Transcript Tijdlijn gezond en veilig voedsel in ketenperspectief

Tijdlijn gezond en veilig
voedsel in ketenperspectief
Productie van gezond, veilig, duurzaam en efficiënt voedsel vereist een ketenbenadering.
Alleen door kennis die in de verschillende deelgebieden wordt opgebouwd te verbinden en
verschillende waarden van voedselproductie en -consumptie integraal af te wegen, kunnen
de doorbraken worden gerealiseerd en maatschappelijke uitdagingen worden opgelost.
Een integrale benadering van het concept voedselkwaliteit ondersteunt een bewust en gewogen besluit. De druk op
bedrijven om gezondere, veiligere en duurzamere producten te leveren is de afgelopen jaren opgevoerd door
overheden, consumentenorganisatie en ngo’s. Tegelijk voeren veel bedrijven een actiever beleid op Maatschappelijk
verantwoord Ondernemen (MVO, of CSR in het Engels) wat resulteert in onder meer nieuwe eisen in de supply chain op
gebied van duurzaam inkoopbeleid, verminderen verpakkingsafval en verlaging van voedselverspilling. Vanuit de
Kennisbasis heeft Wageningen UR gewerkt aan kennis en oplossingen voor deze uitdagingen, waarbij het kennisbasis­
programma ‘gezond en veilig voedsel in ketenperspectief′ zich de afgelopen jaren heeft gericht op kwaliteit van
(primaire) voedselproducten in de brede zin (samenstelling, productie, en effecten op de gezondheid en gedrag).
Dit onderzoek is uitgevoerd door Wageningen UR in opdracht van en gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken,
in het kader van het KennisBasis programma ‘gezond en veilig voedsel in ketenperspectief’ (projectnummer KB 15-009-02)
Kwaliteit van
grondstoffen
Gezonde, veilige
en duurzame
producten
Grondstoffen
Integrale
afweging
in de keten
Verwerking en
procesbeheersing
Voedselproduct
Kwaliteit
gemeten
in de keten
Consument
Customized
nutrition
Technologie in
de keten
Interactie tussen
voedsel en mens
Een keten nader bekeken: haver
Satiety en
satisfaction
Fraude met voedsel is zo oud als de mens en komt
in steeds geraffineerdere vorm voor. Er zijn dan ook
Haver is gezond, voedzaam en duurzaam. Voldoende
geavanceerde onderzoekstechnieken nodig om de
reden voor het opzetten van een productieketen met
identiteit van producten te kunnen bevestigen en fraude
veredelings- en voedingsbedrijven, belangenorganisaties
te kunnen vaststellen/voorkomen. Zeker voor producten
en onderzoek partners.
waarvan je aan de buitenkant niet kunt zien hoe ze
geproduceerd zijn. Zo heeft het werk geresulteerd in
Het onderzoek aan haver betreft een meerjarige rassen­
analyses voor (biologische) eieren, (paarden-) vlees,
vergelijking op verschillende grondsoorten, de analyse van
Vanille-ijs, koffie en marsepein. Ook aan palmolie en
inhoudsstoffen met aandacht voor genetische en
sinaasappelsap is gewerkt en nu wordt hard gewerkt aan
omgevings­factoren, de intrinsieke veiligheid en de
het analyseren vande herkomst van (duurzame) cacao.
zuiverheid bij glutenvrije productie, innovaties in het
broodbakproces uitgaande van havermeel en haverbloem,
toepassingen in diervoeders om gebruik van antibiotica
terug te dringen, en het in ere herstellen van een
middeleeuwse traditie: het brouwen van puur haverbier.
Kwaliteit van grondstoffen
Vertrouwen in voedsel is belangrijk, door schandalen
(paardenvlees, melamine in melk) wordt dat vertrouwen
nogal eens op de proef gesteld. Voedsel authenticiteit is
dan ook van groot belang.
Prof. Dr. Saskia van Ruth heeft met haar team daar veel
expertise in opgebouwd en ontwikkeld nieuwe technieken
om de daadwerkelijke samenstelling van voedsel
te garanderen.
2 | Tijdlijn gezond en veilig voedsel in ketenperspectief
Contactpersoon dr.ir. AHM (Lonneke) van der Geest
Technologie in de keten
Gezonde, veilige en duurzame producten
De industriële verwerking van agro-grondstoffen vraagt
De vraag van consumenten naar voedsel dat naast lekker
om nieuwe methoden de kwaliteit van voedsel te
en veilig, ook gezonder is neemt steeds meer toe. Welke
garanderen. Technieken zoals milde conservering en de
producten en bestanddelen in voedsel bijdragen aan onze
Pasteur-chip zijn bedoeld om voedsel langer houdbaar
gezondheid is nog grotendeels onbekend.
te maken en dragen daarmee bij aan minder
voedselverspilling.
