CİNSEL İSTİSMAR VAKALARINDA İLK GÖRÜŞMEDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR TUTULACAK RESMİ EVRAKLAR SAĞLIK BAKANLIĞI ÇOCUK İZLEM MERKEZLERİ SHU Bayram DÖLEN Mersin ÇİM.
Download ReportTranscript CİNSEL İSTİSMAR VAKALARINDA İLK GÖRÜŞMEDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR TUTULACAK RESMİ EVRAKLAR SAĞLIK BAKANLIĞI ÇOCUK İZLEM MERKEZLERİ SHU Bayram DÖLEN Mersin ÇİM.
CİNSEL İSTİSMAR VAKALARINDA İLK GÖRÜŞMEDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR TUTULACAK RESMİ EVRAKLAR SAĞLIK BAKANLIĞI ÇOCUK İZLEM MERKEZLERİ SHU Bayram DÖLEN Mersin ÇİM çocuklar ağlamasın diye çocuklar korkuyla açılan gözleriyle sizi, bizi, hepimizi suçlamasınlar diye gönül dolusu gülebilsinler diye “bir düş değil istenilen biraz sevgi biraz ilgi” Öğretmenler Tarafından Bildirilen İstismar Olgularının Azlığı! Öğretmenler Tarafından Bildirilen İstismar Olgularının Azlığı! Bunun nedenleri arasında : • Öğretmenlerin bu tür olayları kime ve nasıl bildireceklerini bilememe, • Bildirmenin yararlı olacağına inanmama, • Sonuçlarından çekinme; • İstismarın ne olduğu hakkında yeteri bilgiye sahip değiller • Çok ağır olmayan durumlarda da fiziksel istismarın ailede çocuğu terbiye etmek için kullanılabilecek uygun bir yöntem olduğuna inanma, • Aile içi ilişkilere karışmak istememe, gibi bir çok etmen sayılabilir. Okul yöneticileri okulda eğitimsel amaçların gerçekleştirilmesi için gerekli insan ve madde kaynaklarının bir araya getirilmesi ve eşgüdülemesi sürecine yönelik rolleri sergilerken; Öğretmenler daha çok sınıf içi eğitim-öğretim etkinlikleri üzerinde; Rehber öğretmenler ise doğrudan öğrencinin kendisini tanımasına, kendini gerçekleştirmesine, içinde bulunduğu yakın ve uzak çevre ile uyum sağlayacak sağlıklı bir kişilik yapısına yönelik çalışmalarda bulunmaktadırlar. • İstismar ve / veya ihmale uğramış bir çocuğa fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden en uygun tedavi planının uygulanması, adli tıbbi değerlendirmenin yapılması, belgelenmesi ve bu süreçte çocuk için en uygun hukuksal yaklaşımın yapılıyor olması için multidisipliner yaklaşım esastır. Tanı • Çocukla yapılan istismar tanı görüşmeleri Fiziksel/genital muayene bulguları Çocuğun ruhsal değerlendirilmesi sonucunda multidisipliner ekip kararı ile tanı konulur. Cinsel istismar konusunda hikaye uyduran çocuk sayısı çok azdır. Eğer bir çocuk cinsel olarak istismar edildiğine ilişkin bilgi veriyorsa temel yaklaşım çocuğa inanmak olmalıdır. Çocuğun istismar edildiğini fark ettiniz, ya da öğrendiniz... Çocuğu istismar ortamından en kısa sürede uzaklaştırın Çocuğa yardım edin Bildirimde bulunun Çocuğun istismar edildiğini fark ettiniz, ya da öğrendiniz... Çocuğu istismar ortamından en kısa sürede uzaklaştırın Mümkünse istismar eden kişiyi çocuktan uzaklaştırın Eğer istismarcıyı uzaklaştıramıyorsanız çocuğu istismar ortamından uzaklaştırın (ör: başka bir akrabanın yanına götürün/ gönderilmesini sağlayın) Çocuğun istismar edildiğini fark ettiniz, ya da öğrendiniz... Çocuğa yardım edin Çocuğun yanında olun Çocuğa destek olun Çocuğun tedavisi ve izlemi için yardım sağlayın Çocuğa yardım etmezseniz... İstismar devam edebilir Çocuğun size güveni sarsılır Kendine inanılmadığını düşünür İstismarın kendi suçu olduğunu düşünür Kendini değersiz hisseder İkinci kez istismar Belki ilkinden de daha ağır olabilir Çocuğun istismar edildiğini fark ettiniz, ya da öğrendiniz... Bildirimde bulunun Bildirimde bulunmaz iseniz... Çocuğun istismarı, şiddeti de artarak devam eder İstismarcı cezasız kalır ve yaptığının onaylandığını, hakkı olduğunu düşünmeye başlar Başkalarını da istismar etmeye başlayabilir (fiziksel, duygusal,cinsel) Çocuğun; Öz saygısı ve kendine güveni kaybolur Hayata güveni ve saygısı azalır Yaşamın doğruları ile ilgili yanlış inançlar edinir Gelecek beklentisi ve ümidi söner Kendisi istismarcı bir erişkin olabilir Çocuk istismarının tüm izlerini erişkin yaşlarına taşır Ölebilir… Neden? Çocuğun yaralarını sarabilelim, tedavi sürecini başlatabilelim İstismarı uygulayanın diğer çocuklara da zarar vermesini önleyelim İhmal edenin ihmal nedenini belirleyip bu nedeni bertaraf edelim İstismarcıyı cezalandıralım İstismarcıyı tedavi edelim ÇOCUĞUN YÜKSEK YARARI İÇİN Öyle ise; •Çocuğun yüksek yararı için… •Güvenliğini sağlamak için… •Gerekirse koruma altına almak için… bildirimde bulunmalıyız!!! Yasa karşısında çocuk yararına yapılan bilirkişilik son derece önemli ve sorumluluk isteyen bir görevdir. Sorumlunun görevi işleyişi hızlandırmak ya da sistemi işletmek değil “ÇOCUĞUN ÜSTÜN YARARINI” gözetmektir. Çocuklar yaşadıkları olayı neden söylemezler? • • • • Kendilerine inanılmayacağından korkarlar Başlarının belaya gireceğinden korkarlar İstismarcının tehditlerinden korkarlar İstismarcıyı korumak isteyebilir, sevebilir ama yaptığını sevmezler • Nasıl anlatacaklarını bilemeyebilirler • Cinsel davranışın yanlış olduğunu bilmeyebilirler Çocuktan bilgi almaya çalışırken çeşitli teknikler kullanılabilir. Odaklaşma tekniği küçük çocuklardan bilgi almada en faydalı tekniklerden biridir. Uygun sorular ve bir kaç çeşit medya ve oyun malzemeleri (oyuncak bebek, kukla gibi) anatomik çıplak bebekler, anatomik çizimler, resim çizme, hikaye anlatma ve bebek evi bunlardan birkaçıdır. Olayın detaylarını öğrenmede • • • • • • • • • Anatomik bebekler Anatomik çizimler SORULAR: Açık uçlu olmalıdır Yönlendirici soru sorulmamalıdır Çocuğun sözlerini tekrarlama, aktif geribildirim/yansıtma Sorulara ‘kim, ne, nasıl, nerede, ne zaman’ ile başlamak Çoğul cevaplı sorulardan kaçının Sır konusunu araştırın BİR ÇOCUK İSTİSMAR EDİLDİĞİNİ AÇIKLARSA NE YAPILMALIDIR! Konuşmak için Özel Bir Mekan Bulun: Konuşmanızın kesilmeyeceğinden emin olacağınız bir yer olsun. Çocuğun yanında onu sakinleştirmek için oturun. Çocuktan İzin Almadan Ona Dokunmayın: Dokunmanız belki ona istismar olayını hatırlatabilir. Çocuğun anlayamayacağı kelimeleri kullanmayın. Çocuğun olanlar hakkında kullanığı kelimeleri kullanın. !!! “Bunun olduğundan emin misin?” “Gerçeği mi söylüyorsun?” “Bu bir daha olursa bana haber ver”. “Bunun olması için ne yaptın?” gibi ifadeler kullanmayın! Çocuğa Şöyle Söyleyin: “Sana inanıyorum”, “Bana söylediğine çok memnun oldum”, “Bu senin hatan değil”, “İstismar doğru bir şey değil” Çocuğu İstismarı Bildirdiği İçin Takdir Edin: Eğer çocuk dolaylı bir şekilde bir istismardan söz ediyorsa (Örneğin başka birinin başına gelmiş gibi), çocuğu durumu anlatması yönünde teşvik edin. Açıklıkla ve Sakince Dinleyin: Duygularınızı ve sözel olmayan ifadelerinizi kontrol edin. Tepkileriniz hayati önem taşımaktadır. Rehberlik Edin: İstismarı bildirmek için okul/kuruluş ya da yerel çocuk koruma kurumlarına/yetkililerine haber verin. !!! Çocuğu Yaşadığı Olayları Anlatmaya Cesaretlendirin Vermek istemediği ayrıntılar için asla baskı yapmayın. “Neden o kişiyi durdurmadın?”, “Neden bana bunu anlatıyorsun?” gibi “Neden” ile başlayan sorular sormayın! Gizlilik İlkesine Saygı Gösterin: İstismar olayını okulda bu konuda sorumlu kişi dışında başka biriyle konuşmayın. Bu konuda çocuğa teminat verin. Çocuk Cinsel İstismara Uğradığını Söylediğinde Ne Yapmak Gerekir? Bir çocuk cinsel olarak istismara maruz kaldığını belirtiyorsa; •Anlattıklarına inanın çünkü çocuklar bu konuda yalan söylemezler. •Çocuğun korkup kaygılanmasına neden olacak abartılı tepkiler vermeyin. •Bu durumun O’nun suçu olmadığını, söyleyin. •Kendisine yardım edeceğinizi ve güvende olacağına dair teminat verin. •Konuyla ilgili konuşması için zorlamayın, ama çocuk konuyu konuşmak istiyor ve sık sık gündeme getirme ihtiyacı hissediyorsa dinleyin. •Çocuğun anlattığı istismar öyküsüne hiçbir şekilde yorum yapmayın. Eğer çocuk kendisinin bu olayı hakkettiğine dair çarpıltılmış inançlar geliştirmiş ise bunun hiç bir şekilde kendisinin suçu olmadığını söyleyin. •Meraka dayalı sorular değil (-5 N 1 K- Nerde oldu, nasıl oldu, ne zaman başladı, ne yaptı, kim vb…), duygularına dayalı sorular sorun (ne hissettin, nasıl hissediyorsun, duyguların neler vb.). •Durum ortaya çıktıktan sonra neler olacağına dair bilgi vererek çocuğu olacaklar konusunda hazırlayın. • Çocuğun sosyal olarak damgalanmaması için durumu sadece bilmesi gereken kişiler arasında tutun. Görüşmecinin özellikleri • Çocuklarla nasıl konuşacağınızı gerçekten biliyor musunuz? • Çocuğun yaş ve gelişimine uygun kelimeleri kullanabiliyor musunuz? • Çocuğun duygusal tepkilerinin gerçekten farkında mısınız? • Çocuğa sorularınızı cevaplamak ya da size soru sormak için yeterince zaman tanıyor musunuz? • Size güvenilebilir mi? Görüşmede • Basit ve kısa cümleler kullanın • Çocuğun kullandığı kelimeleri tercih edin • Genel açık uçlu sorularla başlayıp daha sonra özel sorulara geçin • Zamanla ilgili belirsiz tanımlamalardan kaçının • Çifte negatif/pozitif yüklü sorulardan kaçının • Mümkünse “o” gibi zamirler yerine isim kullanın • Çocuğun şaşkınlığına/anlamadığına dair sözel olmayan ifadeleri yakalayın • Kelime seçerken net ve somut kelimeleri/ tanımlamaları seçin • Çocuğun kelimelerini kullanırken anlamlarını netleştirin Çocuklarla genel ilişki oluşturma • • • • • • • • • Kendiniz ve işinizi tanıtın. Çocuğa ondan başka bir çok çocukla görüştüğünüzü söyleyin Nerede ve neden burada olduğunu bilip bilmediğini sorun. Burada her şeyin konuşulabildiğini ve hiçbir şeye kızmayacağınızı söyleyin. Hobileri, arkadaşları, oyunlar, sevdiği TV programları, bilgisayar oyunları gibi doğal konulardan konuşun. Her zaman çocuğun sözlerini kullanarak soru sormaya çalışın Güven verin. Olayın olduğu yerin şemasını çizmek yardımcı olabilir. Size dokunmadan önce çocuğa kesinlikle dokunmayın. • Görüşme sırasında; gerçeği duyma gereksiniminin belirtilmesi, çocuğun doğal anlatımına karışmamaya özen gösterme, • Çocuğun anlatımında tutarsızlık fark edildiğinde zorlayıcı ve eleştirel olmayan bir yolla anlamaya yönelik sorular sorma • Görüşme nasıl sonlanırsa sonlansın katılımından dolayı çocuğa teşekkür ederek görüşmeyi bitirirken tutulamayacak sözlerin verilmemesi gibi ilkelere özen gösterilmelidir. • Bedeni tanıma, sır saklamama, suçluluk duygularının önlenmesi, kendini koruma yolları üzerinde durulur • Görüşme sonrasında; çocuğa nerede ne kadar bekleyeceğinin söylenmesi ve bundan sonra ne yapılacağı ile ilgili kısa bilgilendirme yapılması, mümkünse çocuğun ailesi ile ayrı bir görüşme yapılması sağlanmalıdır. Çocukların gelişim dönemlerine göre özellikleri 2,5-3 yaş arası çocuklar: • Soruları kısmen kavrayabilir, evet/hayır sorularına cevap verebilirler • Ana renkleri tanıyabilirler (mavi, kırmızı, sarı…) • Olayın nerede olduğunu açıklayabilir • Arkada, üstünde, altında kelimelerinin anlamlarını gösterebilir • Bedeninin çoğu bölgesinin ismini bilir/gösterir • Yalan/doğru kavramlarını anlamakta zorluk çeker ancak yalan söylerse olacakları sıklıkla bilir • İstismarcının ismini bilemeyebilir, özellikle de yabancıysa • Zaman zor bir kavramdır • Oyuncak bebeklerin bedenlerini ve deliklerini merak eder • Cinsel bilgisi yoktur • Dikkat süresi kısadır Çocukların gelişim dönemlerine göre özellikleri 4-6 yaş arası çocuklar: • Daha konuşkandırlar, anlatabilir ve gösterebilirler • Zamanla ilgili soruları daha iyi cevaplayabilirler • Varsa birden çok istismar olayını tanımlamakta zorlanır • Olan olayları çok sık taklit ederler • İstismarcı tarafından yapılan tehditlerden korkarlar • Başkası tarafından görüşmeciye belli bilgiler verme konusunda yönlendirilebilirler • Gerçek ve fanteziyi ayırt edebilirler • Cinsiyetle ilgili tanımlamaları bilirler Çocuklarda hafıza ve hatırlama • Çok küçük çocuklar bile yaşadıkları önemli olayları aradan uzun zaman geçmesine rağmen doğru olarak hatırlayabilirler • Olayın hatırlanması çok değişkendir, olayın karmaşıklığına, çocuğun katılımına, duygusal etkisine, çocuğun kelime ve bilgi düzeyine bağlıdır • Aktiviteleri kişi ya da yerden çok hatırlarlar • Özellikle okul öncesi çocuklar her görüşmede çoğunlukla farklı ancak %90 doğru bilgi verirler • Hakkında konuşulan olayları daha çok hatırlarlar • Serbest çağrışım ve spontan bilgi verme, genel ve özel sorulara oranla çok daha az bilgi ortaya çıkarır • Yanlış yönlendirilen çocuklar özel sorulara yanlış cevaplar verirler • Çocuklar erişkinlerden daha çok telkine yatkındırlar • Açık uçlu sorularda çocuklar erişkinler kadar doğru cevap verirler (%94) Dikkat Edilmesi