Transcript Elsevier

56
ECONOMIE
5 APRIL 2014 ELSEVIER
Vechten om expats
BANEN / Het is niet overal crisis op de arbeidsmarkt. In Eindhoven wordt al
vijf jaar gejaagd op slimme techneuten. Arbeidsbemiddelaars halen ze steeds
vaker uit verre buitenlanden. ‘Hier gebeurt het. Niet in de Randstad.’
‘W
at een lucht in deze
bus! Zo benauwd en zo
droog! Alsof je in een
vliegtuig stapt.’ Een
dame van middelbare
leeftijd bestijgt klagend lijn 401, die de Eindhovense luchthaven met het treinstation verbindt. Ze gaat
zitten op de enige vrije stoel – alle andere
zijn bezet door een keur aan buitenlanders:
Chinezen, Ieren, Roemenen, Indiërs, een
Zuid-Afrikaan en iemand die oogt alsof hij
uit Iran of Pakistan komt. De dame kijkt er
niet van op: ‘Dit zijn ASML-mensen, hè. Dat
zijn geen blijvers, hoor. Die werken hier een
paar jaar, en vliegen dan weer uit. Mijn
buurman is er ook zo een. Die komt uit
China. Althans, dat dacht ik. Hij sprak raar
Engels. Kun je niks van verstaan. Die doet
ook iets hoogs bij ASML.’
Terwijl de bus het oude Philips-terrein op
Strijp-S doorkruist, halverwege vliegveld
en binnenstad, zie je de techneuten lopen.
Het zijn mensen die met hun wis-, natuurof scheikundige kennis ingewikkelde apparaten bouwen, repareren of bedienen. Dat
doen ze in de hightechindustrie. Ze werken
bijvoorbeeld bij het grote bedrijf Bosch
Security Systems, dat op het terrein is
gehuisvest, of bij ASML of Philips. Ze hebben functietitels als fotonicus, metroloog
en mechatronica-architect, die allemaal
ADRIEN JEAN (27)
Uit Lyon, Frankrijk
Studeerde materiaalkunde
aan L’École Polytechnique
Universitaire Lyon
Is sinds november 2013
productie-ingenieur
besmettingsbeheersing
bij ASML
wijzen op hooggespecialiseerd technisch
werk.
Arbeidskrachten met deze kennis zijn in
Nederland nauwelijks te vinden, en moeten
dus uit het buitenland worden gehaald. Uit
Europese landen, maar steeds vaker ook uit
niet-westerse landen als China, India, Pakistan en Iran, al zijn echte bollebozen ook
daar schaars. Alleen al sinds 2005, lang
voordat de beurzen instortten en het aantal
werklozen begon op te lopen, nam het aantal hoogopgeleide werkenden in Eindhoven
met twaalfduizend toe.
Een decennium geleden had 38 procent
van de werkende Eindhovenaren ten minste
een hbo-opleiding genoten. In 2012 was dat
aandeel gegroeid tot 45 procent. De meeste
nieuwe gastarbeiders hebben een wetenschappelijke opleiding gevolgd, niet zelden
zijn ze gepromoveerd voor ze naar Eindhoven kwamen. Burgemeester Rob van Gijzel
noemt zijn stad steevast ‘de slimste stad van
Nederland’.
Talentenjacht
Dat is te danken aan een handjevol hightechbedrijven, waarvan chipmachinefabrikant ASML een van de grootste is. Bij die gigant werken wereldwijd meer dan dertienduizend mensen, van wie ruim eenderde bij
research & development. Grofweg de helft
van alle werknemers van ASML werkt in Nederland, in de regio Eindhoven. En de vraag
naar verse arbeidskrachten van ASML is
groot. Om zijn laboratoria en cleanrooms
(de van fijnstof en microvezels gezuiverde
productiehallen van dure chipmachines)
met voldoende techneuten te kunnen bemannen, organiseert het bedrijf ook banenmarkten in Ierland, Taiwan en Zuid-Korea.