Om het effect van voedsel op de gezondheid van mensen
aan te tonen, onderzoekt Wageningen UR de negatieve en
Op dit moment gaat in de keten van vers voedsel circa
positieve gezondheidseffecten van onbewerkt voedsel.
40% verloren. Dit percentage kan verminderen door de
Doordat wij wetenschappelijk onderzoek verrichten naar de
monitoring van verse bederfelijke producten met RFID
effecten van onbewerkt voedsel op de gezondheid, helpen
(Radio Frequency identification). De huidige sensoren zijn
we bedrijven bij het onderbouwen van gezondheids­claims
echter te beperkt – ze monitoren alleen de temperatuur –
en het bepalen van de voedingswaarde van hun producten.
of ze zijn zo duur en groot dat ze alleen voor dure
producten als medicijnen of voor bulkproducten worden
Productgebaseerde effectanalyse
gebruikt. De Pasteur sensor tag is uniek omdat de
In het onderzoek verschuift de aandacht steeds meer van
geregistreerde temperatuurs- en gascondities tijdens
analyse op enkele stoffen, naar analyse van het hele
vervoer en opslag kunnen worden gebruikt om een
complex van stoffen (productgebaseerde effectanalyse).
dynamische houdbaarheid te berekenen. In het Securefish
Het gaat niet alleen om dat elke stof een bepaald effect
project wordt gezocht naar een manier om de efficiency
kan hebben. Stoffen kunnen ook elkaar beïnvloeden en
en de kwaliteit van de agroketen voor visproducten in
daarmee nieuwe effecten genereren. Kennis hierover zal
Afrika, Zuid-Amerika en Azië te vergroten en zo meer
niet alleen de ontwikkeling en toepassing van nieuwe en
eiwitproducten te produceren.
goedkope gezonde producten stimuleren, maar zal ook
consumenten motiveren ongezond eten te mijden. Voor
Contactpersoon dr. C (Charon) Zondervan
het beoordelen van nieuwe technologieën, ingrediënten
en voedingsmiddelen zijn proefdiersituaties vaak nog de
standaard. Er wordt door Wageningen UR ook gewerkt
aan systemen ter vervanging van het proefdieronderzoek
Contactpersoon dr.ir. AHM (Lonneke) van der Geest
3 | Tijdlijn gezond en veilig voedsel in ketenperspectief
Integrale afweging in de keten
Interactie voedsel en mens
De noodzaak om duurzamer en efficiënter te produceren
De sleutel voor een gezonder eetpatroon ligt bij de
en de mondialisering van de handel vragen om
consument. Gewoontegedrag is daarbij een belangrijke
veranderingen in productiesystemen.
component.
Afwegingen tussen duurzaamheid, gezondheid en veiligheid
Habeat, het project naar de acceptatie van groenten door
zijn lastig te maken. De tool BOA (Balance of Acceptability)
kinderen, heeft geleerd dat social learning een belangrijk
kan worden gebruikt voor het afwegen van ongelijksoortige
mechanisme is voor gewoontegedrag. In het Restaurant
waarden.
van de Toekomst is ook onderzoek gedaan naar portie-
De ontwikkelde methodiek voor integrale afweging van
grootte in ene real life setting. In laboratorium settings
duurzaamheid in de diervoeder- en voedselproductie keten
kan lastig een normale eet situatie gecreëerd worden.
is omgezet in deze gebruikersvriendelijke tool (BOA), met
In het Restaurant van de Toekomst is met behulp van
name bedoeld voor bedrijven en overheden. Met deze tool
fotografie gekeken naar het zelf opscheppen en
kan de risk manager verschillende aspecten van duurzaam­
consumptie, waaruit bleek dat mannen een groter deel
heid evalueren voor een bepaalde (beoogde) verandering in
van het zelf opgeschepte portie opaten dan vrouwen.
de productie keten. Hierbij worden de meest relevante
Uit het EU project Pegasus blijkt dat mensen eerder
indicatoren geïdentificeerd, ingeschat, en gewogen, zowel
geneigd zijn GMO techniek in plantaardige producten
ten opzichte van elkaar als ten opzichte van
te accepteren dan in dierlijke producten. Een belangrijk
drempelwaarden.
resultaat in de internationale grondstoffenstromen en
De methodiek is tevens ingebracht in een EU project,
discussie over het toelaten van GMO.
genaamd FoodMetRes. In het kader van dit project wordt
de methodiek gebruikt voor een vergelijking van de
duurzaamheid van verschillende melkketens: conventionele
bedrijven, biologische bedrijven en bedrijven die
rechtstreeks aan de consument leveren.
