Transcript Nieuwe stem stem - Medisch Centrum Leeuwarden

03 juli 2014, pag. 32
Nieuwe
stem
Aan het beademingsapparaat en toch
met gewone stem kunnen praten. Een
technische vinding van Peter Egbers
geeft patiënten nieuwe lucht.
HANS WILLEMS
H
ij zag en voelde vaak de
frustratie bij mensen.
Langdurig aan een beademingsapparaat en zich
niet of nauwelijks kunnen uiten. Peter Egbers, intensive care specialist
in het MCL in Leeuwarden, heeft dagelijks te maken met patiënten die
tijdelijk afhankelijk zijn geworden
van medische technologie. Hij zocht
en vond een oplossing om de communicatie met hen sterk te verbeteren.
Het verhaal begint eigenlijk in attractiepark de Efteling. Peter Egbers
(54) liep er op een mooie zomerdag
met zijn kinderen en kreeg een
groepje met elektrische rolstoelen in
het oog. Ze waren onderweg met
mobiele beademingsapparatuur, bestuurden hun wagentjes met de kin,
maar bleken ook in staat om met elkaar te praten. ,,Zo zou het ook in het
ziekenhuis moeten, schoot het door
mij heen.’’
,,In ziekenhuizen wordt beademingsapparatuur gebruikt die de
ademhaling van patiënten heel precies regelt via een buisje in de luchtpijp. De stembanden, die alleen hun
werk kunnen doen met een luchtstroom, staan hierbij buitenspel. De
communicatie verloopt dan met gebaren, letterkaarten of bijvoorbeeld
via een computer. Dit levert een heel
beperkte communicatie op. De rolstoelpatiënten in de Efteling werden
beademd via een tracheostoma, een
beademingsbuisje via de hals. Hiermee is het mogelijk om wel een
luchtstroom langs de stembanden te
krijgen.’’
Acht jaar later kan Egbers met een
in de praktijk beproefde methode
naar buiten treden. Door de techniek
die hij in de Efteling zag aan te passen, is het mogelijk om tijdens de beademing op de intensive care men-
Technische vinding
geeft patiënt
spraakvermogen
terug bij
beademing
sen te laten spreken. De methode is
bedoeld voor patiënten die wegens
ernstig verlies van conditie en de
duur van de beademing een kunstmatige opening in de luchtpijp krijgen. Door stapsgewijze veranderingen in het beademingssysteem en
het toevoegen van een spreekventiel, kan de patiënt al heel snel zijn
eigen stem weer gebruiken, terwijl
de beademing doorgaat.
,,Communicatie is een eerste levensbehoefte, zeker voor mensen
die toch al in een heel spannende en
riskante situatie verkeren. Onze patiënten hebben vaak een zware operatie achter de rug en kunnen daardoor verward en onzeker zijn. In de
ogen is vaak te lezen hoeveel spanning en frustratie dat veroorzaakt.’’
,,Als we patiënten hun stem teruggeven kunnen ze niet alleen dorst of
jeuk aan hun neus aanduiden, maar
hebben ze ook weer contact met hun
naasten en kunnen ze meepraten
over de nabije toekomst. We zien ze
actiever worden en we kunnen, omdat ze meepraten, het revalidatieproces eerder starten. Patiënten zeggen ons vaak dat ze vooral het gevoel
krijgen weer in control te zijn. Voor
het herstel na een zware ingreep is
psychisch welbevinden minstens zo
belangrijk als het lichamelijke
kracht. Communicatie is essentieel.’’
Het was een hele zoektocht naar
de technische oplossing om een deel
van de luchtstroom toch langs de
stembanden te leiden. Egbers: ,,Je
hebt met allerlei factoren te maken.
Hoeveel lucht is er nodig om de
stembanden te bedienen, hoe voorkom je dat er slikproblemen ontstaan? Maar het grootste probleem
is dat onze beademingsapparatuur
helemaal is afgesteld op beademing
zonder lekkage van lucht, terwijl er
juist een lekstroom langs de stembanden nodig is om te kunnen spreken.’’
De puzzel begon in elkaar te vallen
toen met een heel ander type beademingsmachine zo’n aanpassing wel
mogelijk bleek. Toen het technisch
voor elkaar was, begonnen zes jaar
geleden de eerste proeven met patienten.
,,Een van de eersten was een man
van zeventig die in coma was geraakt. Later werd vastgesteld dat hij
de spierziekte ALS had in een vergevorderd stadium, zonder dat dat ooit
aan het licht was gekomen. Als hij uit
de coma zou komen, moest hem alles verteld worden. Toen hij eenmaal
aanspreekbaar was, stemde hij toe
om op proef de nieuwe beademingsmethode te ondergaan. Ik weet nog
goed hoe opgetogen we waren toen
de eerste losse woordjes en zinnetjes
eruit kwamen. ’Ik weet niet wat ik
meemaak’, zei een van de oudere
verpleegkundigen op de IC toen de
patiënt vlot en goed verstaanbaar
kon spreken.’’
