Transcript de-geschiktheid-van-de-gronden-in-flevoland-voor

W E R K D O C U M E N T
DE GESCHIKTHEID VAN DE GRONDEN IN
FLEVOLAND VOOR BOOMTEELT
door
T. Hopman
en
J. Koning
190 Abw
R I J K S D I E N S T
V O O R
D E
I J S S E L M E E R P O L D E R S
S M E D I N G H U I S
L E L Y S T A D
IMIOUD
1. INLEIDING
2 . WAT
2.1
2.2
2.3
IS BOOMTEELT EN WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE BOOMKWEKERIJGEWASSEN
~efinitievan boomteelt
De hoofdgroepen van boomkwekerijgewassen in Nederland
een boomteeltgebied op kleiDe boomteelt in Opheusden e.0.:
grond
5
5
5
6
3 . MOGELIJKHEDEN VOOR BOOMTEELT IN FLEVOLAND
3.1 Algemeen
Zware gronden
Klei-op-veengronden
Klei-op-zandgronden
Lichte-zavelgronden
3.2
3.3
3.4
3.5
4. MOGELIJKHEDEN VOOR DE HOVENIER/BOC~MTELER
10
5 . SAMENVATTING
LITERATUUR
Bijlage 1: Boomteeltgebieden in Nederland
1. Boskoop
2 . Midden-Limburg
3 . Oost-Brabant
4. Zundert
5. Oudenbosch
6. Veendam en omstreken
7. Opheusden en omstreken
8. Utrecht en omgeving
Bijlage 2: Voomaarden waaraan de waterhuishouding en de grond moeten
voldoen voor boomteelt
1. Waterhuishouding
1 . 1 Wateraanvoer
1 . 2 Waterafvoer
2 . De grond
3 . De zuurgraad van de grond
;
1
1
I
1
I
2
Bijlage 3: Mogelijkheden voor boomteelt in Flevoland volgens specialis- I
ten uit Boskoop
I . Inleiding
1
2 . Kleigronden
I
3 . 1.ichte-zavelgronden
1
4 . Zandgronden
1
5 . Bodemtechnische maatregelen
2
6. Klei-op-zandgronden
2
7. Klei-op-veengronden
2
8. Klei-op-humusrijke klei
2
Bijlage 4: Geschiktheidskaart voor boomteelt in Flevoland
'INLEIDING
yanwege d e gebleken b e l a n g s t e l l i n g voor h e t s t i c h t e n van boomkwekerijen
enlof hoveniersbedrijven i n de I J s s e l m e e r p o l d e r s ontstond behoefte aan
kennis omtrent de geschiktheid voor boomteelt van de i n Flevoland voorkomende gronden.
E r , b l i j k t b e l a n g s t e l l i n g t e b e s t a a n voor h e t gehele huidige werkgebied
ban de R i j k s d i e n s t voor de I J s s e l m e e r p o l d e r s , t.w. h e t l a n d e l i j k e e n
h e t s t e d e l i j k e gebied. Voor O o s t e l i j k Flevoland i s daarom h e t gebied van
d e gemeente Dronten b u i t e n beschouwing gebleven.
bm de boamteeltgeschiktheid t e beoordelen z i j n de gegevens u i t de l i t e r a t u u r aangevuld met adviezen van b o o m t e e l t s p e c i a l i s t e n en t e l e r s u i t and e r e d e l e n van Nederland.
U i t de l i t e r a t u u r is een beeld gevormd over de boomteelt en over de e i s e n
d i e de d i v e r s e t e e l t e n aan de grond s t e l l e n . Daaruit z i j n g l o b a a l de ge. s c h i k t h e i d s e i s e n voor de grond a f g e l e i d . Het lutumgehalte ( c . q . h e t per'centage a f s l i b b a a r ) , de zuurgraad (pH) en h e t organische-stofgehalte
z i j n de b e l a n g r i j k s t e f a c t o r e n . Deze z i j n bepalend voor de g r o e i k r a c h t
van de gewassen en voor de bewerkbaarheid van de grond,. Andere g e s c h i k t heidsbepalende f a c t o r e n , z o a l s de bereikbaarheid voor zwaar v e r k e e r , n u t s voorzieningen (de aansluitingsmogelijkheden op h e t gas-, e l e k t r i c i t e i t s - ,
w a t e r l e i d i n g - e n ' t e l e f o o n n e t ) z i j n i . h . a . minder bepalend; op de meeste
p l a a t s e n i s a a n s l u i t i n g zonder bijzondere moeilijkheden t e r e a l i s e r e n .
I n d i t r a p p o r t wordt i n de e e r s t e p l a a t s de i n f o r m a t i e op Flevoland ger i c h t . Informatie d i e n i e t d i r e c t op Flevoland kan worden betrokken,
' m a a r d i e we1 van belang is voor h e t v e r k r i j g e n van een compleet beeld
voorzover d a t t e n minste op s c h r i f t i s t e s t e l l e n
i s i n bijlagen verwerkt
I n hoofdstuk 2 is dan ook een b e s c h r i j v i n g van d e boomteelt e n van de
werkwijze i n gebieden met k l e i g r o n d gegeven. D i t l a a t s t e b e t r e f t h e t gebied Opheusden/~iel,.omdat d a t , op d i t moment v r i j w e l h e t e n i g e boomteeltgebied op kleigrond i n Nederland is. De b e s c h r i j v i n g van de boomteeltgebieden (assortiment e n grondsoorten) i n d e r e s t van Nederland i s gegeven i n b i j l a g e 1; d e voorwaarden d i e i.v.m. de boomteelt worden g e s t e l d
aan de waterhuishouding en aan de grond z i j n i n b i j l a g e 2 beschreven.
I n hoofdstuk 3 is de g e s c h i k t h e i d van poldergronden voor boomteelt beschreven. D i t oordeel i s mede gebaseerd op de i n z i c h t e n van deskundigen
u i t h e t tuinbouwconsulentschap T i e l . Het oordeel van deskundigen u i t andere
gebieden van Nederland (met name Boskoop e.0.) i s i n b i j l a g e 3 gegeven.
In hoofdstuk 4 is een c o n c l u s i e gegeven, w a a r b i j een g e s c h i k t h e i d s k a a r t
voor d e t e e l t van park-, laan- en vruchtbomen is gemaakt. Opmerkingen
over eventuele grondverbeteringen t e n e i n d e de geschiktheid van bepaalde
p r o f i e l t y p e n voor boomteelt t e v e r g r o t e n z i j n , i n de t e k s t verweven.
-
.
2.
-
WAT I S BOOMTEELT EN WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE BOOMKWEKERRIJGEWASSEN?
2.1. D
e f i n i t i e van boomteelt
.......................
De boomteelt omvat d i e t a k van de tuinbouw d i e zich bezighoudt met h e t
kweken van h o u t i g e gewassen en v a s t e p l a n t e n . De gewassen z i j n i n h e t
algemeen winterhard en worden i n r u s t t o e s t a n d (dus i n h e t w i n t e r h a l f jaar) afgeleverd.
De boomkwekerij is een v o l l e g r o n d s c u l t u u r . Alleen de vermeerdering h e e f t
voor een d e e l p l a a t s onder g l a s . De t o t a l e glasoppervlakte i n Nederland
bedroeg i n 1976 ongeveer 45 ha.
--- ------------------ ....................
2,.2. De
h o o f d g r o e ~ e nvan boomkwekeriigewassen i n Nederland
--------
Het a a n t a l gekweekte gewassen i s g r o o t , w a a r b i j e l k gewas nog weer vers,chillende v a r i z t e i t e n en of c u l t i v a r s k e n t . De boomteelt is dan ook 66n
J
.
-
T o t a l e oppervalkte. i n ha . '
Ned.
IJsselmeerpolders' - ,
.
Bos- en haagplantsoen
( i n c l u s i e f onderstammen e n z a a i l i g g i n g )
Laan-, park- en vruchtbomen - ,
W.O.:
populieren
o v e r i g e laan- en parkbornen '
,
vruchtboomonderstammen
veredelde-onderstammen
Rozen
W.O.:
- onderstammen
veredelde onderstammen
. '
Sierconiferen
Rododendrons
Overige planten
W.O.:
.,.
azalea's
diverse heestersoorten
klimplanten
- v a s t e planten
-. .
,
-
.
-. .
'
''.
~
38 h a
1015 ha
1321 ha
,
.
m
.
.
- ,
. .
,:
,
.
.
.:. . ..
.'
'.
,
.
"
,,
.. .
.
7 ' ha.
.'
.
..
,.
~
. .
