Teoria identyczności. Redukcjonizm
Download
Report
Transcript Teoria identyczności. Redukcjonizm
dr hab. Marcin Miłkowski, prof. IFiS PAN
TEORIA IDENTYCZNOŚCI.
REDUKCJONIZM
Plan wykładu
Teoria identyczności: fizykalistyczne
rozwiązanie problemu psychofizycznego
Identyczność typów
Identyczność egzemplarzy
Redukcjonizm
Emergencja
Teoria identyczności a
fizykalizm
Większość zwolenników teorii identyczności
to fizykaliści.
Zdarzają się nietypowe stanowiska!
Teoria identyczności głosi, że stany (własności,
procesy) umysłowe to stany (własności, procesy)
mózgu.
Identyczność typów
Zwolennicy:
J.J. C. Smart (1920-2012)
Ullin Place (1924-2000)
Wg tego ostatniego stany umysłowe składają się z
niższego poziomu stanów mózgowych.
Mózg Ullina
Place’a
Obiekcja przeciwko
materializmowi
Tożsamość wymaga tożsamości własności.
Stany mózgowe mają inne własności niż
stany umysłowe.
Np. neurony przewodzą elektryczność, a myśli
nie.
Odpowiedź materialistów australijskich:
„Błyskawica” znaczy co innego niż „wyładowanie
elektryczne w atmosferze”. Przypisujemy jej inne
własności, ale te zdarzenia są tożsame!
Status tezy o identyczności
Teza teorii identyczności nie jest a priori, lecz a
posteriori.
A priori = uzasadnialny bez odwołania do doświadczenia
A posteriori = uzasadnialny tylko z odwołaniem do
doświadczenia
Np. twierdzenia logiki są a priori, chociaż można je odkryć
też na drodze doświadczenia, czytając podręcznik do logiki.
Teorii ewolucji nie sposób uzasadnić bez odwołania do
faktów empirycznych, dlatego jest a posteriori.
Czyli musimy dopiero odkryć, jak dokładnie stany i procesy
umysłowe wiążą się z mózgowymi. To nie jest prawda
pojęciowa!!!
Identyczność typów
Dlaczego mowa o identyczności typów?
Identyczność typów: typy umysłowe odpowiadają
typom mózgowym w sposób jednoznaczny.
Inne przykłady identyczności typów: określonym
rodzajom genotypów odpowiadają rodzaje
organizmów; czysta woda jako typ jest identyczna
z H2O.
Analizy tematycznie
neutralne
Co z terminami typu „powidok”?
Teoretycy identyczności typów proponują
analizę tematycznie neutralną:
Kiedy mówię, że mam zielony powidok, to mówię,
że mam przeżycie, które jest typowe w
przypadkach, kiedy patrzę na światło barwy
zielonej.
Kiedy mam żółtawy powidok, to zachodzi we
mnie proces, który jest podobny do takiego, kiedy
mam otwarte oczy, nie śpię i przede mną jest
żółtawy przedmiot.
Zarzut funkcjonalistów
Stany umysłowe nie mogą być utożsamione
co do typów ze stanami fizycznymi, bo są
wielorako realizowalne (J. Fodor, H.
Putnam).
Tak jak pieniądze: pieniądze nie mogą być
utożsamione z monetami ze złota, banknotami
dolarowymi, muszelkami, paciorkami… Predykaty
opisujące fizyczne realizatory pieniędzy
tworzyłyby potencjalnie nieskończoną
alternatywę.
Wieloraka realizowalność
Ból u żaby realizowany jest przez inne części
mózgu niż w przypadku bólu u człowieka,
który ma zupełnie inny mózg. A zatem ból nie
może być utożsamiony ze stanem
konkretnego mózgu; typy stanów mózgu nie
odpowiadają stanom umysłowym, które są
realizowane wielorako.
Do tego argumentu wrócimy za tydzień, bo
można go bardzo łatwo podważyć!
Identyczność egzemplarzy
Słabsza teza: każdy stan (proces, własność)
umysłowy jest fizyczny, lecz nie istnieje
odpowiedniość między typami (wyrażanymi
odpowiednimi predykatami).
Możliwe, że nie da się znaleźć odpowiedniości
między bólem jako typem a stanami mózgu, lecz
każdy ból zawsze jest realizowany przez jakieś
stany fizyczne.
Zarzut Kripkego
Kripke twierdzi, że tożsamości takie jak:
woda = H2O
są konieczne a posteriori (odkryliśmy, że istotą wody
jest ditlenek wodoru).
Natomiast tożsamość:
ból = pewnego rodzaju proces mózgowy
nie może być konieczna, bo może istnieć proces
mózgowy, który nie jest odczuwany jako
bolesny.
