Transcript KLİNİK BİYOKİMYA LABORATUVARI İÇİN MATERYALLERİN ALINMASI TRANSPORTU VE İŞLENMESİ Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜ TIP FAKÜLTESİ Biyokimya AD.

KLİNİK BİYOKİMYA
LABORATUVARI İÇİN
MATERYALLERİN
ALINMASI TRANSPORTU
VE İŞLENMESİ
Yrd.Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK
ADÜ TIP FAKÜLTESİ
Biyokimya AD
Klinik biyokimya laboratuvarı
için biyolojik materyaller
•
•
•
•
Kan
İdrar
Dışkı (feçes, gaita)
Ponksiyon sıvıları
Plevral sıvı
Peritoneal sıvı
Perikardial sıvı
Sinovyal sıvı
Amniyon sıvısı
BOS
• Mide özsuyu
• Ejakülat
Kan
• Venöz kan: En çok incelenen kan örneği
• Arteriyel kan: Kan gazları analizi için
alınır.
• Kapiller kan: Çocuklardan
Yayma preparat için
Venöz kan
• Antikoagulansız tüpe alınır:
Serum elde etmek için
• Antikoagulanlı tüpe alınır:
Plazma elde etmek için
Hemogram (kan sayımı) için: Tam kan
Sedimantasyon hızı (ESR) tayini için
**Serum veya plazması ayrılmamış kan, tam kan
olarak tanımlanır
Venöz kan alınması 1
• Enjektöre
• Vakumlu tüpe
Venöz kan alınması 2
Hastanın aç olması önemlidir.
Hasta rahat, dinlenmiş olmalı.
Tüpe hasta adı, kayıt numarası, analiz isteyen
klinik yazılmalıdır.
Enfeksiyon riskine karşı gereken önlem
alınmalıdır.
Uygun kol seçilmelidir.
Turnike uygun olmalıdır.
Ne kadar kan gerektiğine karar vermelidir.
Uygun tüp seçilmelidir.
Venöz kan için tüpler
Kapak rengi
Hedef
materyal
İçerik
Gri
Plazma/tam kan
Na/K Oksalat,
Na florür, Na
iyodoasetat
Sarı
Steril kan
Yeşil
Plazma/tam kan
Kırmızı
Serum
Kırmızı/siyah
Serum
Seperatör jel
Mavi
Plazma/tam kan
Na sitrat
Lavanta
Plazma/tam kan
Na2/K2 EDTA
Siyah
ESR tayini
Na Sitrat
Na/Li/NH4
Heparin
Kapiller kan alınması
Sol elin 3., 4. veya 5. parmak ucundan.
Kulak memesinin alt kenarından
Çocuklarda topuktan veya ayak baş
parmağından
Arteriyel kan
Kan gazları ölçümü için, heparinli enjektöre
Antikoagulanlar
Antikoagulan
Etki ve özellik
Heparin
Protrombinin trombine,
dolayısıyla fibrinojenin
fibrine dönüşümünü önler
EDTA
(etilendiamintetraasetik
asit)
Kalsiyum bağlar.
Hemogram için alınan
örneklerde...
Sodyum florür
Kan glukozu için
koruyucudur
Sitrat
Kalsiyum bağlar.
Koagulasyon testleri (1/9)
ve ESR tayini (1/4) için...
Oksalat
Kalsiyum bağlar.
İyodoasetat
Kan glukozu için
koruyucudur
İdrar örneği
Örnek
Uygunluk
Tek örnek (spot idrar,
porsiyon idrar, rutin Metabolik anormallikler
ortaya koyma
idrar, random idrar
örneği)
Sabah ilk idrarı
Hücresel elemanları
araştırma
Orta idrar
Bakteriyolojik inceleme
Gündüz örneği
Gece örneği
24 saatlik idrar
Dışkı (feçes, gaita) örneği
İstenen analize göre küçük bir
miktar veya 72 saatlik örnek
gerekir.
Ponksiyon sıvıları
•
•
•
•
•
•
Plevral sıvı: Torasentez ile alınır
Peritoneal sıvı: Parasentez ile alınır
Perikardial sıvı: Perikardiosentez ile alınır
Sinovyal sıvı: Artrosentez ile alınır
Amniyon sıvısı: Amniyosentez ile alınır
BOS (Beyin omurilik sıvısı, Serebrospinal
sıvı, CSF): Lumbal ponksiyonla alınır
Torasentez
Parasentez
Artrosentez
Amniyosentez
Lumbal ponksiyon
Mide özsuyu
Sonda ile alınır
Materyal alımında önemli
noktalar
• Materyalin alınacağı kap üzerine hasta
adı, laboratuvar veya hastane numarası,
tarih ve saat gibi tanıtıcı bilgiler
yazılmalıdır.
• Materyalin alınacağı kap istenen analize
gör uygun özellikte olmalıdır.
• Materyal alımı veya toplanması sırasında
istenen analizi etkileyecek şartların
oluşumu önlenmelidir.
Materyallerin laboratuvara
transportunda önemli noktalar
• Materyal istenen analizde değişikliğe neden olmayacak
koşullarda, plastik bir çantada ve en kısa zamanda
laboratuvara ulaştırılmalıdır.
• Materyal ile birlikte hasta ile ilgili demografik bilgilerin ve
istenen analizlerin yazıldığı istek kağıdı da laboratuvara
gönderilmelidir.
• Hepatit ve HİV enfeksiyonu riski taşıyan bir hasta örneği
özel uyarı etiketiyle belirtilmelidir.
• Bazı analizler için örneğin buz üzerinde veya soğukta
(4oC) taşınması, bazı analizler için örneğin ışıktan
korunması önemlidir.
Materyalin analiz öncesi işlenmesi
• Sıvı örnekler laboratuvarda analizden önce genellikle
santrifüj edilirler
• Kan örneklerinin 1000-2000 g’de 5-10 dakika
santrifugasyonu kan hücrelerinin ayrılması için yeterlidir.
• Serum örnekleri, pıhtının tam olarak oluşması
beklendikten sonra (en az 20-30 dakika) santrifüj
edilmelidir. Diyaliz hastaları gibi bazı hastalardan alınan
örneklerde pıhtılaşmanın uzun sürdüğü dikkate
alınmalıdır.
• Örneğin analiz öncesi işlenmesinde gecikme
olmamalıdır.
Materyal saklama koşulları
•
•
•
•
Oda sıcaklığı (RT)
Buz dolabı (4oC veya 2-8oC)
-20oC
-700C