. > ,
g4d .hi.
,
.
,
.
,
'601 h a
-
889 lia
121 h a
1192 h a
4 ha
-
-
voetnoot
( I ) Tuinbouwcijfers 1977 landbouwtelling.
-
, .,
"
Totale oppervlakte,boomteelt
.
5139 ha
,. ..
,,
143 ha
'
- . . ., c . . . ~ . . .
,.. .
Een me& g e d e t a i l l e e r d e b e s c h r i j v i n g van de boomteeltgebieden i n Nederland
.
en van de d a a r voorkomende grondsoorten en boomteel t a s s o r t i m e n t e n s t a a t
in bijlage I .
Een hoveniersbedrijf d a t al l e houtige tuingewassen w i l l e v e r e n , z a l d i e ' - i n . '
. .
Flevoland n i e t allemaal z e l f kunnen verbouwen.
De n i e t - t e e l b a r e gewassen z u l l e n worden gekocht e n o p h e t b e d r i j f
bewaard (opgekuild). D a a r b i j i s de g r o n d k w a l i t e i t van g e r i n g e i n v l o e d ,
, . .
omdat voor zo'n kuilhoek d e grond .kan worden "gemaakt".
.
.
. .
2.3. De boomteelt i n Opheusden
e.0.
:
een
b
~
o
m
t
e
e
l
t
~
e
b
i
e
op
d
kleigrond
...........................
----------
.
.~
. .
. ,
van d e meest gevarieerde takken van de tuinbouw.
voigens de opgave van h e t C.B.S. 1976 ( I ) z i j n de hoofdgroepen:
.
~
,
.
'
.
.
'
,
k
-----------------
-----
7
I n d i t boomteeltcentrum worden momenteel h q o f d z a k e l i j k 'laanbornen g e t e e l d . .
Voorheen werden ook v e e l vruchtbomen g e t e e l d , maar wegens de economische
omstandigheden (de c r i s i s i n de Nederlandse f r u i t t e e l t ) h e e f t men d i e
t e e l t a f g e s t o t e n . Het l i j k t erop dat: Flevoland thans d i e vruchtbomenteelt
voor een b e l a n g r i j k d e e l heef t overgenomen.
Het plantgoed d a t i n Opheusden wordt g e b r u i k t , wordt voor e e n belang.
riik deel gekocht i n de p r o v i n c i e Groningen en i n Zundert e . 0 . Op de bed r i j v e n i n Opheusden wordt g e s n t en geoculeerd. De grond wordt v66r Wet.,
p l a n t e n met een s p i t f r e e s losgemaakt t o t een d i e p t e van 50 8 6 0 cm. .
Na h e t p l a n t e n v i n d t v r i j w e l geen grondbewerking meer p l a a t s . Onkruidb e s t r i j d i n g en gewasbescherming gebeurt overwegend met chemische middel e n . h d a t boomkwekerijgewassen n i e t voor consumptie z i j n bestemd, wor..
den soms nogal p e r s i s t e n t e gewasbeschermingsmiddelen g e b r u i k t .
De l e n g t e van de t e e l t c y c l u s i s a f h a n k e l i j k van de g r o e i s n e l h e i d van de
boom en van d e vraag n a a r gewassen van een bepaald formaat. Op h e t t i j d s t i p d a t de bomen gereed z i j n om t e worden verkocht (een t e e l t kan v i e r
'
.
.
,.
j a a r duren), worden de planten losgesneden en d i r e c t of l a t e r u i t h e t
v e l d gehaald. Ze worden dan a f g e l e v e r d of opgekuild.
E r b e s t a a t een toenemende vraag n a a r zwaardere bomen. Men w i l graag
meteen een boom van formaat p l a n t e n d i e tevens i e t s meer tegen vandalisme
bestand is. Voor de zeven 'a a c h t j a r i g e t e e l t worden de bomen na v i e r
j a a r gerooid en op g r o t e r e a f s t a n d e n opnieuw i n g e p l a n t .
B i j de v i e r j a r i g e t e e l t worden d e bomen i n de h e r f s t van h e t o o g s t j a a r
losgesneden, zoveel mogelijk onder droge omstandigheden. Daarbij wordt
een t r e k k e r g e b r u i k t d i e op h e t pad b l i j f t s t a a n . Aan de t r e k k e r z i t een
l i e r met een kabel waaraati een s o o r t U-ijzer i s bevestigd. D i t U-ijzer
wordt vanaf h e t e i n d van de r i j n a a r h e t kavelpad t o e onder de bomen
door getrokken met l i e r en t r e k k e r .
Na afroep worden de a l d u s reeds losgesneden bomen u i t h e t v e l d gehaald.
Zoals gezegd worden de bomen zoms a 1 d i r e c t na h e t l o s s n i j d e n van h e t
v e l d gehaald en a f g e l e v e r d c.q. b i j de bedrijfsgebouwen opgekuild. Per
b e d r i j f worden v e r s c h i l l e n d e boomsoorten g e t e e l d , zodat een zekere vruchtw i s s e l i n g o n t s t a a t . Het optreden van bodemoeheid wordt daardoor tegengegaan.
B i j de 7 'a 8 j a r i g e t e e l t (dus a l s 4 - j a r i g e gewassen nog weer worden u i t g e p l a n t voor 3 'a 4 j a a r ) wordt gerooid met een (rups-)trekker met een
s o o r t schuddend rooi-apparaat. I n d i t geval r i j d t de t r e k k e r we1 over
h e t p e r c e e l . Op.de h e f i n r i c h t i n g i s een mes b e v e s t i g d , d a t mes s n i j d t de
bomen 10s en 1.icht ze meteen op. Op de voorkant v a n d e t r e k k e r z i t een
apparaat d a t d e boom b i j de stam pakt daarna wordt de boom geschud zodat
de grond wordt verwijderd t u s s e n de w o r t e l s .
Het oogsten onder n a t t e omstandigheden i s op kleigrond af t e raden i.v.m.
s t r u c t u u r b e d e r f , maar i s n i e t a l t i j d t e vermijden.
Door de m e e r j a r i g e t e e l t e n vermindert h e t a a n t a l keren d a t moet worden
gerooid. B e s t e l l i n g e n moeten e c h t e r worden gehonoreerd, zeker a l s h e t
export b e t r e f t .
I n d a t geval wordt structuurbederf.geaccepteerd; eventueel l a a t men d e
grond daarna z e l f s een j a a r braak l i g g e n .
De voorwaarden d i e de boomteelt s t e l t aan de waterhuishouding en aan de
grond, z i j n v e r d e r beschreven i n b i j l a g e 2.
Een s p e c i f i e k probleem op de r i v i e r k l e i van Opheusden waren gebreksziekt e n door i j z e r en mangaan. De opneembaarheid van deze elementen door de
hoge pH i s d a a r b i j i n h e t geding. Het z i e t e r n a a r u i t d a t d i e problemen
i n Flevoland - a l t h a n s zolang h e t nog jonge gronden z i j n - gering z i j n .
Sommige b e d r i j v e n pachten voor G n t e e l t meestal van v i e r j a a r 10s land.
Daarvoor bestaan s p e c i a l e pachtcontracten.
3. MOGELIJKHEDEN VOOR BOOMTEELT I N FLEVOLAND
-- - -
3.1. Algemeen
- --
-
U i t h e t v o r i g e hoofdstuk (en u i t de b i j l a g e n ) b l i j k t d a t de boomteelt
u i t een g r o o t a a n t a l gewassen v a r i z t e i t e n e n c u l t i v a r s b e s t a a t . Een aan?
t a l daarvan
z o a l s d e Boskoopse c u l t u r e s ( z i e b i j l a g e I) en h e t v o l l e d i g e s c a l a gewassen d a t op een h o v e n i e r s b e d r i j f wordt gekweekt
kunnen
i n Flevoland n i e t of m o e i l i j k worden g e t e e l d .
De pH is daarvoor t e hoog en/of h e t w o r t e l s t e l s e l komt e r grof u i t t e
zien. D i t l a a t s t e i s i . h . a . geen bezwaar voor de k w a l i t e i t en de levensv a t b a a r h e i d van de boom, maar h e t i s een handelsprobleem, i n v e r g e l i j k i n g
met een goed ogende p a r t i j met een zogenaamde " f i j n e wortelpruik" verkoopt een p a r t i j met grove w o r t e l s s l e c h t ( z i e ook b i j l a g e 3 ) .
-
-
1.v.m. de g r o t e windkracht z i j n t i j d i g g e p l a n t e windsingels aan t e bev e l e n voor h e t v e r k r i j g e n van luwtewerking.
