Transcript Download lesmap Kijken is een kunst (PDF)

Inhoudsopgaveblz
Lesbrief:
•
•
•
•
•
•
•
•
Waar gaat het over? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Kijken naar foto’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Anders kijken - model Jacobson en Beeldspraak Ton Hendriks . . . . . . . . . . . . . . . 5
Fotografie en de kunstmarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Weetje: waarom noemen we sommige foto’s kiekjes? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Tip: collectie “The family of Man” in Clervaux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Literatuurlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Hotspots . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Tenstoonstelling Umbra van Viviane Sassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Als je nog meer wilt weten:
Fotografie: hoe meer je erover weet, hoe meer je ziet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
Enkele ontwikkelingen in de fotografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
1
Waar gaat het over?
Deze lesmap gaat over de tentoonstelling UMBRA van Viviane Sassen. Verschillende manieren van kijken en bevat een korte biografie van Sassen.
Waarom is de ene kunstenaar succesvol maar de meesten helemaal niet?
Waarschijnlijk maak je geregeld foto’s met je mobieltje om die op Facebook te zetten.
Het maken van foto’s is erg populair en er zijn prachtige apps om ze op te vrolijken of een leuke truc mee
uit te halen.
Zou het met een beetje inspanning niet nog interessanter kunnen worden?
Ga eens een dag lang bewust om je heen kijken en zie welke invloed licht en schaduw kunnen hebben.
Maak eens een foto vanuit een hoog standpunt of ga eens plat op je buik liggen. Let dan maar op hoe
anders je foto’s worden.
Fotografie wordt leuker als je er iets meer over weet.
Waarom hangt de ene foto wel in een museum en wordt een andere foto zelfs nooit afgedrukt?
En waarom worden sommige foto’s wereldberoemd?
Is dat misschien een zaak om op het juiste moment op de juiste plaats te zijn?
Neem nou de foto die dit jaar de Zilveren Camera heeft gewonnen.
Fotograaf Ilvy Njiokiktjien had geen accreditaties om dichter bij te fotograferen en was eigenlijk alweer op
de terugweg toen ze plotseling de auto zag rijden met de kist waarin Mandela werd vervoerd en maakte toen
snel deze foto van de weerspiegeling in de autoruit. Het is zeer waarschijnlijk dat dit nog eens een iconische
foto wordt.
Wie weet waar jouw foto’s ooit nog eens worden getoond.
Veel plezier met de uitwerking van de opdrachten.
Opdracht:
Maak met je mobiel verschillende soorten foto’s van eenzelfde onderwerp en kijk eens naar het verschil. En
beslis welk standpunt het beste resultaat oplevert. 2
Kijken naar foto’s
Wij kijken allemaal anders naar foto’s.
Je kijkt anders naar een foto van iemand van wie je houdt dan naar een foto van een onbekende.
Daarnaast is herkenning ook een belangrijk element en ook onze achtergrond speelt een rol.
Zo kijkt en ziet een jong kind anders naar een foto van een puppy dan een dierenarts.
De een ziet iets lieflijks terwijl de ander misschien naar de gezondheid kijkt.
De werking van onze ogen speelt ook een rol. We zien zeker niet hetzelfde als een
camera.
Het bespreken en analyseren van foto’s kun je leren. De Fotovakschool heeft daar
een speciale opleiding voor. Je leert bijvoorbeeld kijken naar beeldelementen zoals
compositie, vorm, kader, verhaal en symboliek, licht en toon, kleur, techniek, ruimte en perspectief, manipulatie, textuur en context.
Zo is het van belang waar je een foto ziet. Een foto kan op verschillende plaatsen en in verschillende tijden een
andere inhoud krijgen.
Je kunt je laten leiden door een titel bij een foto en het maakt ook verschil of de foto in een familiealbum staat
of op groot formaat in een galerie hangt.
Opdracht:
Wat vindt je van deze foto’s? Zijn ze ‘museumwaardig’?