Niet iedere ingenieur komt rechtstreeks
op de loonlijst van het bedrijf. ASML wil bij
een plotselinge daling van de vraag naar
chipmachines niet het risico lopen om
honderden dure techneuten zonder klus te
moeten doorbetalen. Externe krachten kan
het bedrijf in dat geval snel aan de kant zetten. Op dit moment werkt meer dan eenvijfde van de werknemers van ASML als
‘externe’. Vijf jaar geleden was dat nog eenzevende.
De toestroom van die flexibele krachten
bij ASML wordt verzorgd door adviesbureau
Accenture, dat de vraag doorspeelt aan
recruitmentbureaus, detacheerders en uitzendbedrijven. Die bemiddelaars struinen
via internet de wereld af op zoek naar de
schaarse kandidaten.
Afgelopen jaar trok ASML 258 flexkrachten aan, van vijftig verschillende nationaliteiten. Grieken, Spanjaarden, Polen, Chinezen, Ieren en Indiërs vormen de grootste
groepen. Vorig jaar kreeg 10 procent van de
flexkrachten van ASML een vaste baan aangeboden. Techneutendetacheerders als TMC
(omzet in 2013: 56 miljoen euro) en Xelvin
(omzet in 2013: 41 miljoen euro) zijn in een
paar jaar groot geworden dankzij de Eind-
‘Ik ken het leven van een expat al wat langer. Voordat ik een half jaar
geleden naar Eindhoven kwam, werkte ik bij een Frans bedrijf in
Aken, in Duitsland. Daar werd ik voor het eerst benaderd door een
recruiter. Ik kreeg een e-mail, of ik geïnteresseerd was in een baan
bij ASML. Ik dacht: waarom niet? Ik weet veel van de werking van
materialen en grondstoffen. Die expertise is zo uniek dat het aantal
bedrijven dat daarin is geïnteresseerd, beperkt is. Ik probeer bij ASML
besmetting van de productieruimte te voorkomen. Die moet smetteloos schoon zijn. Eindhoven is minder fraai dan Aken, maar de mensen zijn aardig en het is er goed wonen. Waar ik over vijf jaar werk?
Niets ligt vast. Ik woon nu graag hier, omdat mijn familie in Frankrijk
woont en omdat de secundaire arbeidsvoorwaarden beter zijn dan
in Azië of Noord-Amerika. Daar heb je als expat minder vrije tijd.’
Foto’s Suzanne van de Kerk, Lex van Lieshout/ANP
Wilbert Geijtenbeek
58
ECONOMIE
LAIA GÓMEZ VALLE (28)
Uit Sevilla, Spanje
Studeerde industriële techniek
aan de Universidad de Sevilla
(2003-2012)
Werkt sinds januari 2014 als
productie-ingenieur bij ASML
5 APRIL 2014 ELSEVIER
‘Voor ik bij ASML ging werken, liep ik stage bij Heineken. Dat was in
Sevilla, waar ik in de brouwerij werkte. Een Nederlandse vriendin
nodigde me toen uit om een paar maanden in Eindhoven te komen
zoeken naar een baan. Ik solliciteerde eerst bij bierbrouwer Bavaria,
maar omdat ik ervaring had in de productie, was het noodzakelijk
dat ik de taal beheerste. Daar werd ik afgewezen, maar ik vond na
twee maanden toch een baan. Bij ASML ondersteun ik de werknemers. Ik analyseer de werkprocessen en probeer die te verbeteren. In
Eindhoven is veel te doen voor expats: zo treedt deze week zangeres
Estrella Morente op in Eindhoven. Er wonen en werken hier veel Spanjaarden, voor wie zo’n optreden de moeite waard is. Werkloze studiegenoten vragen me geregeld hoe ze hier een baan kunnen vinden. Als
ik ze kan helpen door hun cv’s te verspreiden, doe ik dat graag.’
hovense expat-hausse. Xelvin liet in 2007 bij
wijze van experiment tien Poolse techneuten over de Autobahn naar Nederland rijden. Het bedrijf wist er vijf daadwerkelijk te
plaatsen, en een inmiddels onstuimig groeiende onderneming was geboren.
