Transcript Dimensie 3: Genetisch gewijzigde organismen (PDF, 1.16 MB)

DE GGO-CONTRO
Dertig jaar na de eerste genetisch gewijzigde plant in Gent,
blijven genetisch gewijzigde organismen (ggo’s) voor een bitse
controverse zorgen. We leggen u twee standpunten voor.
CONTRA
© Tsui Wikimedia Commons
GGO
‘GGO’S ZIJN EEN RECEPT
VOOR HONGER’
Vandana Shiva is een onvermoeibare Indische activiste en
tegenstander van ggo’s. Met haar ngo Navdanya komt ze op voor
biologische en kleinschalige landbouw gestoeld op biodiversiteit,
inheemse kennis en de vrijheid om zaden te oogsten.
deel van de propaganda. De waarheid is
n Vandana Shiva’s visie op landbouw
dat boeren gierst, pigeon pea én katoen
is geen plaats voor ggo’s. ‘Ggo’s zijn
kweekten voor ze met ggo’s begonnen, en
een recept voor honger’, zegt ze.
dat ze toen gezond voedsel aten. Nu planten
‘Want ggo’s verbeteren de opbrengst
ze alleen Bt-katoen.’
niet, ze verhogen wel de kosten, het gebruik
Ggo’s passen perfect binnen de monovan chemische producten en ze zijn verweven
cultuurvisie van multinationals. Monomet het innen van patenten’.Volgens haar zijn
culturen laten immers vlot mechanisatie
ggo’s bovenal een instrument voor multinatoe en zijn gelinkt aan gebruik van kunsttionals zoals Monsanto om hun inkomsten
mest en pesticiden, die beide vaak door
veilig te stellen. Door een of meer genen
diezelfde multinationals
binnen te brengen hebben
verhandeld worden. De
ze immers een variëteit
opbrengst per hectare
gewijzigd en kunnen ze Gemengde
lijkt hoog, maar moet
er een patent op nemen. culturen leveren
uiteindelijk onderdoen
Boeren moeten dan het
voor gemengde cultuvrij dure ggo-zaad tel- 10 à 40 keer meer
ren waar ruim plaats is
kens weer aankopen, vaak voedingswaarde
voor een rijke diversiteit
samen met dure kunstmest
op per hectare dan aan gewassen. Als puntje
en pesticiden.
bij paaltje komt, leveren
Bovendien maken de ggo- monoculturen
dergelijke gemengde
gewassen hun beloften
culturen 10 à 40 keer
niet waar. Een schrijnend
meer voedingswaarde op per hectare,
voorbeeld is het Bt-katoen in India. Dit
zo blijkt uit onderzoek door Navdanya.
gemanipuleerde katoen zou geen insectiOverigens, omdat monoculturen zo uniform
ciden meer nodig hebben. ‘Het tegendeel
zijn, zijn ze uiterst kwetsbaar voor pesten
is waar. Bt-katoen heeft tot 13 keer meer
en voor een grillig weerpatroon in tijden
pesticiden nodig. Er ontstaan nieuwe pesvan klimaatverandering.
ten en de opbrengst is laag. Veel Indische
boeren hebben zich in de schulden gestort
‘Het is opvallend dat er tot nu toe wereldwijd
om het ggo-zaad te kunnen betalen en zien
maar 4 ggo-gewassen zijn (maïs, koolzaad,
geen uitweg meer. 250.000 boeren hebben
katoen en soja) met slechts 2 kenmerken
al zelfmoord gepleegd. Het verband tussen
(herbicideresistentie en insectresistentie).
de zelfmoorden en de aanwezigheid van
Waarom? Omdat het zo gemakkelijk is om er
Bt-katoen is overduidelijk’. Toch stellen
winst mee te maken via patenten. Trouwens,
sommige rapporten dat boeren die Bttot in de jaren 50 at niemand soja, het is antikatoen kweken beter gevoed zijn. ‘Dat is
voedzaam. Nu vind je soja overal omwille van
I
14 JANUARI-FEBRUARI 2014 I dimensie 3
de patenten. Het overgrote deel van de ggogewassen dient overigens niet rechtstreeks
voor voeding, maar voor biobrandstoffen,
textiel en veevoeder’.
Met zogenaamde gouden rijst – ggo-rijst
aangerijkt met vitamine A - wil de ggolobby het Zuiden helpen. In landen zoals
India hebben veel kinderen inderdaad een
tekort aan vitamine A, wat kan leiden tot
blindheid of sterfte. Maar het tekort is juist
ontstaan doordat te veel ingezet werd op
monocultuur. ‘De beschikbare diversiteit
van curryblaadjes, koriander, pompoen en
dergelijke is 300 keer efficiënter. Bovendien hangen er 80 patenten vast aan de
gouden rijst’.
