Transcript Dünden Bugüne Türkiye’de Anestezide Gelişmeler Prof. Dr. Emel Sağıroğlu ANESTEZİYOLOJİNİN GELİŞİMİ     Modern anesteziye geçiş yıllarını 1850 olarak kabul edebiliriz. Eter 1540’da Almanya’da Valerius Cordus tarafından, 1771-1772 yıllarında oksijen.

Dünden Bugüne Türkiye’de
Anestezide Gelişmeler
Prof. Dr. Emel Sağıroğlu
ANESTEZİYOLOJİNİN
GELİŞİMİ




Modern anesteziye geçiş yıllarını 1850 olarak
kabul edebiliriz.
Eter 1540’da Almanya’da Valerius Cordus
tarafından,
1771-1772 yıllarında oksijen ve Azotprotoksit
J.Priestley
Kloroform 1831 yılında Almanya’da Liebig ve
Fransa’da Souberian ve New York’da S.Guthirie
tarafından keşfedildi





Eterin ve azot protoksidin anestezi için kullanılabileceğini
1800 yılında Sir.H.Davy düşünmüştür.
Bunlardan Azot protoksidi (N2O, güldüren gaz) 1844’de
H.Wells adlı bir dişçi narkoz için kullanmaya başlamıştır.
1842’de C.W.Long eteri anestezi için kullanılmıştır, fakat
bunu yayınlamamıştır.
Eter ile genel anestezi, Dr.W.Th.G.Morton ve Boston’lu
cerrah J.C.Warren’in fikri ve işbirliğiyle 1846’da tıbba
girdi.
Kloroform Sir J.Y.Simpson tarafından 1847’de genel
anestezi için kullanıldı.




1853’de John Snow, kloroformu pek çok vakada da
uygulamış, ancak kraliçe Victoria’nın prens
Leopold’un doğumu sırasında başarıyla
kullanmıştır.
1858’de John Snow kitabında kloroform ve eter
anestezisi üzerine bildiride bulunmuştur.
1880’de Glaskow’lu Mac Even ağız yoluyla ilk
endotrakeal entübasyonu uyguladı.
1887’de Sir Friederick Hewitt ilk pratik oksijen ve
azot protoksit gazı veren apereyi yaptı, böylece ilk
defa bir anestezi cihazı modeli ortaya çıktı.





1895 yılında Alman Kirstein direkt görüşlü endotrakeal
entübasyonu sağlayacak larengoskopu yaptı.
1898’de Alman August Bier ilk başarılı klinik spinal
analjeziyi kokainle sağladı.
1932’de Almanya’da H.Weese ve Scharpff,
hexobarbitone olan “Evipan’ı” buldu böylece ilk
intravenöz modern anestezi başlamış oldu.
1941’de Selye, steroid ihtiva eden ve uzun etkili non
depolarizan nöromusküler blok yapan Pancronium
Bromide (Pavulon) nin sentezini yaptı.
1943’de Machintosch, ismi ile anılan bugün için en çok
kullandığımız eğri uçlu Larengoskop’u yaptı.


1948’de Löfgren, Lidocain yani Xylocain’i
buldu, bugün için en çok kullandığımız
lokal anestezik budur.
1951’de C.K.Suckling, Amerika’da
Halothan’ın sentezini yaptı ve J.Raventos
ise 1956’dan sonra klinik uygulamasına
geçildi.
TÜRKİYE’DEKİ 1900 ÖNCESİ
GELİŞMELER

Eldeki kaynaklara göre memleketimizde
1864 yılında Castro tarafından yapılan
Carotis ligatürü için ilk defa kloroform
narkozu yapıldığını tespit ediyoruz.


Eterin Türkiye’de kullanılışı Avrupa’dan 30
sene geç olmuştur.Oysaki Eterle yapılan
Hofmanın solüsyonu (Lokman ruhu)
Türkiye’de XVII’nci asır ortalarından beri
bilinmektedir ve çok kullanılmıştır.
Eterle narkozun yapıldığını bize 1871’de
Miralay Dr.Ahmet’in Tıp Müfredatı
hakkında yazdığı 2 cilt eser bildiriyor.

Prof. Dr. Akil Muhtar Özden’in son
Farmoko-dinami eserinde bildirdiğine göre,
Avrupa’da kloroformla narkoz eter’e tercih
edildiğinden o tarihlerde bizde de eter
narkozu biraz geç yapılmaya başlanmıştır.