Gerekenler • • • Aşırı otoriter yaklaşımda bulunulmamalı Bebekçe konuşulmamalı Çocuğun açıklamalarına karşı şaşkınlık, kuşku, acıma göstermemeli Dikkat Edilmesi Gerekenler • Görsel, somut terimler kullanılmalı • Kategorik, hiyerarşik terimlerden kaçınılmalı • Yasal terimler kullanılmamalı Dikkat Edilmesi Gerekenler • İki anlamı olan kelimeleri kullanmaktan kaçınımalı • Sabit/değişmez terimler kullanılmalı • Edilgen ifadeleri kullanmaktan kaçınılmalı Dikkat Edilmesi Gerekenler • Olumsuz/çifte olumsuz cümle kalıbı – “Öyle yapmadı mı?” – “Acımadı değil mi?” • • • Kompleks cümleler kullanılmamalı Basit ve kısa cümleler kullanılmalı Çocuğun kullandığı kelimeler tercih edilmeli Dikkat Edilmesi Gerekenler • • • • Zamanla ilgili belirsiz tanımlamalardan kaçınılmalı Küçük çocuklarla zamir kullanımına dikkat edilmeli Özel isimleri kullanarak konuşulmalı Çocuğun şaşkınlığına/anlamadığına dair sözel olmayan ifadeleri yakalanmalı Dikkat Edilmesi Gerekenler • Çocuğun ne söylemek istediğini tahmin etmeye çalışılmamalı: Çocuğa açıklatılmalı • Çocuğun anlatımında tutarsızlık fark edildiğinde zorlayıcı ve eleştirel olmayan bir yolla anlamaya yönelik sorular sorumalı Dikkat Edilmesi Gerekenler • Çocuğun açıklamalarının anlaşılır olduğundan emin olunmalı • Yoruma açık bırakılmamalı • Çocuklar tam olarak anlamadıkları soruları da cevaplamaya çalışırlar ve yetişkinlerde bunu yanlış yorumlayabilir. Dikkat Edilmesi Gerekenler • Açık uçlu sorular kullanılmalı, nesirsel anlatıma teşvik edilmeli • Kapalı uçlu sorulardan kaçınılmalı • Çocuklar, önce kim , ne ve nerede sorularını yanıtlamayı öğrenirler, sonra ne zaman ve nasıl Dikkat Edilmesi Gerekenler Evet / hayır cevaplı sorular bazı telkin yük taşır ve çocuk tepkiler üzerine bazı kısıtlamalar getirebilir. Fritzley ve Lee (2003) farklı yaş okulöncesi evet/hayır soruları nasıl tepki verdiğini araştırmak için bir dizi deneyler yapmıştır. 2 yaşındaki çocuklar tutarlı bir evet-önyargısı olduğunu, 4 ve 5 yaşındaki çocukların evet/hayır soruları eğer anlaşılır biçimde ise herhangi bir önyargılarının olmadığı ancak soru anlaşılmaz bir yapıda ise hayır demeye meyilli olduklarını tespit etmiştir. Bu yazarlar, bu yaş çocukların gelişimsel bir geçiş dönemi olduğunu belirterek, 3 yaşındaki çocuk tepkilerinin karışık olduğunu bildirdi. Zaman kavramı Çocuklar sıklıkla olayların ne zaman yaşandığını hatırlamakta başarısızdır. Eğer uzun süre önce olduysa ve birden çok benzeri olay yaşandıysa. Zaman kavramı • 3 yaş çocuğu için “dün” ifadesi sıklıkla “bugün olmadı” demektir. • 7 yaş öncesi grupta “önce” ve “sonra” kavramları zor anlayabilir, ayırt edemeyebilir. • 8-10 yaş grubu öncesi “zaman kavramını” tam olarak anlayamayabilir. Zaman kavramı “Ne zaman oldu?” yerine: Şunları deneyin • “Anne neredeydi?” • “Ne giyiyordun?” • “Dışarıda hava nasıldı?” • “TV açık mıydı?” “TV’de ne vardı?” Çocukların öykü vermemek için birçok sebebi olabilir: • Öykü olmayabilir • Korkmuş olabilir veya sevdiği birinin başının belaya girmesini istemeyebilir • Tam olarak hatırlayamayabilir ya da hatırlanmaya değer bulmayabilir • Bugüne kadar sana kötü dokunan birileri oldu mu? • Bugüne kadar sana kötü dokunmaya çalışan birileri oldu mu? Tuvalet ve su ihtiyacını için izin verin. “Hadi görüşmeyi bitirelim, sonra su içersin” demeyin. Sözler vermeyin. “Her şey yoluna girecek”, “Bir daha kimseye anlatmayacaksın” Oyun ve fanteziyi çağrıştıran “hayal etmeni istiyorum” gibi cümleler kurmayın. “O gece neden anlatmadın?” gibi sorular sormayın. Çocuk anlamadığınız veya duymadığınız bir şey söylediğinde “şunu mu demek istedin?” yerine söylediklerini tekrarlamasını isteyin. Ödül vermekten kaçının. • Yardımcı malzemeler kullanılabilir – – Çizimler, vücut diyagramları Anatomik bebekler TÜM YAPILAN GÖRÜŞMELER VE İŞLEMLER KAYIT ALTINA ALINMALIDIR VE GİZLİLİĞİ MUTLAKA KORUNMALIDIR…… OKUL YÖNETİMİNİN GÖREV VE SORUMLULUKLARI • Yasal süreci başlatmak • Bilgilerin (Yürütülen işlemlerin) yazılı hale getirilmesini sağlamak, • Bulunulan İl/bölge, vb. özelikler doğrultusunda gerek duyuluyorsa İl/İlçe Krize Müdahale Ekibini bilgilendirmek, (ekibi harekete geçirmek) destek istemek • Okul Psikososyal Müdahale Hizmetleri Ekibini toplamak • Psikososyal müdahale biriminin çalışmalarını kolaylaştırmak için gerekli olan tedbirleri almak… Bilginin yayılmaması için gerekli tedbirlerin alınması Gelen bilgilerin nasıl ve ne kadar dikkate alınacağının değerlendirilmesi Yasal tedbirlerin alınması Okul ortamındaki güvenlik tedbirlerinin kontrolü Öğrenci/Veli/ Öğretmenlere yönelik psikososyal destek çalışmalarını n geciktirilmeden başlatılması YAŞANAN GÜÇLÜKLER • Bazı Okul Yöneticileri Bildirimde Çekinceli Davranmaktadır. • Bildirim yapılan kolluk kuvvetlerindeki bazı görevlilerin okul ortamına uygun organizasyon gerçekleştirmemeleri • Vakalarla İlgili Çim’den Geri Bildirim Alınmakta Sıkıntılar , • Vakaların izlenmesinde güçlükler MAĞDUR ÇOCUK VAKASI ADIMLARI • 14 yaşındaki M, internetten tanıştığı 35 yaşındaki S ile bir çay bahçesinde buluşur. S, bir süre konuştuktan sonra kendisinde bulunan bir oyun programını göstermek üzere M’yi evine davet eder. M’nin kabul etmesi üzerine birlikte eve giderler. S’nin ikram ettiği alkollü içkiyi içen M, bünyesi alkole alışık olmadığı için sarhoş olur. Bu durumdan yararlanan S, M ile cinsel ilişkiye girer. M, uyandığında durumu fark eder ve ağlayarak evden ayrılır. Durumu uzun süre kimseye söyleyemeyen M, daha sonra okuldaki rehber öğretmenine olayı anlatır. Bunun üzerine, rehber öğretmen olayı okul müdürüne, okul müdürü de polise bildirir. • M okuldan alınarak, S ise yakalanarak karakola getirilir. • Cumhuriyet savcısı, ÇİM’e gelerek M’nin beyanını bizzat alır. Hazır bulunan uzmana beyan tutanağını imzalatır. • Cumhuriyet savcısı M’yi beden muayenesi için adli tıp kurumuna göndermiş; ancak M ve ailesi beden muayenesine rıza göstermemiştir. Bunun üzerine, Cumhuriyet savcısının talebi üzerine sulh ceza hakimliği tarafından beden muayenesi ve vücuttan örnek alma kararı verilmiştir. • S hakkında iddianame düzenlemiş ve ağır ceza mahkemesi tarafından kabul edilmiştir. Duruşma hazırlığı tutanağında M ve ailesi duruşmaya çağırılmıştır. Duruşma günü, M’nin geldiğini gören mahkeme başkanı, mübaşirine telefonla bir uzman çağırılması talimatını vermiştir. • Yapılan yargılama sonunda S’nin delil yetersizliği nedeniyle beraatına hükmedilmiştir. Senaryolar Aşağıdaki senaryoları okuyun. Her birinde, fiziksel istismarın fiziksel ve davranışsal göstergelerini teşhis edin. Ayrıca sizi kuşkulandıran göstergeleri de belirleyin. 