Transcript artikel - ecoachpro.nl

Rationele analyse en intuïtie
als twee handen
op een virtuele buik
johan oltvoort en anne ribbers
In hoeverre maken coaches die hun coachees
enkel kennen en coachen via een internetverbinding (e-coaching)
gebruik van intuïtie?
Johan Oltvoort en Anne Ribbers gingen te rade
bij enkele bekende e-coaches in Nederland
en vroegen naar hun ervaringen met het inzetten
van intuïtie binnen online begeleiden.
70 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM2 70
magazine
03-11-14 15:25
S
ommige coaches stellen zonder blikken of blozen dat
vrijwel alles wat ze doen en communiceren gebaseerd is op intuïtie. Dat je met dergelijke uitspraken
in de meeste wetenschappelijke kringen geen vrienden
maakt, laat hen onverschillig. Tegelijk zijn er vakgenoten die
het ietwat ongrijpbare begrip intuïtie liever vermijden. Daar
waar ze zich door een ‘gevoel’ of ‘een onberedeneerd, innerlijk
weten’ laten leiden, zien ze dat als het uitvloeisel van alle in
de loop der jaren bewust en onbewust verzamelde kennis en
ervaring.
Wikipedia en tal van andere sites geven verschillende definities van ‘intuïtie’. Meest gangbaar is de omschrijving dat het
een ingeving betreft, een vorm van ‘direct weten’ zonder dat
men dit heeft beredeneerd. Varianten op die definitie zijn onder
meer te vinden binnen de filosofie en de theosofie. In het kader
van dit artikel is verder de term ‘impliciete ingeving’ relevant,
afkomstig uit de (integratieve) psychologie. Deze ingeving zou
het gevolg zijn van ‘bepaalde gedachtegangen en waarnemingen’ en mensen helpen om in complexe situaties toch snel een
beslissing te kunnen nemen. Daarbij wordt intuïtie gezien als
een vorm van automatische en onbewuste verwerking van
aangeleerde informatie. Oftewel: intuïtie is – volgens deze visie
– aan te leren/te trainen.
Ontelbare signalen
Louise Arnold Bik uit Soest schreef enkele maanden geleden
een blog met als titel ‘Intuïtie als superprocessor’. Ze betoogt
daarin dat intuïtief weten en handelen is terug te voeren op
tastbare feiten en inzichten. Als voorbeeld noemt ze onder
meer de zweefduikkopbal waarmee Robin van Persie deze
zomer tijdens het WK scoorde tegen Spanje. ‘Wie gelooft dat
Van Persie ook zou hebben gescoord met een expliciete analyse
van het speelveld en alle mogelijkheden? Ook voetballers registreren en handelen in een flow. Om dat professioneel en op
hoog niveau te kunnen, zijn training, kennis en ervaring nodig.
Pas dan levert het de messcherpe analyses en goede acties op.
Intuïtief professioneel handelen ontstaat niet vanzelf.’
Volgens Arnold Bik is dat wat een intuïtieve handeling lijkt,
achteraf meestal goed te verklaren: ‘Impliciet neem je ontelbare
signalen waar. Denk aan iemands lichaamstaal, stembuigingen,
‘Ook voetballers registreren
en handelen in een flow.’
oogopslag, veranderingen in het gezicht. Ons brein kan dergelijke prikkels razendsnel verwerken tot een opvatting, hypothese of actie. Een geniaal vermogen, want het zou ondoenlijk zijn om al het denkbare rationeel te toetsen. In mijn werk
gebruik ik intuïtie bijvoorbeeld op het moment dat ik moet
beslissen waar ik wel of niet op in wil gaan. Of door niet sec
op woorden en zinnen te letten, maar ook op dat wat tussen de
regels door wordt verteld.’
Als e-coach heeft ze vaak iemand onder haar hoede die ze niet
face-to-face ziet en die haar berichten soms pas uren of zelfs
dagen later leest en beantwoordt. Is dat een belemmering?
‘Nee, ook dan kun je dingen intuïtief “weten”. Je pikt op wat je
tussen de regels door leest, in het licht van alles wat al eerder
is uitgewisseld. Je neemt ook opvallende stijlbreuken en taalfouten waar, zodra je daar een antenne voor hebt ontwikkeld.
Voordeel is dat ik niet acuut hoef te reageren. Ik kan het even
laten bezinken. Kom ik tot een bepaalde hypothese, dan toets ik
die vervolgens: “Klopt mijn indruk dat …?” Zo controleer ik of
mijn aanname klopt en “erken” ik gelijktijdig de boodschap die
mijn coachee bewust of onbewust meestuurde.’
