Transcript Verantwoorde koffie

voeding & gezondheid
Koffie zonder
hartzeer
Koffie is voor ons net zo gewoon als
een boterham met kaas. Toch komt
‘onze’ koffie uit landen waar weinig
aandacht is voor milieu en mensenrechten. Welk merk u drinkt, maakt
voor die landen een groot verschil.
Tekst: Bert Kroon
»
‘Sommige koffieproducenten
hebben er geen moeite mee
mensen uit te buiten om er zelf
beter van te worden’. Dit zou een citaat
uit Multatuli’s boek Max Havelaar kunnen zijn; de befaamde aanklacht tegen
uitbuiting van de Indonesiërs door
Nederlandse ambtenaren. Maar het is de
Koffie met keurmerk
Behalve de koffiebrander is ook het keurmerk een goede graadmeter
bij de keuze voor verantwoorde koffie.
• Rainforest Alliance besteedt aandacht aan behoud van
natuur en biodiversiteit en veilige arbeidsomstandigheden.
• Fairtrade (Max Havelaar) benadrukt sociaal-maatschappelijke elementen als democratie en eerlijke handel.
Betaalt koffieboeren meer dan de prijs op de wereldmarkt.
Ook aandacht voor het milieu.
• UTZ Certified legt de focus op verbetering van landbouwmethoden en arbeidsomstandigheden. Daarnaast aandacht
voor natuurbescherming.
• Biologisch concentreert zich volledig op de milieuaspecten
van de koffieteelt.
CONSUMENTENBOND.NL
conclusie van Bruno Arnelli Lopes, die
anno 2014 voor de Braziliaanse overheid
koffieplantages inspecteert. Onderzoekers van de Consumentenbond spraken
met hem om de problemen in de koffiehandel in kaart te brengen. Onze onderzoekers bezochten plantages in Brazilië
en Ethiopië, twee van de grootste koffieexporteurs. Ze spraken met dagloners,
koffieboeren, ambtenaren, artsen en
vakbondsmensen. Ook stuurden we, samen met andere Europese consumentenorganisaties, koffiebranders een vragenlijst over hun sociale betrokkenheid en
milieubeleid (zie pagina 16).
Gedropt op de plantage
Die overheidsinspecties geven een ontluisterend beeld van hoe het op zo’n
plantage toegaat. Volgens de wet moet de
eigenaar voorzien in onderdak, beschermende kleding, sanitaire voorzieningen
en schoon water. Vaak worden de ar-
CONSUMENTENGIDS JUNI 2014
15
Verantwoorde koffie?
ILLY
Testoordeel: voldoende
Sociaal beleid: zzz
Milieubeleid: zzz
Italiaanse koffiebrander, koploper op sociaal gebied en
veel aandacht voor milieu. Betrokken bij projecten in
Ethiopië en Brazilië om de situatie van koffieboeren en
arbeiders te verbeteren. Koopt koffie alleen direct van
de boeren. Zet in op kwaliteit van de bonen en betaalt
daarvoor een hogere prijs.
NESTLÉ
Testoordeel: voldoende
Sociaal beleid: zz
Milieubeleid: zzz
Zwitsers bedrijf, bekend van de Nespresso-cups en de
Nescafé-oploskoffie. Heeft vooral oog voor het milieu,
maar blijft wat achter op sociaal gebied. Heeft duurzame landbouw als speerpunt en een duidelijk beleid op
het gebied van mensenrechten. Rapporteert als enige
over mensenrechtendoelstellingen.
STARBUCKS
Testoordeel: onvoldoende
Sociaal beleid: zz
Milieubeleid: zz
Van oorsprong Amerikaans koffiebedrijf. Geen uitblinker in dit onderzoek, mede vanwege de weigering mee
te werken. Controleert bij zijn leveranciers of ze zich
aan de Starbucks-regels houden. Heeft in Zuid-Amerika, Afrika en Azië centra opgezet om boeren te leren
op een verantwoorde manier koffie te verbouwen.
DE MASTER BLENDERS 1753
Testoordeel: ruim onvoldoende
Sociaal beleid: z
Milieubeleid: z
Bekend van onder andere Douwe Egberts, DE L’Or en
Senseo. Een kwart van de koffie heeft het UTZ-keurmerk; er is te weinig inzicht in de rest. DE ondersteunt
kleine boeren, maar in inkoopcontracten ontbreken afspraken over de arbeidsomstandigheden. Verstrekte
ons pas te elfder ure summiere informatie.