De t e e l t van vruchtbomen i s i n Flevoland a 1 bekend e n i s ook goed mogel i j k . Daarbij sprak 6Gn kweker een voorkeur u i t voor i e t s l i c h t e r e gronden (met code 6) boven de zwaardere gronden (met code 8 B 9 ) .
Verder i s h e t boomteeltassortiment d a t i n Flevoland kan worden g e t e e l d ,
aan beperkingen onderhevig. De t e e l t van laan- en parkbomen en van rozen
l i j k t goed mogelijk. Deze t e e l t e n s t e l l e n grofweg d e z e l f d e e i s e n aan de
grond a l s de vruchtbomenteelt. Een zware kleigrond wordt door deze gewassen i . h . a . goed verdragen.
Enkele s o o r t e n ( e i k , l i j s t e r b e s , enkele e s d o o r n v a r i g t e i t e n ) z i j n wat
gevoelig en zouden h e t b i j een hoge pH minder goed doen, omdat
meer pH
h e t i j z e r dan m o e i l i j k e r voor de p l a n t opneembaar kan z i j n .
Dat b l i j k t e c h t e r t o t nu t o e i n de jonge poldergronden mee t e v a l l e n .
-
3.2. Zy_ar_g-gro_md_gg
De zware poldergronden bieden volgens de deskundigen u i t Tie1 zeer goede
mogelijkheden voor de t e e l t van laanbomen. M.b.t. h e t kweken van e i k ,
- . l i j s t e r b e s en enkele v a r i g t e i t e n van d e esdoorn
had men enige r e s e r v e ,
maar de i n d e p r a k t i j k b l i j k e n d e goede g r o e i varj deze s o o r t e n i s geen bev e s t i g i n g voor de j u i s t h e i d v a n . d i e r e s e r v e . ~ e r d e rkunnen a l l e s o o r t e n
laanbomen worden g e t e e l d . Voor de t e e l t van vruchtbomen en rozen l e e n t .
d e grond zich e v e n e e n s u i t s t e k e n d . Het f e i t d a t deze zwaregronden onder
.
n a t t e omstandigheden n i e t kunnen worden bewerkt of bereden zonder de
s t r u c t u u r t e bederven, werd n i e t a l s een groot bezwaar gevoeld. Het l o s '
s n i j d e n van de bomen kan i n de h e r f s t met een b e t r e k k e l i j k l i c h t werkt u i g onder zo droog mogelijke omstandigheden worden uitgevoerd. B i j de
.- t e e l t e n d i e enkele j a r e n kunnen duren, wordt de grond i n de h e r f s t n i e t
bewerkt, behalve wanneer e r moet worden afgeleverd.
.
De jonge- gronden i n Flevoland kemkerken zich door h e t voorkomen <an
v r i j g r w e structuurelementen i n d e lagen onder de bouwvoor, hetgeen
minder g u n s t i g i s voor een goede wortelontwikkeling. Om d i e reden wordt
h e t gewenst geacht de grond voor h e t i n p l a n t e n t o t een d i e p t e van 50 'a,
,.
..,. ,.
6O'cm t e bewerken met een s p i t f r e e s . H i e r b i j d i e n t we1 t e worden opgemerkt
d a t b i j deze bewerking h e t scheurenpatroon i n de bovenste lagen i n s t e r k e
mate wordt v e r s t o o r d . D i t h e e f t een ongunstige invloed op de doorlatendheid
van h e t p r o f i e l . Bewerking met een i n t e n s i e f werkend werktuig a l s zo'n
s p i t f r e e s moet daarom n i e t a 1 t e v e e l worden gepropageerd.
In een droog v o o r j a a r i s ter v e r k r i j g i n g van e e n goede a a n s l a g van h e t
jonge plantgoed, beregenen noodzakelijk. E r d i e n t derhalve voldoende
water i n de nabijheid aanwezig t e z i j n . Aan de k w a l i t e i t van h e t water
worden d e z e l f d e e i s e n g e s t e l d , a l s d i e welke gelden voor h e t beregenen
van landbouwgewassen.
De hoge pH h e e f t kenneli'jk i n de poldergronden (evenals i n de Biesboscli)
een.minder nadelige invloed dan op de r i v i e r k l e i g r o n d e n .
T e n s l o t t e wordt nog opgemerkt d a t h e t s t i c h t e n van boomteeltbedrijven
op d i t bodemtype a l l e e n t o t succes kan l e i d e n , a l s vakbekwame mensen worden,aangetrokken met e r v a r i n g op k l e i g r o n d . Z i j dienen hun a s s o r t i m e n t
e n b e d r i j f s v o e r i n g a £ t e s t e l l e n op de grondsoort. Een vruchtbomenkwe-'
ker i n Flevoland h e e f t d e z e l f d e bezwaren t . a . v . de zware gronden i n
~ l i v o l a n da l s hiervoor genoemd, 0.a. g e r i n g e k l u i tvorming e n h e t r i s i c ~
v q structuurbederf.
Hij zou l i e v e r wat l i c h t e r e gronden i n Flevoland hebben, maar g e e f t toch
de voorkeur aan de zware gronden i n Flevoland boven de meeste boomteeltgronden i n Nederland. Het b e l a n g r i j k e voordeel i s de geweldige g r o e i k r a c h t d i e de gronden i n ~ l e v o l a n db e z i t t e n . (Met zware gronden worden
--
.
~
.
bedoeld gronden met een p r o f i e l c o d e 81918 0 . i . d . )
3.3.
Kl~i-~-oe-~~xe_e_n_gro-!!~~~
I n de n a b i j h e i d van de brug b i j Nijkerk komt een gebied voor waar een
dunne k l e i l a a g i s a f g e z e t op e e n veenpakket. D i t bodemtype l e e n t zich
voor d e z e l f d e t e e l t e n a l s de h i e r v o o r besproken homogene kleigronden.
S p i t f r e z e n t o t een d i e p t e van 50 5 60 cm, w a a r b i j ca. 20 cm veen door
de k l e i wordt gemengd, werd door de deskundigen u i t T i e 1 noodzakelijk
geacht. Om s t e r k e u i t d r o g i n g van h e t veen t e voorkomen i s een permanent
m.v. gewenst. Deze grond f s geschikt voor h e t
w a t e r p e i l van ca. 65 cm
kweken van r o z e s t r u i k e n , vruchtbomen en door zand i n debe grond t e mengen
z i j n deze gronden g e s c h i k t voor de t e e l t van h e e s t e r s .
-
- op------- zandgronden
-------------
3.4. K l e i
In s e c t i e PZ komt over enige oppervlakte e e n gebied voor met een dunne
k l e i l a a g op p l e i s t o c e e n zand of verspoeld p l e i s t o c e e n zand. Mengfrezen
t o t e e n d i e p t e van ca. 50 cm, w a a r b i j h e t zand u i t de ondergrond door
de k l e i wordt gemengd, i s noodzakelijk. De grond l e e n t zich voor bosplantsoen en - m i t s de pH kan worden v e r l a a g d t o t 5.5
ook voor d e
t e e l t van coniferen.
Het v e r l a g e n van de pH is, g e z i e n h e t hoge k a l k g e h a l t e van h e t k l e i d e k ,
e e n v r i j w e l onmogelijke zaak. Een d e e l van deze grond i s bovendien_droogzt e g e v o e l i g , hetgeen zeer hoge e i s e n aan de waterbeheersing s t e l t / ~ e bosgrond op kavel PZ 48 i s goed gemengd voor e e n k l e i - op - zandp$ofiel.
i
I
3.5. De lichte-zavelgronden
-
--------------- ------
Aan de n o o r d z i j d e van L e l y s t a d komt over e n i g e oppervlakte l i c h t e - z a v e l grond voor. Het bodemprofiel b e s t a a t h i e r u i t z a v e l A, d i e n a a r beneden
overgaat i n zeer f i j n kleihoudend zand A. Deze grond i s volgens de deskundigen u i t Tie1 u i t s t e k e n d g e s c h i k t voor de boomteelt.
I n p r i n c i p e kumen v r i j w e l a l l e boomsoorten worden g e t e e l d . B i j sommige
t e e l t e n i s de toevoeging van t u i n t u r f of ander zuurwerkend m a t e r i a a l
noodzakelijk. Het verlagen van de pH z a l , g e z i e n h e t hoge k a l k g e h a l t e ,
e c h t e r we1 een zeer m o e i l i j k e , zo n i e t onmogelijke zaak z i j n . Waarschijnl i j k z a l h i e r d o o r h e t a s s o r t i m e n t d a t op deze gronden kan worden g e t e e l d ,
wat minder u i t g e b r e i d z i j n dan de deskundigen v e r o n d e r s t e l l e n .
