Transcript In vier maanden wind- en waterdicht met kruislagenhout (CLT)

Een mooi uitvoeringsdetail: door het golfplatendak lichtjes te laten uitkragen voorkwam
de architect de minder esthetische inzet van
windveerstukken. De Platohouten gevelbekleding komt volledig tot haar recht.
SPECIAL HOUT EXTERIEUR
Nieuwbouw tweede “Klimaatloods” van Natuurpunt in eindfase
In vier maanden wind- en waterdicht
met kruislagenhout (CLT)
Na de bouwvakantie opent Natuurpunt in Gentbrugge een energiezuinige
loods-werkplaats in hout voor haar terreinwerking in Oost-Vlaanderen. Voor het
noorden van de provincie Antwerpen staat er al een vrijwel identiek gebouw
in Ekeren en de bouw van een derde loods is gepland in Genk. Natuurpunt
beheert meer dan 20.000 ha bos- en natuurgebied in Vlaanderen met de
inzet van 270 vaste medewerkers en rond de 3.000 vrijwilligers. Enkele jaren
geleden besloot de vereniging deze beheeractiviteiten één centrale uitvalsbasis
per regio te geven. Daarvoor zou waar mogelijk een nieuwbouw opgetrokken
worden met gemengde functie, want zowel mensen als machines vinden er
een tijdelijk onderkomen. Natuurpunt vatte deze loods-werkplaatsen ook op
als een uithangbord voor bio-ecologisch en energiebewust bouwen en schreef
er daarom een architectuurwedstrijd voor uit, die gewonnen werd door Ecoarchitecten uit Hasselt. Voor een vlotte opvolging van de bouwwerkzaamheden
in Gentbrugge vond Natuurpunt het aangewezen een architect dichter bij huis
aan te spreken. denc!-studio in Gent stond daarenboven in voor de detaillering,
materialisatie, gevelverdeling en het interieur van deze “Klimaatloods”.
Zijn competitiviteit tegenover traditionele bouw heeft CLT-bouw inmiddels
bewezen, inzonderheid in halfhoge en
hoge gebouwen. Door de hoge graad van
prefabricage van bouwelementen die gemakkelijk hanteerbaar zijn op de bouwplaats, kan met deze bouwmethode immers zeer snel gebouwd worden. 30%
sneller dan in staal en beton, zo rekenden de architecten van Engelands eerste
hoogbouw in CLT, het negen verdiepingen hoge Stadthaus in Londen, uit. Bovendien is het materiaal goedkoper dan
staal of beton, isoleert het en heeft het
een veel betere milieuscore. Houtgrondstof is hernieuwbaar en ook al vraagt de
productie van CLT bijkomende energie
voor het verzagen, verlijmen en persen,
dan nog gaat het om een veelvoud minder dan nodig is voor de productie van
staal en beton. Door te bouwen in CLT
vermijd je dus de koolstofemissie van
deze bouwmaterialen.
Het ontwerp introduceert houtmassiefbouw in de vorm van panelen kruislagenhout (cross laminated timber of
CLT). Dat zijn panelen die zijn samengesteld uit 3-5-7 lagen nevengeschikt verlijmde planken, waarbij elke laag haaks
op de andere is verlijmd. CLT-bouw is
in vergelijking met houtskeletbouw niet
Staal en beton zijn door bouwheer Natuurpunt dan ook nooit overwogen. Het
gebruik van hernieuwbare en energiezuinige materialen, duurzaamheid en de
vermindering van de CO2-uitstoot stonden uiteraard voorop bij de bouw van
deze “Klimaatloods”. Houtskeletbouw
was ook een mogelijkheid geweest, met
andere voordelen, zoals de in de structuur geïncorporeerde isolatie, maar met
als nadelen minder robuust te zijn en
zuinig met de grondstof hout. Maar CLT
is ook een samengesteld houtproduct,
waarvoor niet de grootste stamdiameters en hoogste houtkwaliteiten moeten
aangesproken worden. In die zin wordt
de houtgrondstof juist zeer efficiënt,
want met weinig uitval, verwerkt in dit
product.
