Transcript In hoeverre kan zorgtechnologie worden ingezet om de kwaliteit van

In hoeverre kan
zorgtechnologie worden
ingezet om de kwaliteit van
de zorg te verbeteren?
2014
Onderzoeksrapport
Docent: Hanneke Ponten
Cursus: JDE-SCON.3V-13
Cursusjaar: 2013-2014, Blok D
Hans van Leeuwen 1604454
&
Mart Knibbe 1601159
Inhoudsopgave
2
Inleiding
3. Inleiding
13. Deelvraag 4
4. Motivatie
14. Deelvraag 5
6. CMD relevantie
15. Conclusie
7. Hoofdvraag
16. Zelfreflectie Hans
8. Deelvraag 1
17. Zelfreflectie Mart
9. Deelvraag 2
18. Bronnen
12. Deelvraag 3
Onderzoeksverslag
Tijdens de cursus seminar hebben wij een onderwerp uitgezocht wat ons inspireert, actueel is, en waar wij een documentaire over kunnen maken die interessant is voor CMD’ers.
Dat onderwerp is het gebruik van zorgtechnologie in de ouderenzorg geworden. Vroeg of laat worden de meeste mensen
oud en krijgen zij te maken met zowel fysieke als geestelijke beperkingen. Het is een feit dat er tegenwoordig steeds
minder geld beschikbaar is en er steeds meer zorg geboden
moet worden omdat ons land aan het vergrijzen is. Zorgtechnologie kan daar een uitkomst bij bieden. Wanneer je op een
creatieve manier omgaat met techniek in de zorg kun je de
kosten drukken en de zorg verbeteren. In dit onderzoeksverslag kun je maar een fractie lezen van wat er allemaal beschikbaar is qua technologie in de ouderenzorg, maar je kunt
er wel wat beter een beeld van scheppen na het lezen van dit
verslag.
Bij dit onderzoeksverslag is ook een korte film gemaakt over
de tot stand koming van het UAS systeem in Baarn. Daar
komen ook een aantal tips aan bod voor CMD’ers, voor en
nadelen van domotica
Ik dit verslag komt de term domotica regelmatig naar voren.
Dit woord is een samenvoeging van de twee Latijnse woorden domus + robotica. Eigenlijk wordt deze term niet veel
meer gebruikt omdat je er bepaalde onderdelen van de zorgtechnologie mee uitsluit. Domotica gaat over technologie in
huis, zorgtechnologie is de alomvattende term voor alle technologie die gebruikt wordt in de zorg, dus niet alleen in huis
Onderzoeksverslag
3
Motivatie
Bij het bedenken van ons onderwerp kwamen wij met het
idee om onderzoek te doen naar de zorg en de domotica die
daarbij ontwikkeld en ingezet worden. Over het algemeen
horen wij veel negatieve berichten uit de zorgsector komen.
Er moet bespaard worden, veel ontslagen, minder werkgelegenheid met als gevolg mindere kwaliteit zorg. Deze kennis
hadden wij op het moment van beslissen, en wij wilden op
zoek gaan naar domotica die ervoor zorgt dat de ouderen alsnog de zorg krijgen die ze verdienen.
Mart
4
Onderzoeksverslag
Wij kennen beide mensen in onze directe omgeving die immobiel of minder mobiel zijn in vergelijking tot de gezonde
mensen van deze leeftijdscategorie. Ook daardoor waren
wij gemotiveerd om op zoek te gaan naar technologieen die
mogelijk het leven zou kunnen verbeteren van deze mensen.
Vooral het technische aspect hiervan is iets dat ons erg
aanspreekt, ook omdat het veel relevantie heeft met onze
opleiding en er op dit moment weinig aandacht aan wordt
besteed binnen onze studie.
Hans
Onderzoeksverslag
5
Onderzoek
CMD relevantie
hoofdvraag
Ons onderzoek richt zich voornamelijk op de zorgtechnologie. Hierbij betrekken wij interfaces, ontwerpmethodes, onderzoeksmethodes en een algemene
probleemstelling. Tijdens ons onderzoek hebben we
gepraat met verschillende experts en hebben wij specifiek gevraagd naar een stukje achtergrond informatie voor de CMD’ers. Zodat ook zij weten hoe de situatie was, hoe deze nu is, en welke rol zij hierin kunnen
beteken. Monique Hinfelaar (manager Intramurale
zorg) geeft in de documentaire ook aan welke rol de
CMD’ers zouden kunnen vervullen voor deze sector.
