Transcript Prins in de psychiatrie

8
K E R K + L E V E N - 1
O K T O B E R
2 0 0 8
S A M E N L E V I N G • C U L T U U R
Prins in de psychiatrie
J o z e f i e n Va n H u f f e l
Een zich vervelende prins, Filip genaamd, trouwt uit fascinatie met een aartslelijk
meisje, „gifgroen en als ranzige boter”. Uiteraard brengt dat de nodige chaos in het
koninkrijk met zich mee. Patiënten en begeleiders in het Psychiatrisch Centrum Dr.
Guislain in Gent brengen dit opmerkelijke verhaal op de planken. „Geen therapie,
maar voor velen werkt het wel therapeutisch”, verzekeren de regisseurs.
EVEN anjers, zeven rozen,
klinkt het vanuit een zaaltje tegenover het Museum
Dokter Guislain. De regisseurs zijn een tikje laat
voor de derde repetitie van Yvonne, prinses van Bourgondië. De
bonte acteursbende, patiënten en
personeel van verschillende afdelingen van het centrum, drinkt in
afwachting koffie, babbelt en zingt.
In 2000 vroeg een psycholoog
Dominique Van Malderen of hij in
het Guislain niet iets met toneel
kon doen. „Ik twijfelde of ik het
aankon, maar vóór ik het wist, zat
ik er middenin”, lacht betrokkene.
Hij vormt intussen een regisseursduo met Davy Scheerlink. Jaarlijks proberen ze een stuk in elkaar te boksen.
De regisseurs komen binnen, en
iedereen wil hun aandacht. „Ik
ken mijn tekst al”, meldt Paul.
„Heb je de liedjes mee?”, vraagt iemand. „We zoeken telkens een
stuk met flink wat rollen, zodat iedereen die wil, kan meedoen”,
legt Van Malderen uit. „We vereenvoudigen het verhaal, en we
zetten het op rijm.”
Behalve rijm en extra rollen
voegen ze in het Guislain ook mu-
Z
ziek aan de stukken toe. „Het is
een manier om mensen erbij te
betrekken die niet willen toneelspelen, maar het is ook de lijm tussen de scènes”, vertelt regisseur
Davy. „Nummers van bijvoorbeeld
Robbie Williams of Madonna krijgen een nieuwe tekst.”
Brusselmans
Vandaag begint de repetitie met
een improvisatieoefening. In het
midden van de kring beeldt iemand iets uit. Wie weten wil waarmee de persoon bezig is, krijgt
prompt een heel andere activiteit
te horen. Die moet hij of zij dan
zelf uitbeelden. Marnix voert turnoefeningen uit. „Ik ben Herman
Brusselmans die op stap is in
Gent”, beantwoordt hij Davids
vraag. Die beent rond als een zegevierende ster. „Ik ben schotels
aan het wassen.” Dominique lacht.
„De patiënten kiezen vaak verrassende invalshoeken.”
Yvonne, prinses van Bourgondië
is een stuk van Witold Gombrowicz uit 1935. Het speelt zich af in
een niet nader genoemd koninkrijk en voert vorsten, narren en
kamerheren ten tonele. „We zoeken nooit aansluiting bij de leefwereld van de patiënten”, benadrukt Dominique. Davy vult aan:
„Natuurlijk sluipt de thematiek
van de psychiatrie erin. We kiezen
er immers voor om binnen de muren van het centrum te repeteren
en ook het publiek naar hier te laten komen. Uitdrukkelijke waanzin vermijden we echter.” „Dit jaar
dachten we even aan Shakespeares Hendrik IV”, illustreert Dominique. Die gekwelde koning bleek
echter een stap te ver. „Met de
overlevenden van een scheepsramp speel je ook niet Titanic. De
musical.”
Na de opwarming lezen de acteurs de proloog en de eerste scène hardop voor. Vervolgens spelen
ze die in de ruimte. Het stuk opent
met een koninklijke groepsfoto.
Begeleidster Gerda als koningin
en patiënten Paul en Alister als
koning en kamerheer loven het
hofleven. Even later grappen narren in sappig Gents, en dan begeleiden twee ‘tantetjes’, patiënt David (met kort geblondeerd haar en
snor) en begeleider Emmanuel
(met lange bruine krullen en
baard), Yvonne op scène.
Het verloopt allemaal nog wat
onwennig. De acteurs richten zich
voornamelijk tot hun tegenspelers of hun blad, en nog niet tot het
publiek. De prins praat plotseling
met het hoge stemmetje van de
tantes. „De nadruk ligt op humor
en amusement”, zegt Dominique.