1. Senaryo Öğrenciniz Can’ın, haftasonu yaptığı hırsızlıktan ötürü babasının kendisini kemerle dövdüğünü diğer öğrencilere anlattığına kulak misafiri oldunuz. Can’ı kenara çektiniz ve duyduklarınızı ona sordunuz. Tıbbi bir muayene olabileceğini söylediniz, o da kabul etti. Muayene sonucu Can’ın vücudunda herhangi bir yara bere izi bulunmadı. Can’ın babasını aradınız ve babası da gerçekten oğlunu hırsızlık yaptığı için cezalandırmak amacıyla kemerle dövdüğünü onayladı. Can’ın babası onu her zaman zamanki gibi okuldan almaya geldi ve Can babasını gördüğü için mutlu görünüyordu. • Göstergeler 1. Senaryo • Can dayak cezasından ötürü fiziksel bir yaralanmaya maruz kalmamış. Babasıyla kendisinin açıklamaları benzer olduğu ve babasından korkmuş gibi görünmediği için, bu münferit bir olay olabilir. Açıklamalar • 1.Senaryo • Bildirimde bulunma kararı sizin istismar/ihmale ilişkin kuşkularınıza bağlıdır. Bu olayda, Can’ın babasına ilişkin sorgulanabilir davranışlar mevcuttur, fakat gözlemlenebilir bir yara bere izi de yoktur. Ayrıca Can babasından korkmuş gibi davranmamaktadır. Tüm bu faktörler bildirimde bulunmama yönünde kararınızı etkileyebilir. 2. Senaryo • Ali’nin bütün gün oturduğu yeri değiştirdiğini fark ettiniz. Ona “sorun nedir” diye sorduğunuzda, o da düştüğünü ve kalçasının ağrıdığını söyledi. Onu doktora götürdünüz. Ali’nin kayışla dövüldüğünü, kalçalarında morluklar ve sırtında iyileştiğine dair belirtiler olduğunu gördünüz. Bununla ilgili kendisine tekrar soru sorduğunuzda, evde gürültü yaptığında babası tarafından bazen dövüldüğünü kabul etti. Babasını aramanızdan çok korktu. • 2. Senaryo • Ali dayak cezasına maruz kalmış. Bununla birlikte, yara izleri bunun sistematik olarak yapıldığını gösteriyor. Küçük olmasından ötürü yaramazlık yapması, bunu saklaması gibi göstergeler bunun bir istismar durumu olduğunu size göstermelidir. • 2. Senaryo • Bildirimde bulunma kararı sizin istismar/ihmale ilişkin kuşkularınıza bağlıdır. Ali’yi muayene eden doktorun Ali’nin vücudundaki çürüklere ilişkin söylediği bilgilerle, muhtemelen olayla ilgilenirsiniz. Birçok yara bere izi var, aynı zamanda iyileşme belirtileri var. Ali önce başka birşey söyler, sonra farklı bir ifadede bulunur ve babasını aramanızdan korkar. Tüm bu faktörler bildirimde bulunma kararınızı etkileyebilir. 3. Senaryo • 6 yaşındaki Ayşe’nin yanağında, kolunun üstünde ve gövdesinde çürükler var. Ayşe, size hafta sonu merdivenlerden düştüğünü söyledi. Genelde Ayşe’nin kollarında yara bere izleri var. Annesi de Ayşe’nin merdivenlerden düştüğünü teyit etti – ve şöyle dedi: Ayşe “erkeksi bir kız”, her zaman merdivenlerden düşer. • 3. Senaryo • Oldukça kuşkulu bir açıklama. Araştırmalar merdivenlerden düşen çocuklarda bu denli fazla çürük ve yara bere izine dayanmadığını ortaya koymaktadır. Buna ancak merdivenlerden sürüklenmişlerse ve yetişkinler tarafından itelenmişlerse dayanmaktadırlar. Ayrıca çürükler vücudunun yumuşak bölgelerinde ve vücudunun belirli bölgelerinde var.Ayrıca daha önceleri de Ayşe bu tür çürüklerle okula gelmiş. 3. Senaryo • Bildirimde bulunma kararı sizin istismar/ihmale ilişkin kuşkularınıza bağlıdır. Ayşe’nin vücudunun farklı bölgelerinde çürükler var fakat hiçbiri merdivenden düşmüş birinde olabilecek yara bere izlerine benzemiyor. Uzun bir zamandır çürükler olduğuna ilişkin gözlemleriniz, ilginizi bu konu üzerine artırabilir. Ayşe’nin yaşı, çürüklerin düzeyi, ve yaralanmaların tekrarlanması gibi faktörler bildirimde bulunma yönünde kararınızı etkileyebilir. 4. Senaryo • Baran kollarında eziklerle ve dizinde sıyrıklarla okula geldi. Ne olduğunu sorduğunuz zaman, kalabalık bir sokakta bisiklet sürerken (ki babası ona orada sürmemesini söylemiş), bir arabaya çarpmamak için bisikletin direksiyonunu kırdığını ve düştüğünü söyledi. Nasıl yaralandığını sorduğunuzda, “düştüğüm zaman” diye yanıtladı. • 4.Senaryo • Baran’ın yara izleri bisikletten düştüğünü destekler görünmektedir. Kemikli bölgelerde yara izleri var, yumuşak bölgelerde değil. • 4.Senaryo • Bildirimde bulunma kararı sizin istismar/ihmale ilişkin kuşkularınıza bağlıdır. Baran’da yara bere izleri var. Yara izlerini açıklama nedeni, bisikletten düşen bir kişide olabilecek yara izleriyle uyumlu bir görüntü çiziyor. Tüm bu faktörler bildirimde bulunmama yönünde kararınızı etkileyebilir. Senaryalor Aşağıdaki senaryoları okuyunuz ve sizi kuşkulandıran göstergeleri belirleyiniz. • 1. Senaryo • Serpil sosyal ortamlarda her zaman çok kaygılı ve öz güveni çok düşük bir şekilde davranıyordu. Sene başında iyi notlar getirmesine rağmen, yıl sonuna doğru aniden notları çok düştü. Ona bu durumun nedenini sorduğunuz zaman, annesi ve babasının boşandığını, annesinin yeni bir erkek arkadaşı olduğunu, bu kişiyi hiç sevmediği söyledi. Biraz daha üstelediğinizde, annesinin erkek arkadaşının “sıkıcı ve aptal” olduğunu ve babasını özlediğini söyledi. Göstergeler 1. Senaryo • Kaygı bozukluğu ve düşük özgüven göstermesi ve okul başarısının düşmesi her ne kadar cinsel istismar göstergeleri olsa da bu belirtiler Serpil’in cinsel olarak istismar edildiğini kesin olarak göstermez. Bu olayda daha çok boşanma sonrası ortaya çıkan stres belirtileri vardır. Annesinin yeni erkek arkadaşına boşanma sonrası verdiği bir tepki olabilir. • 2. Senaryo • Dara ve ailesini yıllardır tanıyorsunuz. Dara tam bir başbelası ve yalan söylemesiyle tanınır. Babası, babanızın arkadaşı, toplumda saygın bir kişilik ve çok büyük bir ünü var. Bir gün, Dara gözyaşları içinde size gelir ve babasının, kendisinin çıplak fotoğraflarını çektiğini söyler. Onun muhtemelen yalan söylediğini düşünürsünüz. 