Patronen overstijgen
Zonder intuïtie geen vernieuwing, stelt Annette Lechner. Ze
vindt dat intuïtie een centrale plek inneemt in de zoektocht
van coach en coachee naar aanknopingspunten om samen tot
echte veranderingen te komen. ‘Een gedeelte van coaching is
het herkennen van belemmerende gedachtenpatronen van clienten. Maar ook als coach volg je bepaalde gedachtepatronen,
die de ene keer fantastisch helpen, maar een andere keer kunnen belemmeren. Intuïtie helpt om die patronen te overstijgen.
Het combineert vaak allerlei zaken en zet je op een spoor, nog
voor je het kunt beredeneren. Waarom je intuïtie klopt, kun
je eerst nog niet eens zeggen. Maar zodra je hierover met de
cliënt in gesprek komt, worden vaak punten verbonden die
eerder in het proces al wel los waren benoemd, maar nog niet
op die manier samengebracht. Door het verbinden van een
aantal zaken ontstaat een ander bewustzijn of perspectief, dat
de cliënt een ander beeld geeft van zijn of haar werkelijkheid.
Dit kan voor een aha-ervaring zorgen, gevolgd door een transformatie.’
Bij face-to-facecoaching heb je daarbij extra houvast aan
iemands stem, lichaamstaal en andere zaken die informatie
geven, geeft Lechner aan. Maar ook met e-coaching kun je
meer lezen dan sec de tekst: ‘Wat zegt deze persoon niet, of
wat voor gevoel krijg je als je de tekst leest en wijkt dat af van
coachlink magazine
Binnenwerk CLM2 71
• 71
03-11-14 15:25
de geschreven tekst?’ Coach Marjanne Peters uit het Brabantse
Bavel is dat met haar eens: ‘Door elk bericht te lezen door de
bril van “hoofd” en “hart” zie je meer dan alleen de inhoud van
de tekst. Belangrijk is om goed te onderscheiden wat de inhoud
is, wat de taal is en wat je zelf “ontvangt” als lezer. Ik schrijf
mijn reacties met aandacht voor de ontvanger. De energie die
dat genereert, vind je terug in mijn woordkeuze en zo in het
bericht.’
Je ratio ‘kijkt mee’
Eline Trapman laat zich vanuit intuïtie enthousiasmeren, maar
tegelijk ook waarschuwen: ‘Als ik via mijn online coachomgeving een nieuw bericht ontvang van de coachee, dan kan het
zijn dat ik meteen denk: dat is raak. Maar direct daarna volgt
een tweede signaal: let op … Mijn intuïtie waarschuwt mij voor
een te snelle reactie.’ Soms ontvangt ze een bericht en ‘voelt’
dan dat ze niet kan doordringen tot de kern, hoe ze ook leest en
herleest. ‘Dan merk ik dat er nog veel te onderzoeken is over de
daadwerkelijke vraag.’
‘Kun je het uitschakelen dan?’
Trapman vraagt zich af of een coach überhaupt een keuze
heeft om intuïtie te gebruiken: ‘Ik weet eigenlijk niet beter of
je gebruikt het. Kun je het uitschakelen dan? Daar kan ik me
niets bij voorstellen. Het zal dan een keuze zijn om je hart,
je gevoel weg te drukken en alleen je ratio in te schakelen.
Maar mijns inziens gaat het samen. De percentages weet ik
niet, maar mijn gevoel zegt dat ook bij intuïtie je ratio sowieso
“meekijkt”.’
Tijdens de intake weet ik het al
Jingxiu Hu omschrijft intuïtie zowel als een stemmetje in haar
hoofd als ook als een fysieke gewaarwording. ‘Intuïtie speelt
in alle aspecten van mijn leven een rol’, zegt de Amsterdamse
e-coach. ‘Het geeft mij raad of signalen als er iets niet in de
haak is en helpt om goede beslissingen te nemen. Ook in mijn
werk. Vaak weet ik bijvoorbeeld tijdens het intakegesprek al
of er sprake zal zijn van een geslaagde samenwerking of niet.
Intuïtief weet ik meestal direct of ik de juiste persoon ben om
die persoon te kunnen coachen. Verder voel ik tijdens coachingsgesprekken vaak al in mijn lichaam wat er speelt bij de
ander. Het kan een gevoel zijn of een beeld dat ik dan opeens
72 • c o a c h l i n k
Binnenwerk CLM2 72
Uitspraken over intuïtie
De rede biedt ons vele mogelijkheden tegelijk.
Intuïtie kiest daaruit feilloos de beste.
Arthur Japin
Intuïtieve waardeoordelen zijn gevoelens, maar geen emoties:
ze hebben een andere oorsprong en daardoor ook een andere functie.
(...) Intuïtieve beoordelingen steunen op het waarnemen van het
innerlijke, de kern, het wezen van de dingen, mensen en situaties.
Anita Martiny
Alle menselijke kennis begint met intuïtie, ontwikkelt zich tot
concepten en eindigt met ideeën.
Immanuel Kant
Het intuïtieve denkvermogen is een godsgeschenk
en het rationele verstand is een dienaar.
