Transcript Viva - Marith Iedema

werk
TEKST MARITH IEDEMA | FOTO’S GETTY IMAGES
LIEVERD,
JE HEBT
EEN STUKJE
GEMIST
Mantel
orgen
voorzj
ouderse
hoe ha :
lbaar
is da
at?
Als het aan de regering ligt, komt vanaf volgend jaar een groter deel
van de zorg voor ouderen op de schouders van hun naasten terecht.
Bij ons dus. Maar hóé dan, vraagt journalist Marith Iedema – drukke
baan, dito sociaal leven en een kinderwens – zich af.
70 VIVA
WAT ER GAAT VERANDEREN
werk
Vanaf 1 januari 2015 gaat de Wmo van
kracht, de Wet maatschappelijke ondersteuning. Een van de doelstellingen van
deze nieuwe wet is het zo lang mogelijk
zelfstandig laten wonen van ouderen
Zestig
procent
van de
verzorgers
is vrouw,
en zeven
op de tien
heeft ook
nog een
baan
en hulpbehoevenden. Enerzijds om de
Ik nader de dertig. Op Facebook zie ik steeds
minder lallende feestvierders en stapselfies
langskomen en steeds meer trouwkiekjes en
baby’s. Triest, het einde van mijn onbezonnen
leven is in zicht. Dagenlang in bed liggen
met een kater is er niet meer bij; in plaats
daarvan moet ik serieus werk maken van
mijn carrière en een gezin en daarnaast ook
nog eventuele hobby’s en een sociaal leven
draaiende zien te houden. Natuurlijk ben ik
mezelf er al een tijd mentaal op aan het voorbereiden, maar het is nogal wat. En wat ik
even niet in mijn berekening had meegenomen: de zorg voor mijn ouders. Want als het
aan Rutte en co. ligt, komt een flink deel van
de zorg voortaan voor rekening van de omgeving, in plaats van het zorgstelsel. Dat geldt
voor de zorg voor ouderen, maar ook voor je
buurman. Naastenliefde, letterlijk dus.
Ho! Stop. In de Marokkaanse of Italiaanse cultuur is het normaal je ouders in huis te nemen,
maar bij ons toch niet? Wij zoeken een fijn
VIERSTAPPENREGEL
Het sleutelwoord voor mantelzorgen?
Balans. Want als je een goed evenwicht
weet te vinden, kan mantelzorgen volgens
Roos Verheggen van Mezzo zelfs wat toevoegen aan je leven. Vier stappen om daar
te komen:
a Vergeet niet voor jezelf te zorgen.
Slaap en beweeg genoeg, eet gezond. Ga er
geregeld tussenuit, en regel dit met familie.
Lukt het niet: denk aan een vrijwilliger.
a Overleg vaak en veel met professionals.
Geef aan wat jij belangrijk vindt in de zorg
voor je naaste en bij welke taken je ondersteuning nodig hebt.
a Praat met je werkgever. Zo wil je
misschien wat vaker thuiswerken of altijd
bereikbaar zijn, ook tijdens vergaderingen.
Er valt veel te regelen.
a Zoek naar ondersteuning in de buurt,
van cursussen tot lotgenotenmeetings.
Check mezzo.nl/steunenadvies.
tehuis voor ze, komen eens per week langs
voor een kop koffie en doen een paar keer
een familiedagje, that’s it. Het echte verzorgen, dat laten we liever over aan de professionals. Dat hele ‘zij hebben onze luiers verschoond, nu zijn wij aan de beurt’ is aan ons
niet besteed. Laat staan dat we het bij de
buren doen.