Ggo’s hebben ook overduidelijk nadelige
effecten op het milieu en de gezondheid.
Het spuiten van de onkruidverdelger
‘Roundup’ op de herbicideresistente ggogewassen heeft geleid tot resistent onkruid
(superweeds). Uit onderzoek bleek bovendien dat ratten gevoed met ggo-voeding
ernstig ziek werden.
‘Het merendeel van het eten in de wereld
– maar liefst 72 procent – komt van kleine
landbouwbedrijven. En daar moeten we de
strijd tegen de honger voeren, met een meer
ecologische aanpak, meer biodiversiteit
en zonder ggo’s’, besluit Vandana Shiva.
ONLINE
www.navdanya.org
LANDBOUW
VERSE
GGO’S INZETTEN IN DE
STRIJD TEGEN HONGER
PRO
© Cinvestav
GGO
In 1983 haalde de Mexicaan Luis Herrera-Estrella – samen met Prof. Marc
Van Montagu - een wereldprimeur aan de Universiteit Gent. Hij publiceerde als
eerste dat een plant genetisch gewijzigd werd. Vandaag is hij directeur van het
Laboratorio nacional de Genomica para la Biodiversidad (Irapuato, Mexico).
in hun stofwisseling. Daardoor is 30-50%
olgens Herrera-Estrella draait de
minder fosfaatmeststof nodig – uitputting van
weerstand tegen ggo’s grotenfosfaat is één van de grote problemen – en
deels rond de bezorgdheid dat
zijn onkruidverdelgers overbodig.’
ggo’s een instrument zijn voor
een beperkt aantal multinationals om de
Het laatste voorbeeld toont aan dat ggo’s een
zaadmarkt te domineren. En het klopt dat
belangrijk onderdeel kunnen zijn van een
deze firma’s naar een monopolie streven.
agro-ecologische aanpak. Ze laten immers
‘Ik stel het ook vast in Mexico, ook al worden
toe minder of geen chemicaliën te gebruihier nauwelijks ggo’s geteeld. De multinaken. ‘Ik begrijp dan ook niet waarom ggo’s
tionals bouwden hier
niet te verzoenen zijn met
hun monopolie uit via
biologische landbouw.
hybride en commerci- Ontwikkelingslanden
Ggo’s hoeven ook echt
ele variëteiten.’
niet als een monocultuur
geteeld te worden.’
De dominantie van moeten in hun
enkele multinatio- plattelandsontwikkeling
Het klopt dat tot nu
nals heeft dus niets te
toe ggo’s beperkt zijn
plaats maken voor
maken met ggo’s op
tot vooral 4 gewassen
zich. ‘Volgens mij dienen eigen onderzoek dat
(soja, koolzaad, maïs en
ontwikkelingslanden en
katoen) die in handen
eigen ggo's creëert
opkomende landen een
zijn van de grote zaaddegelijke langetermijn- voor de eigen boeren
bedrijven. De reden is
visie op punt te stellen
dat het enorm duur is
over hun plattelandsontwikkeling. Daarin moet
om ggo-zaad op de markt te brengen.
er plaats zijn voor eigen onderzoek dat eigen
Onder meer omdat de tegenstanders
ggo’s creëert die de eigen boeren nodig
zoveel voorafgaande testen eisen. ‘Ik denk
hebben. Eigen zaadfirma’s zorgen voor het
dat de grote bedrijven hier juist tevreden
nodige zaad.
over zijn. Zo kunnen ze immers hun monoWant ggo’s kunnen wel degelijk een meerpolie beter handhaven. Publieke instellingen
waarde bieden, ook voor kleine boeren. De
en kleine bedrijven hebben gewoon het geld
uitdaging om 9 à 10 miljard mensen te voeden
niet om ggo-zaad te commercialiseren.’
in 2050 is echt wel gigantisch. We zullen alle
Overigens, het protest tegen ggo’s kan
mogelijke technieken nodig hebben, inclusief
niet beletten dat ggo-voedsel een ontwikggo’s, om dat te realiseren. Zo zal droogtekelingsland binnenkomt. ‘Zo mogen we in
tolerantie heel belangrijk worden door de
Mexico geen ggo-maïs en ggo-soja telen
klimaatverandering. Zelf zijn we erin geslaagd
voor de handel. Resultaat? Jaarlijks voeren
planten te creëren die fosfiet kunnen gebruiken
we 20 miljoen ton ggo-maïs in, en 90% van
V
de soja op de interne markt is genetisch
gewijzigd. Dat is ggo-voedsel dat in het
buitenland geteeld werd met ggo-zaden
van multinationals.’