LAVAZZA
Testoordeel: ruim onvoldoende
Sociaal beleid: z
Milieubeleid: z
Dit Italiaanse bedrijf is ronduit vaag over mensenrechten. Ondanks medewerking aan ons onderzoek
blijft veel onduidelijk. Rapporteert nauwelijks; investeert wel in sociale projecten, bijvoorbeeld om kinderarbeid in Mali te voorkomen.
z tot zzz: hoe meer bolletjes, des te meer aandacht
voor sociaal- en milieubeleid
16
CONSUMENTENGIDS, JUNI 2014
beiders door de eigenaar opgepikt in hun
dorp en kilometers verder gedropt op de
plantage, waar ze gedurende de oogst
moeten blijven. Omdat ze moeten betalen voor onderdak en voedsel, bouwen ze
een schuld op die ze alleen kunnen aflossen door te blijven werken. Eigenlijk
gaat het hier om een moderne vorm van
slavernij. ‘Arbeiders op koffieplantages
zijn arm’, legt Arnelli Lopes uit. ‘Ook als
ze geen beschermende kleding en schoeisel krijgen en betrouwbaar drinkwater
ontbreekt, gaan ze aan het werk. Ze kunnen het zich niet permitteren vragen
te stellen.’
Wordt een plantage-eigenaar betrapt,
dan loopt hij het risico op de ‘zwarte
lijst’ van de Braziliaanse overheid terecht te komen. Hij mag dan niet meer
exporteren en krijgt van geen enkele
bank meer een lening. Een goed initiatief dus, die inspecties door de overheid.
Maar Arnelli Lopes en zijn collega’s
moeten in de drie tot vier maanden durende oogstperiode meer dan 63.000 plantages controleren. Gezien het zeer beperkte aantal controles is de ‘pakkans’
niet erg groot. Bovendien zijn betrokken
politici, rechters en politiemensen vaak
zélf eigenaar van een koffieplantage.
Giftige bestrijdingsmiddelen
José Braga, een 46-jarige koffieboer uit
de Braziliaanse koffiestreek Minas
Gerais, bezit een stukje land waarop hij
een huis gebouwd heeft. Behalve koffie
verbouwt hij wat andere gewassen. Maar
de opbrengst is niet genoeg om van te leven, daarom zal hij dit jaar weer bonen
moeten plukken als dagloner op een van
de grote plantages. Hij krijgt geen contract, en durft dat ook niet te vragen.
Veel drukker maakt hij zich over het
gebruik van bestrijdingsmiddelen.
Terecht, volgens Dalberto Luiz Gomes,
voorzitter van de vakbond. Hij meent dat
kanker het grootste probleem van de
koffie-industrie is. De landbouw staat in
Brazilië bekend om het gebruik van
CONSUMENTENBOND.NL
1
2
3
4
1 De koffieboon is de pit van de koffiebes 2 Braziliaanse koffieboer Manuel Almeida heeft nauwelijks rechten
3 Koffieplantage in de Braziliaanse regio Minas Gerais 4 Een Ethiopische arbeider doet de gedroogde koffie in zakken
zwaar giftige bestrijdingsmiddelen. Er
gaat royaal gif op het onkruid tussen de
koffiestruiken, en de arbeiders doen dat
ook nog eens zonder beschermende maskers, schoenen of zelfs handschoenen te
boeren dat ze niet zonder kunnen.
Beginnen ze daar eenmaal aan, vertelt
vakbondsman Luiz Gomes, dan is de
bodem verpest en groeit er de komende
jaren niets, tenzij je nog meer bestrij-
Er gaat royaal gif op het
onkruid tussen de koffiestruiken
dragen. Bovendien komt het gif terecht
in het drinkwater van de omliggende
dorpen.
De kleine boeren zien dat de struiken
op de plantages van hun rijke collega’s
dankzij bestrijdingsmiddelen sneller
groeien dan die van hen. Verkopers van
illegale middelen overtuigen de kleine
CONSUMENTENBOND.NL
dingsmiddelen gebruikt. De kleine
koffieboer kan dus niet meer terug.
Onder de prijs
Ook in Ethiopië, het andere koffieproducerende land dat bezocht is door onze onderzoekers, probeert de overheid grip te
krijgen op de koffiemarkt. Koffiehande-
laren werden verplicht hun koffie via
een beurs te verhandelen. Zo weten kleine koffieboeren wat de actuele prijs is
van koffie. Door gebrek aan elektriciteit
bereikt die beursinformatie de meeste
kleine boeren niet. Bovendien kunnen ze
zich niet permitteren om te wachten met
de verkoop van de oogst tot de prijs stijgt
en dus verkopen ze noodgedwongen hun
koffie onder de prijs.
Omdat de overheden in de koffieproducerende landen beperkte middelen hebben,
is van hen geen oplossing te verwachten.
De grote koffiebranders, de afnemers
van de koffie, hebben wel de macht en de
middelen om het verschil te maken.
Door koffie te kopen van een koffiebrander die zijn verantwoordelijkheid neemt,
kan ook de Nederlandse consument invloed uitoefenen. Wereldwijd zelfs.
CONSUMENTENGIDS, JUNI 2014
17