veranderingen in de voorkeuren; verschuivingen in wat
je lekker vindt (hedonisch, voorkeuren)
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§  Inleiding
§  Remming celdeling ! smaak/geurverlies !
§  Geconditioneerde smaakaversies à
§  Andere perifere/centrale routes à eetlust/voorkeuren
§  Conclusies
Smaak / geur celdeling
§  Perifere smaaksysteem elke 10 dagen vernieuwd
●  Poortwachter/sensor voedingsstoffen / aangenaam
●  Zoet (suikers, koolhydraten)
●  Umami (hartig; eiwit)
●  Vet (vet)
●  Zout (vocht / mineralenbalans)
●  Zuur (niet eetbaar, onrijp; gevaar)
●  Bitter (giftig; 25 verschillende soorten receptoren)
§  Perifere geursysteem elke 30 dagen vernieuwd
●  Eindeloos (meer dan 1 triljoen) aantal geuren/aroma’s
●  Aangenaam / onaangenaam
§  87 patienten, waarvan 69 met borstkanker
§  Prospectieve studie; geen controle groep
§  Voor (0 weken), tijdens (9), direct na (18), en 3
maanden (30 weken) na chemo
§  Subjectieve klachten mbt smaak, geur
§  Geurfunctie mbv geur sticks
§  Smaakfunctie mbv smaak strips
Smaak / geur karakterisering
§  Geur
§  Identificatie vermogen à Kun je een smaak/geur
benoemen?
§  Discriminatie à kan je een van ander onderscheiden?
§  Drempels à laagste concentratie die je waarneemt
§  Smaak
§  Optelsom van scores voor zoet, zout, bitter en zuur
Subjective klachten mbt smaak en geur
§  Geen verschil subjectieve smaak- en geurfunctie tussen
voor en 3 maanden na chemotherapie
§  Gemiddeld klachten niveau op een schaal van 0 (niet) –
100 (ernstig) direct na chemotherapie
●  Afname in geurfunctie
●  Afname in smaakfunctie
●  Verlaagde eetlust
●  Minder plezier in eten
19
52
37
56
Geurvermogen voor (0) tijdens (9 wk) en na (18, 30 wk)
chemotherapie voor borstkanker (n = 87)
Identificatie
Discriminatie
Drempel
Steinbach et al, J Clin Oncol, 2009
Smaakvermogen voor (0) tijdens (9 wk) en na (18, 30 wk)
chemotherapie voor borstkanker (n = 87)
Steinbach et al, J Clin Oncol, 2009
Conclusie Steinbach studie
§  Chemotherapie heeft een significant maar tijdelijk effect
op de smaak en geur functie.
§  Mbt smaak was zout het meest aangetast
§  Kan mogelijk effect hebben op eetlust/voorkeuren
§  Systematische review mbt invloed chemotherapie op
smaak/geur perceptie à Onvoldoende bewijs dat
chemotherapie systematische invloed heeft op
smaakwaarneming
§  Verscheidene recente reviews suggereren wel
veranderingen, ook lang na behandeling
§  Sterk afhankelijk van de aard en intensiteit van de
therapie
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§  Inleiding
§  Remming van celdeling à smaak/geurverlies à
§  Geconditioneerde smaakaversies !