Het UAS systeem wordt in de documentaire uitvoerig behandeld om de studenten uitgebreid te laten
zien wat er allemaal aan te pas komt bij het bedenken
User experience design
van domotica in de zorg. In de documentaire gaan we
dieper in op de interfaces, en wat het ontwerpen voor
deze doelgroep anders maakt dan voor andere doelgroepen. Dit is dan ook het meest interresant voor de user
experience designers onder ons. Maar ook voor de visual en concept designers is er genoeg stof om over na
te denken. Waarom zijn bepaalde keuzes voor het UAS
systeem gemaakt zoals ze zijn? En hoe ontwerp je nou
iets simpels voor mensen in de zorg? Dat zijn allemaal
punten die wij geprobeerd hebben te behandelen in
onze documentaire. Hierdoor is het voor de CMD’ers
voornamelijk een informatieve film geworden. Ook
content designers kunnen hier wat aan hebben, hoewel wij toch zien dat content nog veel uit de zorgsector
zelf wordt aangeleverd.
Content design
35%
In hoeverre kan zorgtechnologie worden ingezet om de
kwaliteit van de zorg te verbeteren?
Zorgtechnologie speelt tegenwoordig een grote rol in
de kwaliteitsbehoud van de zorg. Neem bijvoorbeeld
de preventiesystemen, zoals het UAS systeem. Dit
soort systemen nemen veel werk van zorgmederwerkers uit handen. Zij hoeven minder vaak te controleren
op een kamer, krijgen een melding wanneer iemand
hulp nodig heeft en ze kunnen sneller ingrijpen dan
dat ze hiervoor konden. Dat is een voorbeeld van een
zorgtechnologie die de kwaliteit van de zorg verbeterd.
Maar wij zijn ook andere technologien tegengekomen.
Zelfs zoveel dat wij door de bomen het bos niet meer
zagen, er zijn ontzettend veel leuke maar vooral ook
goede intitiatieven. Uiteindelijk hebben ze allemaal
hetzelfde doel, namelijk: De kwaliteit van de zorg behouden of verbeteren zodat er met minder personeel
dezelfde of betere kwaliteit zorg geleverd kan worden.
terecht, er zijn namelijk veel systemen die camera’s
bevatten en de kamers van de inwonenden in de gaten
houdt. Privacy blijft toch een hekel punt bij veel van de
moderne initiatieven. Alles wat geregistreerd wordt
door sensoren, gefilmd door camera’s of vastgelegd
wordt in een elektronisch bestand is gevoelig voor
eventuele hackers met kwade bedoelingen. Deze producten moeten dan ook aan strikte eisen voldoen om
ingezet te mogen worden in de zorg. Toch zie je vaak
dat schending van enige privacy niet zo belangrijk is
geworden voor de meeste cliënten. „Als het de zorg
verbetert, staat privacy niet meer bovenaan”. Aldus
Mirjam van Blanken.
Ook vanuit de ouderen zelf komen veel positieve berichten over deze zorgtechnologien. Zij kunnen meer
zelfstandig wonen en voelen zich minder afhankelijk
van de zorgmedewerkers. Maar naast al deze voordelen vroegen wij ons ook af wat de nadelen hiervan kunnen zijn. Al gauw kwamen we op het privacy aspect
25%
Concept design
Visual design
6
Onderzoeksverslag
25%
Onderzoeksverslag
7
Onderzoek
Onderzoek
Deelvraag 1
Deelvraag 2
Wat zijn op dit moment veel gebruikte technologische
hulpmiddelen in de ouderenzorg?
Welke initiatieven zijn er in opkomst bij zorginstellingen?
Momenteel is er een enorm aantal hulpmiddelen verkrijgbaar
in de zorg. Niet alle hulpmiddelen zijn daarmee ook technologische hulpmiddelen. Waarin kunnen wij technologische
hulpmiddelen ten opzichte van niet- technologische hulpmiddelen onderscheiden?
Technologische hulpmiddelen, ook wel domotica, is eigenlijk
een verzamelterm waar een scala aan hulpmiddelen onder
valt. Bij domotica staat een technologie centraal. Zonder de
moderne technologie zouden deze hulpmiddelen niet bestaan. Omdat de ontwikkeling tegenwoordig zo snel gaat op het
gebied van techniek, worden er ook steeds meer initiatieven
bedacht en ontwikkeld waarbij de moderne technologie aan
de ouderenzorg wordt gekoppeld. Om het overzicht te bewaren maken veel bureaus gebruik van een bepaalde indeling. Er is momenteel géén indeling die door iedereen gebruikt
wordt. Wij hebben ervoor gekozen om de indeling van Egbert
Bos en Carien Stephan aan te houden (Stephan, 2010). Dat
houdt in dat we onderscheid maken tussen specifieke hulpmiddelen, consumentenproducten, woningaanpassingen,
domotica en telematica. Onder aan deze pagina vind je een
klein overzicht per categorie.