(foto’s worden in de klas uitgereikt )
Bij welke foto’s denk je: “Waarom zou deze ertussen zitten”?
Nederland heeft een aantal toonaangevende fotografen: gemakshalve maar even in alfabetische volgorde:
Jasper Doest, Rineke Dijkstra, Carli Hermes, Israel David Kiek, Hendrik Kerstens, Aart Klein, Frans Lanting,
Erwin Olaf, Cas Oorthuys, Hellen van Meene, Inez van Lamsweerde, Kadir van Lohuizen, Ed van der Elsken, Johan van der Keuken, Viviane Sassen, Piet Zwart.
Natuurlijk ontbreken een heleboel namen. Kijk maar eens in het boek: “Fotografen in Nederland” of zoek op
internet. Opdracht:
Zoek uit onder welk genre de foto’s op de volgende pagina vallen en wie de fotograaf is.
(Vraag je docent naar de digitale versie van de lesmap. Je kunt dan in google via afbeeldingen en door in het
tekstkader rechts op het camerasymbooltje te klikken de afbeelding uploaden en het gezochte vinden.) 3
4
Anders kijken
Er zijn verschillende manieren om foto’s te bekijken en te analyseren (eenrichtingsverkeer). Zo is er het model
Jacobson.
Daar gaat men ervan uit dat er onderscheid bestaat tussen informatie en communicatie (twee richtingsverkeer). Je kunt communiceren om informatie over te dragen, je te uiten of aandacht te trekken. Op deze manieren kun je dus weer heel anders naar foto’s kijken.
Jacobsons methode gaat er van uit dat er sprake is van een zgn. zender, een boodschap en een ontvanger.
Fotograaf Henk Wildschut maakte maandenlang foto’s van het vluchtelingenkamp nabij Calais. Met zijn foto’s
wilde hij het publiek attenderen op de erbarmelijke omstandigheden van de vluchtelingen.
Journalistieke en reclame foto’s zijn bijvoorbeeld bedoeld om een reactie van de kijker op te wekken. Autonome fotografen hebben dat in mindere mate.
Je reageert bijvoorbeekd anders als op op een regenachtige avond in je bed ligt en getik via een afvoerbuis
hoort dan waneer het niet regent en je regelamtig geklop op een verwarmingsbuis hoort. Er is wel degelijk
verschil in onderscheid tussen informatie en communicatie.
Een fotograaf moet in tegenstelling tot een kunstschilder duidelijk maken met welke beeldelementen hij wil
communiceren en met welke juist niet. Dat doet hij dan met middelen zoals compositie, licht, scherpte/onscherpte, achter of voor enzovoort.
En dan is er ook nog een methode om via “tekens” een foto te lezen. Hoe dat werkt staat uitgebreid vermeld in
het boek van Ton Hendriks getiteld “Beeldspraak”.
Kort gezegd komt het er op neer dat er drie “tekens” zijn om een foto te analyseren: inhoud, vorm en context.
Als je geleerd hebt foto’s te analyseren heb je meteen een belangrijke manier om zelf betere foto’s te maken omdat je op de hoogte bent van de bedoelimng van de foto en de beeldtaal, aldus Hendriks.
Een foto is pas goed als je je afvraagt welke impact die heeft op jou.
Sommige foto blijven op je netvlies staan. Dat zijn vaak wat je noemt iconische foto’s. Een foto wordt een iconische foto genoemd als je als kijker de foto meteen linkt aan een bepaalde gebeurtenis.
(Bijna) Iedereen kent wel de foto van May Ray “Kiki met het masker en die van Nick Ut “Kim Phuc - napalm
tegen burgers.
Ieder vakgebied heeft zijn eigen iconische foto’s. In de fotografie is dat zeker de foto van Niepce die je in het
hoofdstuk “Als je nog meer wilt weten” aantreft.
5
Opdracht:
Probeer nu de volgende foto’s te bespreken:
foto: Carli Hermes in opdracht van Suit Supply
Hoe zou deze foto eruit zien als je een andere kadrering zou toepassen?