Tegenwoordig financiert Xelvin cursussen Nederlands voor potentiële kandidaten
in Griekenland. Onder de slogan ‘Een
Nederlands sprekende Griek, dat is uniek’
vent Xelvin deze goed voorbereide nieuwkomers uit in Nederland.
Flexpool
KEVIN WHITLEY (30)
Uit Fort Collins,
Verenigde Staten
Studeerde werktuigbouwkunde
aan de Kansas State
University (2003-2007)
en aan de Colorado State
University (2008-2010)
Is sinds februari 2014
ingenieur motorsoftware en
bedieningselementen bij DAF
VDL ETG produceert ‘mechatronische systemen en modules’ voor de chipmachines van ASML
‘Al tijdens mijn studie liep ik stage bij een bedrijf in Colorado dat ook
een vestiging in Nederland had. Toen er twee jaar geleden een vacature was bij dat bedrijf, tekende ik in. Nu werk ik bij DAF, waar ik me
bezighoud met de softwaresystemen voor de bedieningselementen
van grote dieselmotoren. Over de werking van motoren heb ik alles
geleerd tijdens mijn opleiding. De kennis van de software leerde ik al
werkende. Ik heb flink moeten wennen aan Nederland. Ik herinner me
dat ik na een lange reis in een supermarkt wilde betalen met mijn creditcard. Dat was onmogelijk. Wat me wel lukte: een fiets kopen. Ik heb
me bij mijn vertrek naar Nederland onvoldoende gerealiseerd dat de
ligging zo noordelijk is. Ik ben gewend om met een paar uur reizen
aan een strand in de zon te kunnen liggen. Hier kost dat meer tijd. Ik
denk niet dat ik hier over vijf jaar nog woon en werk.’
Foto’s Suzanne van de Kerk, Bram Saeys/HH, Marco Hillen
ASML is niet de enige afnemer van deze bollebozen. Het bedrijf vecht met elektronicagigant Philips en automotivebedrijf DAF om
de gunst van de beschikbare techneuten.
Ook de eigen toeleveranciers in de regio
hebben steeds meer techneuten nodig.
Neem het industriële familieconcern VDL
Groep. Via dochterbedrijf VDL ETG produceert dat bedrijf ‘mechatronische systemen
en modules’ (onderdelen van chipmachines), die het aan ASML levert.
Mike Oomen (48) is strategisch inkoper
voor de VDL Groep en maakt afspraken over
de inhuur van externe arbeidskrachten.
Hem zit die dubbele relatie al jaren dwars.
Oomen: ‘We vissen in dezelfde vijver. En wij
merken dat het een prijsopdrijvend effect
heeft.’ Bij toenemende schaarste stijgt de
prijs van ingenieurs. De eerste slachtoffers
ELSEVIER 5 APRIL 2014
ECONOMIE
57
Werknemer in cleanroom van chipmachinefabrikant ASML in Veldhoven. ‘Alles is goed georganiseerd en ik ben gewend geraakt aan de discipline’
MELDA BOGALIOGLU (27)
Uit Istanbul, Turkije
Studeerde werktuigbouwkunde
aan de Yıldız Teknik Üniversitesi
in Istanbul en aan de Universidad Politécnica de Madrid
Is sinds januari 2014
werktuigbouwkundig ingenieur
bij B/E Aerospace
‘Na mijn master te hebben gehaald in Madrid, ging ik op zoek naar
een baan. Een carrière in Nederland lag voor de hand, ik had in Madrid
al kennisgemaakt met Nederlanders. Ik ben luchtvaartdeskundige
en heb onder meer bij Airbus gewerkt. Bij mijn huidige werkgever
coördineer ik de aansluiting van verschillende onderdelen van ovens
die in de keukens van vliegtuigen worden geïnstalleerd. Nederland is
een zeer ontwikkeld en rijk land. Na mijn sollicitatiegesprek ging ik
naar een restaurant en bestelde daar een typisch Nederlands gerecht. Ik kreeg bitterballen – mijn eerste aankoop in dit land. Als
werktuigbouwkundige ben ik zeer onder de indruk van de Deltawerken, een verbluffend staaltje Nederlandse ingenieurskunst. Of ik hier
een toekomst zal opbouwen? Aan het werk zal het niet liggen. Er is
hier genoeg uitdagends te doen voor mij.’
