Transcript Jan Kerremans: “Karel, ge zijt een prachtmens!”

Jan Kerremans: “Karel, ge zijt een prachtmens!”
Jan Kerremans
Namens het Liberaal Archief heet ik u welkom op ’t Schoon Verdiep van het Antwerps
stadhuis. Doelbewust hebben we voor deze locatie gekozen. Waar anders dan op deze
historisch belangrijke plaats konden we beter de nieuwe publicatie van Karel Poma
voorstellen. En we vonden bovendien dat de immer bescheiden Karel Poma wel eens in de
schijnwerpers mocht geplaatst worden. Hij is immers geen man die zelf de belangstelling
opzoekt.
Ik zal het hier niet hebben over Karel Poma, de eerste minister (staatssecretaris) van milieu
in België, evenmin over Karel Poma als eerste liberale en vrijzinnige minister van Cultuur in
Vlaanderen, en ook niet over Karel Poma als minister van Staat. Dat vindt u allemaal bij het
Liberaal Archief waar u, als u op de website gaat kijken, alles over zijn politieke loopbaan
kunt vinden. Voor deze gelegenheid hebben we op de startpagina van onze website zijn foto
geplaatst, zodat u door een eenvoudige klik alles over Karel Poma te weten komt. Tussen
haakjes : zijn curriculum telt zes bladzijden.
Ik zal het ook niet hebben over zijn geliefde Beerschot, want het gaat dit jaar toch niet zo
goed, alhoewel ik als supporter van FC Cappellen jaloers ben op de prachtige
supportersschare van de Ratten, waarvan hij nog altijd een der meest enthousiaste leden is.
Maar ik wil het even hebben over de mens Karel Poma, de bescheiden en warme man die
nooit zelf het podium zocht, de vrijdenker in hart en nieren, de liberaal zoals een liberaal
moet zijn: geen economische dwarsdrijver maar een humanist die de vrijheid (in
1
verantwoordelijkheid) als het belangrijkste goed ziet, de wetenschapper die zijn kennis ten
dienste stelt van de samenleving, de vriend van velen en tenslotte de politicus die in
rechtlijnigheid en consequentie de basis vond van zijn politiek behaviour.
Zo herinner ik mij een voorval uit 1985. Karel Poma was toen uittredend minister van Cultuur
en ik werkte op zijn kabinet. Karel was ook 65 jaar geworden, een leeftijd die toen bij de PVV
gold als eindeloopbaan in het Parlement. Ik was toen ondervoorzitter van de PVV-federatie
Antwerpen, en vond dat de minister van Cultuur op de lijst moest komen, ongeacht zijn
leeftijd, eventueel als lijstduwer. Karel ging deze aangelegenheid bespreken met zijn vriendvoor-het-leven Frans Grootjans, toen de onbetwiste politieke leider van de PVV in
Antwerpen. Frans Grootjans was toen ondervoorzitter van de Kamer en we reden van het
kabinet naar de Wetstraat. Daar stonden ook mijn collega-ondervoorzitters Antoinette
Pecher en Ward Beysen te wachten. In zijn gekende charmante maar toch autoritaire stijl liet
Frans Grootjans ons verstaan dat we niet gewenst waren. Na een kwartiertje was het
gesprek tussen beiden afgelopen en reden we terug. In de wagen liet Karel me weten dat hij
in overleg met Frans Grootjans beslist had niet op te komen. Rechtlijnigheid en loyauteit
boven opportunisme. De partij boven de persoon.
En toen ik hem aanraadde – een beetje jeugdig rebels – om toch op te komen (in het belang
van de partij die in mijn ogen de bonus van 4 jaar ministerschap weggooide), zei hij mij: “Jan,
ik heb van die partij zoveel gekregen, wie ben ik om die partij niet ter wille te zijn.” En toen
dacht ik bij mezelf:” Karel, ge zijt een prachtmens, een chique tiep!”
Poma was dus op zijn 65ste mandataris af. Maar pensioen was niets voor hem. In het door
het Liberaal Archief gepubliceerde huldeboek Van natuur tot cultuur schetst Armand
Vermeulen, de schoonbroer van Karel Poma, welke activiteiten hij ontwikkelde in zijn postparlementaire periode. De lijst is lang, maar zoals Armand Vermeulen schrijft : “in navolging
van zijn grote vriend en leermeester Frans Grootjans vindt hij dat elke politieke generatie
haar verantwoordelijkheid moet kunnen opnemen, zonder betutteling van op rust gestelde
politici”.
De wetenschapper in hem kwam opnieuw tot leven. Hij verdiepte zich verder in de culturele
sector, onder andere als voorzitter van de vrienden van het Muhka, een museum dat hij als
minister had opgericht. En ook politiek bleef hij ten dienste van de partij, met als hoogtepunt
2
zijn voorzitterschap van de statutaire commissie van de VLD, een opdracht die waarschijnlijk
een van de moeilijkste was die hij in zijn loopbaan moest uitvoeren.
Maar vooral ging hij de intellectuele arbeid niet uit de weg. En hij stortte zich op wat hem
het dierbaarst is, wat hem altijd heeft gedreven: de vrijheid in verantwoordelijkheid, de
democratie die het instrument is om vrijheid in alle facetten te bereiken. En ook
waarschuwde hij voor diegenen die de vrijheid willen beknotten. Aldus kwam onder andere
zijn werk Student in het verzet tot stand. Maar vooral ging Karel Poma nadenken over de
basis van ons democratisch bestel: de Verlichting. En zo publiceerde hij in 2009 al zijn eerste
werk: de Verlichting, de pijler van onze beschaving.
En zo publiceren wij vandaag, samen met de uitgeverij Garant, zijn tweede werk over de
Verlichting waarin hij wil aantonen dat de Verlichting aan de bakermat ligt van het
liberalisme en grote invloed heeft gehad op onze Europese en Westerse beschaving. Karel
Poma, vandaag op zes maanden van zijn 95ste verjaardag, heeft opnieuw een intellectuele
prestatie geleverd met De Verlichting belicht. En het is niet zijn eerste. Op de al geciteerde
website van het Liberaal Archief vindt u de boeken en artikelen die Karel Poma heeft
gepubliceerd, vooral na 1985 toen hij de actieve politiek vaarwel zei. Het is een
indrukwekkende lijst met thema’s over liberalisme, vrijzinnigheid, democratie en cultuur.
En dat is wat wij in Karel Poma zo bewonderen : de intellectuele kracht die hem tot op toch
al hoge leeftijd blijft inspireren en aanzetten tot activiteit. Ik ga niets zeggen over zijn nieuw
werk – dat zal Dirk Verhofstadt zo dadelijk doen – maar ik wil toch aangeven dat het
onderwerp niet tot de eenvoudigste behoort en dat het een unieke prestatie is om een
dergelijk onderwerp op een wetenschappelijk correcte manier te behandelen, wat Karel
heeft gedaan.
Ik wil besluiten om Karel Poma – ongetwijfeld namens u allen – te danken voor de manier
waarop hij tot nu intellectueel gestreden heeft voor wat hem het dierbaarst is, de vrijheid,
en te hopen dat hij zich, aan de zijde van zijn lieve echtgenote, nog lange tijd kan verdiepen
in boeken en documenten. En als daar een nieuw boek van kan komen, staat het Liberaal
Archief klaar om het te publiceren.
Jan Kerremans, voorzitter Liberaal Archief
3