Transcript Leo Elders - Bedrijfsgeneeskundige Dagen

Disclosure belangen spreker
Leo Elders
(potentiële)
belangenverstrengeling
Voor bijeenkomst mogelijk
relevante relaties met bedrijven
 Sponsoring of onderzoeksgeld
 Honorarium of andere
(financiële) vergoeding
 Aandeelhouder
 Andere relatie, namelijk …
Geen
IKA, CALHAR, Rijndam
Revalidatiecentrum
 - geen
 - op basis van
verrichtingen
 -geen
 -geen
eerste lijn
www.nvka.nl
De plaats van de klinische
arbeidsgeneeskunde in het zorgstelsel
tweede lijn
Arnhem,
22 mei 2014
Dr. Leo Elders
Voorzitter NVKA
Inhoud
- Definitie en begripsbepaling klinische arbeids- geneeskunde in
Nederland
- Informatie over de Nederlandse Vereniging voor Klinische
Arbeidsgeneeskunde
• Doel/ ontwikkeling/positionering/ lidmaatschap/ bestuur
• Klinische arbeidsgeneeskunde en de 3 B’s
(Beoordeling, behandeling en begeleiding)
• SER advies
• Scenario-studies voor de toekomst/ financiering
• Ontwikkelingen/ ideeën/ conclusies
Definities
Definitie arbeids- en bedrijfsgeneeskunde:
Domein binnen de sociale geneeskunde gericht op het bevorderen
en beschermen van de gezondheid van werknemers voor zover
dit verband houdt met hun werk en hun werkomgeving
Klinische Arbeidsgeneeskunde
begripsbepaling
• Domein binnen de geneeskunde waarin
structureel gebruik wordt gemaakt van
specifieke arbeids- en bedrijfsgeneeskundige
kennis in een reguliere klinische of
transmurale setting voor patiënten waarbij de
factor arbeid relevant is voor diagnostiek,
behandeling en/of prognose
• Complexe arbeidsgeneeskundige problematiek
– Arbeidsgeneeskundig georiënteerde clinicus
– Klinisch arbeidsgeneeskundige
– Arbeidsgeneeskundig consulent
* bedrijfsartsconsultent oncologie
Doel NVKA
NVKA wil klinische arbeidsgeneeskunde als
vakgebied ontwikkelen en positioneren
• Wetenschappelijke vereniging
-
-
Bevorderen diagnostiek en behandeling
arbeidsgerelateerde aandoeningen
Stimuleren wetenschappelijk onderzoek,
onderwijs, zorgvernieuwing
Multidisciplinaire richtlijnontwikkeling
Ontwikkeling eigen identiteit / opleiding
Bevordering samenwerking met andere
beroepsverenigingen
Ontwikkeling Klinische
Arbeidsgeneeskunde in Nederland
- Veel initiatieven:
• topklinische centra voor arbeidsrelevante zorg
PMA, NKAL, CALHAR, IKA, ICARA etc.
• ziekenhuizen/revalidatiecentra met arbo-poli
Vroege interventie (Revalidatie Nederland), ECEM
Arnhem, Expertisecentrum toxische stoffen Nijmegen,
polikliniek huid en arbeid Velp, Ergatis Nijmegen,
Lyme poli Stigas/UMC Nijmegen, Vumc chronisch
handeczeem, slechthorendheid en rugklachten etc.