Het toevoegen van t u i n t u r f z a l de slempgevoeligheid van deze gronden,
van belang met h e t oog op beregenen, doen afnemen. Voor h e t kweken van
p l a n t e n d i e met een k l u i t worden a f g e l e v e r d , l e e n t deze grond- z i c h eveneens. Met h e t oog op de geringe doorlatendheid e n de gelaagheid van d e
ondergrond W e e n i n t e n s i e v e drainage e n een d i e p e grondbewerking noodz a k e l i j k . Op deze gronden kunnen w a a r s c h i j n l i j k h e t b e s t "planten met
k l u i t " worden g e t e e l d .
net t e t e l e n a s s o r t i m e n t i s i . h . a . qua hoofdgroepen beperkt, maar binnen
de hoofdgroep laan- e n vruchtbomen i s nog een a a n z i e n l i j k e v a r i a t i e mogel i j k . De problemen m.b.t. s t r u c t u u r b e d e r f dienen n i e t t e worden onders c h a t . Grondverbeteringsmaatregelen dienen qua r e s u l t a a t met een z e e r
g r o t e r e s e r v e t e worden tegemoet getreden.
Het
kan aanbeveling "erdienen de g e s c h i k t h e i d t e beproeven door verhuur
van 10s land aan boomkwekers. Er s c h i j n e n s p e c i a l e
door de grondkamer
pachtcontracten t e b e s t a a n voor de verpachting van boomgoedgekeurde
t e e l t g r o n d e n voor 6Gn t e e l t p e r i o d e (die meerdere j a r e n kan b e s l a a n ) .
Aan t e trekken boomkwekers dienen b i j voorkeur e r v a r i n g op k l e i g r o n d t e
~
hebben en dienen om t e beginnen hun a s s o r t i m e n t ' e n b e d r i j f s ~ o e r i naan
-
-
~
de grondsoort aan t e passen.
T i j d i g e i n p l a n t van de windsingels i s gewenst.
~ . M O G E L I J K H E D E N VOOR DE HOVENIER/BOOMTELER
i
De hovenier i s e i g e n l i j k iemand d i e bomen en p l a n t e n verkoopt aan p a r t i c u l i e r e n e n p a r t i c u l i e r e t u i n e n a a n l e g t en v e r z o r g t . Op d i t s o o r t bed r i j v e n komen bomen i n voorraad voor waar vraag n a a r i s . Deze b e d r i j v e n
hebben een o p s l a g p l a a t s voor bomen of t e .we1 een kuilhoek. De kuilhoek
z a l worden aangepast aan de e i s e n van d e bewaring van de bomen. D i t
betekent d a t passende grond op de bouwvoor wordt aangebracht i n d i e n deze n i e t aanwezig i s .
W i l een hovenier ergens i n Flevoland bomen t e l e n , dan i s z i j n t e e l t keuze beperkt t o t laan- en parkbomen, vruchtbomen en rozen. W i l h i j and e r e soorten t e l e n , dan z a l h i j grond moeten maken. De meeste boomsoort e n vragen grond met een l a g e pH en een hoog humusgehalte ( z i e de parag r a f e n 2 en 3 van b i j l a g e 2).
I n Flevoland komen gronden met'een pH l a g e r dan 7 n i e t voor.
De c o n c l u s i e van de heren Aendekerk e n Alkemade was dan ook: de gronden
i n Flevoland z i j n ongeschikt voor boomteelt. Deze mensen z i j n s p e c i a l i s t e n u i t Boskoop en meer g e E r i s n t e e r d op s o o r t e n . d i e de hovenier verwerkt.
De hovenier kan i n h e e l Flevoland een b e d r i j f s t i c h t e n . W i l h i j e c h t e r
z e l f z i j n gewassen'telen, dan z a l h i j grond moeten aanvoeren e n d a t z a l
.
.
h o o f d z a k e l i j k t u i n t u r f z i j n . Met t u i n t u r f kan h i j humusrijke, zure gronden
maken. Deie mensen z u l l e n dan ook a l l e e n behoefte hebben aan een zekere
..
oppervlakte grond; de k w a l i t e i t z a l voor hen minder b e l a n g r i j k z i j n .
De hovenier/boomkweker z a l i n e l k geval d i c h t b i j een s t a d g e v e s t i g d w i l l e n
z i j n , a l t h a n s op een p l a a t s waar h e t koperspubliek hem gemakkelijk kan
bereiken.
. .
. .
. . .... 5. SAMENVATTING
. .
I n v e r b a n d met vestigingsaanvragen voor boomteeltbedrijven i n Flevoland
i s g e t r a c h t i n z i c h t t e v e r k r i j g e n i n de g e s c h i k t h e i d van de gronden i n
Flevoland ( Z u i d e l i j k Flevoland en O o s t e l i j k Flevoland uitgezonderd de
gemeente Dronten).
Literatuurgegevens z i j n gecombineerd met p r a k t i s c h e i n z i c h t e n van boomteeltdeskuadigen u i t de consulentschappen Tie1 en Boskoop en met de e r varingen van enkele t e l e r s . Met d e deskundigen werden v e r s c h i l l e n d e prof i e l e n i n Flevoland bekeken; t e l e r s i n Opheusden en O o s t e l i j k Flevoland
werden bezocht. I n Nederland komt boomteelt ( i n ruime z i n ) v o o r a l v o o r
o p de humusrijke zandgronden met een pH-KCL van 5 3 6. Alleen i n Opheusden
e.0. is een boomteeltcentrum op k l e i ( r i v i e r k l e i ) . Daar worden thans
hoofdzakelijk park- en laanbomen g e t e e l d . Dat i s s l e c h t s e e n beperkt d e e l
van d e gehele boomteeltsector; h e t i s e c h t e r door d e veelheid van assortiment, v a r i g t e i t e n en c u l t i v a r s nog t a m e l i j k g e v a r i e e r d .
.
I n Opheusden werden voorheen ook v e e l vruchtbomen g e t e e l d , doch d i e t e e l t .
i s i.b.m. de economisch l a g e r e a a n t r e k k e l i j k h e i d g r o t e n d e e l s v e r l a t e n .
I n de IJsselmeerpolders v i n d t men nu reeds een d e e l vruchtbomenteelt.
Het lutumgehalte, de pH, en h e t o r g a n i s c h e - s t o f g e h a l t e van d e grond z i j n
bepalende f a c t o r e n voor de boomteeltgeschiktheid. Voor de kleigronden
i n de IJsselmeerpolders i s ook de bewerkbaarheid i n de h e r f s t een belangr i j k e b e o o r d e l i n g s f a c t o r , evenals de windgevoeligheid. De kans op s t r u c tuurbederf b i j h e t r o o i e n van bomen i s i n een n a t t e h e r f s t e r g r e e e l
T e l e r s met e r v a r i n g op zware k l e i zouden b i j de s e l e c t i e van p a c h t e r s de
voorkeur moeten hebben.
De g r o e i k r a c h t van de poldergrond i s een b e l a n g r i j k e p o s i t i e v e f a c t o r .
-
.L
Het o n t s t a a n van een minder f i j n w o r t e l s t e l s e l i s een n e g a t i e v e handelsf a c t o r , maar is overigens n i e t n a d e l i g voor de levensvatbaarheid van bomen van kleigronden.
De kleigronden van Flevoland z i j n i . h . a . g e s c h i k t voor de meeste s o o r t e n
laan- en p a r k b w e n , voor vruchtbomen e n rozen. De hoge pH b e p e r k t h e t
assortiment end8 bewerkbaarheid kan problemen opleveren (structuur-bederf b i j r o o i e n onder n a t t e omstandigheden), maar de g r o e i k r a c h t i s u i t stekend. Voor Boskoopse t e e l t e n z i j n deze gronden n i e t of z e e r matig
g e s c h i k t ; voor Opheusdense t e e l t e n z i j n d e gronden e c h t e r zeker g e s c h i k t .
De
n a b i j de Nijkerkerbrug lenen zich voor s o o r t g e l i j k e t e e l t e n a l s r de zware gronden. De waterbeheersing e n de draagk r a c h t van d e grond moeten nader worden beoordeeld.
B i j e v e n t u e e l mengen met zand kan h e t a s s o r t i m e n t worden veruimd en z i j n
ook h e e s t e r s t e t e l e n .