ECONOMIE
ELSEVIER 5 APRIL 2014
‘Ik ben in Teheran afgestudeerd bij een beroemde computertechnicus. Toen ik een promotieplaats zocht, wilden ze me bij de Technische
Universiteit Eindhoven een baan bieden. Ik heb het erg naar mijn zin
in Nederland. Alles is hier goed georganiseerd en ik ben gewend geraakt aan de discipline van de mensen. Ik ben zelf ook een beetje
Nederlander geworden. Ik dineer om zes uur ‘s avonds en niet meer
rond tienen, zoals ik in Iran gewend was. Ik ken hier veel Iraniërs;
sinds ik hier woon, is hun aantal in Eindhoven bijna verdubbeld. Er is
hier dan ook veel werk voor techneuten. Of ik hier over vijf jaar nog
werk? Wie weet. Over twee jaar ben ik hier nog wel, denk ik, maar veel
verder durf ik niet te kijken. Ik word elke twee weken wel benaderd
door recruiters, die me e-mailen of bellen. Of ik geïnteresseerd ben in
een andere baan. Ik ben daar nu niet naar op zoek.’
AMIRALI KHOSRAVI (33)
Uit Teheran, Iran
Studeerde computertechniek
aan de Amirkabir Universiteit
voor Technologie in Teheran
(1998-2003) en aan de Sharif
Universiteit
voor Technologie (2003-2006)
Promoveerde aan de Technische Universiteit Eindhoven
(2007-2011)
Is sinds mei 2013
ingenieur software-ontwerp
bij ASML
zijn de toeleveranciers van ASML. Oomen:
‘Wij maken tegen een scherp tarief modules
voor geachte klant ASML, maar geachte
klant ASML concurreert met ons op de mensen die die modules moeten maken.’ Over
die haat-liefderelatie discussieert Oomen
geregeld met het technologieconcern.
Nog een belangrijk agendapunt in die discussie: de conjunctuurgevoeligheid van
ASML. Want nu woedt er een strijd om talent, maar als de vraag naar chipmachines
instort en ASML externe ingenieurs moet
ontslaan, doen hun toeleveranciers dat ook.
Oomen: ‘Daarna begint het hele circus weer
van voren af aan. Dat op- en afschalen is
noodzakelijk, maar het kost heel veel geld
om al die mensen steeds opnieuw in te werken en op te leiden.’
Oomen pleit daarom voor een gezamenlijke flexpool voor alle technische bedrijven
in de regio. In zo’n pool delen alle bedrijven
in de hightechketen de kosten en risico’s
van flexibele arbeidskrachten. Ook de werving doen ze dan samen. Oomen, lachend:
‘De detacheerders kunnen dan wel inpakken!’
Skype
Maar zo ver is de sector nog niet. De groeiende vraag naar en de stijgende tarieven
van techneuten in de regio, trekt juist arbeidsbemiddelaars aan. Zo opende detacheerder Brunel vorig jaar een global sourcing center in Eindhoven, van waaruit het
Populair
Expats in Noord-Brabant en Limburg
aantal
2007
52.004
2009
52.270
2010
©ELSEVIER
35.786
2008
59
op internet geschikte kandidaten voor de
hightechindustrie zoekt.
Nieuwkomers zijn er ook: partijen die tot
voor kort geen interesse hadden in technische cv’s. Recruitmentbureau YER is een
bureau dat bekendstaat als bemiddelaar
van traditioneel financiële specialisten voor
banken en verzekeraars.