2. Senaryo • Her zaman bir çocuğun istismar edildiğine dair ifadelerini ciddiye almalısınız ve onu korumalısınız. • 3. Senaryo • Okan ilk okul birinci sınıf öğrencisi. İki öğrenciniz Okan’ın özel bölgelerini kendilerine gösterdiğini ve çocuklar kendi özel bölgelerini göstermeyi reddettikleri zaman çocukların pantolonlarını çıkarmaya yeltendiğini size şikayet ederler. 3. Senaryo • Bu yaşlarda olan çocukların kendi bedenleri ve diğerlerinin bedenleriyle ilgilenmeleri çok sağlıklı ve normaldir. Eğer buna karşı konuluyorsa ya da “hayır” deniliyorsa daha fazla ilgilerini çekmektedir. Bu çocuklara uygun bir dille “özel bölgelere bakmanın ve kendi özel bölgelerini göstermenin doğru olmadığı”nın anlatılması yeterlidir. Örnek Olay I: Mağdur, 8. sınıf öğrencisi olup kızdır. Okula devamsızlık yapmaktadır. Öğrenci daha önce bir kız arkadaşıyla evden kaçmış ve bir gece eve gelememiştir. Polisler bulmuş ve getirmiş. Rehber öğretmen öğrenciyi görüşmeye almış. Görüşme süreci ilerlediğinde konu öğrencinin anne ve babasıyla ilişkilerine gelmiştir. Anne çalışmaktadır, gündüzleri evde yoktur. Baba evdedir, çalışmamaktadır ve sürekli alkol kullanmaktadır, ayrıca evde çırıl çıplak bir vaziyette dolaşmaktadır. Evde iki açık seçik yayın yapan kanallar izlenmektedir. Öğrencinin, okula devam küçük bir kardeşi vardır. Öğrenci, okul çıkışı onunla eve gitmekte ve ona bakmaktadır. Yaşadıkları ev gece kondu evidir. Ev küçük olup bütün yaşantı bir odada geçmektedir. Baba öğrenciyi yanına çağırmakta birlikte film izlemek istediğini belirtmektedir. Görüşmelerde, rehber öğretmen dolaylı olarak babasının kendisine dokunup dokunmadığını sormaktadır. Öğrenci hayır yanıtını verse de alınan yanıt öğretmeni ikna etmemiştir. Rehber öğretmen yine bir görüşmede öğrenciye aynı soruyu tekrarlamıştır. Öğrenci, bu soruyu karşısında herhangi bir yanıt vermemiş ve ağlamıştır. Rehber öğretmen, bu durumdan ne olduğunu anlamıştır. Ne yapabilirim? sorusunun yanıtını aramaya başlamıştır. Sosyal hizmetlerden yardım almayı düşünmüş, ancak öğrenci bunu kabul etmemiştir. Ardından anne okula davet edilmiştir. Anneyle yapılan görüşmede uygun bir dille konu kendisine aktarılmıştır. Anne durumu kabullenmemiştir. Öğrenci, o günden sonra okula gelememiştir. Rehber öğretmen okul idaresini de yanına alarak öğrencinin evine gitmiş, ancak görüşmenin yapıldığı ertesi günün evden taşındıkları ve nereye gittiklerini kimsenin bilmediğini öğrenmiştir. Örnek Olay II Olay kısaca, velinin okulda yapılan istismar seminerine katılmasıyla velinin “Seni okulda rahatsız eden bir var mı? sorusunu yöneltmeyle başlamaktadır. Bunun üzerine çocuk annesine okuldan birisinin kendisine kötü bir şey yaptığını söylemiştir. Annesi, onun kim olduğunu öğrenmek istemiş ve o da aynı gün okul bahçesinde onun kim olduğunu göstermiştir. Bunun ardından, çocukla görüşülmüştür. Çocuğa olayın kim tarafından yapıldığını, nerede olduğu, canının yanıp yanmadığı gibi sorular sorulmuştur. Çocuğun ifadesi ilk başta tutarlı görülmüş, aileye bir doktora, oradan adli tıpa gidebilecekleri söylenmiştir. Ayrıca, konunun ciddi olduğu karakola da bilgi verilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Aile, özel bir hastaneye giderek çocuğu muayene ettirmiştir. Muayene sonucunda çocuğun anüsünde yırtıklar vb. bulgular olduğu görülmüş, bunu da rapora bağlatmışlardır. Bunun üzerine, olay fail öğrenci ve onun ailesine ilk başta yansıtılmamıştır. Fail öğrenci hakkında, birkaç öğretmen ve öğrenci yoluyla bilgi toplanılmıştır. Öğrenci, okul futbol takımdadır, başarılı, sessiz olup öğretmenleri ve arkadaşları tarafından çok sevilen biridir. Bunun üzerine, mağdur öğrenci iler tekrar görüşülmüştür. Öğrenci olayın nasıl olduğu ve nerede olduğu, failin yüz ifadesi konusunda çelişkili ifadeler vermiştir. Bunun üzerine, rehberlik araştırma merkezinden yardım (RAM) alınmıştır. RAM’dan gelen arkadaşla birlikte çocuğun ifadesi yeniden alınmış ve ifadelerdeki tutarsızlık yeniden görülmüştür. Bunun üzerine, aile ile de görüşülüp çocuk Gazi Üniversitesi Çocuk Koruma Merkezi’ne (GÜÇKM) yönlendirilmiştir. Aile, olayın karakola bildirilmesini istememiş bu da tutanakla imza altına alınmıştır. Mağdur öğrencinin fazla örselenmemesi için ailesinin de isteğiyle hemen okulu değiştirilmiştir. GÜÇKM, mağdur çocukla yaptığı birkaç görüşmeden sonra fail öğrenciyi istemiştir. İşin diğer bir zor kısmı da burada başlamıştır. Aile olayı ilk başta kabul etmek istememiştir. Bununla birlikte iş birliğine yanaşmaya engel de çıkarmamışlar, çünkü çocuklarına güvendikleri ifade etmişlerdir. Fail öğrenci ailesiyle birlikte GÜÇKM’ne götürülmüştür. Aynı gün GÜÇKM rehber öğretmene geri dönülmüş, fail öğrenci ile ikinci görüşmeye gerek olmadığı dile getirilmiştir. Sonuç, olay mağdur öğrencinin yakın çevresinde gerçekleştiğidir. Ayrıca, mağdur öğrenci özel eğitime yönlendirilmiştir..” ÖRNEK OLAY III “Asıl branşı fizik olmasına karşın, sınıf öğretmeni olarak atanmış, ancak okulda matematik derslerine girmektedir. Öğretmen, eşinden ayrılmış ve psikolojik sorunları olan ve hatta tedavi gören bir kişidir. Bazen öğretmenler odasında yaptığı konuşmalar ve esprileri soğuk duş etkisi yaratmaktadır. Bir gün 8. sınıf kız öğrencileri, matematik öğretmenlerinden şikayetçi olduklarını belirtmişlerdir. Öğrencilere göre, öğretmen ellerini sürekli edep yerlerine götürmekte,kız öğreniciler bir soru sorduğunda onların yanına gelerek, yanlarına oturmakta, ellerini omuzlarına atmakta, bize askerde şunu derlerdi, şöyle yaparlardı gibi argolu küfürler konuşmaktadır. Konu okul idaresiyle paylaşılmıştır. İdare, bunun daha önceleri de olduğu, kendinin uyarıldığı belirtilmiştir. Bir de siz konuşun demiştir. konuştuğunu dile getirmişlerdir. Bunun üzerinde öğretmenle, öğrencilerin yukarıda belirttikleri doğrultusunda bir konuşma yapılmış ve olay izlemeye alınmıştır. Takip eden öğretim yılında başka bir okula kendi isteğiyle tayin olmuştur....” ÖRNEK OLAY IV “5. sınıftan üç öğrenci aynı sınıftan bir öğrenciye teneffüste, okul tuvaletinde cinsel istismarda bulunurken, bunu fark eden diğer bir öğrenci tarafından, öğrencilerin öğretmenlerine bildirmiştir. Öğretmen ne yapacağını bilemediğinden doğruca rehberlik servine gelmiştir. Çocukları hem görüşmeye alınmıştır. Bu sırada okulun diğer rehber öğretmeni gelmiş ve duruma o da müdahale etmiştir. O da öğrencileri