Transcript De Persdienst - VUmc Alzheimercentrum

[HRM_AX: CR-PAGINAS <VERDIEPING0102> [MASTER] ... 29-07-14]
Author:DPBOER
Date:28-07-14
Time:21:45
De Limburger
DAGBLAD
DEMENTIE
Gezocht: 100 jaar
oud en nog
bij de pinken
Het aantal Nederlanders dat gezond van lijf en geest de 100 jaar
bereikt, groeit gestaag. Onderzoekers hopen dat deze krasse knarren
inzicht kunnen geven in het ontstaan van dementie.
Z
door Paulus Smits
e hebben de komst van de
elektriciteit nog meegemaakt. 100-plussers zijn in
een compleet andere wereld
opgegroeid. Lang niet allemaal kunnen ze hun verhalen over vroeger kwijt. Ongeveer een derde van de heel oude Nederlanders heeft er geen besef meer van: de
leeftijd eist zijn tol, dementie maakt hen
onwetend.
Maar er zijn steeds meer 100-plussers die
nog zeer goed bij de les zijn. Het VU Medisch Centrum in Amsterdam is op zoek
naar deze geestelijk vitale ouderen voor
een studie die op termijn moet bijdragen
aan het oplossen van het raadsel van het
ontstaan van dementie.
Onderzoeker en geneticus Henne Holstege
leidt het project dat de naam ‘100plus onderzoek’ heeft gekregen. Ze heeft inmiddels meer dan vijftig honderdjarigen gesproken. Er staan er nog veertig op de lijst
om te interviewen, een lijst die groeit.
Over dementie zegt Holstege: „Het was de
psychiater Alzheimer die in 1906 een geestelijk snel achteruitgaande patiënte onderzocht. Na haar dood bleek uit hersenonderzoek dat er eiwitafzettingen in de hersenen waren ontstaan. Sindsdien kennen we
de ziekte van Alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie. Algemeen
beeld bij deze ziekte is dat de ouder wordende mens méér van deze eiwitten in de
hersenen krijgt, waardoor zijn functioneren wordt belemmerd.
„Anderen krijgen die eiwitafzettingen niet,
of ze hebben er geen last van. Zoals de
oudste Nederlandse ooit, Hendrikje van
Andel, die 115 is geworden. Haar moeder
haalde de 100 en was evenmin dement.
We vermoeden dat erfelijke factoren hen
beschermden tegen het ontstaan van deze
afzettingen. Ons doel is uit te vinden hoe
dát nu zit. Wellicht kunnen we met deze
kennis het probleem van de afzettingen
voorkómen. Door met gezonde 100-jarigen
Er zijn in Nederland zeker tweeduizend
mensen die ouder zijn dan 100 jaar. Ongeveer de helft van hen woont nog zelfstandig,
sommigen in de stad, anderen op het platteland. De andere duizend zijn niet meer in
te spreken, hopen we hun geheim te kunnen ontrafelen. Je moet immers eerst weten hoe het góed gaat in de hersenen om
iets te kunnen zeggen over wat er fóut gaat
bij een ziekte zoals Alzheimer.”
Geneticus Holstege is als specialist op het
gebied van erfelijke aandoeningen ook geïnteresseerd in de vraag of het toeval is dat je
de ziekte krijgt, of dat die van generatie op
generatie wordt overgedragen. Waarschijnlijk is het een combinatie van omgevingsfactoren en erfelijke aanleg. „Alzheimer is,
net als kanker, een echte ziekte. Ook mensen die gezond leven, hardlopen, goed voor
zichzelf zorgen en hun cholesterol in de gaten houden, kunnen Alzheimer krijgen.”
In de gesprekken die Henne Holstege en
haar teamleden voeren met de 100-jarigen
komen vragen aan de orde als: zijn er ziektebeelden die kenmerkend zijn voor uw familie; beweegt u, rookt u of heeft u gerookt; wordt u graag geestelijk uitgedaagd;
leest u veel of werkt u liever in de tuin?
Holstege: „Het zijn soms zeer persoonlijke
gesprekken. Je moet vertrouwen winnen.