Na het succes van concurrenten in de regio te hebben gezien, begon recruiter Jeroen
Gielens (35) van YER eind 2012 een afdeling
gericht op techneuten. Hij betrok met enkele recruiters een kantoor in Eindhoven.
Een jaar later heeft YER al honderd mensen
geleverd aan de regionale hightechindustrie.
Gielens: ‘De schaarste zit hier. Niet in de
Randstad, niet bij de banken en verzekeraars. Dat zal de komende jaren zo blijven.’
Waar die gedetacheerden vandaan komen,
is op het kantoor van YER in Eindhoven te
zien op een grote wereldkaart naast Gielens’
bureau. De meesten komen uit Zuid-Europa,
maar ook India, Pakistan en Iran zijn op de
kaart van een vlaggetje voorzien.
Hoe Gielens die kandidaten traceert?
‘Simpel: via sociale netwerken als LinkedIn
en Facebook. Techneuten die openstaan
voor een nieuwe betrekking, zijn op internet
goed te vinden.’ Ook de rest van het proces
is gedigitaliseerd. YER benadert kansrijke
kandidaten per e-mail. Hapt de kandidaat
toe, dan volgt een gesprek via Skype. Daarna
overlegt de recruiter met de klant, die de
Grote lichten
Hoogopgeleiden in Eindhoven
procent van werkenden
45
43
41
60.010
39
2011
68.257
37
2013
69.158
35
2005
©ELSEVIER
2012
BRON: CBS
vliegtickets boekt. Binnen een maand kan
de uitheemse techneut met een enkele reis
op Eindhoven Airport landen.
Daar houdt de verantwoordelijkheid van
de bemiddelaar niet op. Het bedrijf helpt bij
de inburgering. Elke week komen de expats
– ze staan immers op de loonlijst van YER –
op kantoor langs voor een gesprek over de
moeilijkheden waar ze tegenaan lopen. Het
begrijpen van het loonstrookje, de belastingaangifte, het openen van een bankrekening, maar ook alledaagse dilemma’s als de
aanschaf van een fiets en het leggen van
contacten. Gielens: ‘Dat maakt het werk veel
dynamischer. Als we iemand plaatsen voor
een vaste functie, bellen we elk halfjaar om
te vragen hoe het gaat.’
Beetje Nederlands
YER helpt zijn gedetacheerden ook bij het
aanvragen van verblijfs- en werkvergunningen. Ingezetenen van de Europese Unie
staat het vrij om in Nederland te werken.
Voor werknemers die van buiten de Unie
worden gehaald, geldt de regeling voor kennismigranten: wie in Nederland een bruto
maandsalaris van minstens 4.048 euro verdient (of 2.968 euro voor werknemers jonger
dan dertig), krijgt toegang tot de arbeidsmarkt, eventueel met partners en kinderen.
Wekelijks komen de expats bij de recruiter voor een taalcursus. Deze week zijn er
vijf, uit Spanje, Roemenië, Turkije en de
Verenigde Staten, om Nederlands te leren.
Dat gaat niet gemakkelijk. Hoewel de meeste
buitenlanders zeggen dat ze het belangrijk
vinden om de taal te leren, doen ze duidelijk niet allemaal een even grote inspanning. ‘Met Engels kan ik hier goed terecht,’
zegt de Spaanse Laia Gómez Valle (28). Zij
spreekt ‘een beetje’ Nederlands, genoeg
om op Marktplaats een fiets te kunnen kopen.
Gielens verwacht dat zijn Eindhovense
kantoor zal uitgroeien tot het grootste van
het bedrijf. ‘Over vijf jaar kunnen we hier
zeshonderd mensen aan een baan helpen.
Tegen die tijd kan het zijn dat ons hoofdkantoor is verhuisd van Amsterdam naar Eindhoven. Hier wordt het geld verdiend.’
E