tekrar görüşmeye almıştır. Öğrencilerle yapılan görüşmelerde, olayın birkaç gerçekleştiği anlaşılmıştır. Ardından, mağdur öğrenci velisi ile görüşme yapılmış, ancak veli çocuğunu ne okuldan almaya ne de sınıfını değiştirmeye yanaşmamıştır. Ayrıca olayın gizli kalmasını diğer çocukların ailelerine bahsedilmemesini istemiştir. Diğer çocuklara bu olaydan kimseye bahsetmemeleri, aksi halde çok fena olacağı söylenmiştir. Bu sürede aileye ve çocuğa psikolojik destek verilmiştir. Çocuğu, ailesi psikiyatriye götürdü. Çocuk gözlem altında tutulmaktadır. Örnek Olay 5 Öğrenci velisi, televizyonda istismar hakkında izlediği bir programdan sonra oğluna kendine yönelik kötü bir davranışta bulunan biri olup olmadığını sormuş. Öğrenci aynı sınıfta bulunan arkadaşının onların evinde ders çalışmaya gittiğinde arkasına geçerek sürtündüğünü, bu hareketi okulda da tekrarladığını ifade etmiştir. Rehberlik servisine geldiklerinde mağdur öğrenci olayı olduğu anlatmıştır. Aile semt değiştirmek istemektedir, ancak asgari ücretle geçindiklerinden, bu kısa sürede mümkün değildir. Okul ve sınıf değiştirmeyi de öğretmenlerinden memnun oldukları için istememişlerdir. Her iki çocuk da GÜÇOKM’ne yönlendirilmiştir. GÜÇOKM’de fail öğrenciyle yapılan görüşmede, öğrencinin ayağını kırdığını, bir ay süreyle evde kaldığını annesinin kendinin cinsel organını öpüp okşadığını vb. davranışlarda bulunduğu söylemiştir...” Rehber Öğretmenin Rolü Ne Olmalı Bununla birlikte, her ne olursa olsun rehber öğretmenin öncelikle yapması gereken gizlilik ilkesine uymasıdır. Okul içinde yaşan istismar durumlarında gerek mağdur öğrenci gerekse diğer öğrenci/öğrencilerin bir korku ve utangaçlık duygusu içinde olduklar gözlenmektedir. Her iki taraf da olayın aileleri tarafından bilinmemesini istememektedirler. Mağdur olan çocuğun ailesi bir anda yıkıma uğramakta, çocuğun gelecekteki cinsel kimliğiyle ilgili endişelere kapılmaktadır Aile olayın çevrede duyulmasını istemeyebilir. Bu durum görüşme tutanağına yazılmalı imzalatılmalıdır. Aileye, çocukla ilgili bundan sonraki süreçte nasıl bir yaklaşım sergilemeleri gerektiği konusunda bilgi verilmelidir. Çocuğun bulunduğu okulda daha fazla örselenmemesi için başta ailenin de onayı alınarak başka bir okula nakli naklinin yapılması uygun düşmektedir. Mağdur durumda olan çocuğun ailesi ile görüşülürken, öğrenci/öğrencilerin sınıf öğretmeni ve okul yönetiminden bir kişinin yanında olması gerekmektedir. –Olası güçlükler ve çözüm yolları –Diğer istismar ve ihmal olgularında bildirimin nereye ve nasıl yapılacak? Olası güçlükler – çözüm yolları Yaşanan cinsel istismar olayı, yasal görev olan, “bildirimde bulunma” işlemi yapılmadan, kurumun alacağı iç önlemlerle çözülebilir mi? • Bilgi sizlere ulaştığı anda yasal süreç çalışmaları başlamalıdır. Bu bilginin yasal süreçten sakınılması suç teşkil eder. Kolluk kuvvetine bildirimde bulunun. İstismar durumlarında bilgili olan tüm kamu personeli bildirmekle yükümlüdür. Bunu unutmayın. • Bilgilendirmeyi yazılı ve sözlü olarak yapın. Yöneticinizi sorumluluk ve görevleriniz hakkında bir kez daha bilgilendirin. Ne yapılması gerektiğini paylaşın. Yaptığınız tüm çalışmaları yazılı hale getirin • Bildirimde bulunmadığınız takdirde çocuğun alacağı sağlık, sosyal ve hukuki destek kapısı kapanmış olacaktır. Olası güçlükler – çözüm yolları İstismara uğrayan ve istismar eden çocukların öncelikle yönlendirileceği kurum hangisidir. Psikolojik destek hizmetini hangi kurumlar veriyor? • ÇİM yalnız cinsel istismara uğradığından kuşkulanılan çocukları kabul etmektedir. • Çocuk psikiyatrisi servisi olan hastaneler de bu çocukların tedavisi ve uzun dönem izlemi için hizmet veren kurumlardır. • Diğer istismar ve ihmal olgularını Çocuk Koruma Merkezleri ve Üniversite Hastanelerine yönlendirebilirsiniz. Olası güçlükler – çözüm yolları Bir çocuğun istismara uğradığını söylemesi dışında başka belirtiler var mıdır? Kurum personeli olarak bunu nasıl anlayabilirim ya da ne yapmam gerekiyor ? • Bu konuda anlamaya çalışmak, kanıt araştırmak vb. davranışlar yerine, yöneticiniz ile iletişim kurmanız ve derhal kolluk kuvvetleri ile irtibata geçerek çocuğun ÇİM’e götürülmesini sağlamanız daha doğru olacaktır. Olası güçlükler – çözüm yolları Cinsel istismar ile ilgili aileye bilgi verilmesi gerekiyor mu? Bu bilgiyi kim verecek? • Aile ÇİM’de görevli personel tarafından etkili iletişim ve görüşme teknikleri kullanılarak bilgilendirilir. • İzlenecek yol haritası aileye anlatılır… • İstismarcının aileden bir birey olması durumunda bu yol, istismarcının dışında ve bu süreçte sorumluluk alabilecek bir birey ile gerçekleştirilebilir. • Yasal sürecin geciktirilemeyeceğini unutmayın… Çocuğa karşı kötü muamelenin cinsel istismar dışındaki diğer tipleri de Türk Ceza Kanununda suç olarak kabul edilmiştir. Çocuğa karşı kötü muamelenin cinsel istismar dışındaki diğer tipleri de TCK’da suç olarak kabul edilmiştir. Madde 80 (İnsan ticareti) Madde 94 (İşkence) Madde 96 (Eziyet) Madde 97 (Terk) Madde 109 (Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma) Madde 229 (Dilencilik ) Madde 232 (Kötü muamele) Madde 233 (Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali) Madde 234 (Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması) Madde 257 (Görevini kötüye kullanma) Cinsel istismar dışındaki diğer istismar ve ihmal olgularının da bildirimi zorunludur. TCK; Madde 98, 278, 279, 280 SHÇEK Kanunu; Madde 21 Bildirim raporunun yazılması istismar ve\veya ihmale uğrayan çocuk ve ailesinin tanı, tedavi ve rehabilitasyon süreçlerine atılan ilk adımdır. Bildirimde bulunurken olguya ve olaya ait bazı bilgilerin de iletilmesi gerekir. İstismar ve\veya ihmal konusunda ilk bilgi sahibi olan kişi, çocuğun, ailenin, ihmal ve istismarla ilgili bilgi veren diğer bir kişinin olay ile ilgili olarak anlattığı her ayrıntıyı bildirim raporuna eklemelidir. Olay ile ilgili olarak alınan ilk bilgiler sürecin işleyişinde büyük önem taşımaktadır. Rapor Tarihi : •ÇOCUĞUN KİMLİĞİ Adı – Soyadı Doğum Tarihi Cinsiyeti Ev Adresi Telefon •BİLGİ KAYNAKLARI Görüşme Yapılan Kişiler •SORUNUN ÖYKÜSÜ Süreç Aileden alınan bilgi Çocuktan alınan bilgi İhmali veya istismarı