- Problemen met infrastructuur
• Organisatorisch / inhoudelijk/ financieel
• Lacune in de zorg/ effectiviteit
• Meer belangstelling vanuit Ministerie SZW/VWS
(brief over opname in basispakket, artikel MC)
Positionering NVKA
• Platformfunctie:
– Congres, bijeenkomsten, netwerk
26-9-2014 Revalidatiegeneeskunde naar/door
Participeren in Zeist (Woudschoten)
• Ontwikkeling vakgebied
– bijdragen aan opleidingen (BA consulent)
– aantekening klinische arbeidsgeneeskunde (profielcommissie)
– bijdrage aan multidisciplinaire richtlijnen
Lidmaatschap NVKA
• Ieder die beroepshalve affiniteit heeft
met klinische arbeidsgeneeskunde
–
–
–
–
–
Bedrijfsartsen
Medisch specialisten
Psychologen
Arbeidshygiënisten
Wetenschappers
Brugfunctie Arbeidsgeneeskunde en Kliniek
Bestuur NVKA
Dr. Leo Elders, bedrijfsarts-klinisch arbeidsgeneeskundige, arbopoli CALHAR
ErasmusMC Rotterdam, Rijndam arbeidsrevalidatie en IKA Leusden
Voorzitter
Prof. dr. Roy Gerth van Wijk, hoogleraar allergologie, oprichter
CALHAR, ErasmusMC Rotterdam
Penningmeester
Drs. Harma Stenveld, arbeidsdermatoloog, polikliniek
Huid en Arbeid Velp
Secretaris
Dr. David Bruinvels, bedrijfsarts-klinisch arbeidsgeneeskundige
polikliniek Mens en Arbeid, AMC Amsterdam
Bestuurslid onderwijs en accreditatie
Dr. Teake Pal, bedrijfsarts-klinisch arbeidsgeneeskundige
Nederlands Centrum voor beroepsziekten, Amsterdam
Bestuurslid wetenschap
Klinische arbeidsgeneeskunde 3B’s
Klinische arbeidsgeneeskunde en de 3 B’s
• Beoordelen
– Etiologische diagnostiek:
Beroepsziekte diagnostiek
– Vaststellen functionele belastbaarheid
• Behandelen
– Arbeidsgeneeskundige interventies
– Arbeidsrevalidatie
• Begeleiden:
> Follow-up na interventies
> Empowerment
Multidisciplinaire samenwerking
NKAL
Frontoffice: triage en intake
Longziekten
Allergologie
Klinische
Arbeidsgeneeskunde
KNO
Dermatologie
CALHAR
Beroepsziektediagnostiek
• Bedrijfsgeneeskundige invalshoek
– Patiëntenzorg: astma, eczeem, CTE
NB:vaak met werkplekbezoek/onderzoek
– Counseling: risicobeoordeling zwangerschap
en werk
– Clusteranalyse
• (Verzekerings)geneeskundige invalshoek
– expertise
• Juridische invalshoek
– expertise (letselschade)
Therapie, revalidatie, re-integratie – tweede lijn
“Er zijn meer ziekten die het werk belemmeren
dan dat er beroepsziekten zijn”
• Behandeling chronisch handeczeem
• Long-en hartrevalidatie
• Revalidatie bij chronische
aandoeningen Tr. Locomot.
• Cognitieve revalidatie (CTE, CVA,
hersentrauma)
• Ergotherapie bij arbeidsgerelateerde depressie
• Ondersteuning bij chronische ziekte
• Begeleiding en reïntegratie
kankerpatiënten
Wanneer en waarom klinische
arbeidsgeneeskunde
• Bedrijfs(huis)arts kan zelf “diagnose” niet stellen
– Gebrek aan kennis en vaardigheid
– Gebrek aan faciliteiten
• Bedrijfs(huis)arts kan zelf niet behandelen
– Gebrek aan kennis en vaardigheid
– Gebrek aan faciliteiten
• Patiënt/werkgever/verzekeraar, bedrijfs(huis)arts en
specialist willen oordeel gespecialiseerd centrum
• Ondersteuning bij:
– Niet alledaagse risicobeoordeling ( bijv: reproductietox)
– Specifiek PMO:
• Neurotox
• Silicose
• Bakkersastma
– clusteranalyse
– counseling
Klinische arbeidsgeneeskunde in
academisch ziekenhuis
• Complexe arbeidsgeneeskundige problematiek
– Afbakening t.o.v. reguliere tweede lijns arbozorg
– Expertise concentreren in beperkt aantal centra
• Inbedding in onderwijs
• Wetenschappelijk onderzoek
– Etiologisch
– Belastbaarheid
– Zorg-evaluatie
Business case chronische rugklachten.
Rugklachten kosten in Nederland 3.5 miljard euro/jaar. Hiervan zijn 90% uitkeringskosten.
Uitvoering van geïntegreerde op terugkeer naar werk gerichte zorg leidde tot 4 maanden snellere
werkhervatting en 26 euro aan bespaarde uitkeringskosten. Inzetten van een dergelijk programma zou
in Nederland tot een besparing van 500 miljoen euro kunnen leiden.
Financiering klinische
arbeidsgeneeskunde
Gewenste financiering
• Ziektekostenverzekering: reguliere deel
• Werkgever: extrareguliere deel
• Aanvrager expertise
• Opname in basisverzekering noodzakelijk
Toekomstige (gewenste) ontwikkelingen
• Verzekeraars steeds meer geïnteresseerd in KA-zorg
• Wetgeving rond verzuim vraagt om snellere expertise
• Ontslagwetgeving zal worden aangepast/ UWV toets/
Nederland moet voldoen aan IAO-verdrag 121: risque
professonel. Vraagt om aanpassing wetgeving.