-
,
Klei
op - zandgronden komen i n beperkte omvang voor, voornamelijk i n
s e c t i e PZ n a b i j h e t geplande Zeewolde. Hier i s de t e e l t van b o s p l a n t s o e n
en eventueel van c o n i f e r e n ( a l s de pH t e v e r l a g e n i s ) mogelijk. Deze
gronden hebben evenwel a1 een b e s t e m i n g . De watervoorziening zou goed
moeten worden geregeld.
Op de licht-zavelgronden, gelegen t e n noorden van Lelystad i n s e c t i e A
kan w a a r s c h i j n l i j k h e t g r o o t s t e a s s o r t i m e n t worden g e t e e l d . Vooral door
toevoeging van t u i n t u r f (om de pH t e v e r l a g e n ) zou eventueel d a t b r e d e r e
a s s o r t i m e n t m o g e l i j k z i j n . Men moet daarvan e c h t e r - mede gezien ook de
slempgevoeligheid, waardoor beregenen problemen g e e f t
n i e t v e e l verwachten
Een hovenierlkwekersbedrijf kan i n geheel Flevoland worden g e s t i c h t ,
w d a t voor h e t kweekgedeelte van h e t b e d r i j f de grond voor v e e l t e e l t e n
moet worden aangevoerd. De grondsoort i s voor een d e r g e l i j k b e d r i j f bet r e k k e l i j k o n b e l a n g r i j k . Voor de t e e l t van laan- en parkbomen kan de
o o r s p r o n k e l i j k e grond worden g e b r u i k t . ~ i e ~ g e s c h i k t h e ivoor
d
boomteelt
i s op e e n k a a r t weergegeven.
Het r a p p o r t g e e f t v o o r a l de i n f o r m a t i e d i e s p e c i a a l op Flevoland betrekking h e e f t ; i n b i j l a g e n z i j n e c h t e r ook meer algemene zaken beschreven
z o a l s : de boomteeltgebieden i n Nederland, de e i s e n d i e boomteelt aan de
grond en de waterhuishouding s t e l l e n , h e t oordeel van Boskoopse special i s t e n over d e geschiktheid van poldergronden voor Boskoopse t e e l t e n .
De mogelijkheden van grondverbetering z i j n i n de t e k s t verweven, deze
mogelijkheden z i j n beperkt. I n geen geval i s daarvan een p o s i t i e f r e s u l t a a t t e garanderen.
-
.-
Vogel, R. de
Boomteelt uitgegeven in de Eltoserie 1966.
Uitg. Noordhof, Groningen.
Aendekerk, Th.G.L.
Consulentschap voor de Boomteelt te Boskoop.
Alkemade, J.
Mondelinge mededelingen.
Ter Horst, J.H.
Consulentschap voor de Tuinbouw te Tie1
Doesburg, H.H. van
Mondelinge mededelingen.
Koning, J.
Mogelijkheden voor boomteelt op zware gronden
in Flevoland (werkdoc. 1978-91 Abw).
Bijlage I
Blad I
-
*
Boomteeltgebieden i n Nederland
De b e l a n g r i j k s t e boomteeltcentra z i j n :
1.
Eoskooe
Na de l a a t s t e wereldoorlog i s de i n t e n s i t e i t van de b e d r i j v e n s t e r k toegenomen door de t e e l t van jonge p l a n t e n d i e na een of enkele j a r e n a l s
plantgoed worden geleverd. De b e l a n g r i j k s t e c u l t u r e n z i j n :
- Ericaceae
a l s %dodendron, Azalea, E r i c a , Calluna en P e r n e t t y a
Sierheesters
- Bloemheesters
a l s Syringa, F o r s y t h i a en Weigelia
- Bladheesters
a l s I l e x , Elaeagnus en Mahonia
- Beshees t e r s
a l s I l e x , Cotoneaster e n C a l l i c a r p a
Sierconiferen
a l s Chamaecyparis, J u n i p e r u s , Taxus en P i c e a , zowel
opgaande vormen a l s dwergvormen
- Rozen en rozeonderstammen
v o o r a l Polyantha- en Floribunda-rozen
-Vaste p l a n t e n
gekweekt i n s p e c i a l e b e d r i j v e n en d a a r n a a s t ook i n
boomkwekerijen.
-
-
--
E r z i j n i n Boskoop overwegend twee b e d r i j f s t y p e n , n l . de exportkwekerij
(kweker-exporteur) en de k l e i n e kwekerii (kweken-aan-land)
De exportkwekerij h e e f t een g r o o t t e van gemiddeld 4 ha.
De k l e i n e kwekerij h e e f t een g r o o t t e van gemiddeld 0 , b ha.
De zure venige grond (pH-KCL 4,5-5,5) l e e n t z i c h u i t s t e k e n d voor de
t e e l t van bovengenoemde gewassen, s p e c i a a l van Ericaceae.
E r i s een s t e r k e s p e c i a l i s a t i e i n f i j n e r e gewassen.
De vermeerdering h e e f t voor h e t g r o o t s t e d e e l p l a a t s i n kassen en bakken.
.
2. Midden-Limburg
-------------
-
Het eebied i s i n d r i e ondercentra t e verdelen:
i n de s t r e e k rond Swalmen, Lottum en Grubbenvorst worden v e e l rozen
gekweekt. De grond b e s t a a t u i t l i c h t e k l e i en leemhoudend zand.
i n Nederweert e.0. worden v e g e t a t i e f vermeerderde vruchtboomonderstammen en vruchtbomen g e t e e l d . De grond i s humusrijke zandgrond.
rond Tegelen komt h o o f d z a k e l i j k s i e r t e e l t voor ( h e e s t e r s , laan- en
parkbomen en s i e r c o n i f e r e n ) . De grond b e s t a a t u i t l i c h t e k l e i en
leemhoudend zand.
boomkwekerijen z i j n vaak gemengde b e d r i j v e n waarop n a a s t boomkwekerij
ook landbouw oE g r o e n t e t e e l t wordt bedreven.
De b e d r i j f s g r o o t t e l o o p t s t e r k u i t e e n ; gemiddeld bedraagt deze 2 , 5 ha.
Er komen enkele z e e r g r o t e b e d r i j v e n voor. De bodemmoeheid b i j vruchtbomen en rozen wordt (1966) b e s t r e d e n door v e r s e grond van landbouwers
t e huren. Bodemmoeheid o n t s t a a t door a a l t j e s ; b i j i n t e n s i e v e t e e l t e n
wordt grondontsmetting toegepast en i s wisselbouw g e b r u i k e l i j k .
De grondbewerking, de o n k r u i d b e s t r i j d i n g en ook h e t oprooien van de plant e n worden s t e r k gemechaniseerd.
De vermeerdering h e e f t i n hoofdzaak i n de open grond p l a a t s .
-
-
3 . Oost-Brabant
-----------Het boomkwekerijgebied l i g t i n de omgeving van Haps en Cuyk. I n d i t gebied worden v e e l rozen gekweekt. De g e b r u i k t e grondsoort i s r i v i e r k l e i
en leemhoudend zand. E r i s een s t e r k e landwisseling noodzakelijk.
Verder t r e f t men v e r s p r e i d g e s p e c i a l i s e e r d e b e d r i j v e n aan, waar men
vruchtbomen, park- en laanbomen kweekt.
Ook z i j n e r b e d r i j v e n d i e een s t e r k gemengd sortiment siergewassen
voor tuinaanleg kweken.
* Deze b i j l a g e
i s een samenvatting u i t een g e d e e l t e van h e t boekje Boomteelt
door P. de Vogel, uitgegeven i n de E l t o s e r i e , 1966. Uitg. Noordhof,
Groningen.
Bijlage I
Blad 2
De t e e l t van populieren wordt ook door landbouwers uitgeoefend.
Er komen v r i j g r o t e b e d r i j v e n voor. De gemiddelde oppervlakte i s 2 , 9 ha.
De vermeerdering h e e f t hoofdzakelijk p l a a t s i n d e open grond.
Op de s i e r t e e l t b e d r i j v e n komen k l e i n e kassen of geringe oppervlakten
p l a t g l a s voor. Deze worden gebruikt voor de vermeerdering.
4.
&n_d_e~&
Bos- en haagplantsoen z i j n de b e l a n g r i j k s t e t e e l t e n i n Zundert.
Op enkele b e d r i j v e n worden ook laanbomen, s i e r h e e s t e r s en s i e r c o n i f e r e n
gekweekt. Sommige g r o t e b e d r i j v e n z i j n g e s p e c i a l i s e e r d i n de t e e l t van
bos- en haagplantsoen, enkele andere g r o t e b e d r i j v e n op d e t e e l t van
laanbomen en siergewassen.