uygulayan kişinin bilgileri •Fiziksel ve psikolojik değerlendirme bulguları (Eğer varsa) Rapor Tarihi : •ÇOCUĞUN KİMLİĞİ Adı – Soyadı Çocuğun kimlik bilgilerini almak mevcut sistemden çocuğa ulaşılmasına katkı sağlar. Doğum Tarihi Cinsiyeti Ev Adresi Telefon •BİLGİ KAYNAKLARI Görüşme Yapılan Kişiler Bilgi kaynaklarını bildirim raporuna eklemek daha sonrasında yapılacak işlemlerde tanık bulma, danışma alma vb. konularda yardım sağlar. Sorunun öyküsü de bildirim raporları içeriğinde büyük önem taşır. Kim? Nerede? Ne zaman? vb. •SORUNUN ÖYKÜSÜ* Süreç Aileden alınan bilgi Çocuktan alınan bilgi İhmali veya istismarı uygulayan kişinin bilgileri soruların cevapları ilk ağızdan ve süre geçmeden alındığı için büyük ölçüde yol göstericidir, olayı •Fiziksel ve psikolojik* değerlendirme bulguları (Eğer varsa) aydınlatıcıdır. * Cinsel istismar dışındaki olgular için ! İstismarı veya ihmali uygulayan kişi hakkında ad-soyad, yaş, meslek, ikamet adresi ve telefon gibi belirleyici özellikler bilgi alınan kişiye sorulmalı ve dikkatlice kaydedilmelidir. •SORUNUN ÖYKÜSÜ* Süreç Aileden alınan bilgi Çocuktan alınan bilgi İhmali veya istismarı uygulayan kişinin bilgileri İstismar veya ihmalin gözle görünür belirgin bir izi veya çocukta fark edilir bir davranış değişikliği var ise ayrıntılarıyla bildirim raporuna eklenmelidir. •Fiziksel ve psikolojik* değerlendirme bulguları (Eğer varsa) * Cinsel istismar dışındaki olgular için ! Ön Bilgi Safhasında Raporunuzda Ne Gibi Bilgiler Olmalıdır? • Adı, yaşı, adresi ve çocuğun en son yaşadığı yer. • İstismarın süresi. • Çocuğun ailesinin ya da bakıcısının adı ve adresi, eğer biliniyorsa. • Şüpheli failin adı ve adresi. • Eğer biliniyorsa, istismarın olduğu yer. • Kimlerin haberdar olduğu. • Olaya müdahale edilene kadar neler yapılmış. • Çocuğun yaralarının içeriği ve boyutu, önceki yaralara ait kanıtlar da dahil olmak üzere. • ve failin kimliğini ortaya çıkarmaya yarayacak diğer bilgiler Rapor Düzenlememenin Yaptırımları Kanunlara göre, yükümlü olduğu halde çocuk istismarı vakası şüphelerini bilerek ve isteyerek bildirmeyi ihmal eden kişi ya da yetkililer, görevi ihmal nedeniyle suçlu sayılırlar. Bu nedenle ayrıca eğitim sistemi bünyesinde de disiplin cezası alabilirsiniz ve görevinize son verilebilir. • Cumhuriyet Savcılığı • Kolluk kuvvetleri • Çocuk Polisi • Jandarma Çocuk Kısım Amirliği • Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu • • • • Çocuk Hakimleri Aile Hakimleri Aile Mahkemeleri Asliye Hukuk Mahkemeleri CİNSEL İSTİSMAR İLE İLGİLİ okullardan SIK SORULAN SORULAR SIK SORULAN SORULAR Öğretmen PDR servisine gelerek öğrencisinin cinsel istismara uğradığını kendisine anlattığını söyledi.. Ne yapmam gerekiyor? Öncelikle bilgiyi önemseyin.. Öğretmenin konu ile ilgili ne bildiğini öğrenin…İlk yapacağınız okul yöneticisini bilgilendirmektir…Bilgi sizlere ulaştığı anda yasal süreç ve psikolojik destek çalışmaları başlamalıdır… SIK SORULAN SORULAR Öğrenci PDR servisine gelerek cinsel istismara uğradığını anlattı. Ne yapmam gerekiyor? Öğrenci ile etkili görüşme tekniklerini kullanarak görüşme gerçekleştirin… Cinsel istismar durumları için izleyeceğiniz yol haritasını onunla paylaşın…. Yöneticinizi bilgilendirin… SIK SORULAN SORULAR Öğrencilerden bir/birkaçı PDR servisine gelerek arkadaşlarının kendilerine cinsel taciz/istismara maruz kaldığını anlattığını söyledi.. Ne yapmam gerekiyor? Öğrencileri dinleyin.. Bu bilginin özel ve gizli bir bilgi olduğunu ve yayılmaması gerektiğini mutlaka anlatın… Taciz/istismar yaşantısı anlatan öğrenci ile mutlaka ilgileneceğinizi söyleyin. Onları da bilgilendireceğinizi söyleyin. (Daha sonraki süreçle ilgili bu öğrenciler basit düzeyde bilginin yayılmaması amacıyla bilgilendirilmelidir) Öğrencilere gizlilik ilkenizi bir kez daha hatırlatın….Onlardan destek isteyin… SIK SORULAN SORULAR Okul yönetimi yaşanılan cinsel taciz/istismar olayı ile ilgili kimseye haber vermememi ve kendi aramızda çözmemizi istedi. Ne yapmam gerekiyor? Bilgi sizlere ulaştığı anda yasal süreciniz ve psikolojik destek çalışmaları başlamalıdır…Bu bilginin yasal süreçte paylaşılmaması suç teşkil eder… Bilgilendirmeyi yazılı yapın.. Dikkate alınmaz ise üst makamlara bildirimde bulunun. Taciz/istismar durumlarında bilgili olan tüm kamu personeli bildirmekle yükümlüdür. Bunu unutmayın. Yöneticinizi sorumluluk ve görevleriniz hakkında bir kez daha bilgilendirin.. Ne yapılması gerektiğini paylaşın…. Yaptığınız tüm çalışmaları yazılı hale getirin…. SIK SORULAN SORULAR Okul yönetimi yaşanılan cinsel taciz/istismar olayı ile ilgili kimseye haber vermememi ve kendi aramızda çözmemizi istedi. Ne yapmam gerekiyor? Bilgi sizlere ulaştığı anda yasal süreciniz ve psikolojik destek çalışmaları başlamalıdır…Bu bilginin yasal süreçte paylaşılmaması suç teşkil eder… Bilgilendirmeyi yazılı yapın.. Dikkate alınmaz ise üst makamlara bildirimde bulunun. Taciz/istismar durumlarında bilgili olan tüm kamu personeli bildirmekle yükümlüdür. Bunu unutmayın. Yöneticinizi sorumluluk ve görevleriniz hakkında bir kez daha bilgilendirin.. Ne yapılması gerektiğini paylaşın…. Yaptığınız tüm çalışmaları yazılı hale getirin…. SIK SORULAN SORULAR İstismara uğrayan veya istismar eden çocuğun okula devam etmesi uygun mudur? İstismara uğrayan veya istismar eden çocukların yaşadıklarının okul tarafından olayın detaylarının ne derece bilinip bilinmediğinin ayrıntılı olarak okul psikososyal ekibi tarafından değerlendirilmesi gerekir. Öğrenciler ve yaşadıkları, diğer öğrenciler ve veliler tarafından biliniyorsa ve bilginin yayılma ihtimali söz konusu ise öğrencilerin başka okullara naklinin yapılması uygun olabilir. Nakil için İlçe Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu devreye girebilir ve sosyal uyum güçlüğü nedeniyle okul değişikliği isteyebilir. Öğrencilerin etkilenme durumu dikkate alınarak, nakil işlemleri, rehabilitasyon sürecinin gidişine göre yapılandırılmalıdır. SIK SORULAN SORULAR İstismara uğrayan veya istismar eden çocuğun izleme değerlendirilmesi nasıl yapılmalıdır ? Bilginin yayılmamış olması ve öğrencinin aynı okula devamının uygun görüldüğü durumlarda ya da naklinin/okul değiştirmesinin