SER advies
Sociaal Economische Raad. Stelsel voor gezond en veilig werken.
Advies nr 2012/08: 21-12-2012 (Commissie Arbeidsomstandigheden)
Samenvatting
Goed stelsel nodig voor duurzaam werken en productief inzetbaar zijn en
preventie is daarbij cruciaal.
Aanbeveling
- Duidelijke en concrete doelvoorschriften vastgelegd in arbocatalogi, met
specifieke grenswaarden voor gevaarlijke stoffen en niet stoffen
gerelateerde risico’s.
- Digitale RI&E als startpunt van verbetering van veiligheid in het werk
- Knelpunten bedrijfsgezondheidszorg
Het betreft vooral de positie van de bedrijfsarts waarbij preventie er vaak
bij inschiet.
SER advies vervolg
-
Knelpunten bedrijfsgezondheidszorg oplossen
•
Korte termijn
* Werkgevers en werknemers moeten zelf meer werk maken van
preventie
* Bedrijfarts moet de privacy van werknemers in acht nemen
* Onafhankelijk optreden
* Verbeteren van toegankelijkheid bedrijfarts
* Vergroten deskundigheid met specifieke kennis van de branche
* Oplossing nodig voor groeiend tekort aan bedrijfsartsen
* Betere samenwerking met de reguliere zorg
•
Lange termijn
* SER: Het kabinet moest deze complexe materie verder verkennen
en de SER zal binnenkort een advies uitbrengen.
SER advies vervolg
-
Aanbevelingen (3 volgende punten)
• Melding beroepsziekten
• * BA moet beroepsziekten melden en niet melden moet worden
gesanctioneerd
• Verhaal gezondheidsschade
* Verbetering en behandeling schadeclaims door gespecialiseerde
rechters
* Optie van een directe verzekering voor werknemers
• Toezicht en handhaving
* Zorg voor voldoende inspectiedruk en deskundigheid bij
Inspectie SZW
Scenario studies arbeidsgerelateerde
zorg (VWS-SZW)
Conclusie:
• Arbeidsgerelateerde zorg is op dit moment onvoldoende doeltreffend.
• Verbinding met de reguliere zorg is niet adequaat
• Dus achterblijven van herstel voor gezondheid en vitaliteit
De totale kosten per jaar in Nederland als gevolg van arbeidsrelevante
aandoeningen worden geschat op 25,8 miljard euro.
Een derde van de werknemers (ruim 3 miljoen personen) heeft last van één
of meerdere chronische aandoeningen.
Ongeveer de helft van deze werknemers met een chronische aandoening
geeft aan door de aandoening beperkt te worden bij de uitvoering van het
werk.
Kosten zieke werknemers
Gemiddeld verzuimt een Nederlandse werknemer 7,5 dag per jaar. Dit
komt neer op ongeveer 13 miljard aan verzuimkosten per jaar voor heel
Nederland
Een schatting toont dat kosten voor verminderde arbeidsproductiviteit
door maag-/ en darmstoornissen 1,6 miljard euro per jaar zijn, voor
hoofdpijnklachten 1,4 miljard euro per jaar en voor luchtwegproblemen
zoals astma en COPD 1,2 miljard euro per jaar
In 2008 bedroegen de kosten van de WIA en WAO uitkeringen samen ruim
11,2 miljard euro
De kosten voor de gezondheidszorg voor de werkende beroepsbevolking
worden geschat op 9,3 miljard euro per jaar
Financiering
Wat is het beste zorgmodel voor
arbeidsgerelateerde zorg in
Nederland?
Toetsing op legitimiteit, effectiviteit en efficiëntie op basis
van een MKBA (Maatschappelijke Kosten Baten Analyse)
Mevr. Dr. Ir. E.C.M. Ruijgrok, omgevingseconome
Dhr. Dr. L.A.M. Elders, voorzitter NVKA
Probleem, opdracht en
voorwaarden
Kernprobleem: arbeidsgerelateerde zorg is nu niet
optimaal
Opdracht: ontwikkel nieuwe zorgmodellen die die
knelpunten oplossen.