Değerli operatör Cemil Topuzlu Paşa bir
konuşmasında o tarihlerde kloroformun etere
tercih edilmesini şöyle anlatmıştır:
“1924’e kadar İstanbul’da diğer umumi ve hususi
hastanelerde çalışanlar da hep kloroform kullanırdı.
Bu değerli eski hocalarımızdan, kesin olarak
öğrendiğimize göre Fransa’ya giden cerrahımız
dönüşünde kloroformu ve Almanya’dan dönenlerimiz
de eteri görgülerine dayanarak kullanmayı itiyad
edinmişlerdir.”
Türkiye’de anestezi ile ilgili ilk
yayınlar







1.Münif:Kloroforma dair.Vakai Tıbbiye Cilt:3, Sayı:60,
Sayfa:265-269(1882)
2.A.S.C Cocain, Ceride-i Tıbbiye-i Askeriye, Cilt:14, Sayı:159,
Sayfa:57-62(1885)
3.Hayde Van De:De l’emploi du protoxyde d’azote, Cazette
Medicale d’Orient.Cilt :28,Sayı:51-55(1885)
4.Serpassian:Le Chloroforme dans l’anesthesie
chirurgicale.Revue Medicale
Pharmacetique.Cilt:2,Sayı:1,Sayfa:2-7(1889)
5.Abidin:Müptel-i Hiss-i Mahlut, Ceride-i Tıbbiye-i
Askeriye,Cilt:19,Sayfa:233(1890).
6.Sabri Hüseyin:Müptel-i Hiss-i Mevzii.Ceride-i Tıbbiye-i
Askeriye, Cilt:20,Sayfa:93-94(1891)
7.Akalın,Besim Ömer:İpnotizm.İstanbul (1891)
1900 Tarihinden Sonraki
Gelişmeler:


Bu döneme cerrahların anestezide önderlik
ettiğini görmekteyiz.
En Ünlüleri: Cemil Topuzlu, Besim Ömer
Akalın, Rıza Nur, Burhanettin Toker, Kazım
İsmail Gürkan, Akif Şakir Şakar …’dır.
Bunlar,Türkçe ve Fransızca anestezi ile
ilgili yazılar yazmışlardır.





Topuzlu Cemil:Le massage du coeur dans les syncopes
chloroformique.Gazete Medicale
d’Orient,Cilt:48,Sayı:21,Sayfa:348-354(1903)
Antipas:Le Chloroforme chez les cardiaque.Gazette
Medicale d’Orient Cilt:49,Sayı:16,Sayfa:92-100(1907)
Akalın Besim Ömer:Alam ve Evcaa karşı.Nevsali
Afiyet,cilt:4,sayfa:455-463(1322/1906)
Akalın Besim Ömer :Stovain,bir deva-i müptel-i Hiss-i
mevzii.Nevsali Afiyet,cilt:6,sayı:4,sayfa:464467(1322/1906)
Topuzlu,Cemil : kloroform ile tervim esnasında zuhura
gelen sekte-i kalbiyede messi kalbin fevait ve
netayiçi,Hamidiye eftal Hastanesi İstatistik
Risalesi,cilt:6,sayfa:92-100(1907)







Emin:İptali his hakkında bir iki söz.Tababeti
Hazıra,cilt:1,sayı:3(1909)
Nur Rıza:Hitanda iptali his.Tababeti
Hazıra,cilt:1,sayı:3,sayfa:2-4(1325/1909)
Toker Burhanettin:Paravertebral zerklerin teşhis ve
tedavideki kıymeti.Türk cerrahi mecmuası,
cilt:1,sayı:4,sayfa:190-192(1924)
Gürkan Kazım İsmail:Bir iptal-i hissi şevki arızası
münasebetiyle.İstanbulŞeririyatı,cilt:8,syı:11,sayfa:14681472(1926)
Kazancıgil,Tevfik Remzi:Ağrısız Doğum.Tıp
Dünyası,No:1(1928)
Şakar Akif Şakir:Narkoz Meselesi.İstanbul Darülfünun Tıp
Fakültesi Mecmuası,cilt:12,sayı:5-6,sayfa:347-354(1930)
Marko:İptal-i hissi nuha-i.Tedavi notları, cilt:4, sayı:3,
sayfa:79-83(1928)

1930 ile 1950 yılları arasında yazılan yazılar daha çok İ.V
anestezi ile ilgili pentothal ve Evipan üzerindedir ve
ağrısız doğum analjezisi için yazılmıştır.