Het bouwprogramma van de “Klimaatloods” omvat een afdak voor de opslag van het materieel, een halfopen werkplaats voor onderhoud en herstel
en een laagenergieconstructie van twee bouwlagen voor het personeel.
2 mei 2014
69
SPECIAL HOUT
HOUTEXTERIEUR
Lo Saerens, die bij Natuurpunt teamverantwoordelijke is voor bouwprojecten, vat samen: “Half augustus vorig jaar
werd de eerste spadesteek gegeven en
net voor de kerstvakantie was de constructie wind- en waterdicht. We zijn nu
half maart en de activiteiten die u hier
nog ziet – het aanbrengen van de gevelbekleding en het sluiten van de constructie – voeren we grotendeels zelf uit.
In Gentbrugge konden we de bouwkost
(excl. omgevingsaanleg, studie- en architectenkosten, inrichting en btw) terugschroeven tot rond het miljoen euro
en dat stemt gelukkig. Maar het belette
ons niet een gebouw neer te zetten dat
op vele vlakken model kan staan. U zal
verrast staan van het aantal primeurs.”
CLT-panelen worden aangeleverd op de bouwplaats met de gevelopeningen en doorvoeropeningen voor leidingen reeds uitgefreesd.
moeilijker luchtdicht te maken dan CLTbouw. Bouwen met CLT heeft als nadeel
dat het, net als andere massiefbouwsystemen, bijkomend geïsoleerd moet
worden in de buitenwanden, maar een
groot voordeel is dat het voor de binnenstructuur geen afwerking behoeft. Deze
en andere kostenverlagende aspecten
van CLT waren gezien het beperkte
bouwbudget van Natuurpunt dankbaar
meegenomen.
Bouwteam
“CLT-bouw is betrekkelijk nieuw. Het is
een Zwitserse vinding uit begin jaren 90
van vorige eeuw, die voort werd ontwikkeld in Oostenrijk”, weet Nils Detemmerman (De Noordboom). “De digitale
ontwerp- en bewerkingstechnieken van
vandaag hebben bouwen met CLT in
het kielzog van de duurzaam bouwenbeweging tot een succes gemaakt. CLT
wordt op de bouwplaats aangeleverd in
verdiepinghoge montageklare prefabelementen met raam- en deuropeningen
en doorgangen voor leidingen reeds uitgefreesd. De ruwbouw staat dus in een
mum van tijd recht. CLT maakt grote
overspanningen mogelijk en laat de ontwerper een zeer grote vrijheid. Bouwen
met CLT is goed doorgebroken in Cen-
Architect Robin Cuvelier (denc!-studio)
wijst op het esthetische aspect. CLT-panelen zijn constructie en afwerking in
één. Je kan een CLT-wand nog decoratief bekleden, maar je mag hem, zoals
hier is gebeurd, onafgewerkt laten. Dat
oogt mooi, omdat het totaalbeeld nergens verstoord wordt door verbindingselementen. Alle verbindingen zijn hout/
hout en werden uitgefreesd in de dikte
van de elementen zelf. Waar je ook kijkt
in het interieur, alles is hout. Deze industriële look stemt ook overeen met de
functie van het gebouw. Wanden en plafond werden enkel opgeschuurd en geolied, behalve in de werkplaats, het magazijn en de technische bergingen. Zo
wordt CLT, maar dan geleverd in een op
uitzicht gesorteerde kwaliteit, ook toegepast in woningbouw.
Luchtdichtheid 0,12/h-1– een prestatie
voor een industriële houtbouw!
