Transcript Nematodenproef bestrijding dennenprocessierups

Nematodenproef bestrijding dennenprocessierups
Thaumetopoea pityocampa
Spanje, Javea, Cap Sant Antoni
december 2013 - februari 2014
Door: Silvia Hellingman-Biocontrole Onderzoek en Advies en Jan van Eijle jr. Jardin
Sostenible-Calpe
© Biocontrole Onderzoek & Advies BV, Oosteinde 52, 8351 HH Wapserveen, Nederland
T. +34 521 321112, F. + 34 521 321113,
Email: [email protected]
Blz. 1
19 februari 2014
1.
Inleiding
De dennenprocessierups is de larve van een nachtvlinder, wetenschappelijke naam
Thaumetopoea pityocampa. Deze vlinder komt veelvuldig voor in het zuiden van Europa
waar dennen groeien. Vanaf het 3de larvestadium hebben ze irriterend brandharen die
gevaarlijk zijn voor mens en dieren.
De vlinder vliegt (afhankelijk van het weer en omgeving) vanaf juni tot september. In deze
periode wordt er gepaard en eitjes afgezet. Gemiddeld zet een dennenprocessievlinder 120
tot 300 eitjes af op de naalden van de waardplanten. De rupsen komen uit na ongeveer 30
tot 40 dagen. Ze overwinteren als jonge rupsen in de naaldbomen. Ze doorlopen 5 larve
stadia. Afhankelijk van de omgeving zijn er al in september de eerste rupsen. Maar ook in
oktober kunnen rupsen in het 1ste larve stadium worden aangetroffen. De ontwikkeling hangt
af van de temperatuur.
De dennenprocessierupsen verdragen maximaal 30 graden boven nul. Later in het seizoen
als de temperaturen stijgen, verlaten de meeste rupsen de dennenbomen en graven zich in
om te verpoppen. Ze overleven wel min 10°C vorst. De ideale temperatuur voor hun
ontwikkeling is 20 tot 25°C.
Als ze uitgekomen zijn dan vormen ze al een licht spinsel waar ze overdag verblijven. ’s
Nachts verlaten ze hun nestjes om zich te voeden.
Later vanaf het 3de larvestadium zijn de karakteristieke nesten in de dennenbomen te zien.
De zijde die zij produceren is vrij taai en vormt een bescherming voor de kolonie. Als de
temperaturen lager zijn zoeken ze de zonnige plekken in de naaldbomen op om hun nesten
te maken. Als de temperaturen stijgen dan zoeken ze de schaduwplekken van de
dennenbomen op om hun cyclus te voltooien voordat ze de dennen verlaten om te
verpoppen.
Waardplanten dennenprocessierups:
Pinus nigra, Pinus canariensis, Pinus sylvestri, Pinus pinaster, Pinus halepensis en Pinus
pinea.
Schade:
Bij een forse aantasting kunnen de rupsen een bos vernietigen.
© Biocontrole Onderzoek & Advies BV, Oosteinde 52, 8351 HH Wapserveen, Nederland
T. +34 521 321112, F. + 34 521 321113,
Email: [email protected]
Blz. 2
19 februari 2014
2.
Effect brandharen op mens en dier
In vele delen van Europa ondervinden veel mensen en huisdieren jaarlijks last van
blootstelling aan brandharen van de dennenprocessierups. Jaarlijks gaan hierdoor ook veel
honden dood. Dit gebeurt wanneer de rupsen de bomen verlaten en in processie op zoek
gaan naar plekken om zich in te graven en te verpoppen.
Maar ook in de periode vlak voordat ze de nesten verlaten laten ze hun brandharen
makkelijk los bij verstoring. Een rups van de dennenprocessievlinder heeft gemiddeld 1
miljoen brandhaartjes. Deze brandhaartjes kunnen eveneens door de wind worden
verspreid.
Nest Dennenprocessierupse
3.
Beheersing-bestrijding dennenprocessierups
Op dit moment wordt de dennenprocessierups op verschillende manieren bestreden, met
insecticiden, bacteriën, knippen en verbranden van de nesten. Bestrijding is afhankelijk van
het geldende lokale beleid. In bepaalde situaties wordt besloten niets te doen en het gebied
af te sluiten. Daarnaast wordt ook gewerkt met feromoonvallen om de mannelijke vlinders te
vangen.
© Biocontrole Onderzoek & Advies BV, Oosteinde 52, 8351 HH Wapserveen, Nederland
T. +34 521 321112, F. + 34 521 321113,
Email: [email protected]
Blz. 3
19 februari 2014
4.
Natuurlijke vijanden van de processierupsen
In Spanje zijn diverse parasieten en predatoren van de dennenprocessierups, zoals
sluipwespen, sluipvliegen, zweefvlieglarven, poppenrovers. Naast insecten zijn ook vogels
die de dennenprocessierupsen opeten, zoals zwarte mezen en hop.