NIKS WEEKENDJES WEG
Even wat feiten op een rij: er zijn momenteel ongeveer 3,5 miljoen Nederlanders van
achttien jaar en ouder die mantelzorg verlenen. Een op de vier volwassenen zorgt dus
langdurig en onbetaald voor een familielid of
bekende. Zestig procent van deze verzorgers
is vrouw, en zeven op de tien mantelzorgers
heeft ook nog een baan. Vanaf 2015 wil het
kabinet veertig procent bezuinigen op thuiszorg en bijvoorbeeld dagbesteding, waardoor
mantelzorgers het nog zwaarder krijgen. Na
je werk niet op de bank ploffen met een glas
wijn, maar je dementerende ouder(s) voeren:
kun je het je voorstellen?
Martijn de Wildt, directeur van Qidos, wel.
Hij runt een organisatiebureau dat bedrijven
ondersteunt bij vraagstukken over nieuwe
vormen van personeelsbeleid, zoals de mantelzorgkwestie. “Mantelzorg verlenen naast
(financiële) druk op langdurige zorg te
je werk moet net zo gewoon worden als een
realiseren, verandert niet alleen het
als gevolg van osteoporose. Thuiszorg kwam
vroeger zes uur per week, toen vier en nu
nog maar anderhalf. En straks moet ze het
misschien helemaal zonder deze hulp stellen.
thuiszorgaanbod, maar wordt er ook een
“Het is niet veel, maar wel wat. Ik heb even
zwaarder beroep gedaan op de sociale om-
tijd voor mezelf.” Moeder en dochter wonen
baan hebben en tegelijkertijd voor de kinderen
geving: partners, kinderen, vrienden en
zorgen,” stelt hij. Volgens hem is er heel veel
zelfs buren. De uitvoering van de Wmo ligt
mogelijk als we het onderwerp bespreekbaar
maken, vooral tussen werknemer en werkgever. Als er begrip komt voor de situatie
van de verzorger. Hij noemt de nieuwe maatregelen óók positief. “Het is toch mooi er voor
elkaar te kunnen zijn?”
Toegegeven: het klínkt ook mooi, zo’n samenleving waarin iedereen meedoet. En zorgen
voor een zieke of een gehandicapte partner,
ouder, kind of buur hoort daarbij, vindt Rutte
II. Vanaf 2015 is niet langer het Rijk, maar de
gemeente verantwoordelijk voor deze groep
hulpbehoevenden. Amsterdam gaat dit bijvoorbeeld doen door het aantal rechthebbenden op zorg te verminderen: per 2015 maken
alleen 85-plussers en mensen met ernstige
psychische problemen automatisch aanspraak
op hulp. In het geval van mijn ouders (die nog
geen 85 zijn en wier problemen ook niet vallen onder ‘ernstig psychisch’) zullen mijn
broer en ik dus worden opgetrommeld. Niks
weekendjes weg, stappen, lunchen en urenlang een boek lezen, maar dubbel zo veel
schoonmaken, boodschappen doen, zorgen
en koken.
bij de gemeente, net als de ondersteuning
samen in een flat in Delft, zodat Cathelijne
haar moeder dagelijks kan helpen met douchen, naar de wc gaan, aankleden en schoonmaken. Tegelijkertijd probeert Cathelijne
haar sociale leven op de rails te houden. “Ik
doe zo veel mogelijk dingen met vrienden,
maar als mijn moeder me nodig heeft, moet
ik alles uit mijn handen laten vallen.”
SAMENWONEN MET JE MOEDER
Zo’n dubbel huishouden runnen is volgens
Linda Voortman, Tweede Kamerlid voor
GroenLinks, niet haalbaar op de huidige
manier. “Er wordt steeds meer verwacht
van mantelzorgers, maar intussen wordt er
bezuinigd op dagbesteding en zorg aan huis.
Deze hulp hebben mantelzorgers juist nodig
om het leven aangenaam te houden,” zegt
ze. Daar weet Cathelijne van Steenbeek (28)
alles van. Haar 63-jarige moeder heeft al tien
jaar parkinson en daarnaast hevige rugpijn
verlichten, maar ook omdat de doelgroep
dit vaak zelf als wens heeft. Om dit te
van mantelzorgers. Meer weten: mezzo.nl
of hoeverandertmijnzorg.nl.