Op een g r o o t a a n t a l k l e i n e b e d r i j v e n v i n d t men e c h t e r eveneens de t e e l t
van bas- en haagplantsoen, v e e l a l i n combinatie met de t e e l t van k l e i n f r u i t of landbouwgewassen.
De grond is i n hoofdzaak humeuze zandgrond.
De t e e l t van bos- en haagplantsoen i s zeer i n t e n s i e f . De meeste werkzaamheden worden nog met de hand uitgevoerd. We1 t r a c h t men door chemische
o n k r u i d b e s t r i j d i n g en door h e t gebruik van werktuigen, 0 . a . b i j h e t r o o i e n , zoveel mogelijk t e mechaniseren.
5.. Oudenbosch
---------De t e e l t van laanbomen t r e e d t vooral op de voorgrond.
De b e d r i j v e n z i j n v r i -j g- r o o t , gemiddeld 3 ha. De grond
i s overwegend
.
humeuze zandgrond.
De t e e l t i s v r i j e x t e n s i e f en wordt hoe l a n g e r hoe meer gemechaniseerd.
6- Vee_ndam-en-oms_treke!!
De rozenonderstammen vormen h i e r de h o o f d t e e l t . In mindere mate worden
vruchtboomonderstammen en haagplantsoen gekweekt. Naast enkele gespecial i s e e r d e en meestal g r o t e b e d r i j v e n v i n d t men ook een g r o o t a a n t a l b e d r i j ven waar de z a a i l i n g e n c u l t u u r i n combinatie met de landbouw wordt beoefend. I n d i t gebied i s de enige a f z e t o r g a n i s a t i e voor boomkwekerijprodukten i n ons land. Deze h e e f t de rechtsvorm van een c o E p e r a t i e .
De boomteelt v i n d t i n hoofdzaak p l a a t s op d a l - en zandgronden.
Voor de z a a i l i n g e n t e e l t i s geregeld p e r c e e l s w i s s e l i n g noodzakelijk.
Het zaaien gebeurt meestal machinaal, de o n k r u i d b e s t r i j d i n g i n handkracht
of met chemische middelen. Het r o o i e n gebeurt g e d e e l t e l i j k machinaal en
g e d e e l t e l i j k i n handkracht
.
7 . Opheusden
en omstreken ( z i e ook par.
3.1.1.)
- ..............................
----------I n d i t gebied werden o o r s p r o n k e l i j k h o o f d z a k e l i j k vrucht- en laanbomen
g e t e e l d , thans v o o r a l laanbomen. De vruchtbomenteelt i s voor een d e e l
naar de Flevopolders gegaan, vooral 0 . i . v . d e economische omstandigheden.
Naast g e s p e c i a l i s e e r d e b e d r i j v e n z i j n e r gemengde b e d r i j v e n , waar de
boomteelt n a a s t f r u i t t e e l t en landbouw wordt uitgeoefend.
Oorspronkelijk t e e l d e men op stroomruggronden, dus lichte-zavelgronden.
L a t e r v e s t i g d e n zich ook boomkwekers op komgronden, dus op zware r i v i e r k l e i (40-60% a f s l i b b a a r ) . Deze gronden z i j n m o e i l i j k t e bewerken; de gewassen wortelen m o e i l i j k e r en geven vaak e e n grof w o r t e l s t e l s e l ; (40-60%
a f s l i b b a a r komt overeen met 25-40% lutum; code 8 h e e f t 25-35% lutum).
8. U
t r e c h t en omgeving
---------------I n de omgeving van Utrecht (Driebergen, Z e i s t , De B i l t en Groenekan)
wordt op de meeste b e d r i j v e n boomkwekerij i n combinatie met t u i n a a n l e g
en -0nderhoud uitgeoefend.
Bijlage 1
Blad 3
Het sortiment i s s t e r k gevarieerd e n men t r e f t e r laan- en parkbomen,
s i e r h e e s t e r s , s i e r c o n i f e r e n , vruchtbomen en v a s t e p l a n t e n aan.
De g e b r u i k t e grondsoort is hoofdzakelijk zandgrond.
Bijlage 2
Blad 1
*
Voorwaarden waaraan de waterhuishouding en de grond moet voldoen voor
boomteelt
1 . Waterhuishouding
1 . 1 . FaJeg_a$gvger
-
,
i
Voor boomkwekerij h e e f t men twee s o o r t e n van watervoorziening:
a. watervoorziening i n k a s s e n en bakken,
b watervoorziening Qor beregenen.
.
Watervoorziening
--------------- ....................
i n kassen en bakken. I n 1976 was e r volgens h e t C.B.S.
45 ha boomkwekerij onder g l a s . In t o t a a l werd e r i n Nederland 5.139 ha
voor de vollegrondsboomkw~keri
j gebruikt
Het g l a s a r e a a l bedraagt derhalve ongeveer 0,9%; i n Flevoland was weinig
of geen g l a s . B i j de f i j n e r e boomteeltgewassen worden kassen of bakken
g e b r u i k t . De f i j n e r e t e e l t e n komen h o o f d z a k e l i j k i n Boskoop voor; vand a a r d a t men i n Boskoop g l a s a a n t r e f t .
Echte g l a s b e d r i j v e n z o a l s h i j de groente- en bloementeelt komen i n de
boomkwekerij n i e t voor.
Omdat de kassen of bakken b i j de f i j n e r e t e e l t e n worden g e b r u i k t , wordt
een hoge k w a l i t e i t van h e t g i e t w a t e r verlangd. B i j h e t stekken i n kass e n wordt waternevel g e b r u i k t , d i e ook aan hoge e i s e n moet voldoen. De
g e s t e l d e e i s e n aan h e t water b e t r e f f e n de g e h a l t e n aan zout, k a l k en
i j z e r . Deze moeten l a a g z i j n .
Regenwater i s u i t s t e k e n d g e s c h i k t . D i t kan van d e kas worden opgevangen
en worden opgeslagen i n e e n p u t ; deze wordt onder de bedding gebouwd.
Leidingwater kan ook goed i i j n . B i j stekken onder waternevel i s een grot e hoeveelheid water nodig. Een r e s e r v o i r b u i t e n de kas i s dan noodzakelijk.
.
/-
Watervoorziening
van de volle-grond.
--------------- ----------------- Vaoral i n de p l a n t t i j d kan watert e k o r t een e r n s t i g e m o e i l i i k h e i d i n de b e d r i j f s v o e r i n g veroorzaken. Daarn a a s t wordt door droogte d e g r o e i van de gewassen e r n s t i g belemmerd.
Op droogtegevoelige b e d r i j v e n i s een b e r e g e n i n g s i n s t a l l a t i e verantwoord.
De beregening moet t i j d i g worden toegepast, dus a1 voordat de grond
s t e r k is uitaedrooad.
- Men d i e n t per bereaenine zoveel water t e aeven.
d a t de gehele wortelzone voldoende v o c h t i g is.
Een b e r e g e n i n g s i n s t a l l a t i e i s ook bruikbaar voor h e t b e s t r i j d e n van
nachtvorst. Hiervoor i s een waterhoeveelheid van 3 nun p e r uur nodig.
-
-
-
1.2. Waterafvoer
-----------
Een t e hoge grondwaterstand i n - d e g r o e i p e r i o d e beschadigt h e t w o r t e l s t e l s e l van de gewassen.
I n h e t algemeen mag de grondwaterstand n i e t hoger z i j n dan 60 cm beneden
maaiveld en moet h i j voor diepwortelende gewassen nog l a g e r z i j n .
De d i e p t e van d r a i n e r e n i s a f h a n k e l i j k van bodemprofiel en hangt samen
met de d r a i n a f s t a n d .
2 . De grond
Niet e l k e grond i s g e s c h i k t voor de t e e l t van boomkwekerijgewassen. I n
h e t algemeen moeten de volgende e i s e n aan d e grond worden g e s t e l d om
. g e s c h i k t t e z i j n voor deze t e e l t :
* Deze b i j l a g e
i s een samenvatting u i t een g e d e e l t e van h e t boekje Boomteelt
door P. de Vogel, uitgegeven i n de E l t o s e r i e , 1966.
Uitg. Noordhoff, Groningen.