5.
Proef biologische bestrijding dennenprocessierups met nematoden
In het najaar en vroege winter zijn de rupsen nog jong en hebben nog geen brandharen.
Het is dan de beste tijd om ze te bestrijden om te voorkomen dat zij zich verder ontwikkelen
met alle gevaren van dien. Eerdere studie in Italië toonde aan dat de insect parasitaire
nematode Steinernema feltiae in staat is om meer dan 50% van de overwinterende rupsen te
parasiteren. Dit werd gedaan door middel van injecteren van de nesten.
Het inzetten van insect parasitaire nematoden heeft grote voordelen. Nematoden leven
buiten organismen niet lang na de toepassing. Hierdoor worden niet-doelwit organismen
bespaard. Nematoden zijn onschadelijk voor mensen en andere dieren. Bestrijding met
nematoden leidt ook niet tot resistentie.
De proeven zijn uitgevoerd op nesten in het 2de en 3de larvestadium. Het was moeilijk ten
tijde van de proef nesten te vinden in het 2de larve stadium. In een zelfde gebied kunnen
rupsen in diverse stadia worden aangetroffen. Dit vanwege de lange vlucht van de vlinders
vanaf juni tot september.
© Biocontrole Onderzoek & Advies BV, Oosteinde 52, 8351 HH Wapserveen, Nederland
T. +34 521 321112, F. + 34 521 321113,
Email: [email protected]
Blz. 4
19 februari 2014
Het beste effect wordt bereikt als de rupsen worden bestreden als zij in processie zijn.
Meestal na 23.00 uur gaan ze aan de wandel op zoek naar voedsel.
de
Rupsen in processie – 3
larve stadium – laat in de avond
Opzet proef:
Voorafgaand aan de proef werden de nesten gemarkeerd en de bijbehorend eipakketjes
meegenomen om het aantal eieren te tellen. De niet uitgekomen eitjes zijn vanzelfsprekend
niet mee geteld. Het aantal opgenomen rupsen in de uitgangssituatie is een benadering. Het
kan zijn dat na uitkomst ook enkele rupsen dood zijn gegaan.
© Biocontrole Onderzoek & Advies BV, Oosteinde 52, 8351 HH Wapserveen, Nederland
T. +34 521 321112, F. + 34 521 321113,
Email: [email protected]
Blz. 5
19 februari 2014
Eipakketje dennenprocessierups - de uitgekomen eitjes zijn geteld. Van alle 11 nestjes zijn de
bijbehorende eipakketjes gezocht. Alleen nestjes 12 en 13 waren hoog in de bomen en zijn de
bijbehorende eipakketjes niet gevonden.
Zonder de populatie te verstoren zijn de nestjes opengeknipt en de rupsen geteld. Hierna is
een correctie op het aantal rupsen toegepast. In één van de nestjes waren er 21 rupsen
minder geteld.
Ook is aandacht besteed aan de aanwezigheid van natuurlijke vijanden zoals sluipwespen,
sluipvliegen, zweefvliegen. De geselecteerde nesten vertoonden geen symptomen van
parasitering ten tijde van de proef.
Eerste behandeling 27 december 2013
De eerste behandeling vond plaats op 27 december 2013. Per nest wordt het aantal rupsen
na correctie gehanteerd als de uitgangssituatie voor de meting van de resultaten.
Nest Stadium Rupsen
1
2
3
4
L2
L2
L2
L3
192
171
214
145
5
6
7
8
9
10
L3
L3
L3
L3
L2
L3
98
112
159
133
154
177
11
12
13
L3
L3
L3
208
Nest 12 en 13: hoog in de bomen, larvestadium L3, niet geteld. Alleen visuele controle.
© Biocontrole Onderzoek & Advies BV, Oosteinde 52, 8351 HH Wapserveen, Nederland
T. +34 521 321112, F. + 34 521 321113,
Email: [email protected]
Blz. 6
19 februari 2014
De proef vond eerder in de avond plaats. Een groot deel van de rupsen bevonden zich nog
in hun nesten.
De spuitomstandigheden waren goed – 13°C en nauwelijks wind.
Op 5 januari zijn waarnemingen gedaan om de resultaten te beoordelen.
1e behandeling 27-12-2013
Nest
Stadium
Rupsen
in leven
27-12-2013
%-dood
5-1-2014
Rupsen
in leven
16-1-2014
1
2
3
L2
L2
L2
192
171
214
100
50
100
0
86
0
4
5
6
7
8
9
L3
L3
L3
L3
L3
L2
145
98
112
159
133
154
40
50
60
50
56
70
83
49
45
80
67
41
10
11
L3
L3
177
208
20
10
142
188
Nest 1 en nest 3: (de rupsen waren verspreid over de bomen) hadden direct al een goed
resultaat op de jonge larven. Binnen 1 week waren alle rupsen al dood. Andere nesten
vertoonden nogal grote verschillen met betrekking tot de resultaten. Vooral nest 11: ten tijde
van de behandeling waren alle rupsen nog in de nesten.