We vinden de aanwezigheid van een of
meerdere familieleden bij het interview
dan ook prettig. Het zorgt ervoor dat er
voor niemand onduidelijkheden zijn.
„Als ik mensen vraag hoe het komt dat ze
zo oud zijn, hoor ik toch wel vaak dat ze positief zijn ingesteld. Ze zwelgen niet in nare dingen, maar genieten van het goede. Ze
hebben natuurlijk heel veel meegemaakt.
“
Deze mensen hebben
misschien wel iets heel
speciaals in hun erfelijke
aanleg, waardoor ze deze
leeftijd kunnen bereiken
Henne Holstege, onderzoeker/geneticus
staat zelfstandig te wonen. Van de gezonde
100-plussers rijden er nog 22 auto. Eén op de
zeven is man. De deelnemers aan het project
van het VUmc vinden het over het algemeen
heel leuk om mee te doen. Onderzoeker en
Ook veel verdrietige zaken. Maar ze kunnen daar overheen komen. En ze vertellen
dan met verve over hun levensloop. Bijvoorbeeld de vrouw die zegt dat ze op haar
85e is gestopt met roken. Ik moest daarbij
denken aan de oudste vrouw ter wereld
ooit, de Française Jeanne Calment, die 122
jaar oud werd. Op haar 115e was ze gestopt
met roken, omdat haar ogen achteruitgingen en ze haar aansteker niet meer kon vinden. Dit is geen pleidooi om vooral door te
roken, want de relatie tussen roken en ziektes zoals longkanker staat als een paal boven water. Maar deze mensen hebben misschien wel iets heel speciaals in hun erfelijke aanleg, wat ervoor zorgt dat zij niet ziek
worden van roken, en misschien ook wel
dat ze deze leeftijd kunnen bereiken. Welke beschermende factoren dat kunnen zijn,
willen we graag achterhalen.”
De interviews met de 100-plussers zijn verdeeld over twee visites per deelnemer. In
het eerste gesprek worden vragen gesteld
over levensloop en levensstijl. In het tweede gesprek worden mondelinge testjes afgenomen. Een van de vragen die gesteld worden is wat de grootste verandering is geweest die ze hebben meegemaakt. „Mensen zeggen dan vaak dat de komst van elektriciteit en daaraan verwante ontwikkelingen van het vervoer en de komst van de
computer en de telefoon een enorme verandering teweeg hebben gebracht in het alledaagse leven. Kun je nagaan. Deze mensen
hebben dat allemaal voor hun eigen ogen
zien gebeuren.
„Als negatiefste ontwikkeling wordt de verharding van de samenleving genoemd. Deze mensen komen nog uit de tijd dat iedereen de achterdeur open liet staan. Ik kan
me daar alles bij voorstellen.”
Onderzoeker Holstege denkt dat het zeker
tien jaar gaat duren voordat de groep onderzochte personen groot genoeg is om er representatieve conclusies uit te trekken. „In
de tussentijd gaan we zeker stuiten op interessante gegevens, maar het is nu nog te
vroeg om met resultaten naar buiten te komen.”
geneticus Henne Holstege: „Ze verheugen
zich op onze komst. Dat is voor ons heel prettig werken.”
Honderdjarigen blijven welkom zich aan te
melden voor deelname, op www.100plus.nl.
‘Ik ben een dure voor
het pensioenfonds’
H
ij gaat voor in de kleurrijke
bloemenpracht van zijn
3.000 vierkante meter grote
siertuin. De 101-jarige Alje
Dijkema uit het Gelderse Vuren onderhoudt dit ‘landgoed’ met veel toewijding, zijn leeftijd vormt daarbij geen belemmering. Hij wiedt onkruid, snoeit,
harkt, maakt zelf compost en gaat op de
knieën om de bodembedekkers te verzorgen.
Een van de eerste herinneringen bewaart
hij aan zijn huilende moeder, november
1918: „Ik was 5 jaar. Moeke stond met tranen in de ogen in de keuken. Bij ons op de
Noord-Groningse boerderij was het bericht doorgedrongen dat aan de Eerste Wereldoorlog een einde was gekomen. Moeke
huilde van vreugde en zei me ‘Het is vrede.