Voorwaarden:
- Modellen moeten effectief en efficiënt zijn
- Mogen niet tot verandering van geldstromen
leiden die niet legitiem zijn
- Mogen niet toe kostenstijging van de zorg leiden
Nieuwe zorgmodellen
Op basis van KPMG-Plexus-studie,
onderscheiden we 6 alternatieve modellen:
M0:
M1:
M2:
M3:
M4:
M5:
M6:
huidige organisatie / referentie
Herintroductie vrij arbo-spreekuur
KAG 2de lijn erbij
Sectorale arbodienst
KAG 2de lijn erbij, bedrijfsarts eraf
KAG 1ste lijn, samen met huisarts
nieuw
Scenario reguliere- en bedrijfsgezondheidszorg = M0
Aanpassingen binnen huidige systeem = M1
Klinisch arbeidsgeneeskundige in tweede lijn=M2
Scenario met sectorale/regionale arbodienst = M3
Model zonder bedrijfsarts en alle taken naar de
reguliere zorg =M4
Scenario met klinisch arbeidsgeneeskundige in de
eerste lijn= M5
Model 6 eruit gelicht
Sectorale/regionale
bedrijfsarts
Beoordelingssystematiek
1. Legitimiteit: als het probleem efficiënt
wordt opgelost en de geldstroomverandering is zo dat
veroorzaker betaalt
2. Effectiviteit: als het probleem tegen de laagste
kosten wordt opgelost (juiste maatregel)
3. Efficiency: als baten groot, kosten klein
ofwel saldo positief is (maatschappelijk rendement / duurzaam)
MKBA
Opzet MKBA
M0
M1
M2
Kosten:
-Bedrijfsarts
-Huisarts
-Arbodienst
-Klinisch Arbeidsgeneeskundige
-Specialisten etc.
Baten:
-Ziekteverzuim
-Arbeidsuitval (arbeidsongeschiktheid)
-Kwaliteit van leven (Qaly’s)
> etc.
Uitgangspunten
Gemiddeld bedrijf van 65 werknemers in Nederland:
- 6% van de medewerkers heeft arbeidsgerelateerde
klachten
- 20% van hen gaat naar de bedrijfsarts
- 80% van hen gaat naar de huisarts
- Helft van de medewerkers met een klacht verzuimt
- 1% wordt arbeidsongeschikt
Bronnen:
-VU studie van Lambeek et al. Sept 2010
-CBS
-algemene overheidsinformatie (RIVM)
-Eigen schatting van uurtarieven
Resultaten
Verdeling van kosten en baten over partijen op
jaarbasis bij een bedrijf met 65 personen
Contante waarden in euro's bij een discontovoet van 5,5 % over een periode van een oneindig aantal jaren
M1. Actiever
M2. KAG 2de lijn M3.Sectorale
M4. KAG 2de lijn erbij M5. KAG 1ste lijn
M6. KAG 2de lijn erbij &
huidig systeem erbij
arbodienst
& bedrijfsarts eraf
erbij & bedrijfsarts arbodienst eraf & sectorale
(arbo-spreekuur)
eraf
bedrijfsarts
Kosten
Werkgever
Werknemer/
zorgverzekering
0
0
-37.405
-3.453
-3.453
-149.618
0
-107.380
0
-107.380
-109.873
-107.380
Overheid
0
0
0
0
3.247
0
Werkgever
0
258.668
0
258.668
258.668
258.668
Werknemer
0
5.074
0
5.074
0
5.074
Overheid
0
0
0
0
0
0
Werkgever
0
258.668
37.405
262.121
262.121
408.286
Werknemer
0
112.455
0
112.455
109.873
112.455
Overheid
0
0
0
0
-3.247
0
Baten
Saldo
Bevindingen
• Geen enkel model leidt tot een kosten stijging
• De meeste modellen leiden tot kostenbesparing
- Grootste aandeel werknemer c.q. zorgverzekeraar
• De meeste modellen genereren baten
- Grootste aandeel voor werkgever
• De modellen zijn voor de overheid budgetneutraal
(behalve M5)
• Per saldo is de werkgever de grootste winnaar maar
de werknemer wint ook veel
• Indien arbeidsongeschiktheid over meerdere jaren
wordt meegenomen kunnen de baten voor de
werknemer en overheid groter worden
Betekenis van de bevindingen
- Modellen M2 t/m M6 zijn effectief en
efficiënt, maar M6 het meest
- Omdat de werknemer tevens een grote baathouder is, is het
legitiem dat hij aan deze zorg meebetaalt
- Dat zelfde geldt voor de werkgever als grootste baathouder
- Bij opschaling naar heel Nederland levert M6 een
besparing van 60 miljard netto contante waarde over
oneindige termijn
- Op jaarbasis is dit 6,1 miljard voor model M6.