Waarom denk je dat de opdrachtgever voor deze enscenering kiest?
Opdracht:
Noem drie sleutelwoorden en bepaal met je klasgenoten onder welk genre de foto valt.
6
Fotografie en de kunstmarkt
De Nederlandse fotograaf Willem Diepraam (1944) heeft in het begin van zijn loopbaan mede door zijn werk
voor Vrij Nederland grote invloed gehad op de ontwikkeling van de fotojournalistiek in Nederland. In de loop
der tijd heeft hij zich ontwikkeld tot een fotograaf met een zeer gevarieerd en persoonlijk oeuvre. Diepraam is
verzamelaar, taxateur, schrijver en geeft lezingen over fotografie. In 1982 organiseerde hij de eerste fotoveiling
in Nederland voor het veilinghuis Sotheby’s.
Willem Diepraam is naast enkele fotomusea een van de weinige taxateurs op het gebied van fotografie.
In de jaren negentig werd fotografie steeds belangrijker en was het zelfs even booming business.
Andreas Gurski hoort samen met Thomas Struth, Thomas Ruff, Cindy Sherman en Rineke Dijkstra tot het
selecte gezelschap waarbij 1 miljoen dollar per foto geen uitzondering is.
Voor de onderstaande foto’s van Andreas Gurski, de bestbetaalde levende fotograaf, werd zelfs per foto enkele
miljoenen euro’s betaald.
Der Rhein II 99ct
Toch is de markt voor fotografie in Nederland altijd bescheiden gebleven. Er zijn weinig galerieën die zich
vooral richten op fotografie zoals Galerie Van Zoetendaal, GUP Gllery en Torch Gallery
Prachtige gesigneerde vintage-afdrukken van Eva Besnyo, Cas Oorthuis, Ed van der Elsken, Piet Zwart en
Johan van der Keuken zijn voor rond de € 2000 te koop.
Bij Boekenantiquariaat Raster, Rodenrijselaan 38 in Rotterdam kun je lekker snuffelen in de collectie. (open
op vrijdag en zaterdag)
7
Weetje
Waarom noemen we sommige foto’s kiekjes?
Israël David Kiek, 1811-1899) fotograaf in Leiden werd vaak op onmogelijke tijden benaderd door Leidse studenten om een foto te maken. Hij schoot foto’s van zijn gezelschap, zo even uit de losse pols.
Hij was een bekend carte-de-visite fotograaf. Een carte de visite is een kartonnen visitekaartje met een albuminen foto erop. (Albumine is een goedkope fotografische methode die tot laat in de 19e eeuw werd gebruikt
waarbij foto’s op papier werden geproduceerd. Negatieven werden op glas opgenomen en de afdruk werd op
papier gemaakt waarbij albumine uit eiwit werd gebruikt om de lichtgevoelige chemicaliën aan het papier te
binden.)
Kieks achternaam is in Nederland
en zo ontstond de term kiekjes.
is nog steeds te zien op de Rijnslier had.
een synoniem geworden van pretentieloze foto’s
Zijn standbeeld, een driepoot van roestvrij staal,
burgersingel waar Kiek waarschijnlijk zijn ate-
Tip: ga kijken naar de permante tentoonstelling The Family of Man in Clervaux (Luxemburg)
De groep “Linked Ring” werd opgericht door Alfred Stieglitz, Edward Steichen en Frank Eugene en betekende een verzet tegen de ideeën van het naturalisme.
Zij openden galerie “291” zetten zich in voor de ontwikkeling van de fotografie als moderne kunstvorm.
Zo ontstond een tweede picturalistische stroming: niet het gefotografeerde maar de weergave, het licht, de
compositie bepaalde voortaan de meerwaarde van de foto. Fotografie werd vanaf die tijd gezien als een eigen
kunstvorm met prachtige afdrukken.