Ze schieten niet meer’.”
Dijkema – ‘ik ben een dure voor het pensioenfonds’ – serveert koffie en vertelt honderduit, in kleurrijke volzinnen. Van enige
geestelijke achteruitgang valt niets te bespeuren. Daarom is hij een van de uitverkorenen voor het 100Plus-project van het
VUmc in Amsterdam.
Toen de familie in de crisistijd (in de jaren
dertig van de vorige eeuw) niet langer op
de eigen boerderij kon blijven, koos beoogd opvolger Alje voor een loopbaan in
het agrarisch onderwijs. „Ik volgde de onderwijzersopleiding, maar er was een overschot aan onderwijzend personeel. Ik rolde
in het consulentschap en behaalde nog tal
van aktes, met de hoogste cijfers.”
Uiteindelijk belandde hij toch in het landbouwonderwijs. 35 jaar geleden kwam er
een einde aan zijn carrière als directeur
van de middelbare agrarische school in Gorinchem. Tussendoor had hij een gezin gesticht (vier zonen, vier dochters, nu 23
kleinkinderen en 5 achterkleinkinderen,
‘de zesde is op komst’.)
Voor Dijkema was de pensionering geen reden te stoppen met zijn bezigheden. Hij
bleef actief in een studieclub die bezighoudt met bedrijfseconomische aspecten
van de agrarische sector. Hij maakt er nu
als erelid deel van uit. „Het is een nuttige
club. En wat ook belangrijk is: er is actieve
betrokkenheid van de vrouwen.”
Tot op de dag van vandaag is Dijkema bezig uit te vinden welke wijze van compostering het meest effectief is. In totaal 39 methodes om te composteren heeft hij vergeleken. In zijn garage staan vier grote tonnen,
waarin hij zijn eigen gras op uiteenlopen-
de wijzen omzet in compost. Een ervan
heeft hij voor 500 euro uit de Verenigde
Staten laten komen. Het composteren levert niet alleen mooie resultaten op in zijn
eigen hof, maar kan ook bijdragen aan een
oplossing van het wereldwijde voedselprobleem. Daarover zegt Dijkema: „De Voedsel- en Landbouworganisatie FAO heeft
compost aangemerkt als ‘het zwarte goud’,
dat de voedselpositie van de wereld moet
redden. Kunstmest heeft tot een dramatische verschraling van de bodem geleid. We
moeten nu andere wegen inslaan. Compost kan daarbij een heel belangrijke rol
spelen.”
Dijkema is een actieve man. Honderd jaar
geef je hem zeker niet. Vooral niet als je
ziet hoe hij met zijn iPad op schoot het
filmpje op de site van het 100Plus-project
bekijkt. Maar als hij beeldend vertelt over
vroeger, toen de mechanisatie zijn intrede
nog niet had gedaan op de boerderij, besef
je dat Alje Dijkema omwentelingen heeft
meegemaakt die je bijna niet voor mogelijk
houdt. „De vergroting van de arbeidsproductiviteit, dat is wel de ingrijpendste verandering die ik heb meegemaakt. Op een
boerderij van 65 hectare werkten vroeger
veertien mensen. Nu doet de boer dat in
zijn eentje, zo nu en dan met hulp van een
loonwerker. Dat is toch onvoorstelbaar?”
Alje Dijkema uit Vuren is 101 jaar oud.
Zijn leeftijd is voor hem geen enkele
belemmering om dagelijks bezig te zijn
in zijn grote siertuin, om uit te vinden
wat de beste composteermethode is en
om op de hoogte te blijven van de wereld
via zijn iPad.
foto’s Merlin Daleman/HH
verdieping dinsdag 29 juli 2014
de persdienst is de landelijke redactie van tubantia, de stentor, de gelderlander, brabants dagblad, eindhovens dagblad, bndestem, pzc, de limburger, limburgs dagblad, noordhollands dagblad, haarlems dagblad, ijmuider courant, leidsch dagblad, de gooi- en eemlander