Er wordt tegenwoordig een scala aan technologische hulpmiddelen gebruikt, maar het is ook van belang dat de hulpmiddelen op de juiste wijze gebruikt worden. Daarom worden er overal trainingsdagen en cursussen aangeboden om
ook de zorgverleners goed te trainen zodat zij goed leren om
te gaan met de nieuwste ontwikkelingen in de zorg (Vilans,
2014).
specifieke hulpmiddelen Consumentenproducten
Woningaanpassingen
Domotica = domus + robotica
rolstoelen
rollators
loopstukken
toiletverhogers
wandbeugels
douchezitjes
helping-hands
bedverhogers
papegaaien
trapliften
handgrepen
opsta beugels
wanddouchzitje
hogere toiletpot
drempels weg
aangepaste keuken
trapliftje
toegangsdetectie
deuropeners
onraadmelding
brandmelding
boodschappenwagentje
lange schoenlepel
hoge kruk
krukje voor onder de douche
potopeners
thermostaatkraan
Tijdens ons onderzoek zijn we talloze technologische initiatieven tegen gekomen. Hiervan hebben wij een selectie gemaakt om de brede scala aan domotica aan te geven.
1. Happy Walker
Het happy walker project is bedacht door TNO en helpt ouderen om het leven wat gemakkelijker te maken. Specifiek ouderen die niet meer zelfstandig kunnen lopen en ondersteuning nodig hebben (zoals een rollator). Door middel van een
smartphone of smartwatch kunnen ouderen via de happy
walker service bijvoorbeeld een dagje op stap. Een van de services die happy walker biedt is assistentie voor een dagje uit.
Stel dat meneer x een dagje naar een exhibitie in Amsterdam
wilt dan kan hij of zij dit via zijn smartwatch of smartphone
regelen. Deze zijn tevens te bevestigen aan de rollator of rolstoel van deze persoon waardoor zij er altijd bij kunnen. Als
zij aangeven dat ze een dagje weg willen wordt via de happy
walker service alles geregeld zoals: Kopen van de tickets,
reisplanning, beste route van het station naar de exhibitie
en parkeerplek voor een eventuele mobiliteitsscooter. (Karkowski, Happywalker, 2011)
2. Health patch
De health patch is een soort pleister met een biosensor
eraan. Deze sensor registreert de volgende punten:
Hartslag
Hartslag verschillen
Ademhalingsfrequentie
Huidtemperatuur
Lichaamshouding waaronder valdetectie
Stappen
Spanning
Slaapritme
Deze gegevens kunnen direct worden doorgestuurd naar verzorgers, familie en of andere mensen. Het voordeel hiervan is
dat de patch ouderen met speciale hulp kan ondersteunen.
Bijvoorbeeld door de samengevatte data te bekijken of doordat er real time meldingen worden gestuurd naar mensen in
de directe omgeving zoals zorgverleners of familie (Vital connect, 2014).
telematica = telecommunicatie + informatica
In de zorg moet men hierbij denken aan ‘zorg op afstand’
(telemonitoring en teleconsultatie) en ‘informatie op
afstand.’
8
Onderzoeksverslag
9
Onderzoeksverslag
Onderzoek
Deelvraag 2
Welke initiatieven zijn er in opkomst bij zorginstellingen?
3. E-learning zorgverleners
Het trainen van zorgverleners is eigenlijk ook een vorm
van zorgtechnologie. Het is dan wel vanuit de andere hoek
bekeken, maar hierdoor kunnen zorgverleners op een efficiënte manier getraind en bijgespijkerd worden zodat zij altijd up to date blijven. Er worden al veel e-learning modules
aangeboden, maar de kwaliteit is helaas nog erg wisselend.
Dit zal waarschijnlijk op zeer korte termijn verbeterd worden
(Houtenbos, 2014).