-
Bijlage 2
Blad 2
a . de ontwatering moet goed z i j n , omdat anders e r n s t i g e schade aan h e t
w o r t e l s t e l s e l en een s l e c h t e g r o e i h e t gevolg z i j n . De bewortelingslaag moet I t o t 1,s meter z i j n . Storende lagen d i e de waterafvoer
b e l e m e r e n , mogen dus n i e t i n d e grond voorkomen.
b. de grond moet voldoende vochthoudend z i j n , zodat d e gewassen n a h e t
poten gemakkelijk aanslaan en v l o t groeien; l i c h t e gronden moeten
daarom voldoende humus b e v a t t e n e n de s t r u c t u u r moet goed z i j n en
b l i j v e n . Dat l a a t s t e i s v o o r a l van belang b i j oogst en a f v o e r i n h e t
n a t t e winterseizoen.
' c . l i c h t e gronden, d i e gemakkelijk bewerkbaar z i j n en waarin de gewassen gemakkelijk aanslaan, verdienen d e voorkeur.
d. de grond moet voldoende v o e d i n g s s t o f f e n b e v a t t e n .
Naast deze voorwaarden s t e l l e n v e l e gewassen nog bijzondere e i s e n wat de
pH en d e voedingstoestand b e t r e f t .
De Boskoopse veengronden b e s t a a n gemiddeld u i t 34% humus, 28% a f s l i b b a r e
d e l e n (18 3 19% lutum) en 38% zand, t e r w i j l de pH v a r i e e r t van 3 , 9 t o t
4,6 (pH-KCL). Deze zure gronden lenen zich b i j z o n d e r goed voor de cult u u r van Ericaceae (Azalea, Rododendron e . d . ) . Ook f i j n e r e s i e r h e e s t e r s
en jonge c o n i f e r e n ontwikkelen zich op deze grond u i t s t e k e n d . Door h e t hoge
humusgehalte vormen de gewassen gemakkelijk k l u i t . D i t i s voor de handel
van g r o t e b e t e k e n i s . De dalgronden (veenkoloniale gronden) b e v a t t e n i n
de bouwvoor gemiddeld 82% zand, 7% a f s l i b b a r e d e l e n (5% lutum) en I I %
humus. Daaronder komt v e e l a l jong veenmosveen voor, afkomstig van de
zgn. bonkaarde. De bouwvoor i s e i g e n l i j k e e n humusrijke zandgrond, d i e
zich z e e r goed l e e n t voor de t e e l t van a l l e mogelijke boomkwekerijgewassen. Vooral de t e e l t van r o z e z a a i l i n g e n h e e f t zich daarop s t e r k ontwikkeld
De zandgronden dienen voor de boomkwekerijgewassen voldoende vochthoudend t e z i j n . De samenstelling i s dan ongeveer 80-90% zand, 3-5% a f s l i b bare d e l e n en 5 4 % humus. Deze vochthoudende zandgronden z i j n zeer ges c h i k t voor de t e e l t van boomkwekerijgewassen met u i t z o n d e r i n g van de
meeste ~ r i c a c e a e , z o a l s Azalea e n Rhododendron.
De zavelgronden bevatten ongeveer 70-75% zand en 25-30% a f s l i b b a r e d e l e n
1 7 3 23% lutum). Door hun g r o t e r e zwaarte z i j n ze minder g e s c h i k t voor
de t e e l t van f i j n e r e gewassen. Vrucht- en laanbomen, rozen en grovere
h e e s t e r s kunnen op deze gronden e c h t e r met succes worden gekweekt.
Lichte-kleigronden met 40-50% a f s l i b b a r e d e l e n lenen zich i n hoofdzaak
v o w de t e e l t van vrucht- en laanbomen.
U i t e r a a r d i s deze i n d e l i n g van d e grondsoorten v r i j g r o f . A l l e mogelijke
overgangen komen voor. Ook kunnen op k o r t e a f s t a n d e n v e r s c h i l l e n i n sam e n s t e l l i n g optreden. B i j de aanleg van een boomkwekerijbedrijf z a l men
zich dan ook moeten afvragen voor welke t e e l t e n h e t t e r beschikking
staande p e r c e e l h e t meest g e s c h i k t i s en/of welke grondverbeteringen
dienen t e worden toegepas t .
Om h i e r i n voldoende i n z i c h t t e k r i j g e n i s onderzoek nodig.
+
Door h e t bodemkundig onderzoek kan een oordeel worden gevormd omtrent d e
geschiktheid i n h e t algemeen e n voor bepaalde t e e l t e n , de mogelijkheid
t o t v e r b e t e r i n g van de grond e n van de water- en luchthuishouding.
'
.
3. De zuurgraad van de grond
De pH van d e grond s p e e l t een b e l a n g r i j k e r o l b i j de ontwikkeling van de
gewassen. I s de pH t e hoog, dan h e e f t e r b i j v e l e gewassen een onvoldoende
wortelontwikkeling p l a a t s en i s de g r o e i s l e c h t . Vaak treden ook voedingsz i e k t e n op, z o a l s mangaan- en i j z e r g e b r e k .
Bijlage 2
Blad 3
Wanneer de pH t e l a a g i s , ontwikkelen de w o r t e l s zich eveneens s l e c h t
e n o n t s t a a t soms gebrek aan magnesium.
I s de pH van de grond t e hoog, dan i s deze m o e i l i j k t e v e r l a g e n . I n z e e r
e r n s t i g e g e v a l l e n kan hiertoe poederzwavel worden toegepast. Het gevolg
i s dan weer d a t op s l i b r i j k e gronden de s t r u c t u u r van de grond s t e r k
heef t t e l i j d e n .
B i j gebruik van zwavel i s h e t nodig om g e l i j k t i j d i g met de zwavel boss t r o o i s e l of t u i n t u r f door de grond t e werken. De meest g e s c h i k t e pH
voor boomkwekerijgewassen i s voor
veengrond pH-KCL 4,2-4,8,
zandgrond pH-KCL 4,5-5,0,
kleigrond pH-KCL 6,O-6,5.
Bijlage 3
Blad 1
Mogelijkheden voor boomteelt i n Flevoland v o l g e n s s p e c i a l i s t e n u i t
Boskoop
I.
Inleiding
Om ons een oordeel t e vormen over de boomteeltgeschiktheid van de gronden i n Flevoland hebben w i j ook advies ingewonnen b i j ing. Th.G.L. Aendekerk,
bodem- en b e m e s t i n g s p e c i a l i s t en J. Alkemade, boomteeltdeskundige, beiden verbonden aan h e t Consulentschap voor d e Tuinbouw t e Boskoop, een
gebied d a t vooral i s georiEnteerd op de t e e l t e n op zure veengronden.
Hun oordeel over de gronden i n Flevoland geven we hieronder per grondsoort.
Een g r o o t d e e l van Flevoland wordt ingenomen door k a l k r i j k e kleigronden
met een pH van 7 'a 8. Deze hoge pH vormt een beperking voor h e t a a n t a l
t e t e l e n s o o r t e n . Net bodemprofiel i s op z u l k e kleigronden, i n d i e n ze
voldoende z i j n g e r i j p t , t o t g r o t e d i e p t e doorwortelbaar. Op deze gronden
z a l e c h t e r een grof w o r t e l s t e l s e l o n t s t a a n e n e r z a l een s l e c h t e k l u i t vorming z i j n . Beide l a a t s t e punten z i j n e r g bezwaarlijk voor p l a n t e n
d i e worden gerooid e n met k l u i t worden a f g e l e v e r d .
Een zeer g r o o t bezwaar i s d a t de grondbewerking i n de w i n t e r zeer moeil i j k u i t v o e r b a a r i s ; met name h e t r o o i e n van de planten. De r o o i p e r i o d e
v a l t i n de h e r f s t e n d e w i n t e r . Conclusie: z u l k e grond i s maar matig ges c h i k t voor boomteelt.
De lichte-zavelgronden, waarvan een zekere oppervlakte t e n noorden van
Lelystad voorkomt, bieden wat meer rnogelijkheden voor de boomteelt. A l s
r e p r e s e n t a n t voor deze grondsoort i s kavel A 23 bekeken. Het bodemprof i e 1 b e s t a a t u i t l i c h t e z a v e l , d i e op een d i e p t e van 50 'a 60 cm overgaat
i n zeer f i j n kleihoudend zand
De doorlatendheid van deze grond i s n i e t g r o o t , hetgeen t o t v r i j g r o t e
schommelingen i n de grondwaterstand kan l e i d e n .
De beworteling kan a l s gevolg van de gelaagdheid van de ondergrond problemen opleveren. Door toepassing van een i n t e n s i e v e r e drainage en een
d i e p e grondbewerking kunnen deze bezwaren e n i g s z i n s worden ondervangen.
Het p r o f i e l op kavel A 23 i s t o t een d i e p t e van ca. 1 m v o l l e d i g g e r i j p t .