Het beroemde fototijdschrift Camera Work werd uitgebracht.
Steichens werd later directeur van de fotografieafdeling van het Museum of Modern
Arts in New York. Zijn magnum opus is de foto-expositie The Family of Man, die hij
begin jaren vijftig voor het MoMA samenstelde. De tentoonstelling, die wel “de grootste fotografische tentoonstelling ooit gerealiseerd” wordt genoemd, poogt een omvattend portret van de mensheid te geven in 17 thema’s, waaronder liefde, geloof, geboorte,
werk, familie, kinderen, oorlog en vrede. In de jaren vijftig en zestig trok ze meer dan
9 miljoen bezoekers. Na de oorlog wilde iedereen afstand van het verleden nemen en
wilde men het familiegevoel onderstrepen. Fotografie was de universele taal en de tentoonstelling had een grote impact.
In 1964 werd de collectie aan het Groothertogdom Luxemburg gegeven.
Sinds 1994 loopt de tentoonstelling nu in het slot van Clervaux. De UNESCO heeft de
collectie opgenomen in de werelderfgoedlijst voor documenten.
8
Literatuurlijst
Boeken van en over Viviane Sassen:
Umbra, Oodee, 2014, Tekst: Miaria Barnas
Flamboya, Contrasto, Parasomnia,
Roxanne, Oodee, 2012 72 blz.
Pikin Slee, Prestel, 2014, 120 blz.
Etan & me, Oodee, 2013. 72 blz.
In and out of fashion – door Viviane Sassen, Charlotte Cotton & Nanda van den Berg, Prestel, 2013
Sketches - polaroids made in Africa. Kominek Gallery, Berlin, 2010.
Die Son Sien Alles, Libraryman, Stockholm
Beeldspraak - fotografie als visuele communicatie door Ton Hendriks, Van Duuren Media, 163 blz.
Dutch eyes – nieuwe geschiedenis van de fotografie in Nederland. jaartal, uitgeverij, 546 blz.
Het Nederlandse fotoboek door Frits Gierstberg en Rick Suermondt. NAi Uitgevers, jaartal, 239 blz.
Fotografen in Nederland - een anthologie door W. van Red Sinderen. Ludion, 2002, 472 blz.
Lexicon, Samson, 1984 link bijzetten scherpte diepte depthts of field
Mister Motley – nu alleen in digitale versie
NL de 1000 beste foto’s door L. de Jong
Iconen van de fotografie – 50 beroemde foto’s door Hans Michael Koetzle. Taschen, 2011, 304 blz.
The nature of photographs - door Stephen Shore, Phaidon, 2007, 133 blz
9
Nederlands Fotomuseum, Rotterdam - www.nederlandsfotomuseum.nl (tentoonstellingen, bibliotheek,
winkel) Tentoonstellingen van foto’s met de achtergrondinformatie van deze tentoonstellingen
Antiquariaat Raster, Rotterdam - www.rasterbooks.nl
Paul Posse/espressobar - www.posse.nl Naast koffie en plannen kan je met Paul ook heel goed over fotografie praten want van oorsprong is hij fotograaf en heeft een faible voor mooie modefotografie, wat je ook terugziet in de ruimte.
Een goede plek om op een zaterdag na de markt te vertoeven!
