Transcript Verzekeren langlevenrisico: goed idee voor pensioenfonds?

01-­05-­14
FD Pensioen Pro -­ Verzekeren langlevenrisico: goed idee voor pensioenfonds?
Verzekeren langlevenrisico: goed idee voor pensioenfonds?
Maarten v an Wijk
Week 15 10 april 2014
Het rent erisico, beleggingsrisico, valut arisico: pensioenfondsen verzekeren het allemaal. Maar het
collect ief langlevenrisico, dat dekken pensioenfondsen niet . In Engeland gebeurt het wel.
Om de zoveel tijd blijkt dat Nederlanders toch weer langer leven dan gedacht | Ts
Het langlev enrisico is een v an de grootste risico’s die pensioenfondsen hebben. Om de zov eel tijd concluderen het CBS
of het Actuarieel Genootschap dat Nederlanders toch weer langer lev en dan gedacht. Zo kwam en er in 2 01 0 drie
jaar aan lev ensv erwachting bij in de tabellen. Dat is natuurlijk duur: het kostte pensioenfondsen 8% dekkingsgraad.
En het was niet de eerste keer, noch de laatste. Sinds 2 007 zijn pensioenfondsen 1 6 % dekkingsgraad kwijtgeraakt
aan opwaartse bijstellingen v an de lev ensv erwachting. Eind dit jaar v olgt er weer een nieuwe tabel v an het
Actuarieel Genootschap.
Afdekken v an dit risico door pensioenfondsen gebeurt eigenlijk niet in Nederland. Maar het kan wel. Zo wist Aegon in
2 01 2 v oor €1 2 m rd aan langlev enrisico bij andere partijen onder te brengen, na bem iddeling v an Deutsche Bank.
Aegon is een v erzekeraar, m aar in het Verenigd Koninkrijk doen pensioenfondsen het ook. Het pensioenfonds v an
AkzoNobel daar v erzekerde eind m aart een derde v an zijn langlev enrisico bij Legal & General en Prudential – een
transactie v an £3 ,6 m rd. Eerder die m aand m aakte het pensioenfonds v an Av iv a (een Engelse financieel
dienstv erlener) een deal v oor £5 m rd m et Swiss Re – de grootste tot nu v oor een pensioenfonds. Voor gingen onder
m eer AstraZeneca (m edicijnen), Carrillon (bouw) en BMW. De deals werden gem aakt m et herv erzekeraars als
Hannov er Re, Scor, Swiss Re en Legal & General, v aak na bem iddeling v an zakenbanken als Deutsche Bank en Credit
Suisse.
De herv erzekeraars en zakenbanken ram m elen inm iddels bij Nederlandse pensioenfondsen aan de poort.
Deskundigen v erwachten v anaf 2 01 5 dat ook de eerste Nederlandse fondsen langlev enrisico gaan afdekken.
Twee t y pes
Maar eerst: hoe werken de deals? In feite zijn er twee ty pes, zegt Cedric Fetiv eau, directeur v oor langlev enm arkten
bij Deutsche Bank in Londen, een grote partij op de m arkt.
‘Het oudste product is de langlev enswap. We ruilen dan een hele uitkeringstroom . We kijken eerst wat de v erwachte
uitkeringstroom is, bij de huidige inzichten ov er de lev ensv erwachting. Dat wordt een v aste prem ie die het
pensioenfonds betaalt. In ruil ontv angt het pensioenfonds de werkelijke uitkeringstroom . Ook als die hoger is
geworden door een stijging in de lev ensv erwachting.’
De v erplichtingen v an het fonds worden zo dus ongev oelig v oor wijzigingen in de lev ensv erwachting – tenm inste,
v oor wat betreft de aanwezige populatie. De v erzekering wordt nam elijk afgesloten v oor alle personen die op dat
m om ent in het fonds zitten. Zo heeft de v erzekering ook een natuurlijk einde: na lange tijd zijn alle personen die
deelnam en ten tijde v an de deal ov erleden. Nieuwe deelnem ers later toev oegen kan wel, m aar uiteraard tegen een
nieuwe prem ie.
Overlijdensrisico
pensioenpro.fd.nl/nieuws/803430-­1404/verzekeren-­langlevenrisico-­goed-­idee-­voor-­pensioenfonds
1/3
01-­05-­14
FD Pensioen Pro -­ Verzekeren langlevenrisico: goed idee voor pensioenfonds?