Deze gronden z i j n s l e c h t s g e s c h i k t voor laanbomen e n haagplantsoen. Door
de geringe vochthoudendheid van de bouwvoor i s de grond n i e t g e s c h i k t
voor z a a i c u l t u r e s : Beregenen i s door de slempgevoeligheid van de grond
minder gewenst.
Conclusie : deze gronden z i j n met enige c u l t u u r t e c h n i s c h e werken g e s c h i k t
t e maken voor laanbomen en haagplantsoen.
.
4. Zandgronden
T
.
I n Flevoland wordt p l a a t s e l i j k langs de k u s t een geringe oppervlakte
zandgrond aangetroffen. Voor h e t g r o o t s t e d e e l b e s t a a t d i t u i t v e r p l a a t s t
p l e i s t o c e e n zand, waaronder v e e l a l een k l e i - of zavellaag voorkomt.
In d e n a b i j h e i d van Muiderberg (kavel AZ 8 7 ) i s een p r o f i e l bekeken,
d a t min of meer r e p r e s e n t a t i e f i s voor deze Zen. kustzanden: s c h e l p r i j k ,
matig f i j n kleiarm zand B (code lb) t e r d i k t e van ca. 50 cm. D i t zand
i s a f g e z e t op zware zavel d i e nog geheel o n g e r i j p t i s . D i t p r o f i e l b i e d t
weinig of geen mogelijkheden voor de boomteelt.
Bijlage 3
Blad 2
Aan deze grond kleven de volgende bezwaren:
a . een hoog g e h a l t e aan koolzure k a l k met e e n daarmee gepaard gaande
pH t u s s e n 7 5 8,
b. een z e e r gering vochthoudend vermogen door h e t ontbreken van organische s t o f ,
c. h e t z i j n arme gronden; d i t i s n i e t h e t g r o o t s t e bezwaar zolang e r nog
kunstmest b e s t a a t ,
d. de waterbeheersing i s nauwelijks goed t e maken, omdat op g e r i n g e d i e p t e een a f s l u i t e n d e , o n g e r i j p t e k l e i l a a g aanwezig i s .
(een k l e i l a a g onder een zandpakket r i j p t n i e t of zeer t r a a g ) .
I n s e c t i e PZ komen over enige oppervlakten g e l i j k s o o r t i g e gronden voor,
waaraan d e z e l f d e bezwaren kleven a l s aan d e bovenbeschreven gronden. De
gronden i n s e c t i e PZ z i j n e c h t e r minder s c h e l p r i j k . Het koolzure-kalkg e h a l t e van d i t zand bedraagt s l e c h t s 1 ?i 2%. De pH l i g t e c h t e r eveneens
boven 7 .
Conclusie: deze gronden z i j n ongeschikt e n b i j n a n i e t g e s c h i k t t e maken
voor boomteelt.
5. Bodemtechnische maatregelen
E r z i j n i n Flevoland d r i e s o o r t e n gronden d i e voor bodemverbeterende maatr e g e l e n i n aanmerking komen, t . w . :
a . klei-op-zandgrond,
b. klei-op-veengrond en
c . klei-op-humusrijke k l e i .
6. Klei-op-zandgrond
Hiervoor i s een p r o f i e l bekeken op de Knar (kavel E 2 3 ) . Het oorspronkel i j k e p r o f i e l bestond u i t 40 2 50 cm k l e i a f g e z e t op k a l k l o o s v e r p l a a t s t
p l e i s t o c e e n zand. Deze kavel i s voor een g e d e e l t e gediepploegd, w a a r b i j
h e t zand i e t w a t i s vermengd met de k l e i , of aan de oppervlakte i s gebracht. S o o r t e l i j k e gronden komen ook voor i n s e c t i e PZ. Diepploegen
van zulke p r o f i e l e n bleek n i e t g e s c h i k t t e z i j n om b e t e r e boomteeltgrond
t e maken en we1 om de volgende redenen:
a . h e t bodemprofiel z o a l s d a t op kavel E 23 werd aangetroffen, i s b i j
diepe zomergrondwaterstanden d i e h i e r voorkomen, droogtegevoelig.
Een v e r d i e p i n g van h e t z a v e l p r o f i e l door mengwoelen, f r e z e n of ploegen
l e i d t we1 t o t een g r o t e r e b e w o r t e l i n g s d i e p t e , maar de beschikbare
hoeveelheid vocht neemt maar i n g e r i n g e mate t o e . Het probleem van de
vochtvoorziening zou kunnen worden o p g e l o s t door de zomergrondwaters t a n d t e verhogen t o t aan de bewerkte l a a g of door beregening.
b. h e t h i e r aanwezige zand i s n i e t g e s c h i k t om met de k l e i t e worden v e r mengd. U i t onderzoekingen van h e t consulentschap voor de boomteelt i s
gebleken, d a t v e r s c h r a l e n met zand met succes kan worden toegepast a l s
de f r a c t i e v e r d e l i n g van h e t zand ongeveer a a n s l u i t b i j d i e van de k l e i .
Het verspoelde zand met een U - c i j f e r v a n + 70 voldoet n i e t aan de ges t e l d e e i s . B i j een s t e r k e v e r s c h r a l i n g dye noodzakelijk i s om i n de
w i n t e r een goed begaanbaar t e r r e i n t e k r i j g e n , i s h e t optreden van
zgn. b e t o n s t r u c t u r e n n i e t u i t g e s l o t e n .
c . b i j h e t vermengen van de k l e i met 10% koolzure kalk met h e t k a l k l o z e
zand i s h e t t e v e w a c h t e n d a t ook na menging de pH nog t i e n t a l l e n
j a r e n boven 7 z a l b l i j v e n , hetgeen een beperking van h e t a s s o r t i m e n t
betekent.
Bijlage 3
Blad 3
Conclusie: deze gronden z i j n n i e t g e s c h i k t ; met c u l t u u r t e c h n i s c h e
maatregelen i s e r misschien v e r b e t e r i n g aan t e brengen. T.a.v. h e t r e s u l t a a t kan geen g a r a n t i e worden gegeven.
7 . Klei-op-veengrond
I n de omgeving van de brug b i j Nijkerk komt i n de polder een g e b i e d j e
voor met klei-op-veen. Op kavel QZ 39 i s een bodemprofiel bekeken met
25 an k a l k r i j k e k l e i op een pakket van een meter d i k onverteerd zeggeveen. De k l e i h e e f t een pH-KCL van 7,2. Het veen h e e f t een pH-KCL van
6 , l . Door bodemtechnische maatregelen i s h e t misschien mogelijk om n a
5 2 6 j a a r g e s c h i k t e grond voor boomteelt t e k r i j g e n . E r zou dan e l k
j a a r 5 2 6 an veen moeten worden aangeploegd. Het veen moet goed doorv r i e z e n , tevens moet dan e l k j a a r een l a a g j e zand van de j u i s t e k o r r e l g r o o t t e worden aangebracht. De problemen z i j n : waar h a a l t men h e t goede
zand vandaan en wat z i j n de kosten? Of d e pH l a a g genoeg wordt, i s van
t e voren m o e i l i j k t e beoordelen.
Zal de draagkracht voldoende z i j n voor zwaardere machines, v o o r a l i n de
w i n t e r , dus h e t rooiseizoen.
E r kan geen zekerheid worden verkregen of de gemaakte grond aan de e i s e n
z a l voldoen.
Conclusie: deze grond i s n i e t g e s c b i k t . Met v e e l kosten en t i j d en met
een g r o o t r i s i c o t.a.v. de k w a l i t e i t i s h e t miscchien mogelijk om ges c h i k t e grond t e maken.
8. Klei-op-humusrijke
klei
I n h e t g r o o t s t e d e e l van de polder komt humusatme k l e i voor op humusrijke
k l e i (Almere-afzettingen).
De Almere-afzetting kan door diepploegen aan de oppervlakte worden g e b r a c h t .
Er o n t s t a a t dan een grond met een humusgehalte van 8 2 lo%, hetgeen op
z i c h zelf u i t s t e k e n d i s .
De bezwaren b l i j v e n toch de overhand houden. Deze z i j n :
h e t lutumgehalte b l i j f t zeer hoog; h e t gevolg i s , d a t de grond i n de
w i n t e r , dus i n de oogstperiode, s l e c h t begaanbaar i s ;
de Almere-afzetting i s kalkhoudend, waardoor de pH hoog z a l b l i j v e n .
Deze.hoge pH g e e f t een beperking voor h e t assortiment.
Conclusie.: deze grond i s ongeschikt voor boomteelt.