Herrera-Estrella kent geen enkel degelijk
gedocumenteerd artikel dat aantoont dat
ggo’s schadelijk zijn voor de gezondheid
en het milieu. In de enkele artikels die
dat wel doen – en veelvuldig aangehaald
worden door tegenstanders – vertoonde
de experimentele opzet duidelijke tekortkomingen. Integendeel, diverse artikels
bevestigen het nut van ggo’s voor gezondheid en milieu. Een recent EU-rapport (A
decade of EU-funded GMO research) besluit
dat ggo’s niet meer risico’s opleveren
dan de klassieke veredelingstechnieken.
Daarvoor baseerde men zich op ruim 130
onderzoeksprojecten.
Evenmin kent hij studies die overtuigend
aantonen dat Indische boeren zelfmoord
plegen door ggo-katoen te telen. ‘Ik heb wel
weet van artikels die stellen dat ggo-katoen
redelijk succesbol is India. In het wetenschappelijke toptijdschrift Science verscheen een
artikel over de gezondheidsvoordelen van
ggo-katoen. Is het dan beter om chemische
insecticiden te spuiten in plaats van een biologisch afbreekbaar eiwit in te bouwen dat
specifiek insecten doodt en verder onschadelijk is voor mens en dier?’
ONLINE
www.langebio.cinvestav.mx
www.gmoanswers.com
dimensie 3 I JANUARI-FEBRUARI 2014 15
GGO-GEWASSEN IN DE LANDBOUW IN 2012
(in miljoen hectares)
17 miljoen boeren in 28 landen plantten in 2012 ggo-gewassen op 170 miljoen
hectare landbouwgrond, 12% van het volledige areaal in de wereld. 52% van
het ggo-areaal ligt in ontwikkelingslanden of opkomende economieën, 48% in
industrielanden. Tot nu toe zijn de gewijzigde eigenschappen insectenresistentie,
tolerantie voor onkruidverdelger en ziekteresistentie. De cijfers zijn afkomstig van
www.isaaa.org. Volgens Vandana Shiva worden de cijfers opgeblazen.
> 10
1-10
0,1-1
< 0,1
0
11,6
Canada
4,0
69,5
China
Verenigde
Staten
2,8
Pakistan
10,8
India
36,6
Brazilië
3,4
Paraguay
2,9
1,4
ZuidAfrika
Uruguay
23,9
Argentinië
DE 4 VOORNAAMSTE
GGO-GEWASSEN IN 2012
SOJA
%
KATOEN
%
MAÏS
%
81
81
35
van alle soja,
in 11 landen
van alle
katoen, in
15 landen
van alle maïs,
in 17 landen
GENETISCH GEWIJZIGDE PLANTEN VERSUS
KLASSIEKE PLANTENVEREDELING
KOOLZAAD
30%
van alle
koolzaad, in
4 landen
16 JANUARI-FEBRUARI 2014 I dimensie 3
Genetisch gewijzigde planten zijn planten waarin de mens één of meerdere vreemde
genen – erfelijke eigenschappen, vaak afkomstig van andere soorten - heeft ingebouwd.
Bedoeling is dat de plant aantrekkelijker wordt voor de landbouw, bijvoorbeeld resistent wordt
tegen insectenvraat. Ook bij klassieke plantenveredeling ontstaan gewijzigde planten.
Denk maar aan onze groenten, die er soms heel anders uitzien dan de oorspronkelijke ‘voorouderplant’ in de natuur. Alleen ontstaat een veredelde plant door kruising binnen eenzelfde
soort. Planten met voor de landbouwer interessante eigenschappen worden eenvoudigweg
met elkaar gekruist. Bij de nakomelingen selecteert men dan de meest geschikte individuen,
bijvoorbeeld die met de mooiste vruchten. Bij genetisch gewijzigde planten vertrekt men van
één gewijzigde plantencel in het labo waaruit dan volledige planten worden opgegroeid.
Oorspronkelijk maakte men gebruik van Agrobacterium tumefaciens, een bacterie die van
nature in staat is DNA in een plantencel binnen te smokkelen. Vandaag is ook het ‘genenkanon’ populair: minuscule goudbolletjes, bekleed met DNA, worden in de cellen geschoten.