„Tijdens de voorstelling zijn de
muzikanten souffleur, want teksten uit het hoofd leren gaat niet.”
Elk jaar al merkten de regisseurs dat de groep tijdens de repetities naar elkaar toegroeit en
dat de grenzen tussen personeel
en patiënten vervagen. „Iedereen
zit in hetzelfde schuitje. Ook de
begeleiders blijken te kampen
met angst en plankenkoorts, en
dat werkt bevrijdend voor de patiënten”, vertelt Davy. „’Dat is een
zwaar geval’, merkte een toeschouwer ooit op. ‘Ja, dat is de psycholoog’, zeiden we toen.”
Yvonne, prinses van Bourgondië is te beleven
op vrijdag 7 en zaterdag 8 november in het
Psychiatrisch Centrum Dr. Guislain in Gent
(Fr. Ferrerlaan 88A). Meer weten? Bel
09/216.33.11 of zend een e-mailtje naar
[email protected].
Vervolg van bladzijde 5
Makkelijke kunst is er op de
tentoonstelling Septiformis in
Brussel echter niet te zien. De bezoeker wordt uitgedaagd door de
kunstenaar. Hij moet zich inspannen om het getoonde werk te begrijpen. Tenminste als dat al mogelijk is.
De uit Knokke afkomstige Patrick Corillon bijvoorbeeld schept
denkbeeldige personages en verhalen, die hij vervolgens als waar
voorstelt. In Brussel beeldt hij verhaaltjes uit over de figuur van
Franciscus van Assisi. Volgens deze grote heilige was het lichaam
de ezel van de ziel. Dat idee werkt
Corillon verder uit. Vreemd.
En om het stereotiepe beeld van
hedendaagse kunst te bevestigen,
is er het werk van Hasselaar Fred
Eerdekens. De kunstenaar gooit
een hoop lege verpakkingsdozen
op een hoop en laat er Holy Spirit
(heilige Geest) op projecteren.
Goedkoop?
Samensteller Alain Arnould:
„Septiformis is geen tentoonstelling om zomaar door te lopen. Het
is een meditatie. Ik verwacht natuurlijk negatieve reacties zoals:
‘Dat kan ik ook.’ Toch wil ik de
mensen graag op weg zetten met
twee vragen. Waarom doet de
kunstenaar dit en wat is de band
met dit kerkgebouw? En wees gerust, de kunstenaars willen niet
beledigen of uitdagen. Ze stellen
slechts vragen.”
Zeven
De titel Septiformis werd geplukt uit de bekende gregoriaanse hymne Veni creator spiritus
(Kom schepper Geest). Bij de opening zal die kreet dan ook vertolkt
worden. De scheppende heilige
Geest wordt aangeroepen om de
mensheid zijn gaven te schenken.
Die omschrijft de traditie vanouds
in zeven begrippen: wijsheid, verstand, raad, kracht, kennis, barmhartigheid. De hymne bezingt ze
als septifomis munere, zeven vormen. En dus nodigen de tentoonstellingmakers precies zeven
kunstenaars uit, vertegenwoordigers van evenveel artistieke vormen.
Pater Arnould: „Kunst is voor
onze tijdgenoten minder bedreigend dan dogmatische geloofswaarheden. We kozen kunstenaars en gaven hen de vrije hand.
We moeten het als Kerk immers
afleren kunst ten dienste te stellen. Pas dan luisteren we oprecht
naar de wereld en de mensen.”
Erik De Smet
Dominique Van Malderen en zijn acteurs repeteren. Een koninkrijk binnen de muren van een psychiatrisch centrum. © Kristof Ghyselinck
Septiformis loopt van 4 oktober tot 23
november in de Sint-Michiel en SintGoedelekathedraal in Brussel. De
tentoonstelling is toegankelijk van zondag
tot vrijdag tussen 14 en 18 uur, niet tijdens
de liturgische diensten. Rondleidingen
kunnen aangevraagd bij Kerk en Toerisme
Brussel, telefoon 02/219.68.34, e-mail
[email protected]. De catalogus is ook
verkrijgbaar door overschrijving van 16 euro
op rekening 435-2267851-71 van Kerk en
Toerisme Brussel. Septiformis is een initiatief
van de Nederlandstalige en Franstalige
cultuurcommissies van de Belgische
bisschoppenconferenties.