uygun görüldüğü durumlarda nasıl bir izleme ve değerlendirme sürecinin yürütüleceği, öğrenciye hangi psikososyal desteklerin sunulmaya devam edeceği okul PM Ekibi tarafından yapılandırılmalıdır. SIK SORULAN SORULAR İstismara uğrayan veya istismar eden çocuğun gittiği okula bilgi verilmeli midir ? Öğrencilerin nakil yoluyla gönderildiği okulun yöneticisi ve PDR servisinin bilgilendirmesi, bu bilginin gizliliğine dikkat edilerek yeni okulunda alacağı psiko-sosyal desteğin planlamasında yarar bulunmaktadır. SIK SORULAN SORULAR Öğretmen olarak cinsel istismar ile ilgili edindiğim bilgiyi ilk kime vermem gerekiyor? Size gelen bilgiyi ilk bildireceğiniz makam okul müdürünüzdür… SIK SORULAN SORULAR Okul yöneticisi olarak cinsel istismar ile ilgili bana gelen bilgi doğrultusunda ilk yapmam gereken iş nedir? Okul psikolojik danışmanı ile görüşerek yasal süreci başlatmanız gerekiyor… SIK SORULAN SORULAR Okul yöneticisi olarak yasal süreci nasıl başlatacağım? En yakın kolluk kuvvetleri ile iletişime geçilmelidir. Üst makamlar bilgilendirilmelidir. SIK SORULAN SORULAR Cinsel istismar ile ilgili aileye bilgi verilmesi gerekiyor mu? Bu bilgiyi kim verecek? Ailenin bilgilendirilmesi gereklidir ancak bu işlemin nasıl yapılacağı, varsa okul psikolojik danışmanı yoksa bağlı olunan rehberlik ve araştırma merkezi ile işbirliği yapılarak belirlenmelidir. SIK SORULAN SORULAR Cinsel istismara maruz kalmış çocukla okulda görüşmeyi kim yapar? Bu görüşmede nelere dikkat edilmelidir? Çocukla ilk görüşme varsa okul psikolojik danışmanı yoksa, bağlı olunan rehberlik ve araştırma merkezinden bir uzmanın desteği sağlanarak, okul yöneticisi bilgisi dahilinde yapılmalıdır. Bu konuda öğrencinin kendisini en yakın hissettiği/güvendiği bir öğretmen yapmalıdır. SIK SORULAN SORULAR Cinsel istismarı gerçekleştirmiş çocukla okulda görüşmeyi kim yapar? Bu görüşmede nelere dikkat edilmelidir? Çocukla ilk görüşmeyi varsa okul psikolojik danışmanı yoksa okul yöneticisi bilgisi dahilinde öğrencinin kendisini en yakın hissettiği öğretmen yapmalıdır. SIK SORULAN SORULAR Cinsel taciz/istismara maruz kalmış çocuğun ailesi ile okulda görüşmeyi kim yapar? Bu görüşmede nelere dikkat edilmelidir? Çocuğun ailesi ile ilk görüşmeyi varsa okul psikolojik danışmanı yoksa okul yöneticisi yapmalıdır. Sonuç ve öneriler Okul ortamında yaşan istismar olgularına yaklaşımın, yalnızca rehber öğretmen boyutuna indirgemek yanlıştır. Rehber öğretmenlerin, öğretmenlerin, okul yöneticilerinin hizmet öncesi ve sonrası eğitimden geçmeleri gerekmektedir. Rehber öğretmenin istismara uğrayan çocuğa yaklaşımında ortaya koyacağı rol kadar, istismarı engelllemeye yönelik ortaya koyacağı rol de önemlidir. Aileleri, öğrencileri, öğretmen ve yöneticileri bilendirici çalışmalarda bulunmalıdır. ÖNERİLER • Öncelikle cinsel istismara karşı doğru önlemler alabilmek ve çocuklarımızı da o yönde eğitebilmek için doğru cinsel eğitim verilmesi gereklidir. • Cinsel eğitimin de yaş aralığı olarak tuvalet eğitiminin başladığı döneme paralel bir şekilde verilmesi gerekir. ( Yaklaşık olarak 18 ay sonrası) • Daha erken aylarda başlayan ve gittikçe artan cinsel organa dokunma, çekiştirme gibi eylemlere anne-babaların aşırı tepki göstermeden yaklaşması gerekir. • Cinsel organıyla oynayan bebeğe/çocuğa ‘ayıp, pis, dokunma, oynama’ şekilde verilen aşırı tepkiler merakı daha çok arttırdığından çocukta da daha çok oynama eğilimi görülür. • Özellikle 3-5 yaş arası dönem cinsel merakın ve soruların arttığı, cinsel organı tanımak adına zaman zaman oynandığı bir dönem. Bu dönemde çocuğun üzerine gitmeden kendini ve bedenini tanımasına imkan sağlamak. ( Bu noktada bunu herkesin olduğu yerde yapmaması gerektiğini uygun bir dille anlatmak) • Çocuğa ‘Senin Bedenin Özel’ algısını yerleştirmek. ‘Sen Değerlisin, Senin Bedenin Değerli’ mesajı kendi vücudunu ve organlarını tanıyan çocuğun zihnine sağlıklı bir biçimde nüfuz edecek şekilde verilmeli. • Yine 3-5 yaş arası dönemde kız çocukların babaya, erkek çocukların anneye düşkünlükleri artar ve çocuklar, anne ile babanın yattığı yatakta sadece‘uyunmadığını’ başka şeyler de olduğunu idrak etmeye başlar. Bu noktada çocuklarda kafa karışıklığına mahal vermemek adına annelerin oğluyla bir yatakta ve/veya babaların kızıyla bir yatakta • 3-5 yaş arasında soruların en yoğun olduğu dönemde çocuğa ‘ne zaman aklına takılan soru olursa gelip bana sorabilirsin’ güvencesini vermek. Yaşına göre açıklamalar ve kısa cevaplar vermek gerekir. • Sormadığı soruları cevaplamak yok. Sorduğu sorular üzerinden gitmek lazım, çocuğu oturtup nasılsa ilgiyle dinliyor diye uzun uzun anlatmaya, açıklamalar yapmaya gerek yok. • Bu dönemde (okuma yazma olmadığı için) resimli kitapların büyük ölçüde faydası oluyor. Sonuç Yerine Cinsel istismarın erken teşhisi, yükün azalmasına, destek sistemlerinin hızlı bir şekilde devreye girmesine, psikolojik gelişimin daha az zedelenmesine ve uzun dönemde sağlıklı yetişkin olarak işlevselliğinin sürmesine olanak tanımaktadır. ÇOCUKTA CİNSEL EĞİTİMİ KONU EDİNEN FİLMLER Kaynaklar • • • • • Oral, Resmiye (Temmuz,2010) Çocuk ve Ergen Cinsel Örselemesinde Çocuk ile Adli Görüşme. İşeri, Elvan. Cinsel İstismarın Etkileri ve Çocuklarla Görüşme Teknikleri. Saywitz, Karen; Camparo, Lorında. (1998) Interviewing Child Witnesses: A Developmental Perspective Fritzley, V. H., & Lee, K. (2003). Do young children always say yes to yes–no questions? A metadevelopmental study of the affirmation bias. Child Development, 74, 1297–1313. State of Michigan Governor’s Task Force On Children’s Justice and Department Of Human Servıces - Forensic Interviewing Protocol. Erişim adresi: www.michigan.gov/DHS/0,1607,7-124-5452_7119_25045---,00.html • MERSİN ÇOCUK ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TEL : 237 11 50 • AKDENİZ ÇOCUK ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TEL : 234 51 70 • TOROSLAR ÇOCUK ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TEL : 223 86 86 • YENİŞEHİR ÇOCUK ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TEL : 326 14 40 • MEZİTLİ ÇOCUK ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TEL : 359 32 09 DAHİLİ : 426 TEŞEKKÜRLER... 07.11.2015