Het risico wordt ondergebracht bij m arktpartijen, zegt Fetiv eau. ‘Grote v erzekeraars en herv erzekeraars die een
tegenov ergesteld risico lopen: nam elijk dat m ensen snel dood gaan.’ Het gaat dan doorgaans om
ov erlijdensrisicov erzekeringen.
Voor v erzekeraars kan het tegen v ergoeding ov ernem en v an langlev enrisico interessant zijn. Het is in feite een
v ariant v an het doen v an een buy out v an een pensioenfonds – m aar zonder het bijkom ende beleggingsrisico.
De v erzekeringsprem ie v oor de swap is fors. Fetiv eau: ‘Die is iets v an 5%. Kortom , als je de v erzekering afsluit, m oet
je m eteen m eer betalen dan je zou m oeten op basis v an de tabellen v an dat m om ent. Waarschijnlijk m oet je dat
m eteen in v erplichtingen v erwerken, die stijgen dan dus 5%. Maar dat is dan je v erzekeringsprem ie v oor een
perfecte hedge. Bedenk daarbij dat 1 jaar stijging in de lev ensv erwachting je al 3 % kost.’
De deals v ergen v erder ook v eel rekenwerk en v oorbereiding: zo m oet er een uitgebreide analy se kom en v an de
populatie v an het fonds en hoe het langlev enrisico daar zich v erhoudt tot het algem ene langlev enrisico. Het
langlev enrisico m oet tot slot natuurlijk niet v eranderen in crediteurenrisico. Daarom wordt er bij deze swaps ook
onderpand gestort.
Indexverzekering
Het tweede, nieuwere product is de indexv erzekering m et een looptijd v an 1 0 of ev entueel 2 0 jaar. Hier wordt
gewerkt m et een standaardindex v oor sterfte. Fetiv eau: ‘We stellen v an te v oren v ast hoev eel sterfte het
pensioenfonds v erwacht. Stel we beginnen m et 1 00. En we v erwachten dat ov er 1 0 jaar de index op 9 0 staat – dus
1 0% is ov erleden. Als blijkt dat de sterfte m inder is v erwacht – 9 1 , of 9 2 , wat je m aar afspreekt -­ dan keert dit
product uit. De uitkering is dan een bedrag waarm ee die lagere m ortaliteit wordt gedekt, ov er de afgelopen tien jaar
en nog 7 0 jaar in de toekom st.’
Om dat het risico slechts 1 0 jaar loopt, v erwacht Fetiv eau hier m eer inv esteerders v oor te v inden. ‘Er zijn genoeg
partijen, hedgefondsen of andere inv esteerders, die dit risico best willen lopen v oor een prem ie. In feite beleg je op de
v eronderstelling, dat er de kom ende tien jaar geen m edicijn tegen kanker wordt uitgev onden. Wat je daar ook v an
v indt.’ Inv esteerders v inden het langlev enrisico interessant om in de portefeuille te nem en, om dat het niet
gecorreleerd is m et hun andere risico’s op de beleggingsm arkten. Om dat de looptijd korter is en het product m eer
gestandaardiseerd, zijn de kosten ook fors lager: dat kan een factor v ijf m inder zijn, zegt Fetiv eau.
Nederland
Wat houdt Nederlandse pensioenfondsen nu tegen?
Volgens Pim v an Diepen, actuaris en hoofd ALM bij Mercer, hebben pensioenfondsen in Nederland lang gewacht op
zekerheid ov er de regels rondom het pensioencontract. ‘Zolang er geen duidelijkheid is ov er de m anier waarop
pensioenfondsen m oeten om gaan m et het langlev enrisico, was het niet m ogelijk om com plexe beslissingen ov er
afdekken te nem en.’ Van Diepen doelt op het nieuwe FTK. Inm iddels lijkt duidelijk dat er geen apart m echanism e
kom t om lev ensv erwachtingschokken ov er de deelnem ers te v erdelen. Ze leiden tot een lagere dekkingsgraad, net als
beleggingsv erliezen.
Volgens hem is het probleem nog ook dat de écht interessante producten, nam elijk die heel v er in de toekom st risico’s
afdekken, erg duur zijn of dat er nauwelijks aanbod is. ‘De deals v oor een looptijd v an tien jaar zijn betaalbaarder,
m aar daar zit het risico niet. De m eeste fondsen gaan al uit v an een v ersnelde stijging v an de lev ensv erwachting de
kom ende tien jaar en hebben daar al v oor gereserv eerd.’ Het fonds is m et zulke looptijden bov endien kwetsbaar v oor
wat er tegen het einde v an die 1 0-­jaarsperiode gebeurt.