Üstün Ziya:Doğum aneljesinde Pernokton.İzmir Kliniği
cilt:3,sayfa:2(1933)
Onur Asım:Ağrısız Doğum.Monografi(1932)
Akkoyunlu İlhami:Evipan sodik ile Narkoz.Diyarbakır
Kliniği,cilt:1,sayı:3,sayfa:77-80(1934)
Gürkan Kazım İsmail:Percain ile anestezi.Tıp
dünyası,cilt:7,sayı:3,sayfa:2391-2397(1934)
Konuralp H.Ziya :Yeni bir lokal anestezi ilacı, pantocaine Tedavi
notları,cilt:9,sayı:12-13,sayfa:325-333(1934)
Öke M.Kemal:Narkozda kullanılan vasıta ve usullere
bakış.Dirim,cilt:10,sayı:1,sayfa:51-54(1935)





Birol Ali Esat:Gülhane Kadın Doğum Kliniğinde Evpan
Sodik ile neticeler.Dirim,sayı:9,sayfa:257-260(1936)
Onur Asım:Modern
narkozlar.Dirim,cilt:11,sayı:2,sayfa:29-33(1936)
Şakar Arif Şakir:narkoz başlangıcında analjezi devrinin
mahiyeti ve pratikte
ehemmiyeti.Dirim,cilt:14,sayı:1,sayfa:5-7(1939)
Erdik Süreyya ve Kavur Ekrem Şadi:Askeri Sıhhiye
Dergisi.cilt:39,sayı:32,sayfa:8-16(1940)
Maktav Tarık:Dolantin ile ağrısız doğum.Dirim,12(1943)




Gorbon Bedii:Evipan Sodik ile ağrısız
doğum.Dirim,cilt:19,sayı:1-2,sayfa:20-22(1945)
Sarpyener Ahmet M.:Avertin
narkozu.Dirim,cilt:20,sayı:1-2,sayfa:20-22(1945)
Akkoyunlu İlhami:Vena içi anestezi yapan ve
memleketimizde henüz kullanılmayan bir madde
“Pentothal Sodium” ile denemeler. Şirürji, cilt:1,
sayı:1,sayfa:7-10(1946)
Karatay Safa:Ether ve pentothal ile ilk genel anestezi
hakkında bazı genel bilgiler ve anesteziden evvel
verilmesi gereken ilaçlar.Tıp Dünyası, cilt:20, sayı:1,
sayfa:5843-5848(1947)

1950’den sonra Avrupa’da uygulanan modern anestezi
Türkiye’de bu dalda uğraşan hekimler tarafından
yapılmaya başlanmıştır.






Sun S.:Kürar kullandığımız anesteziler.Türk Tıp Cemiyeti
Mecmuası Cilt:17, Sayı:2,Sayfa:88-94(1951)
Sun S.:İstanbul Tıp Fakültesi Birinci Cerrahi Kliniğinde anestezi
çalışmaları.İstanbul Klinik Dersleri.Cilt:5,Sayı:27,Sayfa:5456(1951)
Kucher R.:Modern anestezinin bugünkü durumu.Türk Tıp
Cemiyeti Mecmuası.Cilt:19,Sayı:12,Sayfa:602-610(1953)
Akel S.ve Sulam M:Cerrahide Hibernasyon, 18.Milli Türk Tıp
Kurultayı 352-357
Kucher R.:Modern anestezi ve kontrollü
hipotansiyon,Şirürji.Cilt:7,Sayı:1,Sayfa:1-11(1954)
Sun S.:Trilen hakkında.Şirürji.Cilt:4,Sayı:1-2,Sayfa:72-80(1956)




İlk geliştirilmiş narkoz aleti Prof.Dr.R.Nissen
tarafından İstanbul Tıp Fakültesi 1.Cerrahi
Kliniğine getirilmiştir.
İstanbul Tıp Fakültesi’nde Prof.Dr.Burhanettin
Toker’in Cerrahi Kliniğinde Dr.Sadi Sun,
1949 yılında Haseki Hastanesinde Opr.Dr.Avni
Aksel’in cerrahi servisinde Opr.Dr.Hüsnü Öztürk
ve
İstanbul Tıp Fakültesinde Prof.Dr.A.Ş.Şakar’ın
Ortopedi Kliniğinde Simon Batmaz ,



Şişli Çocuk Hastanesinde Doç.Dr.Hazım
Bumin’in cerrahi servisinde Opr.Dr.Cahit
Bergil,
Vakıf Guraba Hastanesinde Opr.Dr.Ata
Topaloğlu’nun servisinde Dr.Cemalettin
Öner ve
Heybeliada Senatoryumunda Dr.Ercüment
Kopman aynı yıllarda anestezide
çalışmışlardır.
DÜNYADA ANESTEZİYOLOJİ’DE
KURUMSALLAŞMA