De afwezigheid van afwerking valt ook
op in de tussenvloer. Anders dan in Ekeren werd de vloer in Gentbrugge uitgevoerd in CLT-panelen en daardoor bekwam men meteen een kant-en-klare
CLT-wanden staan in een
mum van tijd recht.
s
en .be t
rt
ns er
ae rte eest
e
j M ma 51 H
ri
j- 5
ge eri 5, 8 78 et.be
0
ro
og -14 4 len
td
dr 39 64 te
ou out at 1 056 ns@
H
.h ra l. rte
w lst Te ae
e
w
.m
w auw
fo
in
G
Het bouwprogramma omvat een afdak
voor de opslag van het materieel, een
halfopen werkplaats voor onderhoud en
herstel en een laagenergieconstructie
van twee bouwlagen voor het personeel
met kantoor, polyvalente zaal, omkleedruimte en douches en magazijn. In Gentbrugge is dit geïsoleerde gedeelte 520
m² groot (plus een verdieping van 145
m²), de loods-werkplaats meet 1.470 m².
Aannemer was De Noordboom uit Ronse, met Eurabo als belangrijkste leverancier. Van meet af werd in bouwteam
gewerkt aan de meest ecologische
en economische oplossingen. Zo
intens verliep de samenwerking dat het ‘vaderschap’
van een innovatief idee
of een voorstel al vaak
niet meer is te achterhalen.
Het
bouwteam
blikt tevreden achterom.
CLT vraagt geen
afwerking
traal- en Noord-Europa en in Groot-Brittannië. Wij hebben een beroep kunnen
doen op een Duitse fabrikant net over
de grens met Nederland, hooguit 200
km ver, waardoor onze koolstofvoetafdruk toch laag is gebleven.”
2 mei 2014
70
8
49
H
SPECIAL HOUT EXTERIEUR
len met just-in-time levering op de
bouwplaats, zodat de ruwbouw vrijwel
onmiddellijk winddicht kan gemaakt
worden.
Nog een voordeel van CLT is dat in de
structuur gemakkelijk hoge trekkrachten kunnen opgenomen worden. Zo
wordt de vloerplaat van de verdieping
ter hoogte van een 4,70 m breed bandraam op het gelijkvloers aan de wand
erboven opgehangen. Hierdoor kon het
zware linteel boven dit raam weggelaten
worden wat tot een directe besparing
leidde.
Omdat de gevelopeningen in de fabriek precies op maat zijn uitgefreesd, kunnen ze op de
bouwplaats het schrijnwerk dadelijk ontvangen.
CLT biedt voorts de mogelijkheid om
leidingkanalen voor te boren en contactdoosgaten in te frezen, zodat op de
bouwplaats nog enkel de montage van
de technieken moet gebeuren, terwijl
zij aan het gezicht onttrokken blijven. In
dit industriële gebouw werd echter geopteerd voor plaatsing van de technieken in opbouw. “Geen slechte keuze”,
zegt Nils Detemmerman, “want, zeg nu
zelf, kan plaatsing op deze massiefhouten wanden eenvoudiger? Je schroeft in
waar je wil. ”
Brandweerstand en
isolatie
De genoemde kostenvoordelen van CLT
mogen natuurlijk niet doen vergeten dat
in dit project ook voor houtmassiefbouw
is gekozen omwille van de inherente
sterkte. Het grootste gedeelte van het
bouwvolume is immers bestemd voor de
opslag en het onderhoud van zwaar materieel. In het gebouw in Ekeren is bovendien een werkplaats voor tuinhout
ondergebracht. Dan wordt een stootvaste constructie wel op prijs gesteld. Toch
hadden wanden van 8 cm dik volstaan
voor de stabiliteit van deze bouw, vertelt
Robin Cuvelier. De reden dat we hier
muren van 14 cm en een tussenvloer
van 16 cm dik zien, heeft vooral te maken met de gevraagde brandweerstand.