Markt diept e
De echte com plete swap is zoals gezegd ingewikkeld en duur. Bov endien is de m arkt niet diep genoeg v oor de echt
grote fondsen. Fetiv eau: ‘Er zijn iets v an 1 5 partijen bij wie we het risico v an de langlopende swap kunnen plaatsen.
pensioenpro.fd.nl/nieuws/803430-­1404/verzekeren-­langlevenrisico-­goed-­idee-­voor-­pensioenfonds
2/3
01-­05-­14
FD Pensioen Pro -­ Verzekeren langlevenrisico: goed idee voor pensioenfonds?
Volgens schattingen kunnen die de kom ende jaren nog m axim aal €50 m rd euro aan risico aan.’ Hoogstens v oor een
kleiner fonds zou het dus een oplossing kunnen zijn. De bekende deals in het Verenigd Koninkrijk lopen uiteen v an
£0,4 (€0,5) tot £5 m rd (€6 m rd), in totaal €4 0 m rd.
Volgens een andere m arktkenner is een langlev env erzekering op zich toch een aantrekkelijk idee v oor een
pensioenfonds. ‘Als fonds wil je de uitkeringen garanderen, m aar je weet ook dat de lev ensv erwachting gaat stijgen.
Hoev eel buffers m oet je wel niet v oor aanhouden, om die garantie v ol te houden? Dat zal best v eel zijn. Zo bezien is
een v erzekeringsprem ie v an bijv oorbeeld 5% niet per se duur.’
‘Mogelijk kan het ook goedkoper als je de zakenbank ertussen haalt en rechtstreeks zaken doet m et de
herv erzekeraar,’ v ult Van Diepen aan. ‘Pensioenfondsen m ogen dat in principe doen.’
Voor kleine fondsen is het wellicht logischer om gewoon helem aal een buy -­out te doen, zegt Van Diepen. ‘Als je gaat
afdekken m aak je een keus v oor zelfstandigheid, m aar v eel fondsen willen juist fuseren of ov erdragen v anwege
kosten en regeldruk.’ Maar afdekken heeft wel een v oordeel ten opzichte v an een buy out door een v erzekeraar, zegt
Van Diepen. ‘Je kunt wel rendem ent blijv en m aken m et je eigen beleggingen.’ Daarm ee wordt de kans op indexatie
groter.
Garant st elling Engeland
Maar waarom worden deze deals in Nederland nu niet gedaan en in Engeland wél?
Een belangrijke reden: de werkgev ers. In Engeland hebben die een m otief om dit soort deals te sponsoren. Fetiv eau:
‘Bedrijv en staan in Engeland doorgaans als laatste garant v oor de toezeggingen in DB-­fondsen. Dus die doen dit als
onderdeel v an hun derisking-­strategie. De benodigde kosten worden v aak door het bedrijf bijgestort.’
Er zijn ook andere v erschillen. ‘Nederlandse regelingen hebben een v oorwaardelijke indexatie. Dat m aakt de deal
ingewikkelder dan in Engeland, waar je onv oorwaardelijke indexatie hebt,’ zegt Van Diepen.
Toch v erwachten kenners v an de m arkt groei in v anaf 2 01 5. ‘Nederlandse fondsen wilden er niet aan, m aar dat
heeft v ooral te m aken m et het feit dat niem and het doet. Zo’n deal die nog nooit door iem and anders is gedaan, dat
zien fondsen toch als risicov ol. Ov er 1 2 tot 1 8 m aanden gaan we waarschijnlijk m eer transacties zien op dit terrein,’
v erwacht een bron in de v erzekeringswereld.
De aanbieders v an de swaps zijn internationale partijen die zich eerst op Engeland hebben gericht, en pas sinds een
jaar ook naar Nederland kijken.
‘Als alle kwesties m et FTK, Wittev eenkader, bestuursv ersterking, enzov oorts zijn opgelost, dan zullen
pensioenfondsen in 2 01 5 de uitdagingen v an het langlev enrisico op de agenda plaatsen,’ denkt Van Diepen. ‘En naar
hoe je dat afdekt.’
Lees meer over het langlevenrisico in dit eerdere interview met Jan Tamerus en Maarten Edixhoven op FD Pensioen Pro.
Zij waren van mening dat langlevenrisico in feite niet af te dekken meer is voor fondsen en verzekeraars.
© 2 01 3 Het Financieele Dagblad. Alle rechten v oorbehouden.
pensioenpro.fd.nl/nieuws/803430-­1404/verzekeren-­langlevenrisico-­goed-­idee-­voor-­pensioenfonds
3/3