GEM, Den Haag - www.fotomuseumdenhaag.nl
Huis Marseille, Amsterdam - www.huismarseille.nl (Huis Marseille Museum voor fotografie is een fotografiemuseum aan de Keizersgracht in Amsterdam, gevestigd in een monumentaal grachtenpand dat dateert uit
1665)
FOAM, Amsterdam - www.foam.org (Het museum presenteert wisselende tentoonstellingen waarin allerlei
fotografische genres worden getoond, zoals historische foto’s, kunstfoto’s, nieuwsfoto’s en modefoto’s)
Stedelijk Museum, Amsterdam - www.stedelijk.nl
Rijksmuseum, Amsterdam - www.rijksmuseum.nl
De Pont, Tilburg - www.depont.nl
Fotovakschool - www.fotovakschool.nl (voor iedereen een passende studie)
Fotobond - fotobond.nl (bond van Nederlandse amateurfotografen)
Fotoleren.nl - www.fotoleren.nl (een website met fotografie-onderwijs voor iedereen)
Fotografen.nl - www.fotografie.nl (Portfolio websites voor fotografen inclusief fotoverkoop en client proofing
Daguerreotbase - www.daguerreobase.org (informatie over daguerreotypieen)
Fotografiebibliotheek online www.fotografiebibliotheek.nl (Bent u op zoek naar publicaties over een bepaalde fotograaf? Zoekt u fotoboeken? Met behulp van de fotografiebibliotheek weet u bij welke foto-instelling in Nederland de publicatie te vinden is)
PhotoQ - www.photoq.nl Agenda PhotoQ - De verbindende schakel in fotografie.
Edie Peters, Amsterdam www.ediepeters.nl - online platform over fotografie: nieuws, agenda, rubrieken,
columns, recensies, discussies, webshop, multimedia, fotoveiling, jaarboeken, talkshows (zie onder meer De
Donkere Kamer)
Spaarnestad, Haarlem -www.spaarnestadphoto.nl (Spaarnestad Photo beheert een historisch fotoarchief over
de 20e eeuw met nadruk op persfotografie, journalistieke en documentaire fotografie0
Fotodok, Utrecht - www.fotodok.org
Diverse andere musea in Nederland hebben fototentoonstellingen
10
Viviane Sassen
geboren in 1972 in Amsterdam
woont en werkt in Amsterdam
studeerde mode aan de Hogeschool voor de
kunsten in Anhem en fotografie aan de Hogeschool voor de kunsten in Utrecht
werkt in opdracht en autonoom
solotentoonstellingen in Nederland
2014 Umbra, Nederlands Fotomuseum
Pilkin Slee and Etan & Me, Kaapstad
2013 In and out of fashion, Huis Marseille
Tentoonstelling Umbra van Viviane Sassen
“Umbra is voor mij in
zekere zin een poging om over mijn eigen schaduw
heen te springen….”
Viviane Sassen is een van Nederlands meest toonaangevende fotografen en toont in haar tentoonstelling
Umbra niet eerder gepubliceerd werk. Sassen studeerde mode en fotografie; zij fotografeert zowel digitaal
als analoog en maakt krachtige beelden. Sassen fotografeert autonoom(zelfstandig) en in opdracht (zij
werkt voor verschillende modemerken). Als zij voor een opdrachtgever werkt kan ze beschikken over een
heel team om haar te assisteren, maar bij haar eigen autonome werk, heeft zij dat niet en toch is er geen
verschil in kwaliteit op haar foto’s te zien. Zij heeft een eigen stijl – denk aan spelen met licht en schaduw,
werken met spiegels, kleurenfilters en bodypaint - en dat is waarop ik je graag wil attenderen.
UMBRA is een caleidoscopische (bonte) tentoonstelling met veel verschillende invalshoeken waar schaduw veelal een metafoor is voor de menselijke psyché.
11
In haar jeugd heeft Sassen enige tijd in Kenya gewoond waar haar vaders als arts werkte in een ziekenhuis met
veel poliopatiënten. Aan haar werk kun je de invloed van die periode zien (zij maakt veel foto van verminkte
ledematen).
In een VPRO interview vertelde zij dat zij heeft vastgezeten in een lang denkproces bij de voorbereiding van
de tentoonstelling. Zo heeft zij antwoorden gezocht over psychische schaduwen zoals verdriet en angst uit
haar verleden. Het waarom van die schaduwkant is misschien niet helemaal duidelijk geworden maar ze heeft
zichzelf beter leren kennen en dit nu omgezet in de vormgeving van de tentoonstelling. Zij is ook in andere
continenten zoals Azië gaan experimenteren en fotograferen.
