Transcript (enkele) staatssteunaspecten. - Belastingplicht Overheidsbedrijven

Belastingplicht overheidsondernemingen:
(enkele) staatssteunaspecten
Prof. R.H.C. Luja
UvA, 23 oktober 2014
Historie
Oneerlijke concurrentie?
• Onder omstandigheden concurreert
de overheid met marktpartijen
• Uitbreiding belastingplicht vennootschapsbelasting
speelt al > 20 jaar in parlement
• Discussie met Europese Commissie (≥ 1997):
onwenselijke staatssteun?
Europese Commissie
• Mei 2013:
Commissie verzoekt vóór november 2014 wetgeving
vast te stellen die regelt dat overheidsbedrijven (die
economische activiteiten uitoefenen) net als private
ondernemingen worden belast, en deze in 2015 in
werking te laten treden
• Voorstel voor dienstige maatregel dient
“onvoorwaardelijk en ondubbelzinnig” en
“in zijn geheel” te worden aanvaard
Reactie Ministerie van Financiën
“De Nederlandse regering is voornemens, onder
voorbehoud van parlementaire goedkeuring,
om binnen een termijn van 18 maanden
wetgeving vast te stellen die erop gericht is dat
overheidsbedrijven die economische
activiteiten uitoefenen op dezelfde wijze als
private bedrijven aan vennootschapsbelasting
zullen worden onderworpen.”
“Dit betekent concreet dat de wetgeving per 1
januari 2015 tot wet zal worden verheven en de
wet per 1 januari 2016 in werking zal treden.”
Rechtsgevolg
• Huidig regime is ‘bestaande steun’
• Door acceptatie dienstige maatregel leidt het
voortzetten van een bestaande vrijstelling voor
overheidsbedrijven per 2016 m.i. tot ‘nieuwe’
niet-goedgekeurde steun
• Echter, niet onvoorwaardelijk geaccepteerd
• Formeel onderzoek dat resulteert in opdracht tot
aanpassing, waarna ‘nieuwe steun’ ???
Voorbeeld: zeehavens
• Specifieke subjectieve vrijstelling vanwege
ontbreken ‘level playing field’
• Dat buitenlandse havens mogelijk ook staatssteun
ontvangen geeft volgens vaste rechtspraak niet het
recht zelf steun te verlenen
• Houdbaar? In ieder geval niet als subjectvrijstelling
• Drukmiddel
Uitzondering voor overheidstaken
Rechtsgevolg
• Staatssteun vereist de aanwezigheid van een
‘economische activiteit’ en een ‘ongunstig effect op
het handelsverkeer’ binnen de EU
• Speelruimte?
• Klassieke overheidstaken uitgezonderd
• Waarom geen ‘white list’?
Te ruime vrijstellingen?
• Objectieve vrijstelling voor interne diensten via
samenwerkingsverbanden (art. 8e) te ruim?
– Alleen diensten binnen samenwerkingsverband
(voorkomen kruissubsidiëring bij dienstverlening
aan andere overheden/derden)
– Naar evenredigheid van afname van activiteiten
bijdragen in de kosten (lees: rekening en risico?)
• Subjectieve vrijstelling (art. 6b) voor onderzoeksen onderwijsinstellingen m.b.t. valorisatie
ANBI-status
• Art. 5b lid 2 AWR bestempelt o.a. staat,
gemeenten, provincies en waterschappen tot
algemeen nut beogende instelling (ANBI)
• Werkt dit door in de vpb nu de belastingplichtige
de publiekrechtelijke rechtspersoon is?
• De onderneming zelf had als zelfstandige entiteit
ANBI status mogelijk niet gekregen. Staatssteun?
Beperkte belastingplicht
• Als winststreven ontbreekt en fiscaal geen
onderneming wordt verondersteld:
– alsnog belastingplicht indien in concurrentie
wordt getreden met derden
• NL:
geen concurrentie bij structureel
verliesgevende activiteiten
• EU:
wel, maar mogelijk compensatie voor
onrendabele economische activiteit
Belastingplicht, en dan?
Een winstmarge is alleen maar lastig…
“Een integrale kostprijs verdient de voorkeur boven het
hanteren van een marktprijs of een marginale kostprijs als
minimale verkoopprijs. Een norm die is geënt op de
marktprijs kan gemakkelijk leiden tot rechtsonzekerheid
voor betrokken overheden en ondernemers. De afbakening
van de relevante product- en geografische markt die
cruciaal is voor de vaststelling van de relevante
marktprijs, is complex en kan op verschillende wijzen
plaatsvinden. En tevens is niet eenduidig vast te stellen
hoe de aanbiedende overheid moet omgaan met
kwaliteitsverschillen tussen haar producten of diensten en
die van concurrerende ondernemingen.”
MvT, TK 2007–2008, 31 354, Wet ‘Markt & Overheid’
Contractonderzoek: richtinggevend?
• Markttarief
• Indien er geen markttarief is:
– integrale kosten plus een in de sector
gebruikelijke marge óf
– tarief op basis van at arm’s length
onderhandelingen gericht op maximale
economische voordeel en tenminste
marginale kosten
Geen vpb-heffing: aanvullende steun?
Stel dat een gemeentelijk zwembad een zakelijk tarief van €
7,50 hanteert, maar dat de gemeente vervolgens € 1,50
subsidie verstrekt voor haar inwoners die tegen een
kortingstarief gebruik kunnen maken van het zwembad. In dit
geval ontvangt de onderneming € 6 direct en € 1,50 subsidie.
Stel dat een gemeentelijk zwembad een niet-marktconform
tarief hanteert van € 6, om zwembadgebruik te bevorderen.
De gemeente neemt als eigenaar/aandeelhouder genoegen met
een lager resultaat, omdat hiermee het algemeen belang wordt
gediend dat zij behartigd.
Belastingplicht, en dan?
• At arm’s length correctie tussen overheid en
al dan niet zelfstandige overheidsonderneming kan signaal zijn voor steun
• Beperkte overlegmogelijkheid met fiscus
vanwege signaalfunctie van het fiscale
dossier; Commissie kan stukken bij de
Belastingdienst ter inzage vragen
Belastingplicht, en dan?
• Bodemlozeputlening
– Verantwoorde kapitaalverstrekking?
• Onzakelijke lening
– Afwijkende voorwaarden als voordeel;
hoofdsomonzakelijke lening
– Rente via borgstellingsanalogie, maar wat als
borgstelling onzakelijk is?
• Rentecorrectie via infokap
– Civielrechtelijke correctie ontbreekt?
Belastingplicht, en dan?
• Wat als bij het opstellen van een fiscale
openingsbalans blijkt dat aan een
onderneming dusdanige kosten moeten
worden toegerekend dat deze niet
levensvatbaar is?
• ‘Market economy investor principle’:
moet de overheid de stekker eruit trekken
als langetermijnperspectief structureel
verliesgevend is?
Aanbeveling
• Ontstaan belastingplicht is pas het begin
• Bij fiscale correcties tijdig afstemmen met
mededingingsjurist
• Mogelijk indicatie voor schending
staatssteunregels én Wet Markt & Overheid
• Voorkomen is beter dan…