M1. Actiever
huidig systeem
(arbo-spreekuur)
M2. KAG 2de lijn M3.Sectorale
erbij
arbodienst
M4. KAG 2de lijn M5. KAG 1ste lijn M6. KAG 2de lijn erbij &
erbij & bedrijfsarts erbij &
arbodienst eraf &
eraf
bedrijfsarts eraf sectorale bedrijfsarts
Kosten
0
-12.390.051.565
-4.315.909.091
-12.788.443.173
-12.701.345.223
-29.653.687.928
Baten
0
30.431.774.016
0
30.431.774.016
29.846.298.529
30.431.774.016
Saldo
0
42.821.825.581
4.315.909.091
43.220.217.189
42.547.643.752
60.085.461.944
Klinische arbeidsgeneeskunde en financiering bij
NKAL (dank aan Jos Rooyackers)
DBC/DOT astma
100501044
Arbeidsgerelateerd astma?
Behandeling:
Advies aan huisarts
Behandeling:
Advies aan bedrijfsarts
medicatie, saneren thuis,
stop roken,
inhalatie-instructie
beheersmaatregelen en
aangepast werk;
ander werk
Onderzoek van andere
werknemers?
Prijs: B-segment, ± € 1000,-
Prijs: € 540,- (zorgverz)
€1.150,- max.
(werkgever, evt verzekerd
via verzuimverzekeraar)
Financiering arbo-poli’s (zie artikel)
• IKA-Ned
- proefsubsidie Achmea voor 100 casus (analyse VUmc)
- contract met Medisch Expertise Centrum Vervoer
(vergoeding via Achmea)
- WTZ status- medisch specialistische zorg vergoed/
nog geen klinisch arbeidsgeneeskundige zorg
• PMA
- Via privaat offerte traject (€ 1000-1200 per casus)
- Via keuringen
• Solvent team
- lumpsum bedrag via verzekeraar/ geoormerkt budget
• Centrum voor Huid en Arbeid
- Vergoeding via de werkgever, geen DOT beschikbaar
• CALHAR
- Deels DBC (kort € 120) en deels privaat offerte traject
(€ 1000-1200 per casus)
Financiering arbo-poli’s
• MCDM
- Na 7 jaar ploeteren eindelijk vergoeding via speciale DOT
• ADC (VUmc)
- deels DBC en deels privaat offerte traject (€ 1000-1200
per casus)
• ICARA
-Werkgevers betalen de kosten en declareren die bij de
verzuimverzekering
• ECEM
- Stichting gefinancierd door private financiering
• Expertise Centrum Toxische Stoffen (ECTS): joint
venture: financiering via ziekenhuis DOT, arbodienst vraagt
vergoeding voor KAG en via verwijzer private financiering
Financiering arbo-poli’s
• Arbeidsrevalidatie
- NAH (Niet Aangeboren Hersenletsel) arbeidsrevalidatie:
private financiering
• Arbeidsrevalidatie
- Bewegingsapparaat: diagnostiek > financiering via DOT
voor netwerk vroege interventie.
- Interventie: € 3700 financiering zorgverzekeraar echter
terugvordering van € 995 voor werkplekbegeleiding bij
werkgever door arbopoli
- Waarom geen geoormerkte DOT voor arbeidsrevalidatie?
• STIGAS
- Onderzoek bij STIGAS betaald door werkgevers.
Bloed verstuurd naar Gelre Ziekenhuis: financiering
aanvullende zorg via DOT (1 consult wordt uitgespaard)
Financiering arbo-poli’s
• Cardio-expert
- Financiering via ziekenhuis DOT en privaat
• Emcare (opgegaan in Ergatis)
- had innovatieve DBC, niet verlengd. Samenwerking met
Zilverenkruis Achmea, Interpolis, De Amersfoortse, DSW
en Ohra.
Conclusie:
De financiering van de klinisch arbeidsgeneeskundige zorg
is een mozaïek.
Echter, het heeft ook een hefboomwerking naar preventie
en daardoor is financiering van de klinische arbeidsgeneeskundige zorg dubbel effectief en noodzakelijk.