“Soms kun je na een droom wakker worden met bepaalde beelden en die komen meteen in mijn schetsboek”
zei Sassen in het interview.
Direct na je binnenkomst in het museum en nadat je iets over haar hebt kunnen lezen op een grote pilaar (de
zgn. zaaltekst) sta je in een ruimte vol beweging. Metershoge bewegende beelden van modellen en stillevens
gaan naadloos in elkaar over. Alle zalen hebben prachtige titels zoals Totem, Larve, Hurtling, Rebus, Carbon,
Soil, Axiom en Aura, maar laat je daardoor niet in verwarring brengen. Probeer eens of je daarmee wordt geholpen bij het kijken naar de foto’s. Zo heeft de zaal met de titel Larve (cocon) een verzameling jeugdfoto’s uit
haar eigen, onzekere, verleden en is daardoor een soort autobiografie geworden.
Verder zijn er prachtige filmbeelden van twee simpele handen in gebarentaal maar dan net even weer anders.
Kun je in de Rebus zaal nadenken over het hoe en waarom van bepaalde werken. Toont zij nieuw werk uit
Namibië bestaande uit abstracte vlakken en gemaakt met spiegels in zand en experimenten met verschillende
kleurenfilters.
En vergeet niet naar het effect van kleurbreking te kijken. In het kleine zaaltje met de titel Aura kun je lekker
experimenteren door voor gekleurde lampen te gaan staan.
Misschien kun je nog even naar de gedichten van Maria Barnas luisteren.
De foto’s en gedichten vullen elkaar heel goed aan.
12
Als je nog meer wilt weten
Fotografie: hoe meer je er over weet, hoe meer je ziet
De eerste houdbare foto is gemaakt door de Fransman Nicephore Niepce in 1827. Hij ging niet langer uit
van het werken met zilver procedé maar besmeerde een porseleinen plaatje met een bepaald teerlaagje dat
als eigenschap had om hard te worden onder de invloed van licht. Zijn manier van werken vergde nog vele
uren belichtingstijd maar tien jaar later ontstond de daguerreotype.
Bij daguerreotypie werd een gepolijste en met Jodide bewerkte verzilverd koperen plaat gebruikt als beelddrager. De plaat werd belicht in een houten kast met lens, de zogenaamde camera obscura.
Deze belichte zilveren plaat leverde na blootstelling aan warme kwikdampen zeer contrastrijke positieve beelden.
De beelden waren superieur aan alles daarvoor. Omdat er geen negatief werd gebruikt, was het niet mogelijk
om meer afdrukken te maken. Een daguerreotypie is altijd uniek.
De plaat is gevoelig voor beschadiging en
verdamping en werd daarom aan de achterzijde verzegeld en voorzien van een verguld koperen lijstje, dat op
haar beurt vaak weer werd opgeborgen in een bijzonder etui.
Na 1860 werd de daguerreotypie in Nederland volledig verdrongen door andere, minder ongezonde technieken. Vanwege de prachtige beelden en unieke waarde, en de zeldzaamheid door de korte tijdspanne, zijn daguerreotypieën zeer gezocht. Want scherpere foto’s dan de daguerreotypie kunnen we ook nu nog niet maken.
Ga eens kijken in de bibliotheek van het Rijksmuseum daar kun je nog verschillende van de daguerreotypieën
zien en in het Nederlands Fotomuseum is er “De donkere kamer” met verschillende daguerreotypien en een
prachtige tijdlijn.
Vraag:
Hoe denk je dat het mogelijk was de foto van “De eenzame schoenpoetser”, die lange tijd werd gezien als de
eerste foto van de mens, te maken?
Enkele ontwikkelingen in de fotografie
Je kunt je voorstellen dat de ontwikkelingen in de fotografie grote gevolgen had. Vanaf toen kon men portretfoto’s laten maken en was dit niet langer voorbehouden aan een select groepje zoals de adel en de geestelijkheid.