Gezien de gemengde functie van het gebouw eiste de Gentse brandweer een
Waar je ook kijkt in het interieur, alles is hout. De verbindingen (tong-groef, liplas) werden uitgefreesd in de dikte van de panelen. Een groot voordeel van deze bouwwijze: CLT-binnenwanden
en -vloer behoeven geen afwerking.
loopvloer op de verdieping. Robin Cuvelier wijst ook op de deur- en raamopeningen waarvan de dagkanten geen afwerking behoeven. Het schrijnwerk kan
er zonder meer in geplaatst worden. Bovendien kan dit onmiddellijk. In een traditionele bouw blijft het toch altijd raadzaam het schrijnwerk te bestellen na
opmeting van de gevelopeningen. CLT-
panelen worden af fabriek aangeleverd
met tot op de mm nauwkeurig voorgefreesde openingen. Dat laat de aannemer toe het schrijnwerk vooraf te bestelEen groot voordeel van deze bouwwijze:
CLT-binnenwanden en -vloer behoeven geen
afwerking.
2 mei 2014
71
SPECIAL HOUT
HOUTEXTERIEUR
De CLT-buitenwanden kregen een houtskeletopbouw die werd ingeblazen met cellulosevlokkenisolatie.
brandweerstand REI van 2 uur tussen
het magazijn en de overige functies. Met
alleen hout in vloer of wand kan je daaraan voldoen, maar dan moet je overdimensioneren. Die meerdikte kwam dan
weer de akoestische isolatie ten goede.
CLT heeft daarbovenop het voordeel gemakkelijk voor een luchtdichte bouwschil
te zorgen. Er zijn nauwelijks voegen om
af te tapen. Om het gesloten gedeelte van
het project voldoende energiezuinig te
maken, kreeg het een houtskeletmantel
van 18 cm rondom, die werd ingeblazen
met cellulosevlokkenisolatie - hier ging de
voorkeur naar het zopas op Batibouw geprimeerde nieuwe product van Isoproc: i3
- en afgedicht met een 18 mm Celit houtvezelplaat. Met deze wandopbouw kwam
een U-waarde tot stand van 0.19 W/m²K.
Een bijzondere uitdaging naar luchtdichtheid toe vormde de sectionaalpoort die het geïsoleerde gedeelte
verbindt met de halfopen loods. Architectenbureau denc!-studio kwam in
nauwe samenwerking met poortenfabrikant L-Door tot een oplossing. Met
siliconedichtingen en densobanden aan
zij- en bovengeleiders kwam men een
heel eind. Maar ingenieus was dat de
onderregel precies werd aangepast aan
het immers nooit waterpas liggende polybeton-vloerniveau, waardoor de dichtingsrubbers gelijkmatig aangedrukt
worden. Een plaatselijke uitvulling van
de ruwbouw gaf de topsectie een betere
afsluiting. Het resultaat mag er zijn. Na
deze aanpassingen haalde de constructie in de Blowerdoortest een n50-score
van 0,12/h-1 . Om van een passiefbouw
te mogen spreken, moet voldaan worden
aan de passiefhuisnorm, die een luchtdichtheidsscore oplegt van 0,6/h-1. De
Klimaatloods in Gentbrugge doet dus
nog duidelijk beter.
Detaillering
Via de verdieping krijg je toegang tot het
(zonne)terras dat nog moet afgewerkt
worden met houten beplanking. Ook hier
voorzag het bouwteam een kostenbesparende ingreep. Door de terrasvloer onder
De doorbreking van de goed geïsoleerde buitenschil met een sectionaalpoort maakt een
laagenergieconstructie wel erg moeilijk. Toch
hebben architect en fabrikant een oplossing
gevonden waardoor de poort zorgt voor een
luchtdichte afsluiting.
een lichte helling te plaatsen, was meteen
de afwatering van het terras verzekerd,
zonder bijkomende constructie. En merkwaardig genoeg moet je op de gelijkvloerse verdieping al erg goed kijken vooraleer
het je opvalt dat het plafond helt.
Architectenbureau denc!-studio bedacht ook een oplossing voor het afwateringsprobleem dat werd gecreëerd door
de integratie van de brandkoepels in het
hellende golfplatendak. Zo vroegen wel
meer economisch gemotiveerde keuzes
De Platohouten gevelbekledingsplanken in wisselende breedte werden aangebracht in openvoegconstructie.