Contactpersoon dr.ir. AHM (Lonneke) van der Geest
4 | Tijdlijn gezond en veilig voedsel in ketenperspectief
Contactpersoon dr. C (Charon) Zondervan
Kwaliteit gemeten
Investeringsprogramma: Voeding
op maat
Nanotechnologie speelt ook in de voedselindustrie een
toenemende rol. Met onderzoeksprojecten wordt gekeken
Voeding speelt een steeds belangrijkere rol in de preven­
naar de voedselveiligheid van de nieuwe technieken.
tieve gezondheidszorg voor mens en dier. Om dat belang
verder uit te bouwen is meer kennis nodig over de wissel­
Het gaat daarbij enerzijds om het detecteren van nano­
werking tussen onze genen en wat we eten, over de rol
deeltjes in voeding en complexe biologische monsters. En
die ons keuzegedrag daarbij speelt en hoe dat te
anderzijds om te onderzoeken of bestaande toxicologische
beïnvloeden.
testen geschikt zijn voor de veiligheidsbeoordeling van
nanodeeltjes. Daarvoor ontwikkelen we van alternatieve, in
Dergelijke kennis kan leiden tot analyses en onderbouwde
vitro, testmethoden om bij te dragen aan het terug­dringen
adviezen voor elk individu, ofwel tot op maat gesneden
van proefdier­gebruik in toxicologisch onderzoek. Het
voeding (‘customized nutrition’). Extra aandacht gaat
onderzoek wordt niet alleen nationaal gebruikt, maar wordt
daarbij uit naar voeding en bewegen in het algemeen en
ook op Europese schaal ingezet voor wet- en regelgeving,
voeding en sport in het bijzonder. Eerder werd meer
het onderzoek heeft daarmee een internationale
gekeken naar de rol van verzadiging bij obese problematiek
voortrekkers­rol. We coördineren het NanoDefine project
van vooral de jeugd.
waarin toolbox met gestandaardiseerde methoden
ontwikkeld wordt om verschillende typen nanodeeltjes
(puur en in producten) mee te karakteriseren.
Contactpersoon dr.ir. AHM (Lonneke) van der Geest
5 | Tijdlijn gezond en veilig voedsel in ketenperspectief
Contactpersoon dr. C (Charon) Zondervan
Investeringsprogramma:
Voeding, gezondheid en gedrag
te houden, beter in staat om verzadigingsclaims correct te
interpreteren, dan consumenten die als ‘restrained eaters′
worden geclassificeerd.
Dit investeringsprogramma is een samenwerking geweest
tussen de onderzoeksscholen van WU en het KB-V
Contactpersoon dr. C (Charon) Zondervan
programma. Het uitgangspunt is dat een grotere inname
van voedingsvezels leidt tot een sneller gevoel van
verzadiging, waardoor de energie-inname van mens en
dier over een hele dag bezien lager wordt. Daardoor
neemt b.v. hongergevoel af tijdens diëten en zou het
vergroten van gevoelens van verzadiging kunnen
bijdragen aan het verminderen van overgewicht.
In 1 studie heeft Wageningen UR laten zien dat de
fysische eigenschappen van voedingsvezels een groter
effect op verzadiging hebben dan de metabole effecten.
Dit multidisciplinaire onderzoek adviseert dan ook dat
onderzoekers in publicaties een duidelijke beschrijving
te geven van fysisch-chemische karakteristieken van de
gebruikte vezels. Een andere studie heeft laten zien dat
consumenten goed in staat zijn om voedingsclaims op
verpakkingen op waarde te schatten. Tot nog toe werd
aangenomen dat consumenten geneigd zijn tot over­
interpreteren. Daarnaast zijn consumenten die weten
dat een eigen inspanning nodig is om hun gewicht op peil
SAMENWERKINGSPARTNERS & PROJECTEN
FINANCIERING
Ministerie van
Economische
Zaken:
Overige
subsidiebronnen:
20 miljoen
24 miljoen
Internationale samenwerkingspartners:
Binnen Europa:
EFSA
TIFN
NGI
EU
45
projecten,
Multiplier:
>400
partners
2
Buiten Europa:
KENNISBASISPROGRAMMA
Gezond en
Veilig Voedsel in
Ketenperspectief
PUBLICATIES
893
Wetenschappelijke
artikelen
285
Argentinië, Australië, Brazilië,
Canada, China, India, Israel, Japan,
Kenia, Nieuw-Zeeland, Rusland,
Verenigde Staten, Zuid-Afrika
Nederlandse samenwerkingsprojecten:
25
projecten
200
bedrijven
Samenwerking met bijna alle
Nederlandse kennisinstellingen
Lezingen/voordrachten
339
Vak- en populariserende
publicaties
192
Websites en databases
77
Contactgegevens
Lonneke van der Geest: [email protected], 0317-480462
Charon Zondervan: [email protected], 0317-480227
6 | Tijdlijn gezond en veilig voedsel in ketenperspectief
DLO investeringsprojecten:
In samenwerking met andere
kennisinstellingen
30
projecten