§  Andere perifere/centrale routes à eetlust/voorkeuren
§  Conclusies
Pavlov conditionering
Voor condi)onering Voedsel Bel
Tijdens condi)onering Bel + Voedsel
Na condi)onering Bel
Speekselproduc)e Geen respons
Speekselproduc)e Speekselproduc)e Conditionering
§  Sensorisch signaal krijgt betekenis door het verband
met de psychologische, fysiologische, en sociale
gevolgen (koffie, alcohol, vet, koolhydraten maar ook
aversies)
§  Opbouw van voorkeuren à 5 – 10 blootstellingen
§  Opbouw van aversies à 1 keer is genoeg, bijv. iets eten
en daarna misselijk worden
§  Gevoeliger voor bedreigingen/gevaar dan voor positieve
signalen
Smaakaversies: algemene prevalentie
§  100 families Amerikaanse oostkust
§  N = 420; 1991
§  6 – 80 jaar
§  Misselijkheid was meest gerapporteerde symptoom
§  Duur van aversies gemiddeld 18 jaar
§  Meeste mensen maar 1 of 2 aversies
Mattes, Physiol Behav, 1991
Smaakaversies: algemene prevalentie
§  Vrouwen > mannen; > 50 jr à <<; eerste aversie: 16
jaar
§  37 % heeft aversies gehad; 26 % had aversie op
moment van testen
Mattes, Physiol Behav, 1991
Smaakaversies: welke voedingsmiddelen
Mattes, Physiol Behav, 1991
Smaakaversies/ veranderingen in
aangenaamheid: prevalentie bij kanker
972 studies bekeken ! 25 meegenomen in de systematische analyse
Gerapporteerde smaakaversies (n = 310
over 6 studies: 234)
Boltong, Keast, 2012
Conclusie met betrekking tot aversies
§  Aangenaamheid van voedingsmiddelen daalt enigszins
na begin van chemotherapie
§  Dranken met caffeine, rood vlees, en fruit(dranken)
worden het meest vaak gerapporteerd
§  Vermijding van vaak gegeten voedingsmiddelen vlak
voor chemotherapie kan helpen om de ontwikkeling van
voedselaversies te voorkomen.
§  Scapegoat benadering
Boltong, Keast, 2012
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§  Inleiding
§  Remming van celdeling à smaak/geurverlies à
§  Geconditioneerde smaakaversies à
§  Andere perifere/centrale routes ! eetlust/
voorkeuren
§  Conclusies
Verlies/verandering/toename van eetlust
§  Centraal via effecten op hypothalamus, of via
sensorische veranderingen
§  Perifeer via verandering in hormonen die van invloed zijn
op de eetlust, bijv. leptine, ghreline, GLP-1, PYY,
sexhormonen etc...
Verandering in eetlust bij chemo (n = 53)/ radiotherapie (n =
49)
Mattes, 1992
Conclusie mbt eetlust (systematische
review)
§  Consistent maar “mager bewijs” (small body of
evidence) dat eetlust achteruit gaat
§  Enig bewijs dat de eetlust zich weer herstelt na afloop
van de therapie
§  Sterk afhankelijk van type, fase, en behandeling
§  Bevindingen na chemotherapie bij borstkanker wijst op
verschuiving van eetlust
Smaakveranderingen bij (de behandeling
van) kanker
§  Inleiding
§  Remming van celdeling à smaak/geurverlies à
§  Geconditioneerde smaakaversies à
§  Andere perifere/centrale routes à eetlust/voorkeuren
§  Conclusies
Algemene conclusies
§  Effecten van chemotherapie op smaak- en
geurwaarneming zijn nog onduidelijk; klinisch relevant
§  Duidelijke effecten op voorkeuren en eetlust, maar
richting is niet consistent
§  Voedselaversies vaak gerapporteerd ( > 50 %)
§  Meer longitudinaal studies met specifieke behandelingen
zijn nodig om dit effect goed vast te stellen
§  Verschuiving van voorkeur van hartig richting vet/zoet?
§  http://www.beleefjesmaak.nl/
Nieuwe initiatieven vanuit WU
§  I.s.m. Ellen Kampman, en onderzoekers van diverse
andere ziekenhuizen, systematisch onderzoek bij diverse
populaties met verschillende soorten kanker en
verschillende vorm van therapie
●  Reuk, smaak
●  Voorkeuren
§  Reuk- en smaakkliniek in samenwerking met Ziekenhuis
Gelderse Vallei
Dank u voor uw
aandacht
Vragen?