Redukcjonizm
Rozróżnia się dwa rodzaje redukcji:
ontyczną, polegającą na sprowadzaniu pewnych
bytów do innych;
reprezentacyjną, polegającą na sprowadzaniu
pewnych reprezentacji (np. teorii, pojęć) do
innych.
Celem redukcji ontycznej jest eliminacja
zbędnych bytów, a reprezentacyjnej –
oszczędna reprezentacja.
Rodzaje relacji redukcji
ontycznej
Identyczność
Eliminacja
Złożenie
Superweniencja
Fizyczna relacja
Identyczność a redukcja
Utożsamienie wody z H2O to przykład
redukcji. W teorii nie musimy mówić o dwóch
różnych bytach: H2O i wodzie, lecz wystarczy
o jednym.
To jest redukcja zachowawcza.
Inną formą redukcji jest redukcja
eliminacyjna: np. z teorii spalania
wyeliminowano flogiston, gdyż okazało się,
że musi mieć ujemną masę. W zamian
przyjęto istnienie tlenu.
Superweniencja
Relacja superweniencji to relacja ścisłej
asymetrycznej zależności.
Rodzina własności rodzaju S superweniuje na
rodzinie własności rodzaju B wtedy i tylko
wtedy, gdy nie jest możliwa zmiana pod
względem własności rodzaju S bez zmiany
pod względem własności rodzaju B.
Np. kształt kawałka plasteliny nie może się
zmienić bez zmiany ułożenia cząsteczek
wchodzących w skład plasteliny.
Fizyczna realizacja
Relacja między własnością (procesem,
stanem) wyższego rzędu a czymś, co
urzeczywistnia rolę przyczynową typową dla
tej własności.
Np. kod genetyczny jest realizowany przez
cząsteczki DNA
Teorie redukcji
Klasyczne ujęcie redukcji:
Zdania teorii redukowanej wynikają logicznie ze
zdań teorii redukującej i założeń dodatkowych
(tzw. praw pomostowych).
W przypadku teorii identyczności zdania o stanach
umysłowych wynikają tylko przy założeniu
dodatkowych zdań pomostowych wskazujących
tożsamości (np. „ból” znaczy tyle, co „pobudzenie
C-neuronów”).
Wady klasycznego ujęcia
Nowe teorie rzadko odpowiadają jednoznacznie
starym teoriom.
Współczesna teoria ewolucyjna: synteza teorii
genetycznej i teorii ewolucji. Zastępuje obie te
wcześniejsze teorie, lecz nie wynikają one z niej
logicznie. Mimo że ta nowa teoria wyjaśnia więcej
faktów i więcej przewiduje.
Terminy mentalne nie tworzą teorii w sensie
naukowym.
Tzw. psychologia potoczna nie jest ścisłą teorią w
sensie E. Nagela (tzn. nie jest sformalizowanym i
zinterpretowanym rachunkiem).
Wady klasycznego ujęcia
Praktyka redukcjonizmu w biologii polega na
odkrywaniu mechanizmów różnych zjawisk.
Np. odkrycie mechanizmu metabolizmu polega na
lokalizacji procesów metabolicznych i
dekompozycji tych procesów na etapy, m.in. cyklu
Krebsa, który zachodzi w macierzy
mitochondrialnej eukariontów
i cytoplazmie prokariotów.
Wady klasycznego ujęcia
Różne teorie interesują się różnymi aspektami
tych samych przedmiotów, a nawet różnie je
idealizują.
Nie wiadomo, czemu wtedy redukcja miałaby służyć.
Wyjaśnienie redukcyjne powinno odwoływać się
wyłącznie do własności występujących na
niższym poziomie.
Prawa pomostowe teorii identyczności tego warunku
nie spełniają! Dlatego ten model redukcji jest wadliwy
wg J. Kima.
Ujęcie funkcjonalne J. Kima
Redukcja funkcjonalna ma następujące etapy:
funkcjonalizacja własności podlegającej redukcji;
identyfikacja realizatora.
Funkcjonalizacja = podanie definicji funkcjonalnej
o postaci: „posiadanie M = def. „posiadanie
własności F (należącej do bazy redukcji M)
spełniającej rolę przyczynową C”.
Identyfikacja realizatora: wskazanie
mechanizmów odpowiedzialnych za C.
Polecane lektury dodatkowe
D.M. Armstrong, Materialistyczna teoria
umysłu, tłum. H. Krahelska, Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982.
R. Poczobut, Relacje psychofizyczne, w:
Przewodnik po filozofii umysłu
pod red. M. Miłkowskiego
i R. Poczobuta, W.A.M.,
Kraków 2012, s. 85-124
(trudne!)