İlk uzman anestezist olarak John Snow
(1813-1858) kabul edilmektedir.
İlk anestezistler cemiyeti, 40 anestezist
tarafından 1893’de London Hospital’de
kurulmuştur. Bunu 1905’de ABD. izlemiştir
Anestezide düzenli mecmua yayını İngiltere’de
1923’de , Fransa’da 1934’de başlamıştır.
İlk diploma sınavı 1935’de İngiltere’de
yapılmıştır.
Fransa’da Anesteziyoloji eğitimi cerrahi profesörü
P.Moulonguet tarafından 1947’de başlatılmıştır



Bizde ise birçok batı ülkesinde olduğu gibi 19491954 yılları arasında, bazı hekimler yalnız
anestezi uygulamasında çalışmışlardır.
Bu öncü hekimler soyadı sırasına göre ;
Simon Batmaz, Cahit Bergil, Kadriye Bilge,
Hüseyin Ergönenç, Melih Erhan, Ercüment
Kopman, Rüçhan Kutbay, Cemalettin Öner,
Hüsnü Öztürk, Sadi Sun vd.
Türk.Anest.Rea.ve Cem. Mecmuası
18:13-16, 1990

Daha sonra anestezi biliminin kurucuları
arasında yer alacak olan Dr. Sadi Sun,
İ.Ü.Tıp Fakültesinde 1. cerrahi kliniğine
1947 yılında asistan olarak girmiş, cerrahi
ihtisası sırasında hocası Prof. Dr. Toker’in
ısrarlı teşviki ile 1949’da anestezi
çalışmalarına başlamıştır.
İlk Endotrakeal Entübasyon
uygulanan Anestezi

1949 yılında Dr.Sadi Sun tarafından
gerçekleştirildi.
İlk Atama

“Avrupa’da cerrahi ihtisası sırasında
anestezide de çalışan Hüsnü Öztürk’ün
Haseki Hastanesi’ndeki çalışmalarından
sonra H.Paşa Numune Hastanesi’ne
1953’de operatör ve anestezi mütehassısı
olarak atanmasıdır.”
İlk Eğitim

1953’de H.Paşa Numune Hastanesi
cerrahlarının (özellikle de Selahattin Akel)
ısrarlı istekleri üzerine Sağlık Bakanlığı,
Viyana Tıp fakültesinden Robert Kucher ‘i
(sonra Viyana Tıp Fakültesi profesörü)
Anesteziyoloji Servisi kurmak üzere davet
etmiştir.


1954’de yerine gene Viyana’dan Wolfgang
Wirtinger, servis kurma, eğitim yapma ve ihtisas
verebilme yetkileri ile aynı hastaneye gelmiştir.
O zamanki adı ile Sıhhat ve İçtimai Muavenet
Vekaleti’nin 03.01.1955 tarihli 3239 sayılı
genelgesinde “Tababet ihtisas nizamnamesi
tasarısına Anesteziyolojinin de ihtisas kolu olarak
dercedildiği, isteklilerin H.Paşa Numune
Hastanesi’nde Anestezist Dr.Wolfgang
Wirtinger’in yanında ihtisas yapabilecekleri”
bildirilmiştir.


Böylece ülkemizin ilk Anesteziyoloji servisi
H.Paşa Numune Hastanesi’nde
kurulmuştur.
H.Paşa Numune Hastanesi’nde 1955’den
itibaren ilk asistanları, Cemalettin Öner,
Moiz Kan ve Erol Levi olmuştur.


Anesteziyoloji ihtisası 20 Ocak 1956 tarih
9212 sayılı resmi gazete ile yürürlüğe
giren 4/6379 sayılı ihtisas tüzüğünde yer
almıştır.
İlk uzmanlık diplomaları 1956’da Bakanlık
teşkilatında Cemalettin Öner’e ve
Fakülte’de Sadi Sun’a verilmiştir.



Ankara Üniversitesi senatosu 16.12.1958 tarihli
oturumunda 1660 sayılı kararla Ankara
Üniversitesi Tıp Fakültesi bünyesinde
Anesteziyoloji Enstitüsü adı ile bağımsız bir
bölüm açılmasına karar vermiştir.
İstanbul Tıp Fakültesinde ise, 22 mart 1961
tarihinde Doç.Dr.Dr.Sadi Sun’un gayretleri ile
cerrahiden ayrı bağımsız Anesteziyoloji ve
Reanimasyon Enstitüsü kurulmuştur.
Anesteziyoloji ancak 1967 yılında kürsü olarak
tanınmıştır.