2 mei 2014
72
SPECIAL HOUT EXTERIEUR
Graag stellen wij onze OUTDOOR ‘the silver
antique collection’ voor.
Geselecteerde knoppen en grepen vervaardigd uit
messing, met een hoogwaardige en
aantrekkelijke ‘oud antiek zilver’ afwerking die nooit
roesten en daardoor dus uitermate
geschikt zijn voor buitengebruik in buitenkeukens,
tuinmeubelen, poolhouses enz...
Aarzel niet ons te contacteren voor een presentatie!’
De gevelbekleding in 18 mm vuren Platohout, dat brandvertragend behandeld
werd, is horizontaal geplaatst wat een
extra lattenwerk uitspaarde. Geopteerd
werd voor een openvoegconstructie met
een beplanking van wisselende hoogte (50-110-160 en 185 mm), waarmee
een mooi esthetisch effect kon bereikt
worden. Daarbij ging de voorkeur naar
brede voegen omwille van de materiaalbesparing die hierdoor gerealiseerd kon
worden. Een dampopen wind- en waterdichtingsfolie met voldoende uv-bestendigheid om brede voegen toe te laten, bleek echter moeilijk te vinden. Tot
Pro Clima begin dit jaar het product Solitex Fronta Quattro connect lanceerde,
dat is goedgekeurd voor plaatsing achter
een gevelafwerking met open voegen tot
35 mm. Hier heeft het zijn eerste grootschalige toepassing gevonden.
De halfopen loods is een constructie in
gelijmd gelamelleerde kolommen en lig-
gers. Omdat deze elementen meer aan
weer en wind zijn blootgesteld beval de
aannemer Midden-Europees lariks aan
als houtsoort en ook hier is constructieve houtbescherming, zoals de kolommen
die op een verhoogde metalen voet zijn
geplaatst, een vanzelfsprekendheid.
Ontwerp: Eco-architecten,
Hasselt
Verantwoordelijke architect
bouwsite Gentbrugge: denc!-studio, Gent
Ruwbouw: vloerplaat en grondwerken – Algemene bouwonderneming Verhaege, Dentergem.
Houtbouw: De Noordboom,
Ronse.
Technieken: EcoPuur, Nevele.
Sectionaalpoorten: L-Door,
Liedekerke.
Ingenieur stabiliteit betonwerken: SEC, Deinze.
E827-2-1/4
Kleinheide 24G - 2242 Pulderbos
Tel: +32(0)3 464 0091 - Fax: +32(0)3 464 00 92
E-mail: [email protected] - Site: www.du-pont.be
BILTERIJST NV
Azobe – Bilinga – Massaranduba
Zagen - Schaven - Bewerken
Prefabricage - Draaiwerk
FSC - CE - SafeGrip®Antislip
Biezeweg 15 b - 9230 Wetteren
Tel. 09 230 71 54 - Fax 09 230 26 65
www.bilterijst.be - [email protected]
Waar krijgt u de
laatste stand van
zaken over
aanbestedingen ?
Ga naar
http://lc.cx/Bouw
H539-1/4
om vindingrijke detaillering. Of om een
uitgebreide speurtocht op de markt.
Du Pont bvba
H488-1/4
Het bouwteam besprak in een 12-tal vergaderingen ook de afwerking tot in detail. Voor bouwheer Natuurpunt, Lo Saerens (tweede v.l.), voor architectenbureau denc!-studio Robin Cuvelier
(midden) en voor aannemer De Noordboom Nils Detemmerman (uiterst r.). Eveneens op de
foto: Sooi Valcke (tweede v.r.) en zijn opvolger Luc Claerbout (uiterst l.) technisch-commercieel
adviseurs bij Eurabo, de nauw bij deze bouw betrokken leverancier van ecologische bouwproducten.(foto’s: denc!-studio, De Noordboom en redactie)
2 mei 2014
73