4. UAS (Unattended Autonomous Surveillance)
Het UAS systeem is een nieuw concept gebaseerd op intelligente sensornetwerken. Dit houdt in dat er door een zorginstelling allemaal kleine sensoren worden opgehangen. Deze
sensoren observeren gezamenlijk de situatie op de afdeling,
vaak tijdens de nachtzorg, en ze zijn in staat alle noodsituaties te detecteren.
Op het moment dat er een potentiele noodsituatie wordt
gedetecteerd stuurt het systeem hier een melding van door
naar de smartphones en/of de tablets. Het personeel van de
zorginstelling kunnen deze meldingen aannemen om vervolgende de persoon in kwestie te helpen. De andere medewerkers zien vervolgens dat de melding is aangenomen door persoon x en kunnen zelf verder met andere werkzaamheden.
Zodra een medewerker een melding heeft aangenomen
moeten ze deze ook weer afmelden ze de persoon in kwestie
hebben geholpen (Karkowski, 2014).
De interface van het UAS systeem
10
Onderzoeksverslag
11
Onderzoeksverslag
Onderzoek
Onderzoek
Deelvraag 3
Deelvraag 4
Waar moet je als ontwerper rekening mee houden als je
ontwerpt voor zorgverleners?
Wat vinden de ouderen van de technologische
ontwikkelingen?
Als CMD’er is het van belang dat je over de capaciteiten beschikt om je doelgroep in te schatten zodat je daar je userinterface en vormgeving op aan kunt passen zodat het product altijd naadloos aansluit bij de doelgroep. Ontwerpen voor
mensen die werken in de zorg is vrij lastig, omdat het over
het algemeen een groep mensen is die niet bepaald vooruit
loopt wat technologie betreft. Vaak zijn de zorgverleners in
de ouderenzorg iets ouder: zo’n 40 tot 60 jaar, zijn ze niet zo
thuis in het gebruik van smartphones en beschikken zij niet
over de meest moderne apparatuur. Voorbeeld: wanneer we
kijken naar de statistieken van de website free-learning.nl,
een platform waar zorgverleners e-learning modules kunnen
maken om kennis bij te spijkeren. Hieronder vind je testresultaten van beide bronnen (Statcounter, 2014).
Voor ons onderzoek zijn wij in gesprek gegaan met meerdere ouderen die woonbaar zijn in een zorginstelling. In deze
zorginstelling wordt gebruik gemaakt van het UAS systeem,
hierover zijn wij met hen in gesprek gegaan. Het UAS systeem
bevat namelijk camera’s die indien nodig real time beelden
doorstuurt naar smarthphones en tablets van de zorgverleners. Dit is in eerste instantie bedoeld voor de veiligheid van de
bewoners, maar hoe fijn vinden ze het zelf dat er iemand mogelijk naar ze kijkt terwijl ze slapen of lekker een boek lezen?
De ouderen zijn zelf niet zo bang dat hier misbruik van wordt
gemaakt. Uiteraard hopen zij niet dat dit gebeurd, maar zij
geven aan dat de voordelen opwegen tegenover de nadelen.
Het systeem zorgt ervoor dat ouderen meer onafhankelijk
kunnen wonen, en dat de privacy hierdoor mogelijk in het
geding komt is voor hen daarom dan ook niet zo’n issue.
Landelijk: Free-learning.nl
Chrome 42%
Internet Explorer 55%
Internet Explorer 31%
Chrome 25%
Firefox 17%
Safari 8%
Safari 8%
Firefox 6%
en de overduidelijke doelgroep levert dit een extra bewijs om
de uitspraak van Irek Krakowski te ondersteunen.
„Het is heel uitdagend, zeker in de zorg: Het moet super intuïtief zijn en daarnaast is het van belang dat het systeemconcept volledig uitgewerkt is. Het is absoluut essentieel om
het systeem volledig automatisch te maken zodat het waterdicht is en er geen onverwachte dingen kunnen gebeuren
door onkunde.”
Daarnaast adviseert de CEO van Dutch Domotics eens te
gaan kijken op locatie en een dag mee te lopen zodat je weet
hoe de mensen te werk gaan, en dan kun je al direct de eerste
potentiële problemen tackelen. „Zo ontdek je bijvoorbeeld
ineens dat mensen soms werken met latex handschoenen, of
geen handen vrij hebben om een tablet mee te dragen.” Daar
kun je dan al tijdens het ontwikkelen van het concept rekening mee houden.