Türk Anesteziyoloji Cemiyeti’nin Kuruluş
tarihi 1956 olup, kurucuları
nizamnamesine göre Fahri Arel, Ş.Hakkı
Erel, Melih Erhan, K.İsmail Gürkan,
S.Kabaalioğlu , H.Ziya Konuralp ve Sadi
Sun’dur.


Uzman hekim tarafından anesteziyoloji ve
reanimasyon konulu ilk kitap, Dr.
Cemalettin Öner tarafından 1965’de
yayınlanmıştır.
Anesteziyoloji ve Reanimasyon Cemiyeti
Mecmuası 1972’de Sadi Sun tarafından
yayın hayatına sokulmuştur.
Mayıs 1987
Türkiye’de Anesteziyoloji Bilim
Dalının Kurucusu
Prof. Dr. Sadi Sun’dan anestezi ile
ilgili özlü sözler


“Anesteziyoloji sizlerin inançları üzerinde
yükselecek bir istikbaldir.”
“Hayatlarını Anestezinin sağladığı
imkanlara medyun olanlar kadar,
başarılarını sizlerin mahareti üzerine
kuranlar da (ifade etseler de etmeseler de)
sizlere müteşekkirdirler.”
1967 yılında 3.TARK Kongresi
İstanbul-Tarabya





“Koruyucu ve şifa verici olarak Tıp ne kadar tanrısal ise
en trajik şekilde ağrıya hükmedişiyle Anestezist bunun
tanrıya en yakın noktasındadır.”
“Bu sessiz ve sükunete hükmeden insanı izlemek
cerrahın huzuru, hazzı ve önde gelen görevlerinden
biridir.”
“Mesleğini seven bir Anestezist’le çalışma şuuruna ve
zevkine varan cerrah onsuz yalnızlık ve çaresizliğin
bunalımını yaşar.”
“Yeterli Anestezisti olmayan bir memleketin cerrahisi
kısır, halkı ise bahtsızdır.”
“Halkımız, ameliyat olduğu zaman kendisine bakan, ağrı
duymamasını sağlayan ve tedavi eden Anestezist’in kim
olduğunu, ne yaptığını ve kendisi için ne kadar gerekli ve
önemli olduğunu anlayacak bilinç düzeyine
ulaştırılmalıdır.Bunu yapmak görevi herkesten önce
Anestezist’lere düşer.”
1971 yılında 7.TARK Kongresi
Alanya


“Sizleri Tıbbı, 100 yılı aşkın bir gafleti daha da
sürdürmekten kurtaran bir mesleğin mütevazi ve
sabırlı mensupları olarak selamlarım.
Dünyada Anesteziden başka hiçbir Tıp kolu
meslek mensuplarının gözleri önünde onların
rızası, tasvibi ve hatta teşviki ile uzun yıllar
meslekten olmayanların eline bırakılmamıştır.”
1973 yılında 9.TARK Kongresi
Bursa

“Yaptıklarımızla övünmek çabasından
vazgeçersek ortada kalan saf gerçek daha
yapmak istediklerimizdir.”
1976 yılında 12.TARK Kongresi Mersin
Prof.Dr.Özdemir Demir
Prof.Dr.Orhan Toydemir
Prof.Dr.Ahmet Tutan
Prof.Dr.Refik Paykoç
Prof.Dr.İsmail Bağcılar
Prof.Dr.Abdülkadir Erengül
Yararlanılan kaynaklar





Prof.Dr.Abdülkadir Erengül;Tıp dallarındaki ilerlemelerin
tarihi; Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Vakfı Yayınları: 4, 1988
İstanbul
Sadi Sun; İstanbul Tıp Fakültesinde Anesteziyoloji ve
Reanimasyonun kuruluşu (1948-1968), Türk Anest. Rean.
Cem. Mecmuası 18:5-12 1990.
Cemallettin Öner: İstanbul’da Anesteziyoloji Reanimasyon
ve Ağrı çalışmalarının Gelişimi, Kurumlaşması Türk Anest.
Rean. Cem. Mecmuası 18:13-16, 1990.
Kutay Akpir: Türkiye’de Yoğun Bakım, Türk Anest. Rean.
Der. Dergisi 2004; 32: 335-343
Prof.Dr.Selma Akra: Prof.Dr.Sadi Sun ve İstanbul
Üniversitesinde Anesteziyoloji ve Reanimasyonun
gelişmesi, Türk Anest. Rean. Cem. Mecmuası 17:253254,1989.