Vooral in de schilderkunst was het een schok vanwege de concurrentie met de schilderkunst. Voortaan kon
men betrekkelijk eenvoudig landschappen, stillevens, noem maar op vastleggen.
Toen ook nog George Eastman in 1888 een goedkope, gemakkelijk te bedienden, camera ontwikkelde was de
fotografie voor iedereen toegankelijk geworden.
Kodak was geboren en de fotografische technieken werden verder ontwikkeld. De fotografie werd meerderjarig, werd een bedrijfstak en kende al snel vele genres en stromingen. Men vroeg zich af of de fotografie slechts
als techniek of als artistiek medium gezien moest worden.
13
Een uitgebreid overzicht van stijlen en stromingen past niet in deze lesmap.
Toch wil ik je een aantal termen niet onthouden. Picturalisme is een van de vroegste stromingen binnen de fotografie en is enigszins verwant aan het impressionisme in de schilderkunst. Picturalisten zoals Henry Peach Robinson, Oscar Rejlander en Julia Margaret Cameron gebruikten fotografie als een artistiek medium. Zij manipuleerden foto’s door te werken met beperkte
scherptediepte, selectieve focus en een gebruik van licht en schaduw om een sfeer te creëren.
Direct daarna ontstond het naturalisme, ook wel gedefinieerd als een bijna fotografisch schilderij dat verwant
is aan het realisme van de late 19e eeuw. Rechtlijnig denken deed zijn intrede: liever je eigen medium trouw
blijven dan je als kunstenaar gedragen.
Daarna kwam de periode waarin foto’s waarheden en niet langer dromen zouden verkondigen. Emotie werd
belangrijker dan het onderwerp en de afbeelding. Expressionisten brachten het onderwerp terug tot hun essentien: de vorm, de abstractie. Fotografie werd als een moderne kunstvorm aan het Bauhaus onderwezen en
opnieuw ontstond er een grote vlucht in de fotografie. “Nieuwe Fotografie” of “nieuwe zakelijkheid” werd het
genoemd. Hoge standpunten, diagonalen, glas en chroom, ritmische beeldherhalingen, grote lichtcontrasten,
aandacht voor moderne vormgeving werden kenmerken in de beeldtaal. De fotomontage was niet langer een
artistiek middel maar vooral een politiek middel. Door de halftoondruktechnieken werd het vermenigvuldigen van fotomontages mogelijk en werd zo ingezet voor politieke doeleinden.
Inmiddels was het bijna honderd jaar geleden dat de eerste houdbare foto was gemaakt. Veel fotografen hadden niet langer de ambitie om kunstenaar te zijn en algauw werden belangrijke andere gebieden voor de fotografie ontdekt. Fotografie werd gebruikt om sociale wantoestanden aan het licht te brengen.
De politiek geëngageerde fotografie deed haar entree. Later gevolgd door het Surrealisme en Dadaïsme, de
kunst van de schilders en dichters. Hoewel het Dadaïsme slechts kort heeft bestaan is haar invloed groot geweest.
Er ontstond een vruchtbare wisselwerking tussen beeldende kunst, dans, film, schilderkunst en fotografie en
schrijvers. Onlogisch, ongestructureerd, soms ongecontroleerd.
Maar het was wel een periode waarin volkomen gelijkwaardigheid ontstond tussen de schilderkunst en de
fotografiekunst, Man Ray, nu te zien in het Museum Boyman Van Beuningen in Rotterdam was hierin wel de
belangrijkste exponent.
Daarna ontstonden er nog diverse stromingen. We zijn inmiddels aanbeland in de periode 1950. De periode
van pop art, glamour fotografie en advertenties in tijdschriften, documentaire fotografie, journalistieke fotografie , beeldende kunst met foto’s. Nu kunnen we ons bijna niet meer indenken dat we het zonder digitale
fotografie zoals op internet, Facebook, instagram en mobieltjes zouden moeten doen.
Kortom: na anderhalve eeuw kunnen we niet meer zonder. 14