Verder zijn de ouderen vooral bekend met de veel
voorkomende traditionele domotica zoals bijvoorbeeld de
traplift en de noodknop. De ontwikkeling van dit soort systemen naar een systeem als dat van UAS zien zij als een grote
stap vooruit. Elk soort domotica heeft volgens hun weer zijn
eigen voordelen. Het grootste voordeel van het UAS systeem
vinden zij dan ook de veiligheid die het systeem ze geeft. Als
er iets gebeurd hoeven zij niet bang te zijn dat ze lang hoeven
te wachten, ook hoeven ze niet meer bang te zijn dat ze niet
op tijd bij de noodknop komen. Dit wordt nu allemaal geautomatiseerd.
Wat direct opvalt, is dat het gebruik van de voor geïnstalleerde browser van Microsoft verreweg de grootste is bij de
website die bezocht wordt door voornamelijk mensen uit de
zorgsector. Terwijl de browser landelijk de nummer twee is
met 31%, scoort Internet Explorer op free-learning.nl een gebruikerspercentage van maar liefst 55%. Dit zegt wat over
de ICT in zorginstellingen, maar ook over het computergebruik bij mensen in huis. Gezien de grote bezoekersaantallen
12
Onderzoeksverslag
13
Onderzoeksverslag
Onderzoek
Conclusie
Deelvraag 5
Wat gaat de toekomst ons brengen in de ouderenzorg?
Wanneer je zoveel bezig bent met het onderzoeken van een
aantal technieken besef je pas dat er nog zo onnoemelijk veel
kansen liggen op dit gebied. Smartphones ontwikkelen zich
snel, en de smartgears zoals de Google Glass zijn in aantocht.
Wie weet wat daar allemaal nog mee gedaan kan worden om
de ouderenzorg te verbeteren. Irek Karkowski vertelt ons tijdens de interviews dat hij meerdere projecten heeft lopen,
en dat er nog „enorm veel werk” is in de zorgsector.
Serious Gaming is ook een interessante ontwikkeling waar
nog het een en ander te behalen valt in de ouderenzorg. Mirjam van Blanken vertelt dat ze daar nu veel mee bezig zijn, en
dat er uit onderzoek al een aantal interessante ontdekkingen
zijn gedaan. „wist je dat de standaard braintrain- apps helemaal niet werken voor dementerende ouderen? Het trainen
van het geheugen van deze ouderen via trainers heeft dus
weinig zin, maar daarentegen werken games als GTA juist
super goed!” Er zal binnenkort ongetwijfeld iets meer mee
gedaan worden zodra er meer bekend is over de effecten en
mogelijke resultaten die te behalen zijn.
14
Onderzoeksverslag
Monique Hinfelaar is er van overtuigd dat wij als CMD’ers veel
kunnen betekenen op dit gebied.
“Ik denk dat het goed zou zijn als mensen uit de zorgsector of
adviesbureaus meer contact zouden zoeken met mensen van
jullie opleiding, zodat de techniek en de mens steeds dichterbij komt. Dat bevordert alleen maar het gebruikersgemak en
hopelijk gaan meer mensen zich realiseren hoe belangrijk het
is voor de toekomst om goede zorg te kunnen blijven bieden.”
Na het maken van onze korte documentaire hebben wij veel
geleerd over de mogelijkheden van technologieën in de ouderenzorg. Dat het een belangrijk onderdeel is geworden in de
zorg wisten wij, maar we beseften ons niet dat de vraag naar
deze manier van zorg leveren zó is toegenomen de laatste jaren. Dat komt voornamelijk door de technologische ontwikkelingen buiten de zorg om.
Er zijn al veel super moderne systemen en apparaten ontwikkeld, maar er is nog steeds veel winst te behalen. De systemen moeten voorlopig constant worden doorontwikkeld
en aangepast aan de huidige standaarden. Als CMD’er is dit
zeker een interessante markt om je meer mee bezig te gaan
houden.
15
Onderzoeksverslag
Zelfreflectie Hans
Bij de start van Seminar had ik besloten een essay te schrijven over domotica en de rol hiervan voor ouderen. De
zorg wordt namelijk steeds interresanter voor ons vakgebied, kijk maar eens naar de concepten, visuals, interfaces, etc wat er de afgelopen jaren is bedacht in de zorg.
Tijdens het bespreken van mijn onderzoek bleek dat Mart ook
veel interesse heeft in dit gebied en zodoende hebben wij samen besloten om een documentaire te maken. Iets wat goed
past in het CMD profiel die wij voor ogen hebben. Wij kenden
elkaar nog niet zo goed en wisten ook niet wat we aan elkaar
hadden. Maar nu terug kijkend heb ik absoluut geen spijt van
deze keus. Wij hebben, naast dat we veel geleerd hebben, ook
veel plezier gehad bij het maken van de documentaire.