EEN ZIEK KIND ERBIJ
‘Tijdens ’n
vergadering
belde mijn
vader soms
wel zes
keer met
dezelfde
vraag’
Ook Marjolijn Bruurs (45) ervaart het mantelzorgen naast haar baan als socialmediamanager als zwaar. Twee jaar geleden stierf
haar moeder en kwam de zorg voor hun
dementerende vader bij Marjolijn en haar
broers en zussen te liggen. Ze doen zijn huishouden, zorgen voor vermaak, regelen alles
(van de energierekening tot de doktersafspraken) en verschonen hem. De overheid helpt
tot nu toe niet bepaald mee. “Het heeft twee
jaar geduurd voordat de juiste diagnose was
gesteld.” Marjolijn werd van het kastje naar
de muur gestuurd. “In de tussentijd hadden
we te maken met een totaal verwarde man.
Ik had er opeens een ziek kind bij met wie
ik constant rekening moest houden. Tijdens
vergaderingen belde mijn vader soms wel zes
keer met dezelfde vraag. Hij vergat steeds
dat het probleem al opgelost was. De enige
manier om hem rustig te krijgen, was dan
naar hem toe rijden.’”
In de twee jaar dat ze mantelzorger is, heeft
Marjolijn veel geleerd. Ze is bezig een blog
op te richten om nieuwkomers wegwijs te
maken: mantelzorgelijk.nl. Want ook al is het
verzorgen pittig, met de juiste maatregelen is
het vol te houden, denkt ze. Wat ze beginnende mantelzorgers vooral wil meegeven: maak
tijd voor jezelf. Marjolijn zet zelf zo nu en dan
haar telefoon uit en plant geregeld een dagje
winkelen of een filmavond. Ook een belangrijk punt: baken je grenzen af.
Beslis vooraf waar die liggen. “Ik neem mijn
vader bijvoorbeeld niet in huis. Het is hard,
maar dat gaat me te ver,” zegt ze. Verder is
het belangrijk om goed met andere familieleden te communiceren. “Mijn vader zei
laatst dat hij mijn broer al maanden niet had
gezien. Complete onzin, wist ik, maar als ik
niet beter had geweten, had ik gedacht: jezus,
wat een lul.” Marjolijn voelt zich gezegend
met haar broers en zussen. “Het maakt het
stukken makkelijker om dingen te ondernemen. Ik vraag me dus af hoe realistisch
mantelzorgen is voor iemand die er helemaal
alleen voor staat.”
MOOIE MOMENTEN
Dat is bij Cathelijne het geval, die gelukkig
kan terugvallen op Mezzo, de Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg. Iets wat ze andere mantelzorgers ook
aanraadt. “Als ik op vakantie wil, nemen vrijwilligers de zorg voor mijn moeder tijdelijk
over.” Toch vindt ze dat er vanuit de overheid
te makkelijk wordt gedacht. Het klinkt mooi:
buren en vrienden die inspringen waar nodig.
“Maar mijn moeder heeft absoluut geen zin
om onder de douche te worden gezet door een
buurman.” Om die grens te respecteren, doet
Cathelijne het liever zelf, al kost het haar
veel tijd. Haar plan om ooit een eigen orthopedagogiepraktijk te openen, moet ze strak
regisseren, helemaal als ze in de toekomst
ook aan een gezin wil beginnen. “Mantelzorgen voelt misschien niet als een keuze,”
zegt Marjolijn, “maar dat is het wel. Niemand
kan je dwingen om voor iemand te zorgen.
Zo weigert een van mijn broers mee te helpen. Zelf zou ik dat niet kunnen, lijdzaam
toekijken. Het gaat om mijn vader, degene
die er altijd voor me is geweest. En er zijn
ook genoeg mooie momenten. Zo vind ik
het heerlijk om met hem te wandelen. Ik
heb echt nog wel een leuk leven hoor, daar
zorg ik voor.” •
VIVA 73