Door veel te overleggen met logopedisten, collega-intensivisten en
IC-verpleegkundigen en niet in de
laatste plaats de patiënt, werd de methode steeds verfijnder. Egbers: ,,Ik
ben er trots op dat het een echte
teamprestatie is geworden. Onze afdeling heeft twee verpleegkundigen
die extra getraind zijn in de beademing. Zonder hen zou het onderzoek niet verder gekomen zijn. Mijn
collega Christiaan Boerma heeft mij
geholpen om de methode gepubliceerd te krijgen.’’
Egbers haalde met zijn vinding
Peter Egbers
Peter Egbers bij een van de beademingsapparaten op de intensive care van het MCL.
FOTO CATRINUS VAN DER VEEN
Peter Egbers (54) is sinds dertien jaar verbonden aan het
MCL. Aanvankelijk was hij
anesthesioloog, later schoolde
hij zich om tot intensive carespecialist. De IC van het MCL
telt 22 bedden en beschikt over
elf medisch specialisten en 120
gespecialiseerde IC-verpleegkundigen.
Tracheotomie
T
Pharynx
slokdarmhoofd
Larynx
strottenhoofd
Bij een tracheotomie
wordt een buisje
aangebracht in de
luchtpijp met een
opening door de huid
aan de voorzijde onder
het strottenhoofd.
Deze ingreep wordt
toegepast bij patiënten
die niet of slecht
zelfstandig kunnen
ademen.
Plica vocalis
stembanden
buisje van
kunststof of
metaal
inademen
uitademen
Oesophagus
slokdarm
© DvhN/LC 030714 | ©Graphic News, ©ANP | JdeJ
namelijk een internationaal blad
van IC-artsen en heeft voor vakgenoten en IC-verpleegkundigen verschillende presentaties gehouden.
,,De reacties kunnen twee kanten op
vallen. De een zegt: dat kan helemaal
niet, anderen zijn onmiddellijk heel
enthousiast. Over het algemeen is de
medische sector vrij conservatief
van aard. Eerst zien dan geloven, is
vaak de houding. Voor veranderingen moet je altijd geduld hebben.’’
Ook de industrie is nog afwachtend. ,,We hebben contact met een
firma die belangstelling toont. Het
mooiste zou zijn als de reguliere beademingsapparaten geschikt gemaakt kunnen worden voor deze
techniek. We kunnen nu maar twee
patiënten tegelijk helpen om hun
spraak weer te gebruiken. En in ons
partnerziekenhuis Tjongerschans is
nog een derde apparaat beschikbaar.’’
De ontwikkeling is onderdeel van
de veranderende zorg voor de IC-patiënt, onderstreept Egbers. ,,Patiënten zijn tegenwoordig veelal wakker
tijdens de beademing en worden gemobiliseerd en getraind. Communicatie is zeer belangrijk om hen daarin goed te begeleiden. We gaan iPads
aanschaffen om de communicatie
verder te verbeteren. Hiermee is veel
gezondheidswinst te boeken. Het
herstel van patiënten zal sneller verlopen en er zullen minder middelen
tegen verwardheid nodig zijn.’’
De methode vergt veel scholing
en is alleen voor een specifieke
groep IC-patiënten geschikt. Recent
heeft het VU-medisch centrum ook
gepubliceerd over een spraakmethode, maar deze is van toepassing bij
een andere groep patiënten. Beide
methoden vullen elkaar aan. Egbers:
,,Het is mooi om te zien dat er meer
IC’s werken aan deze vorm van kwaliteit van zorg.’’
Aan de telefoon
Het eerste wat hij deed was zijn
vrouw bellen, en die viel zowat
van haar stoel toen ze hem aan
de lijn kreeg. Gerrit van der Veen
(67) uit Bolsward is een van de
patiënten die zijn spraakvermogen terugkreeg terwijl hij nog
aan de beademing lag. ,,Eindelijk
kon ik weer kwijt hoe ik me
voelde en wat me bezighield, het
was echt een bevrijding.’’
Van der Veen ligt sinds 1 april
in het ziekenhuis en heeft een
paar zware ingrepen achter de
rug. Zijn hart functioneert goed,
maar onder andere door een
darmperforatie kan zijn lichaam
de vochtregulatie niet aan. In de
periode dat hij aan de beademing
lag, deed hij mee aan het experiment. ,,Het heeft me enorm geholpen. Je voelt je zo machteloos
als je niet kunt praten. Je zit met
allerlei vragen, ik ben een gevoelsmens, dus ik moet mijn ei
kwijt.’’
iPad-app
Het Wilhelmina Ziekenhuis in
Assen is een van de ziekenhuizen
die een iPad-app gebruiken om
beter te communiceren met
patiënten die aan beademingsapparatuur liggen. De app is ontwikkeld door het Radboud Universitair Medisch Centrum in
Nijmegen. Het kent thema’s als
‘mijn gevoelens’, ‘mijn behandeling’ en ‘mijn verzorging’. Een
patiënt kan ook aangeven hoeveel pijn hij heeft en waar, of
aangeven misselijk te zijn of last
te hebben van slijm in de keel.
Dat laatste is een veelvoorkomende klacht bij kunstmatige
beademing.