Wat mij vooral verbaaste bij het onderzoek doen is hoe open
zorginstellingen zijn als je vraagt om informatie of hulp. Dit
geldt trouwens voor de zorgsector in het algemeen. Toen
wij Dutch Domotics hadden benaderd (bedenker UAS) hadden we binnen enkele dagen een afspraak staan. Sterker
nog, bij aankomst bij Dutch Domotics bleken ze zelfs een
CMD’er in dienst te hebben van een andere Hogeschool. Een
16
Onderzoeksverslag
Zelfreflectie Mart
van de belangrijkste dingen die ik heb geleerd tijdens dit project is hoe lastig het is om goed te ontwerpen voor de zorg.
Irek van Dutch Domotics gaf ons 2 voorbeelden van interfaces die ze hebben gemaakt. Eentje die vooral gemaakt is
op basis van aannames, deze werd niet goed ontvangen in
de zorg. En eentje waarbij de ontwerper een nachtje heeft
meegelopen met zijn doelgroep. Hier kom je dingen tegen
die je van te voren niet had bedacht, maar waar je als ontwerper wel rekening mee dient te houden. Normaal gesproken is het al belangrijk je doelgroep te betrekken, maar in
de zorg is het essentieel. Deze mensen hebben over het algemeen minder kennis van de moderne techniek, bestaan
veelal uit vrijwilligers, wisselen vaak van personeel en hebben daardoor niet de mogelijkheid om iedereen te trainen.
Eigenlijk heb ik een aantal onverwachte wendingen gemaakt
in het proces tijdens seminar. Toen ik begon was ik hard aan
het zoeken naar een onderwerp zodat ik daar een goede
hoofdvraag aan kon koppelen. Na het switchen tussen een
scala aan onderwerpen ben ik begonnen met brainstormen
over de nieuwe alcoholleeftijd verhoging naar achttien op 1
januari. Dit leek mij wel een interessant onderwerp, maar de
verdere invulling was nog onduidelijk.
Toen sprak ik Hans van Leeuwen en hij was aan het zoeken
naar een goed onderwerp op het gebied van technologie in
de zorg. Hij was ook al bezig geweest met een brainstorm en
al snel kwamen wij erachter dat onze interesses veel overlap
hadden. We besloten samen te gaan werken en een Documentaire te gaan maken van 8 minuten over technologie in
de zorg.
nieuw systeem: het UAS systeem. Daar zijn wij ons op gaan
richten in de documentaire zodat we een doel hadden dat
meer binnen bereik ligt. Hans had een kennis die werkte in
een zorgcentrum in Baarn waardoor wij het systeem konden
bekijken en interviews konden afnemen met zowel bewoners, als met een expert op dit gebied. Daarna hebben wij contact opgenomen met de ontwikkelaar van dit systeem, en
we waren direct welkom om de CEO van Dutch Domotics te
interviewen.
Op CMD is AV eigenlijk een ondergeschoven kindje, maar ik
vond het leuk om er meer mee bezig te zijn. Zowel het editen
als het filmen zelf. Het was daardoor ook een leerzaam project en ik denk dat ik er veel van opgestoken heb.
Zorgtechnologie is zo enorm breed, dat je niet zo goed kunt
verdiepen in een filmpje van 8 minuten. Om die reden hebben wij gezocht naar een onderwerp waardoor er in het
filmpje veel meer verdieping kwam zodat het interessant kon
worden voor een CMD’er om naar te kijken. We vonden een
17
Onderzoeksverslag
Bronnen
Houtenbos, R. (2014). Ehealth. Opgehaald van vilans.nl: http://www.vilans.nl/Thema-eHealth.html
Karkowski, I. (2011). Happywalker. AAL.
Karkowski, I. (2014, mei 28). Dr.
Statcounter. (2014, mei 28). statcounter. Opgehaald van http://gs.statcounter.com/: http://gs.statcounter.
com/#desktop-browser-NL-monthly-201403-201405-bar
Stephan, E. B. (2010). Ouderen en technologie. Etsel.
Vilans. (2014, mei 29). Opgehaald van Vilans: http://www.vilans.nl/Vilans-Over-Vilans.html
Vital connect. (2014, mei 26). http://www.vitalconnect.com/healthpatch. Opgehaald van vitalconnect.
18
Onderzoeksverslag