Albert Einstein
Ik geloof dat intuïtief of symbolisch inzicht geen gave is,
maar een vaardigheid, een vaardigheid die gebaseerd is
op zelfvertrouwen.
Caroline Myss
Intuïtie wordt meer en meer van waarde in de nieuwe informatie
maatschappij, juist omdat er zoveel informatie is.
John Naisbitt
krijg. Ook gebruik ik mijn intuïtie als we voor mijn gevoel
niet vooruit komen in een gesprek en de coachee vast lijkt te
lopen. Ik geef dan terug wat ik intuïtief ervaar en zie.’ En als
je de coachee niet ziet, omdat het om e-coaching per e-mail
gaat? ‘Ik val terug op mijn intuïtie als ik niet meer weet welke
stap ik het beste kan zetten met mijn coachee. Omdat mijn
e-coachvaardigheden nog in ontwikkeling zijn en de automatismen waar ik bij mijn andere coachwerk op kan vertrouwen
hier soms nog ontbreken, fungeert mijn intuïtie als alarmbel.
Daar waar ik het bij face-to-facecoaching juist inzet om tot
inzichten te komen, zet ik het tijdens e-coaching vaak in als
extra check. Als een traject even wat minder goed loopt, voel ik
dat vaak intuïtief aan. Ook gebruik ik intuïtie als ik het gevoel
heb dat er meer speelt dan wat de coachee schrijft. Je leert tus-
magazine
03-11-14 15:25
sen de regels door te lezen. Wat daarbij wel belangrijk is, is dat
je intuïtie niet verwart met het trekken van eigen conclusies
of dat je dingen gaat invullen.’
Groot reservoir
Intuïtief coachen gaat niet verloren wanneer er geen faceto-facecontact is tussen coach en coachee, stelt psycholoog Alexander Waringa resoluut. Hij is een van de auteurs
van het boek E-coaching. Direct aan de slag met Het Nieuwe Coachen (2012). ‘Niemand kan zijn intuïtie uitschakelen. Het hoort
bij wie je bent, inclusief je professionele keuzes. Zelf zie ik
intuïtie voornamelijk als het onbewust maken van keuzes
vanuit een groot reservoir van eerder verzamelde kennis en
ervaringen, zonder dat je alle mogelijke opties steeds opnieuw
hoeft te checken en te analyseren. Kennis, ervaring én een
gezonde dosis zelfvertrouwen: je weet op den duur wel dat je
een antenne hebt voor het vinden van de goede aanpak. Maar:
je moet er wel wat voor doen.’
‘Als e-coach heb je nieuwe vaardigheden nodig.’
Waringa kan zich goed voorstellen dat professionele coaches
zich bij het kiezen van een aanpak deels of grotendeels baseren
op wat hun intuïtie hen influistert. Maar: niet zonder de juiste
tools en training. ‘Bij e-coaching is het bijvoorbeeld van groot
belang dat je als coach de teksten nauwkeurig analyseert. Dat
is te leren. Net als close reading: woorden en zinnen zo kunnen
lezen dat je ook meekrijgt wat tussen de regels door wordt
gezegd of misschien verzwegen. Kijk, bijna elke beroepscoach
heeft in principe voldoende basisvaardigheden, technieken en
ervaringen in huis om een coachtraject vorm te geven. Maar
als e-coach heb je verschillende nieuwe vaardigheden nodig
zoals het analytisch en objectief lezen. Dan doel ik op het op de
beste manier lezen, analyseren en interpreteren van teksten.
Dat noemen we binnen onze leermethode “driedimensionaal
lezen”. De coach vraagt bijvoorbeeld bij elke mail van de coachee af: Wat is de boodschap van de coachee? Welke behoefte
is hierin te lezen? Wat zegt dit mij als coach?
De methode die wij beschrijven in ons boek E-coaching maakt
gebruik van verschillende, elkaar aanvullende en versterkende
taalkundige methodieken, die wetenschappelijk zijn onderbouwd en getoetst. Het helpt om met die kennis op zak je intuitie extra richting te geven. Waarbij je je eigen aannames zorgvuldig checkt en het doel scherp in de gaten houdt: de ander een
stap verder brengen. Op weg naar dat doel zijn rationele analyse
en intuïtie sowieso twee handen op een virtuele buik.’
Literatuur
• Arnold Bik, L. (23 juni 2014). ‘Intuïtie als super-processor’.
Via: http://www.interventies.info/intuitie-super-processor/
• Ribbers, A. & Waringa, A. (2012). E-coaching. Direct aan de slag
met Het Nieuwe Coachen. Amsterdam: Uitgeverij Boom Nelissen.
• Waringa, A., Ribbers, A. & Peters, M. (2013). ‘Het Digitale
Gesprek.’ TvC 3, pp. 39-42.
coachlink magazine
Binnenwerk CLM2 73
• 73
03-11-14 15:25