© Biocontrole Onderzoek & Advies BV, Oosteinde 52, 8351 HH Wapserveen, Nederland
T. +34 521 321112, F. + 34 521 321113,
Email: [email protected]
Blz. 7
19 februari 2014
Op deze foto zijn levende en geparasiteerde rupsen te zien.
2e behandeling 17 januari 2014
De overgebleven rupsen verkeerden in het 3de larvestadium en slechts een klein deel in het
4de larve stadium. Vooraf is er ook een globale telling gedaan. De nestjes werden voorzichtig
opengemaakt om de rupsen zo min mogelijk te verstoren. Het aantal overgebleven rupsen is
opgenomen in een staatje om later de effecten van de behandeling te kunnen meten.
De spuitcondities waren goed, 14°C boven nul en het waaide niet hard. De behandeling is
om circa 23.00 uur uitgevoerd. Ook tijdens deze behandeling waren nog niet alle rupsen uit
hun nesten.
Wanneer de bomen integraal worden behandeld met nematoden als de rupsen aan het
vreten zijn, dan is het aan te bevelen om de rupsen te behandelen vanaf 12.00 uur ’s nachts
totdat het licht wordt.
Na de 2de behandeling zijn 3 waarnemingen gedaan. De nestjes zijn voorzichtig geopend en
de overgebleven rupsen geteld.
© Biocontrole Onderzoek & Advies BV, Oosteinde 52, 8351 HH Wapserveen, Nederland
T. +34 521 321112, F. + 34 521 321113,
Email: [email protected]
Blz. 8
19 februari 2014
Bemonsteren behandelde nesten
Het eindresultaat van de nematoden proeven geeft het volgend beeld:
Nest
Stadium
1e behandeling 27-12-2013
2e behandeling 17-01-2014
Rupsen
in leven
27-12-2013
%-dood
5-1-2014
Rupsen
in leven
16-1-2014
%-dood
22-1-2014
%-dood
29-1-2014
Rupsen
%-dood in leven
9-2-2014
1
2
3
4
5
6
L2
L2
L2
L3
L3
L3
192
171
214
145
98
112
100
50
100
40
50
60
0
86
0
83
49
45
100
100
100
60
60
90
100
100
100
70
70
90
100
100
100
80
80
90
0
0
0
17
10
5
7
8
9
10
11
Totaal
L3
L3
L2
L3
L3
159
133
154
177
208
1763
50
56
70
20
10
80
67
41
142
188
781
80
100
100
60
70
70
100
100
50
70
80
100
100
40
70
16
0
0
86
54
188
In %
100,00%
44,30%
10,66%
© Biocontrole Onderzoek & Advies BV, Oosteinde 52, 8351 HH Wapserveen, Nederland
T. +34 521 321112, F. + 34 521 321113,
Email: [email protected]
Blz. 9
19 februari 2014
Openknippen van nesten om het aantal overgebleven rupsen te tellen.
In hetzelfde perceel waren er nog 2 nesten hoog in de dennenbomen. Die hebben we niet
geteld, maar genummerd als nest 12 en nest 13.
Visuele controle geeft een beeld van halvering van de grootte van de nesten. Omdat het
aantal rupsen van deze 2 nesten vooraf niet geteld is kan niet exact worden aangegeven
hoeveel rupsen daadwerkelijk dood zijn gegaan.
Over het gehele beeld zien we nauwelijks vraat van de overgebleven rupsen ten opzichte
van rupsen uit onbehandelde bomen.
6.
Conclusies:
a. Het inzetten van insect parasitaire nematoden in een speciale formulering blijkt effectief
te zijn. Het is een goed alternatief voor situaties waar men geen gebruik wenst te maken
van bacteriepreparaten en/of insecticiden.
b. Omdat de rupsen vroeg in het seizoen kunnen worden bestreden is er geen gevaar van
blootstelling aan de brandharen.
c. Bestrijden van de dennenprocessierupsen met nematoden is veilig en vormt geen gevaar
van mens en dieren. Zowel de nematoden als de formulering werken niet irriterend voor
de huid en ogen.
d. De rupsen worden niet resistent tegen nematoden.
© Biocontrole Onderzoek & Advies BV, Oosteinde 52, 8351 HH Wapserveen, Nederland
T. +34 521 321112, F. + 34 521 321113,
Email: [email protected]
Blz. 10
19 februari 2014