Capaciteit zorg in KAG-centra
gezien
behandeld
Met
€
Activiteit
Cardioexpert
Arbeidsdermatologie VuMc
4
120
2
120
500
240
cardiologie
dermatologie
NKAL
Heliomare
arbeidsrevalidatie
325
400
315
250
1520
800
longziekten
NAH-chronische pijn-oncologie en houdings en
bewegingsapparaat
Rijndam arbeidsrevalidatie
250
250
350
bewegingsapparaat en oncologie
RMC Groot Klimmendaal
120
80
120
bewegingsapparaat
ECEM
Expertise Centrum
Toxische stoffen
100
30
80
30
300
150
Toxicologie
Toxicologie
PMA
500
400
600
Psyche/long/bewegingsapparaat/NAH/
neurologie/gehoor/cardiologie/dermatologie/neurotox
70
5
70
5
240
40
Kapperspoli voor huidklachten
Allergologische problemen
Klinisch
Arbeidsgeneeskundige
centra
Huid en Arbeid
CALHAR
IKA Nederland
ICARA
Totaal
1924
Opmerkingen
Heeft een eigen rapportage verstrekt aan de SER
Heeft een eigen presentatie gegeven over cijfers aan de SER
1602
4860
Geen info van Stigas, ACAG, MDCM
Advies instroom aan minister Asscher
Kamer Sociale Geneeskunde heeft in oktober 2013 werkgroep
geformeerd.
• Leveren informatie over geadviseerde instroom van basisartsen in
erkende medische vervolgopleiding BA
• Leveren van beleidsrelevante informatie aan de SER op
grond van 5 scenarios
• Leveren van informatie aan SZW over uiteindelijke afweging
Benodigde instroom bedrijfsartsen en
huisartsen
3a is regionale bedrijfsgezondheidszorg
3b is sectorale bedrijfsgezondheidszorg
Verschuiving in aantal artsen bij
introductie klinisch arbeidsgeneeskundige
Klinische arbeidsgeneeskunde in het buitenland
Clinics for Occupational and Environmental Medicine
Voorbeelden uit Zweden, Denemarken en Noorwegen
http://www.ammuppsala.se/english
http://www.statensnet.dk/pligtarkiv/fremvis.pl?vaerkid=420
9&reprid=0&filid=13&iarkiv=1
http://www.stolav.no/en/91121/
In Finland is het meer gecentraliseerd:
http://www.ttl.fi/en/health/Occupational_diseases/Measures
_in_the_event_of_suspected_cases_of_occupational_diseas
e/Pages/default.aspx
Klinische arbeidsgeneeskunde in het buitenland
In Frankrijk is aan iedere Universitaire kliniek een afdeling
Occupational Medicine verbonden:
http://www.chu-rouen.fr/sfmt/pages/accueil.php
In de USA bestaat een heel netwerk door het land:
http://www.aoec.org/content/directory_NY.htm
Nieuwe ontwikkelingen/ ideeën
- Een eigen portfolio op de website (kort en lang).
- Verplichte beroepsziekte melding bij 42 weeks
melding aan UWV indien van toepassing
- Verplichte expertise klinische arbeidsgeneeskunde bij
42 weeks melding op grond beroepsziektemelding
Andere optie?
Burgerinitiatief voor aanbieden uitgewerkt voorstel
introductie klinische arbeidsgeneeskunde in de reguliere
zorg aan de tweede kamer met 40.000 handtekeningen.
Conclusies
• Klinische arbeidsgeneeskunde moet lacunes in de zorg opvullen.
• Klinische arbeidsgeneeskunde heeft niet de pretentie het
antwoord te hebben op alle vragen rond belastbaarheid en
prognostiek. Het biedt in dat kader een tweede lijns voorziening.
• Klinische arbeidsgeneeskunde kent nog geen structurele
financiering. Er bestaan een aantal interessante ontwikkelingen.
• Klinische arbeidsgeneeskunde moet geconcentreerd worden in
een beperkt aantal centra. Daardoor wordt de kwaliteit beter en
toetsbaar.
• Klinische arbeidgeneeskunde vraagt om wetenschappelijke
evaluaties naar effectiviteit.
• Klinische arbeidsgeneeskunde biedt een optimale mogelijkheid
om met andere zorgaanbieders samen te werken en dat is
vernieuwend (integratie van zorg).
Uw vragen wachten op een antwoord
Hartelijk dank voor uw aandacht